“Nefis” ile “Nefs-i emmare” ne demektir, ayni seyler mi, yoksa farklari var mi?

Nefis derken çogu zaman nefs-i emmareyi kastederiz. Kötülügü emreden bu nefis, zamanla terbiye göre göre, günahlardan uzaklasa uzaklasa safiyet kazanir. Sonunda Allah’in razi oldugu bir nefis olma makamina kadar çikar. Nefsin bir manasi da zat demektir. Yani ruhla bedenin her ikisini birden nefisle ifade ederiz. Bir ayet-i kerimede, “Allah’in müminlerden nefislerini ve mallarini cennet karsiligi satin aldigi” haber verilir. Bu ayette geçen ve Cennet karsiligi olarak Allah’a satilan nefis, Onun rizasi yolunda kullanilan bütün organlari, bütün duygulari, akli , hafizayi ve bütün his dünyasini içine alir.

Nefis için degisik tarifler yapilmistir. Bunlardan birkaçi:
“Bir seyin zâti, kendisi, hakikati.”
“Ruh, kalp, can.”
“Bedene müdebbir (bedeni idare eden) olan ruh.” (Elmalili Hamdi Yazir)
“Sehvet ve gazabin baslangici olan kuvve.”,
“Insandaki kötü vasiflari toplayan bir asil” (Gazalî)
“Sehvanî arzulara ve seytanî yollara itirazsiz, severek giren ve daima kötülügü emreden düsman.”
Nefs-i emmare, insan nefsinin en asagi mertebesi ve “Muhakkak nefis kötülügü emredicidir.” âyetinin haber verdigi büyük düsmandir.
Sehvet, hirs ve hasedin emrine girmekle, ruh ve kalbi asagilarin ve bayagilarin hizmetine sokmaga çalisir. Kötülüge asik, harama düskün, sefahate hayrandir. Hayirli islerde tembel ve ürkek, serde cesur ve atilgandir. Seytani meleklere secdeden men eden haset ve kibir, bu nefsin önde gelen sifatlari ve en belirgin özellikleridir.

Bu imtihan dünyasinda, insanlar nefislerinden ve seytandan gelen kötü telkinlerle, Ilâhî fermandan gelen hidayet haberleri arasinda bir mücadele verirler. Kazanilan her mücadele, yani yapilan her ibadet, vazgeçilen her kötülük, uzak durulan her haram nefis için bir terakki basamagi ve bir temizlenme ameliyesi olur. Yükselme yoluna giren bu nefsin son duragi riza makamidir; Allah’in taktir ettigi her seyi riza ile karsilayan ve böylece Allah’in da kendisinden razi oldugu bir nefis olma makami.
Bu makama eren nefse, Cenab-i Hak su hitapta bulunur:
“Ey mutmainne nefis (Güvenceye kavusmus ruh)! Sen Ondan O da senden razi olarak Rabbine dön. Seçkin kullarim arasina karis (dahil ol) ve cennetime gir.” ( Fecr Sûresi, 27-30 )