MedÎne bombardimani.2.

[ACİZKUL]

417 � HÜSÂMEDDÎN AHMED �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Kâdî Nizâmüddîn Bedahşînin oğludur. Hindistânda Hâce Bâkî-billahın eshâbındandır. İmâm-ı Rabbânî hazretlerinin büyüklüğünü de herkesden iyi bilirdi. İmâm-ı Rabbânî vefât edince, Muhammed Hâşim-i Keşmîye yazdığı başsağlığında, (Allahü teâlâ, o sûrî ve ma�nevî kemâllerin, fazîletlerin, toplandığı yer olan zâtı, dostların kalblerinin ve gözlerinin ışığı eylesin! O Evliyâların sığınağının ayrılık acısı hangi kelime ile anlatılabilir ki, yalnız onu tanıyanlara değil, bütün müslimânlara yazık oldu. Îmânı olan herkes, ciğerleri yakan bu olaydan ağlamalı, sızlamalıdır) demişdir. Her tanıdığını, imâm-ı Rabbânînin hizmetine, sohbetine, derslerine sarılmağa teşvîk ederdi. Binkırküç 1043 [m. 1634] de vefât etdi. Kabri, Delhîde hâce Bâkî-billah türbesinin yanındadır. 398, 933, 953, 966, 1035.
418 � HÜSÂMEDDÎN ÖMER �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Ömer bin Abdül�azîz, Hanefî fıkh âlimidir. [483] de tevellüd, 536 [m. 1142] da Semerkandda şehîd oldu. Sadr-üş-şehîd de denir. Muhammed Şeybânînin kitâblarını şerh etdi. (Fetâvâ-i kübrâ)sı ve (Umdetül-müftî)si çok kıymetlidir.
419 � HÜSÂMEDDÎN-İ RÂZÎ �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Hanefî fıkh âlimidir. Adı, Alî bin Ahmeddir. 598 [m. 1203] senesinde Şâmda vefât etdi.
420 � HÜSEYN �radıyallahü anh�: Resûlullahın torunu, hazret-i Alînin ikinci oğludur. Oniki imâmın üçüncüsü, Ehl-i beytin beşincisidir. Bunun soyundan olanlara (Seyyid) denir. Hicretin altıncı [6] senesinde tevellüd, 61 [m. 680] senesinin Muharrem ayının onuncu günü Kerbelâda şehîd oldu. Mubârek başı, Mısrda, Karâfe kabristânındadır. Resûlullahın torunu ve çok sevdiği olduğu için, Ehl-i sünnetin gözbebeğidir. Şî�îler, kendisini, hazret-i Alînin oğlu olduğu için, aşırı seviyoruz diyerek, Muharremin onuncu günü mâtem tutuyorlar. 60, 62, 356, 377, 421, 513, 514, 538, 717, 738, 752, 769, 846, 919, 1063, 1064, 1066, 1100, 1126, 1141, 1171, 1191, 1196.
421 � HÜSEYN BİN ALÎ �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Şerîf Hüseyn, Mekke emîri idi. [1268] de tevellüd, 1349 [m. 1930] da vefât etdi. Birinci cihân hârbinde, ingilizler Arabistân çöllerinde yaşıyan câhilleri silâhlandırıp, Mekkeye saldırtdı. Şerîf Hüseyni, seni koruyacağız diye aldatıp, Kıbrısda bir otele habs etdi. Hicâz [m. 1924] de vehhâbîlerin eline geçince, Kıbrısdan çıkardı. Otel parasını da kendisinden aldılar. 461, 1060, 1066.
422 � HÜSEYN HİLMİ IŞIK �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Nâm-ı müsteârı (Sıddîk Gümüş)dür. Babası Sa�îd, dedesi Lofcanın Tepova köyünden İbrâhîm Pehlivândır. İkisi de Eyyûb Sultânda medfûndur. Balkan harbinde şehîd olduğu tepeye ismi verilen Bursalı Kâmil efendi ile hemşîresi Aîşe hanımın anneleri Fâtıma hanım İbrâhîm Pehlivânın birâderinin kızıdır. Çeşidli din ve fen kitâblarının yazarıdır. Türkçe, arabî, fârisî, fransızca, almanca ve ingilizce kitâbları neşr etmişdir. Kitâbları bütün memleketlerde okunmakdadır. Teğmenlikden albaylığa kadar türk ordusunda zehrli gazlar mütehassıslığı ve kimyâ öğretmenliği yapmış, çok subay yetişdirmişdir. İstanbul üniversitesinde çalışarak, (Phenyl-ciyan-nitrometan) cisminin sentezini yapmış ve formülünü bulmuşdur. Bunu bildiren raporunu Fen fakültesi 1937 de, (Fritz Arndt, Lotte Loewe, Hilmi Işık) ismleri ile Devlet matbaasında, ingilizce olarak, 2.ci cild numarası ile basdırmışdır. Ayrıca fen fakültesinin 1937 senesi ikinci kânûn târîhli (Fen fakültesi mecmu�asında) 139.cu sahîfesinde neşr edilmişdir. Bu başarılarından dolayı çok tebrîkler almışdır. Din bilgilerinde derin âlim ve tesavvuf ma�rifetlerinde kâmil ve mükemmil olan kerâmetler, hârikalar sâhibi seyyid Abdülhakîm efendinin yetişdirdiği salâhiyyetli bir din adamıdır. 