Malûmdur: Malûmu ilâm, bahusus müsahed olursa, abestir. Demek, içinde bir nokta-i garabet lâzimdir-ta onu abesiyetten çikarsin.
Eger denilse: "Bakiniz, nasil arz, küreviyetiyle beraber musattaha ve size mehd olmustur; denizin tasallutundan kurtulmus." Veyahut "Nasil sems, istikrarla beraber tanzim-i maisetiniz için cereyan ediyor." Veyahut "Nasil binler seneyle uzak olan sems, ayn-i hamiede gurub ediyor." Maânî-i âyât kinayetten sarahate çikmis oluyor. Evet, su garabet noktalari, belâgat nükteleridir.
Sekizinci Mesele Isaret
Ehl-i zahiri hayse beyse vartalarina atanlardan birisi, belki en birincisi, imkânâti, vukuâta karistirmak ve iltibas etmektir. Meselâ diyorlar: "Böyle olsa, kudret-i Ilâhiyede mümkündür. Hem ukulümüzce azametine daha ziyade delâlet eder. Öyleyse bu vaki olmak gerektir."
Heyhat! Ey miskinler! Nerede akliniz kâinata mühendis olmaya liyakat göstermistir? Bu cüz'î aklinizla hüsn-ü küllîyi ihata edemezsiniz. Evet, bir zira' kadar bir burun altindan olsa, yalniz ona dikkat edilse, güzel gören bulunur!
Hem de onlari hayrette birakan tevehhümleridir ki, imkân-i zatî, yakîn-i ilmîye münafidir. O halde yakîniye olan ulûm-u âdiyede tereddüt ettiklerinden, lâ edrî'lere yaklasiyorlar. Hattâ utanmiyorlar ki, mesleklerinde lâzim gelir: Van Denizi, Sübhan Dagi gibi bedihî seylerde tereddüt edilsin. Zira onlarin meslegince mümkündür, Van Denizi düsâb ve Sübhan Dagi da sekerle örtülmüs bala inkilâp etsin. Veyahut o ikisi, bazi arkadasimiz gibi küreviyetten razi olmayarak sefere gittiklerinden, ayaklari sürçerek umman-i ademe gitmeleri muhtemeldir. Öyleyse, deniz ve Sübhan,