Icaz Ile Beyan, I'caz-i Kuran
Biz zaman rüyada gördüm ki, Agri Dagi altindayim. Birden o dag patladi, dag gibi taslari aleme dagitti; sarsti cihani.
Füceten bir adam yanimda peyda oldu. Dedi ki: "Icaz ile beyan et, icmal ile icaz et bildigin enva-i icaz-i Kurani!"
Daha rüyada iken tabirini düsündüm. Dedim, suradaki infilak, beserde bir inkilaba misal. Inkilapta ise elbet hüda-yi Furkani,
Her tarafta yükselip, hem de hakim olacak. Icazinin beyani, zamani da gelecek! O saile cevaben dedim: "Icaz-i Kurani, yedi menabi-i külliyeden tecelli, hem yedi anasirdan terekküb eder:
Birinci Menba: Lafzin fesahatinden selaset-i lisani; nazmin cezaletinden, mana belagatindan, mefhumlarin bedaatindan, mazmunlarin beraatindan, üsluplarin garabetinden birden tevellüd eden barika-i beyani.
Onlarla oldu mümteziç, mizac-i icazinda acib bir naks-i beyan, garip bir sanat-i lisani. Tekrari hiçbir zaman usandirmaz insani.
Ikinci Unsur ise, umur-u kevniyede gaybi olan esasat, Ilahi hakaikten gaybi olan esrardan, gaybi-yi asumani.
Mazide kaybolan gaybi olan umurdan, müstakbelde müstetir kalmis olan ahvalden birden tazammun eden bir ilmül-guyub hizani.
Alemül-guyub lisani, sehadet alemiyle konusuyor erkani, rumuz ile beyani, hedef nev-i insani, icazin bir lema-i nurani.
Üçüncü Menba ise, bes cihetle harika bir camüyet vardir. Lafzinda, manasinda, ahkamda, hem ilminde, makasidin mizani.
Lafzi tazammun eder pek vasi ihtimalat, hem vücuh-u kesire ki, herbiri nazar-i belagatta müstahsen, Arabiyece sahih, sirr-i tesrii layik görüyor ani.
Manasinda, mesarib-i evliya, ezvak-i arifini, mezahib-i salikin, turuk-u mütekellimin, menahic-i hükema, o icaz-i beyani
Birden ihata etmis, hem de tazammun etmis. Delaletinde vüsat, manasinda genislik. Bu pencere ile baksan, görürsün ne genistir meydani.
Ahkamdaki istiab; su harika seriat ondan olmus istinbat, saadet-i dareynin bütün desatirini, bütün esbab-i emni.