1929 dan 1362 [m. 1943] senesine kadar o büyük zâtdan ders almış, arabî ve fârisî tercemeler yaparak gençliğe hizmet için çalışmışdır. (Hakîkat Kitâbevi)nde, 1415 hicrî ve 1995 mîlâdî senesinde, kendi hâzırladığı 60 arabî ve 25 fârisî ve 14 türkçe ve bunlardan terceme etdirdiği, fransızca, ingilizce, almanca, rusca ve arnavudca ve diğer dillerdeki kitâbların mikdârı yüzden fazladır. Vehhâbî, râfızî ve teblîg-ı cemâ�at denilen Ehl-i sünnet düşmanlarını rezîl etmişdir. Hakîkat Kitâbevinin basdırdığı kitâblar, (İnternet) vâsıtası ile bütün dünyâya dağılmakdadır. (Çok kitâb okudum. Ehl-i sünnet âlimlerinin yükseklikleri yanında, pek câhil, bir hiç olduğumu anladım. Onları tanıyabilmek, yollarında bulunmak, büyük ni�metdir. Resûlullahın yolu, onların gösterdikleri yoldur. Resûlullahın güzel ahlâkı, onların ahlâkıdır. Dünyâda ve âhıretde se�âdete kavuşmak isteyen, o büyüklerin yoluna, sımsıkı sarılsın!) derdi. 1911 de, Eyyûb Sultânda, (Vezîr tekkesi)nde tevellüd etdi. İlk tahsîlini Eyyûb sultân Reşâdiye nümûne mektebinde, lise tahsîlini Halıcıoğlu askerî lisesinde yapdı. 1960 da tekaüd oldu. 2000 ve sonraki senelerde Boğaziçinde Sarıyerdeki yalısında, kitâblarına ilâveler yaparak ve tevbe ve istigfâr ile vaktlerini kıymetlendirdi. Talebelerinden başka hiç kimse ile görüşmezdi. Hüseyn Hilmi Işıkın "rahmetullahi aleyh" babası Sa'îd efendi 1929 senesinde Eyyûb Sultânda vefât etmiş, Eyyûb Sultân kabristânında medfûndur. Annesi Âişe hanım, Mamakda vefât etmiş, Bağlumda medfûndur. Büyük birâderi Mustafâ efendi, astsubay mektebini bitirip, bu mektebde öğretmen iken, Şifâ yokuşundaki babasının evinde hastalanarak vefât etmiş, Eyyûbde defn edilmişdir. Diğer birâderi İbrâhîm efendi, deniz astsubay mektebini bitirip, Almanyada ihtisâs yapdıkdan sonra, Karaköyde polis me'mûru iken, bir kazâ kurşunuyla şehîd olmuş ve karakol civârındaki kabristâna defn edilmişdir. Küçük birâderi, Mehmed Sedâd efendi, Türkiye gazetesinde yazar iken, 1997 de vefât etmiş, Kaşgârî dergâhında medfûndur. Hemşîreleri Zehrâ, Fâika ve Nazîme hanımlar evlenmemiş, Zehrâ ve Nazîme hanımlar İstanbulda vefât etmişler, Fâika hanım, Fâtihdeki evinde oturmakda iken, 1424 [m. 2003]de vefât etmişdir. Mehmed Sedâd beğin hanımı Fâtıma hanım, Fâtihdeki evinde oturmakdadır. Hüseyn Hilmi Işıkın amcası Halîl efendi, Ca'fer ve Mustafâ efendiler vefât etmişlerdir. İki teyzesi, Cemîle ve Fevziye hanımlardır. Fevziye hanımın oğlu Şemi' beğ ve kızı Suhandan hanımdır. Şemi' beğin üç kızı ile Suhandan hanım Fâtihde oturmakdadırlar. [Hüseyn Hilmi Işık "rahmetullahi aleyh" 26 Ekim 2001 [9 Şa'bân 1422]de vefât etmiş olup, Kaşgârî dergâhında medfûndur. Kıymetli insan Abdülhakîm Işık, 25 Mart 2001 [30 Zilhicce 1421]de vefât etmiş olup, kabri babasının yanındadır.] 89, 359, 975, 1078, 1145, 1193.
423 � HÜSEYN-İ BUHÂRÎ �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Babası Yahyâdır. 400 [m. 1010] senesinde vefât etdi. 466.
424 � HÜSEYN VÂ�IZ-I KÂŞİFÎ �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Hüseyn bin Alî Hirâtda vâ�ız idi. 910 [m. 1505] da orada vefât etdi. Çok kitâb yazdı. Fârisî (Mevâhib-i aliyye) tefsîri meşhûrdur. [1246] da İsmâ�îl Ferrûh Kırîmî, türkceye çevirmiş, (Mevâkib) ismini vermişdir. Muhammed Bitlîsî [vefâtı 982] başka bir tercemesini yapmışdır. (Ahlâk-ı Muhsinî) kitâbı ingilizceye terceme edilmişdir. 70, 392, 1075.
425 � HUSRÎ �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Muhammed Alî bin İbrâhîm Husrî Basrada tevellüd etdi. Hanbelî idi. Bağdâdda büyük Velî Ebû Bekr Muhammed Şiblînin talebesinden idi. 371 [m. 981] de vefât etdi. 92.
426 � HUZEYFE-İ MER�AŞÎ �rahmetullahi teâlâ aleyh�: İbrâhîm Edhemin talebesindendir. 207 [m. 822] de vefât etdi. Mer�aş Şâmdadır. (Sohbet az da olsa, te�sîr eder) hadîsini okur. Dünyâ ehlinin sohbetinden kaçınırdı. 687.
427 � HUZEYFE-TÜBNİ YEMÂN �radıyallahü anh�: Babası Yemân ile berâber Medîneye gelip müslimân oldu. Uhud gazâsında bulundu. Münâfıkları yalnız bu bilirdi. Îrân fütûhâtında bulundu. Nusaybin vâlîsi oldu. Hazret-i Osmânın şehâdetinden kırk gün sonra vefât etdi. 415, 633, 1090.
428 � İBNİ ABDİLBERR �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Hâfız Cemâleddîn Ebû Ömer Yûsüf bin Abdüllah, Mâlikî fıkh ve hadîs âlimidir. 368 [m. 978] de Kurtubada tevellüd, 463 [m. 1071] de Şâtıbede vefât etdi. (El-isti�âb fî-ma�rife-til-eshâb) kitâbı iki cild olup, Hindistânda basılmışdır. Berlinde el yazısı ile mevcûddür. 1328 de Mısrda basılan (El-isâbe fî-temyîz-is-sahâbe) kitâbının kenârında da vardır. Beyrutda ofsetle yeniden basılmışdır. 1007.
