Antraks Nedir?
Antraks sporlu bir bakteri olan Bacillus anthracis’in neden olduğu akut infeksiyöz bir hastalıktır. Antraks sıklıkla vahşi ve evcil alt omurgalılarda (sığır koyun keçi deve antiloplar ve diğer otçul hayvanlar) görülmekle beraber insanlarda da infekte hayvanlar veya infekte hayvan dokuları ile temas sonrasında gelişebilir.
Antraks Ne Sıklıkta Görülmektedir ve Kimlere Bulaşır?
Antraks en sık olarak tarımsal bölgelerdeki hayvanlarda gözlenir. Bu bölgeler Güney ve Orta Amerika Güney ve Doğu Avrupa Asya Afrika Karayipler ve Orta Doğu’dur. Antraksın insanda görülmesi genellikle infekte hayvan veya infekte hayvan ürünleri ile mesleki temas sonucudur. Antraksın daha yaygın olduğu başka ülkelerden gelen ölü hayvan veya hayvan ürünleri ile temas eden işçiler B. anthracis (endüstriyel antraks) ile infekte olabilirler.
Antraks Nasıl Bulaşır?
Antraks infeksiyonu üç biçimde oluşabilir: kutanöz (deri) inhalasyon (solunum yolu) ve gastrointestinal (mide-barsak). B. anthracis sporları toprakta uzun yıllar varlıklarını sürdürebilirler ve insanlar infekte hayvanların ürünleri ile temas ederek veya kontamine hayvan ürünlerinden köken alan antraks sporlarını solunum yolu ile alarak infekte olabilirler. Antraks az pişirilmiş infekte hayvan etinin yenilmesi ile de bulaşabilir.
Antraksın Belirtileri Nelerdir?
Hastalığın belirtileri bulaş yolunun nasıl geliştiğine bağlı olarak değişiklik gösterir ancak belirtiler genellikle 7 gün içinde ortaya çıkar.
Kutanöz: Antraks infeksiyolarının çoğunluğu (yaklaşık %95’i) infekte hayvanın kontamine yünü derisi veya kılı (özellikle keçi kılı) ile uğraşırken bakterinin ciltteki bir kesi veya sıyrıktan girmesi ile oluşmaktadır. Cilt infeksiyonu bir böcek ısırığına benzer biçimde kabarık kaşıntılı bir şişlik olarak başlar ancak 1-2 gün içinde bir veziküle dönüşür ve daha sonra da ağrısız genelde 1-3 cm boyutlarında ortasında karakteristik siyah nekrotik (ölü doku) bir bölgenin bulunduğu bir ülsere dönüşür. Bölgesel lenf nodları şişebilir. Tedavi edilmeyen kutanöz antraks olgularının yaklaşık %20’si ölümle sonuçlanır. Uygun antimikrobiyal tedavi ile ölüm çok nadir bir durumdur.
İnhalasyon: Başlangıç belirtileri soğuk algınlığına benzer. Birkaç gün sonra belirtiler ağır solunum sıkıntısına dönüşür ve şok gelişir. İnhalasyon antraksı genellikle öldürücüdür.
İntestinal: Antraksın intestinal formu kontamine et tüketimi ile gelişebilir ve barsakların akut bir enflamasyonu ile karakterizedir. Başlangıç belirtileri olan bulantı iştahsızlık kusma ve ateşi karın ağrısı kanlı kusma ve ağır ishal izler. İntestinal antraks olguların %25 ile %60’ında ölümle sonuçlanır.

Antraks Kişiden Kişiye Bulaşır mı?
Antraksın kişiden kişiye direkt bulaşı çok sıradışı bir durumdur. İnhalasyon antraksı olan hastaların ziyareti veya tedavisinde bulaş sözkonusu değildir.
İnfeksiyonun Önlenmesinin Bir Yolu Var mı?
Antraksın sık görüldüğü ve hayvan sürülerinin aşılanma düzeyinin düşük olduğu ülkelerde çiftlik ve hayvan ürünleri ile temas edilmemeli ve uygun olarak kesim veya pişirme işlemi yapılmamış etin tüketimi önlenmelidir. Bunun yanısıra insanlara yönelik bir antraks aşısı lisans almıştır. Aşının antraksa karşı koruyucu etkinliğinin %93 olduğu rapor edilmiştir.

Antraks Aşısı Nedir?
Antraks aşısı BioPort şirketi (Lansing Michigan) tarafından üretilmekte ve dağıtımı yapılmaktadır. Aşı hücreden arındırılmış bir filtrat (süzüntü) aşıdır yani üründe gerek canlı gerekse ölü bakteri bulunmamaktadır. Nihai ürün adjuvan olarak en fazla 2.4 mg aluminyum hidroksit içerir. Hayvanlarda kullanıma yönelik hazırlanmış antraks aşısı insanlarda kullanılmamalıdır.

Antraksa Karşı Kimler Aşılanmalıdır?
Aşılama Uygulamaları Danışma Komitesi aşağıdaki gruplar için aşılama önermektedir:
Laboratuvarda doğrudan mikroorganizmanın kendisi ile çalışanlar
İthal hayvan derisi veya tüyleri ile veya standartların antraks sporlarına maruziyeti önlemek için yetersiz olduğu yerlede çalışan kişiler
Yüksek sıklığın gözlendiği bölgelerde potansiyel infekte hayvan ürünleri ile uğraşan kişiler
Organizmaya maruz kalma riski yüksek olan bölgelerde görevlendirilecek askeri personel (biyolojik silah olarak kullanılması durumunda olduğu gibi)

Antraks Aşılaması İçin Protokol Nedir?
Aşılama 2’şer hafta ara ile 3 dozun cilt altına yapılması bunun ardından 6. 12. ve 18. aylarda ek cilt altı injeksiyonlarından oluşmaktadır. Daha sonra ise yıllık rapel dozlar önerilmektedir.

Antraks Aşısının Yan Etkileri Var mı?
Hafif lokal reaksiyonlar aşılanan kişilerin %30’unda injeksiyon bölgesinde hafif hassasiyet ve kızarıklık biçiminde gözlenir. Ciddi lokal reaksiyonlar nadirdir ve lokal belirtilerin yanısıra önkolun yaygın şişliği biçiminde kendini gösterir. Sistemik reaksiyonlar aşılananların %0.2’sinden daha azında oluşur.

Antraks Tanısı Nasıl Konur?
Antraks tanısı B. anthracis’in kan cilt lezyonları veya solunum sekresyonlarından izole edilmesi veya şüpheli durumlara maruz kalan kişilerin kanında spesifik antikorların ölçülmesi ile konur.

Antraks İçin Bir Tedavi Sözkonusu mu?
Doktorlar etkili antibiyotikleri yazabilirler. Etkili olabilmesi için tedavinin erken başlanması gerekmektedir. Eğer tedavi edilmez ise hastalık öldürücü olabilir.