429 � İBNİ ÂBİDÎN �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Seyyid Muhammed Emîn bin Ömer bin Abdül�azîz fıkh âlimlerindendir. 1198 [m. 1784] de Şâmda tevellüd, 1252 [m. 1836] de orada vefât etdi. Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdînin sohbeti ile şereflenerek kemâle geldi. O vilâyet güneşinin Şâmda cenâze nemâzını bu kıldırdı. Çok kitâb yazdı. (Dürr-ül-muhtâr)a yapdığı hâşiyesi beş cild olup, (Redd-ül-muhtâr) adı ile, birkaç def�a basılmışdır. Hanefîde en sağlam fıkh kitâbıdır. (Se�âdet-i ebediyye) kitâbının her üç kısmındaki yüzotuz madde tutan fıkh bilgilerinin çoğu bu hâşiyenin [1272] hicrî senesinde Mısrda, Bulak matba�asında basılan beş cildinden terceme edilmişdir. Fetvâları da basılmışdır. 9, 19, 20, 21, 34, 35, 52, 53, 72, 96, 97, 113, 120, 125, 130, 132, 134, 142, 143, 145, 148, 151, 154, 157, 158, 159, 163, 167, 177, 181, 194, 207, 208, 210, 215, 216, 221, 237, 245, 248, 249, 257, 258, 259, 260, 268, 278, 279, 282, 284, 285, 287, 292, 293, 294, 295, 296, 297, 298, 300, 302, 304, 307, 308, 309, 310, 311, 315, 317, 319, 320, 322, 323, 324, 325, 326, 330, 333, 335, 336, 337, 351, 357, 364, 365, 382, 388, 393, 407, 409, 418, 421, 432, 434, 435, 437, 439, 450, 454, 462, 465, 471, 472, 473, 477, 479, 487, 546, 572, 581, 586, 588, 599, 602, 613, 614, 615, 616, 622, 626, 629, 634, 636, 637, 692, 731, 732, 734, 747, 761, 780, 786, 796, 812, 813, 825, 826, 829, 837, 838, 852, 858, 861, 863, 867, 872, 874, 886, 889, 890, 897, 899, 1010, 1019, 1023, 1074, 1083, 1090, 1105, 1110, 1115, 1190.
430 � İBNİ ADÎ �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Ebû Ahmed Abdüllah ibnül�adî, hadîs imâmlarındandır. [242] de Cürcânda tevellüd, 323 [m. 935] de Esterâbâdda vefât etdi. Hadîs-i şerîf toplamak için, Irâk, Mısr, Şâm ve Hicâzı dolaşdı. 61, 465.
431 � İBNİ ASÂKİR �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Alî bin Hasen fıkh ve hadîs âlimidir. 499 [m. 1105] da Şâmda tevellüd, 571 [m. 1176] de orada vefât etdi. Seksen cild (Şâm târîhi) yazmışdır. 511, 761, 1014.
432 � İBNİ BATTÂL: Alî bin Halef, Kurtubada Mâlikî âlimlerindendir. 449 [m. 1057] senesinde Valensiyada vefât etdi. (Buhârî)yi şerh etmişdir. 644.
433 � İBNİ CERÎR �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Sekizyüzdoksanbeşinci [895] sırada Taberî ismine bakınız! 391.
434 � İBNİ CEVZÎ �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Altmışaltıncı [66] sırada Abdürrahmân Cevzî kelimesine bakınız! 210, 311, 442, 457, 458, 494, 497, 641, 1070.
435 � İBNİ CEZERÎ: Şemseddîn Muhammed bin Muhammed bin Alî, Şâfi�î âlimlerindendir. 751 [m. 1350] de Şâmda tevellüd, 833 [m. 1429] de Şîrâzda vefât etdi. Yıldırımdan ve Tîmûr hândan çok iltifât gördü. (Hısn-ül-hasîn) düâ kitâbı, arabî ve fârisî şerhleri ile birlikde basılmışdır. Bunu okuyan hastanın iyi olacağı, (Hadarât-ül-kuds) 191. ci sahîfesinde yazılıdır. 1249.
436 � İBNİ CÜREYC �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Abdülmelik bin Abdül�azîz Kureyşî ve Emevî, [80] senesinde tevellüd, 149 [m. 766] senesinde, Mekkede vefât etdi. İslâmda, ilk kitâb yazan budur. (Tefsîr) ve (Sünen) kitâbı vardır. 644.

[ACİZKUL]

437 � İBNİ EBİDDÜNY �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Ebû Bekr Abdüllah bin Muhammed, târîhcidir. Üçyüze yakın kitâb yazdı. 208 [m. 823] de tevellüd, 281 [m. 894] de Bağdâdda vefât etdi. Kureyşlidir. Şâfi�î idi. 418, 643, 891, 1014.
438 � İBNİ EBÎ ŞEYBE �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Ebû Bekr Abdüllah bin Muhammed, hâfız idi. Yüzbin hadîs-i şerîfi râvîleri ile birlikde, ezber bilene (Hâfız) denir. 234 [m. 850] senesinde vefât etdi. (Müsned) kitâbı meşhûrdur. 392, 457, 476, 477.
439 � İBNİ EMÎR HÂC HALEBÎ �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Muhammed bin Emîr hâc Muhammed bin Muhammed Halebî, Hanefî âlimlerindendir. İbni Hümâmın talebesidir. Kâdî idi. 879 [m. 1474] da vefât etdi. İbni Hümâmın (Tahrîr) adındaki fıkh kitâbını ve (Münyetül-musallî) fıkh kitâbını ve (Muhtâr) fıkh kitâbını şerh etmişdir. Birincisine (Takrîr), ikincisine (Hilye-tül-mücellî) adını vermişdir. 134, 148, 1001.
440 � İBNİ ESÎR �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Ebül-Hasen İzzeddîn Alî bin Ebilkerem Cezrî 555 [m. 1160] de Cezîre-i İbni Ömerde tevellüd, 630 [m. 1232] da Mûsulda vefât etdi. Hadîs âlimi ve târîhci idi. (Kâmil) adındaki târîhi 1282 [m. 1866] de Felemenkde Leiden şehrinde ve Beyrutda basıldı. (Üsüd-ül-gâbe) kitâbı, beş cild olup, yedibinbeşyüz Sahâbînin hâl tercemesini bildirmekdedir. 698, 992.
441 � İBNİ HACER-İ ASKALÂNÎ �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Şihâbüddîn Ahmed bin Alî, hadîs imâmı ve Şâfi�î fıkh âlimidir. 773 [m. 1371] de Mısrda tevellüd, 852 [m. 1448] de orada vefât etdi. Yüzelliden çok kitâbı vardır. (El-isâbe fî-temyîzissahâbe) kitâbı İbni Esîrin (Üsüd-ül-gâbe) kitâbından dahâ mükemmeldir. Dört cilddir. [1280] de Hindistânda ve [1328] de Mısrda ve Beyrutda basılmışdır. (Buluğ-ul-merâm) kitâbının ve bunun (Sübül-ü-selâm) adındaki arabî şerhınin 1379 [m. 1960] senesinde Beyrutda ofsetle dördüncü baskısı yapılmışdır. Beyrutda (Mekteb-üt-ticârî)de satılmakdadır. 442, 458, 500, 644, 765, 1117, 1155.
442 � İBNİ HACER-İ MEKKÎ �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Şihâbüddîn Ahmed bin Muhammed Hiytemî, Mekke-i mükerremenin büyük âlimi ve Şâfi�î fükahâsından idi. 899 [m. 1494] da tevellüd, 974 [m. 1566] de Mekkede vefât etdi. Fetvâları ve (Savâ�ık) kitâbı ve (Minhâc) şerhı olan (Tuhfe)si ve (Zevâcir)i ve (Kalâid-ül-ukbân) kitâbı çok kıymetlidir. (Savâ�ık-ul muhrıka)sı, Mısrda ikinci def�a olarak, 1385 [m. 1965] de basılmışdır. (Hayrât-ül-Hisân) kitâbı 1304 de Mısrda ve Urdu tercemesi Pâkistânda ve Hakîkat Kitâbevi tarafından İstanbulda, (El-i�lâm bi-kavâti�il-islâm)ı, (Zevâcir)inin ve (Sebîl-ün-necât)ın sonlarında basdırılmışdır. 47, 63, 172, 238, 247, 280, 297, 390, 391, 420, 441, 442, 443, 449, 452, 453, 457, 458, 469, 477, 496, 498, 722, 724, 739, 741, 780, 1010, 1064, 1077, 1096, 1116, 1117, 1123, 1134, 1144, 1156, 1162.
443 � İBNİ HALDUN �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Abdürrahmân bin Muhammed büyük islâm târîhcisidir. 732 [m. 1332] de Tûnusda tevellüd, 808 [m. 1406] de vefât etdi. Târîhi yedi büyük cilddir. Türkçeye ve Avrupa lisânlarına terceme edilmişdir. 541.
444 � İBNİ HANEFİYYE �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Muhammed bin Hanefiyye, hazret-i Alînin oğludur. Annesi Havle binti Ca�fer bin Kays-il-Hanefiyye olduğu için, İbni Hanefiyye denilir. Hicretin yirmibirinde [21] tevellüd, 71 [m. 690] senesinde de, Medînede vefât etdi. Verâ� ve takvâsı çokdu. Çok cesûr idi. 452.
445 � İBNİ HAZM: Ebû Muhammed Alî bin Ahmed, Endülüs felsefeci ve âlimlerindendir. Vezîr [bakan] idi. 384 [m. 994] de Kurtubada tevellüd, 456 [m. 1064] da vefât etdi. Çok kitâb yazdı. Selef-i sâlihîni beğenmeyip, doğru yoldan çıkdığı, (Keşf-üz-zünûn)da, (Milel-nihal) kelimesinde yazılıdır. (Zâhiriyye) mezhebinde olduğu, Dâvüd-i Bağdâdînin (Eşeddül-cihâd) kitâbı sonunda yazılıdır. Bu mezhebin kurucusu Dâvüd bin Alî İsfehânî olup, 202 [m. 817] de Kûfede tevellüd, 270 [m. 883] de Bağdâdda vefât etmişdir. Şâfi�î idi. Fekat taklîde ve kıyâsa karşı idi. Mezhebi tutunamamış, kalmamışdır. 272, 463, 467, 532, 538, 1089, 1184.
446 � İBNİ HİBBÂN �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Ebû Hâtim Muhammed bin Ahmed Temîmî, hadîs imâmı ve Şâfi�îdir. Semerkand kâdısı idi. Sicstânda Bust kasabasında tevellüd ve 354 [m. 966] de Semerkandda vefât etdi. 391, 392, 450, 1009.
447 � İBNİ HİŞÂM �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Ebû Muhammed Abdülmelik bin Hişâm-i Humeyrî, Basrada tevellüd, 218 [m. 833] senesinde Mısrda, Füstat şehrinde vefât etdi. Resûlullahın hayâtını anlatan (İbni İshak sîreti)nin şerhı olan (Sîret-i İbni Hişâm) kitâbı çok kıymetlidir. (Sîret-i İbni Hişâm) târîhini çok kimseler şerh etmişdir. Bu şerhler arasında Süheylînin (Ravd-ül-enf)i ve (Aynî şerhı) meşhûrdur. 374, 1079.
448 � İBNİ HÜMÂM �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Kemâleddîn Muhammed bin Abdülvâhid Sîvâsî, Hanefî fıkh âlimlerindendir. 790 [m. 1388] da tevellüd, 861 [m. 1456] de vefât etdi. (Hidâye) şerhı olan (Feth-ul kadîr) kitâbı ve (Tahrîr) kitâbı çok kıymetlidir. [988] de vefât eden onaltıncı şeyh-ul-islâm Kâdî zâde Şemsüddîn Ahmed efendi (Feth-ul-Kadîr)e hâşiye yapmışdır. Sekiz cild olup Mısrda basılmışdır. 1006 [m. 1597] da vefât eden, halvetî meşâyıhinden Ahmed Şemsüddîn bin Muhammed Sîvâsî başka olup, (İrşâd-ül-avâm) ve (Mevlid-ün Nebî) kitâbları meşhûrdur. 120, 136, 271, 275, 629, 1113.
449 � İBNİ İSHAK: Muhammed bin İshak, ilk islâm târîhcisidir. 151 [m. 768] senesinde Bağdâdda vefât etdi. (Sîret-i Resûl) kitâbını İbni Hişâm şerh ederek (Tezhîb-i siyer-i İbni İshak) demiş, alman Westenfeld basdırmışdır. (Sîret-i Resûl) târîhini çok kimseler şerh etmişdir. Bunlar arasında (Aynî) ve (Süheylî) meşhûrdur. Süheylî şerhine (Ravd-ül-enf) denir. Abdürrahmân bin Abdüllah-i Süheylî 508 de Endülüsde tevellüd ve beşyüzseksenbir 581 [m. 1186] senesinde Merrâküşde vefât etmişdir. Başka kitâbları da vardır. Hadîs âlimi İbni İshak başkadır. 374, 391, 1109, 1189.
450 � İBNİ İSHAK-I KİNDÎ: Ebû Yûsüf Ya�kûb bin İshak-ı Kindî, meşhûr felsefecidir. Tıb ve matematikde yüzlerce kitâb yazdı. 260 [m. 873] de vefât etdi. Babası, Mehdî ve Hârûn-ür-Reşîd zemânlarında Kûfe emîri idi. Büyük dedesi Eş�as bin Kays Sahâbedendir. 361, 409.
451 � İBNİ KAYYIM-İ CEVZİYYE: Ebû Abdüllah, Muhammed bin Ebû Bekr Zer�î, Şâmda ibni Teymiyyenin yetişdirdiği, Hanbelî âlimlerindendir. 691 [m. 1292] de tevellüd, 751 [m. 1350] de vefât etdi. Hocasının bozuk fikrlerine kapılmışdır. Çok sayıda kıymetli kitâbları da vardır. Tesavvuf büyüklerinin keşflerini, aklı ile çözmeğe kalkmış, (Hed-yün-Nebevî) ismi ile meşhûr olan (Zâd-ül-me�âd) kitâbında Ehl-i sünnetden ayrılmışdır. Kâfirlere Cehennemde azâb sonsuz değildir, derdi. 349, 454, 459, 463, 467, 469, 490, 491, 1015, 1016, 1172.
452 � İBNİ KESÎR �rahmetullahi teâlâ aleyh�: İsmâ�îl bin Ömer, Şâfi�î hadîs âlimidir. 774 [m. 1372] de Şâmda vefât etdi. On cild tefsîrini hadîs-i şerîflerle açıklamış ve kendi görüşlerini de karışdırmış olduğu (Keşf-üz-zunûn)da yazılıdır. 887.
453 � İBNİ MÂCE �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Ebû Abdüllah Muhammed bin Yezîd, hadîs âlimlerindendir. (Sünen) kitâbı çok kıymetlidir. 209 [m. 824] da Kazvinde tevellüd, 273 [m. 886] de vefât etdi. 424, 449, 467, 643, 775, 784, 1004, 1025.
454 � İBNİ MELEK (veyâ MELİK) �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Adı Abdüllatîfdir. Hanefî fıkh âlimlerindendir. İzmirin (Tire) kasabasında ders verirdi. 801 [m. 1399] de vefât etdi. (Üsûl-i fıkh) kitâbı olan (Menâr) şerhı meşhûrdur. 279, 473.
455 � İBNİ MENDE �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Ebû Abdüllah Muhammed bin İshak bin Muhammed bin Yahyâ bin Mende, hadîs âlimidir. Üçyüzonda tevellüd ve üçyüzdoksanbeş 395 [m. 1005] senesinde vefât etdi. (Esmâ-üs-sahâbe) ve (Târîh-i isbehân) kitâbları meşhûrdur. 1014.
456 � İBNİ MERZÛK �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Muhammed bin Ahmed bin Merzûk Şemseddîn Ebû Abdüllah Tilmsânî, Mâlikî fıkh âlimidir. 711 [m. 1311] de Tilmsânda tevellüd ve 781 [m. 1379] de vefât etdi. İBNİ MERZÛK, Muhammed bin Ahmed bin Muhammed, birincinin torunu olup, 842 de Kâhirede vefât etdi. Çok kitâb yazdı. İBNİ MERZÛK, Osmân bin Merzûk, tesavvuf büyüklerinden ve Hanbelî idi. 564 de Mısrda vefât etdi. 632.

[ACİZKUL]

457 � İBNİ MUVAFFIK: Alî bin Muvaffık Bağdâdî, Zinnûn-i Mısrînin arkadaşı idi. Yetmişdört hac yapdı. 265 [m. 879] senesinde vefât etdi. 1011.
458 � İBNİ NASR �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Nasr bin İbrâhîm bin Nasr Mukaddesî Şâmda hadîs ve Şâfi�î reîs-ül-ulemâsı idi. 490 [m. 1097] senesinde vefât etdi. (Hucce) kitâbı meşhûrdur. Çok âlim, müttekî idi. 465.
459 � İBNİ NÜCEYM-İ ÖMER �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Ömer bin İbrâhîm ibni Nüceym-i Mısrî, Hanefî fıkh âlimidir. 1005 [m. 1597] senesinde Mısrda vefât etdi. Büyük kardeşi ve hocası olan Zeynel�âbidîn ibni Nüceym-i Mısrî yanındadır. İmâm-ı Nesefînin (Kenz) fıkh kitâbını şerh ederek, (Nehr-ül-fâık) adını vermişdir.
460 � İBNİ NÜCEYM ZEYNÜL�ÂBİDÎN �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Zeynel�âbidîn bin İbrâhîm ibni Nüceym-i Mısrî, [926] da tevellüd ve 970 [m. 1562] de Mısrda vefât etdi. Hanefî fıkh âlimidir. (Eşbâh), (Zeyniyye), (Kebâir) kitâbları ve üsûl-i fıkhdan (Menâr) şerhı meşhûrdur. (Kenz) kitâbını şerh ederek (Bahr-ür-râık) adını vermişdir. Yedi cild olup, bir cild tekmilesi ile ve İbni Âbidînin bunlara Hâşiyesi ile birlikde 1311 de Mısrda ve 1393 [m. 1973] de Beyrutda basılmışdır. 219, 282, 284, 310, 316, 318, 319, 341, 365, 587, 619, 629, 822, 845, 872, 998, 1001, 1053.
461 � İBNİ NUSAYR: Onbirinci imâm olan Hasen bin Alî Askerînin adamlarından olduğunu söylemişdir. Buna inananlar, kendilerine (Nusayrî) dediler. Îrânda, Irâkda ve Sûriyede çokdurlar. Şî�îlerin bir fırkası olduğu (Milel ve Nihal)de yazılıdır. Allah, hazret-i Alîye ve çocuklarına hulûl etmişdir. Onların şeklinde görünmüşdür. Bâtın esrârını ancak onlar bilir dedi. 259 [m. 873] da öldü. 487.
462 � İBNİ RÂVENDÎ: Ahmed bin Yahyâ, İsfehanlı bir yehûdî dönmesinin oğludur. Bağdâdda Mu�tezilî fırkasında iken, taşkınlık yaparak mülhid olmuşdur. Ya�nî mezhebsizdir. Çok hadîs uydurmuşdur. Yehûdîlerden para alarak müslimânları aldatıcı kitâblar yazardı. 293 [m. 906] senesinde öldü. 650.
463 � İBNİ SÎNÂ: Ebû Alî Hüseyn bin Abdüllah, felesof ve tabîb idi. 370 [m. 980] de Buhârâ civârında tevellüd, 428 [m. 1037] de Hemedânda vefât etdi. Arabî ve fârisî, çok kitâb yazdı. Vezîr iken, işlediği haksız işlerine hastalandığında tevbe etdi ise de, eski Yunan felesoflarının küfre sebeb olan fikrlerinden sıyrılamadığı, (Mu�âd) ve (Müstezâd) kitâblarından anlaşıldığı, imâm-ı Rabbânînin 245. ci ve 266. cı mektûblarında ve imâm-ı Gazâlînin (El münkız) kitâbında bildirilmekdedir. 81, 497, 737, 757, 758, 759, 962.
464 � İBNİ SÎRÎN �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Ebû Bekr Muhammed bin Sîrîn Tâbi�îndendir. Basralıdır. [33] de tevellüd, 110 [m. 729] senesinde vefât etdi. Hadîs âlimi ve rü�yâ ta�bîrcisi idi. 600.
465 � İBNİSSÂ�ATÎ �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Ahmed bin Alî Ba�lebekî, hanefî fıkh âlimidir. 694 [m. 1294] senesinde vefât etdi. (Mecma�ul-bahreyn ve Mültekânehreyn) ve bunun şerhi meşhûrdur. İbni Sâatî Muhammed bin Alî başka olup, sâat i�mâlinde mâhir idi. Sultân Nûreddîn Zengînin emri ile, Şâmda câmi�i kebîr kapısındaki sâatları yapmış, 628 [m. 1230] da vefât etmişdir. 444.
466 � İBNİSSERRÂC �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Ebû Bekr Muhammed bin Sırrı nahv âlimi idi. 316 [m. 928] senesinde vefât etdi. Bir de Muhammed bin Sa�îd vardır ki, Endülüsde tevellüd, 549 [m. 1155] senesinde Mısrda vefât etdi. Mâlikî idi. Nahv âlimi idi. 478, 1011.
467 � İBNİ TEYMİYYE: Ahmed bin Abdülhalîm Harrânî, Şâmda hanbelî fıkh ve hadîs âlimi idi. 661 [m. 1263] de Harrânda tevellüd, 728 [m. 1328] de Şâmda kal�ada habsde iken, hastalanarak vefât etdi. Çok kitâb yazdı. Şî�îleri ve eski Yûnân felesoflarını red etdi. Ehl-i sünnete uymıyan yazılarından dolayı Mısrda iki def�a habs edildi. (El-ubûdiyyet) kitâbında, Allahü teâlânın ismini zikr etmenin bid�at ve dalâlet olduğunu bildirmekde ve tesavvuf âlimlerine çirkin iftirâlar yapmakdadır. Bu kitâbını, Pâkistânda Sadrüddîn sâhib isminde bir vehhâbî, urdu diline terceme etmiş ve 1401 [m. 1981] de, (Hakîkât-i ubûdiyyet) ismi ile neşr edilmişdir. Merdan şehrinin kâdısı, allâme Habîb-ül-Hak Permûlî, buna bir reddiyye yazarak, (Zikrullah) ismi ile neşr eylemişdir. Bu reddiyyeye Pâkistân âlimleri, takrîzler, tasdîkler yazmışlardır. İbni Teymiyyeden önce vefât etmiş olan, Tâcüddîn Ahmed ibni Atâullah İskenderânînin (Miftâh-ul-felâh fî-zikrillah) kitâbı da, bu iftirâları, kuvvetli delîllerle, vesîkalarla red etmekdedir. Allâme İbni Hacer-i Mekkî hazretleri (Fetâvâ-yı hadîsiyye) kitâbında, buna, (Allahü teâlânın, sapıtmasına ilmini sebeb etdiği kimsedir) buyurdu. Câmi�ul-ezherdeki hanefî âlimlerinden Muhammed Bahîtin (Tathîr-ül-füâd min-denisil i�tikâd) kitâbı ve (Et-tevessül-i bin-Nebî ve bis-Sâlihîn) ve (Şevâhid-ül-hak) ve (Cevâhir-ül-bihâr) kitâbları, İbni Teymiyyenin dalâlete düşdüğünü vesîkalarla isbât etmekdedirler. İlk iki kitâb, 1396 [m. 1976] senesinde, İstanbulda, ofset yolu ile basdırılmışdır. İkinci kitâb (Berâet-ül-Eş�ariyyîn) adı ile Şâmda basılmışdır. (Cevâhir)in bu kısmı, (En-ni�met-ül-kübrâ) mevlid kitâbına ek olarak, İstanbulda basdırılmışdır. (Essırât-ul-müstekîm) kitâbında, Abdüllah ibni Abbâs gibi büyük sahâbîleri tekfîr etdiği (Keşfüzzunûn)da yazılıdır.
Hindistândaki büyük âlimlerden Muhammed Abdül�azîz Ferharevî, (Nebrâs) ismindeki, şerh-i Akâid şerhınin hâşiyesi, yüzonaltıncı sahîfesinde diyor ki: İbni Hacer Askâlânî, (Ed-dürer-ül-kâmine)de diyor ki, (İbni Teymiyye, kabrin-Nebîyi �sallallahü aleyhi ve sellem� ziyâret için sefere çıkmak harâmdır dedi. Alî �radıyallahü anh� îmân etdiği zemân çocuk olduğu için müslimânlığı sahîh olmadı dedi. Osmân ibni Affân �radıyallahü anh�, malı çok severdi dedi. (Sünen) kitâblarındaki hadîslerden za�îf olanları bile red etdi. Âlimler, bunun hakkında ihtilâf etdiler.) Onu övenlerden, imâm-ı Zehebî bile, (O da insandır. Günâhları, hatâları elbet olacakdır) dedi. Allâme Ahmed ibni Hacer-i Mekkî (El-cevher-ül-munzam)da diyor ki, (İbni Teymiyye öyle bir kimsedir ki, bozuk sözlerine ve çürük vesîkalarına, büyük âlimler cevâb vermişler ve düşüncelerinin çirkinliğini ortaya koymuşlardır. [Şâm, Mısr ve Kudüsde kâdılık yapmış olan şâfi�î fıkh ve hadîs âlimlerinden Muhammed] İzz-ibni Cemâ�a, onun için, Allahü teâlânın dalâlete sürüklediği, azdırdığı ve zillet gömleği giydirdiği kimsedir. İslâm âlimlerine ve bilhâssa Hulefâ-i râşidîne karşı ahmakca i�tirâzlarda bulunmuşdur demişdir. Aklı noksan olan kimsede irfân bulunur mu?). İmâm-ı Ebül-Hasen Sübkî diyor ki, (İbni Teymiyye, ilmi aklından çok olan bir kimsedir. Ona Şeyh-ul-islâm diyenin kâfir olacağını söyliyenler vardır.) Celâlüddîn-i Devânî (Akâid-i Adudiyye şerhı)nde diyor ki, (İbni Teymiyyenin ba�zı kitâblarında, Arş kadîmdir dediğini gördüm.) Celâlîye yapılan hâşiyede, (İbni Teymiyyenin sapık sözleri haddi aşınca, Kâhirede Kal�a-i Cebelde, Kadilkudât Zeynüddîn-i Mâlikî başkanlığında, derin âlimler toplandı. İbni Teymiyye bunlara cevâb veremedi. Yediyüzbeş senesi idi. Habsine karâr verildi. Şâmda ve başka yerlerde, (İbni Teymiyyeye uyanın malı ve canı halâldir) denildiği (Mirâtül-cenân)da yazılıdır. Yediyüzyedide tevbe edip, serbest bırakıldı. Sözünde durmadı. Tekrâr habs edildi. Yine tevbe etdi. Şâmda yerleşdi.) Nebrâsın hâşiyesinden terceme temâm oldu. İbni Teymiyyenin (Kazâ nemâzı kılmak lâzım değildir. Her hayrlı iş kazâ nemâzı olur) sözü, dalâletinin büyük şâhididir.
Büyük âlim Cemâlüddîn Muhammed Muzcâcî, (Hidâyet-ül-hâlik) kitâbında, Muhyiddîn-i Arabî hazretlerini medh ve müdâfe�a ve İbni Teymiyyeyi red ve ibtâl etmekdedir. Bu kitâb, İstanbulda Süleymâniyye umûmî kütübhânesinde, Vehbî efendi kısmında altıyüzkırkaltı [646] numarada mevcûddur.
İbni Teymiyye, Ehl-i sünnet âlimlerinin büyüklüğünü anlamamış, tesavvufu inkâr etmiş, Ehl-i sünnetden ayrılmışdır. Kitâbları, kendilerine (Selefiyye)ci diyen mezhebsizlere kaynak olmakdadır. Mezhebsizler, onu övmekde, islâm müceddidlerinin pîri demekdedirler. İbni Teymiyyenin şakî ve dalâletde olduğu (Seyf-ül-Cebbâr) ve fârisî (Ta�lîm-üs-sübyân)da da yazılıdır. Abdürrâzık pâşa diyor ki, (Vehhâbîlik, bir bakımdan ibni Teymiyyeye bağlı olduğu gibi, son asrın islâm müceddidi bilinen Muhammed Abduhdaki dinde reform fikrleri de, bir bakımdan, ibni Teymiyyeye bağlıdır.) Abdürrâzık pâşa, 1366 [m. 1946] da öldü. Hocası Abduhun ve yardımcısı Reşîd Rızânın Câmi�ul-ezherde yaydıkları yıkıcı fikrleri yerleşdirmek için uğraşmaları başarısız kaldı. Sudândaki mâlikî âlimlerinden Tâhir Muhammed Süleymân, (Zahîretül-fıkhil-kübrâ) kitâbında diyor ki, (İbni Teymiyyenin sözlerinin kıymeti yokdur. O, dalâletdedir ve müslimânları dalâlete sürüklemekdedir. Müslimânların icmâ�ından ayrılmış, bid�at yolunu tutmuşdur. İslâm âlimleri, onun dalâletde [sapık] olduğunu, sözbirliği ile bildirdi. Kutbüd-Berdîrî, (Şerh-i Muhtasar)da, bunu uzun yazmakdadır). (Zahîre)nin ikinci baskısı, 1409 [m.1989]da yapılmışdır. Dâl ve mudil olduğu, Sâvî tefsîri 107.ci sahîfesinde de yazılıdır. Dahâ çok bilgi almak için ikinci kısmda, onyedinci maddeyi ve (Fâideli Bilgiler) kitâbını okuyunuz!
Yukarıda adı geçen, bid�at sâhibi Ahmed ibni Teymiyye ile Ehl-i sünnet olan Fahrüddîn Muhammed bin Ebilkâsım ibni Teymiyyeyi birbiri ile karışdırmamalıdır. Bu, 542 [m. 1146] de Harrânda tevellüd ve 621 [m. 1223] de vefât etmişdir. Hanbelî fıkh kitâbı ve tefsîri vardır. 58, 131, 262, 272, 280, 310, 348, 349, 408, 419, 442, 447, 448, 450, 453, 454, 459, 461, 462, 463, 467, 469, 482, 490, 491, 492, 494, 496, 497, 498, 499, 531, 1011, 1077, 1092, 1102, 1115, 1127, 1136, 1148, 1168, 1179, 1181, 1183, 1184, 1192, 1194, 1198.
468 � İBNİ VERDÎ �rahmetullahi teâlâ aleyh�: Zeyneddîn Ömer ibni Verdî Halebî, edîb ve Şâfi�î fıkh âlimidir. 688 [m. 1289] de tevellüd, 749 [m. 1348] da Halebde vefât etdi. (Lâmiyye) kasîdesi meşhûrdur. 1136.
469 � İBNÜRRÜŞD: Kâdî Muhammed bin Ahmed ibnürrüşd, âlim değil, Endülüsde yetişen bir felesof idi. 514 [m. 1120] de Kurtubada tevellüd, 595 [m. 1198] de Merrâküşde vefât etmişdir. Çok kitâb yazdı. Kitâbları latinceye terceme edilmişdir. Fransız (Ernest Renan), bunun hayâtını, fikrlerini yazmış, bu kitâbı üçüncü olarak 1272 [m. 1856] de Pârisde basılmışdır. Din bilgilerini, kendi görüşüne göre anlatmış, imâm-ı Gazâlîye karşı, felsefecileri müdâfe�ada bulunmuşdur. Ehl-i sünnet âlimi olan Muhammed İbnürrüşd, bunun dedesi idi. 462, 463, 532, 1103.
470 � İBN-ÜS-SAKKÂ: 982. ci sırada Yûsüf Hemedânî ismine bakınız!
471 � İBRÂHÎM �aleyhisselâm�: Muhammed aleyhisselâmın dedelerindendir. Ondan sonra, Peygamberlerin en üstünüdür. Halîlullahdır. İshak aleyhisselâmın babasıdır. İshak aleyhisselâmın annesi Sârâ idi. İsmâ�îl aleyhisselâmın da babasıdır. Bunun annesi Hâcer idi. İbrâhîm aleyhisselâmın babası, Târuh adında bir mü�min idi. Kâfir olan Âzer, üvey babası ve amcası idi. Irâkda, eskiden hükûmet süren Geldânîler yıldızlara tapardı. Cenâb-ı Hak, bunlara İbrâhîm aleyhisselâmı peygamber olarak gönderdi. Ona on suhûf [forma] indirdi. Bunlar Süryânî konuşurdu. Süryânî yazısı, islâm yazısına benzemekdedir. Başşehrleri Bâbil idi. İnanmadılar. Başları olan Nemrud, onu ateşe atdı. Ateş, onu yakmadı. İbrâhîm �aleyhisselâm�, kardeşinin oğlu Lût �aleyhisselâm� ile amcasının kızı ve zevcesi Sârâyı ve kendisine inananları alıp önce Şâma, sonra Mısra ve oradan Ken�ân iline gitdi. İsmâ�îl �aleyhisselâm� ile birlikde Kâ�be-i mu�azzamayı yeniden yapdılar. Yüzyetmişbeş yaşında vefât edip, Kudüsde Halîlürrahmân civârına defn edildi. 30, 343, 354, 356, 364, 373, 375, 379, 386, 387, 389, 390, 391, 420, 482, 488, 677, 683, 740, 757, 769, 779, 988, 1079, 1110, 1122, 1123, 1130, 1139, 1154, 1182.
472 � İBRÂHÎM �radıyallahü anh�: Resûlullahın oğullarının üçüncüsü ve bütün çocuklarının sonuncusudur. Herakliüsun Mısr vâlîsi olan Mukavkasin hediyye gönderdiği Mâriyenin oğludur. Hicretin sekizinci [8] senesi tevellüd edip, birbuçuk yaşında iken, vefât etdi. Hasta iken, Resûlullah kucağına alıp mubârek gözlerinden yaş akardı. Vefâtı için güneş tutuldu dediler. Resûlullah �sallallahü aleyhi ve sellem� bunu işitince, (Ay ve güneş Allahü teâlânın varlığını ve birliğini gösteren iki mahlûkudur. Kimsenin ölmesi, kalması ile tutulmazlar. Onları görünce Allahı hâtırlayınız!) buyurdu. İbrâhîm vefât edince, (Yâ İbrâhîm! Ölümüne çok üzüldük. Gözlerimiz ağlıyor, kalbimiz sızlıyor. Fekat, Rabbimizi gücendirecek birşey söylemeyiz) buyurdu. Mâriye hâtun müslimân olup, hicretin onaltısında Medînede vefât etdi. Cenâze nemâzını Ömer "radıyallahü anh" kıldırdı. 329, 453.