Konu: Nefsin Mertebeleri

Nefsin Mertebeleri

Nefsin hakikatini anlamak için önce nefisin ne olduğuna bakalım. Lügate göre nefis bir şeyin varlığı hakikati zatı kendisi manasına gelir. Tasavvufta ise insanın hayvanî tarafının adıdır.
İttifakla bildirildiğine göre insanın nefsi şerrin kaynağı kötülüğün temelidir.
Nasıl ruh Allah’ın emriyle vücutta bir varlık bir cevher ise nefis de ruh gibi bedende bir varlıktır. Kötü huyların çirkin fiillerin ortaya çıkmasının sebebi nefistir.

Nefis iki şekilde tezahür eder: Kişiye günah işleten arzu ve hevası ile kibir hasede cimrilik öfke kin gibi cibilliyetten (yaratılıştan) gelen kötü hasletler. Günahların temizlenmesi işte bu kötü hasletlerin değiştirilmesi ile mümkündür. Bu da nefsin terbiyesi ile olur.

Allaha Teâlâ insanı yarattıktan sonra ona gazabı ve şehveti verdi. Gazam ve şehvetin orta hali yani itidali olduğu gibi ifrat ve tecridi de vardır. Allaha Teâlâ itidali emretti. Şehvetin ifratı yani haram tarafı hırs oburluk yüzsüzlük riyadır... Tefriti ise cimrilik yaltaklanma hasettir... Ortası yani itidali de cömertlik hayâ sabır zarafet kanlatır. Haram olanlar helale tebdil etmedikçe tövbelerimiz kabul olmaz.


Gazap da böyledir. İfratı böbürlenme kızma dövme kibir husumet kindir. Tefriti alçaklık hamiyetsizlik sabırsızlıktır. Ortası ise kerem cesaret tahammül vakar ve merhamet sahibi olmaktır.

Allaha Teâlâ buyuruyor: “Yaklaşan gün hususunda onları uyar! Çünkü o anda dehşet içinde yutkunurken yürekleri ağızlarına gelmiştir. Zalimlerin ne şefaatçisi vardır ne sözü dinlenir. Allah gözlerin hain bakışını ve kalplerin gizlediğini bilir.” (Müzmin 18-19)

Zikrin hakikatleri müminin kalbine yerleşir ve bütün vücudu zikreder hale gelirse buna “zat zikri” denir. Böyle bir zikir nefsin zulmaniyetini kaplar ve nefse ilâhi bir anlayışla düşmanlık duyulur. Artık bilir ki düşman bu nefistir. Başka düşman aramaz. Nazarını düşmana diker bekçiliğe başlar. O zaman Allaha Tealâ keşif ile ihbar ile türlü rüya ve marifet halleriyle o müride şöyle işittirir: “Yakînini artır. Ben senden yanayım. Düşmanını tanıdın yüz çevirdin. Ben de inayetimi açtım kurbiyetime gel...”

Nefis iki kısımdır demiştik. Günahlar ve cibilliyetindeki haller. Tevbe ile günahlardan kurtulmak mümkündür. Ama cibilliyetten olan kibir hasede cimrilik öfke gibi haller ahlâk-ı hamide olarak değiştirilmedikçe nefsin ıslahı mümkün olmaz. Allaha Tealâ ayet-i celile ve hadis-i şeritlerle nefsin düşmanlığı için pek çok haberler beyan buyurmuştur. Bunlardan bazıları:

“...nefsini kötülüklerden arındıran kurtuluşa ermiş onu kötülüklere gömen de ziyan etmiştir.” (Şems 9-10)

“Rabbimin merhamet etmesi mütesna şüphe yok ki nefis kötülüğü emreder.” (Yusuf 53)

Ve hadis-i şerifler:

“Allah bir kuluna hayır murad ederse nefsinin ayıplarını ona gösterir.” (Ne gariptir ki bir adama nefsinin ayıbını söylesen sana kızar.)

Rasulullah s.a.v. Tebük Muharebesi’nden dönerken buyurdu:

- “Küçük cihaddan büyük cihada dönmüş oluyoruz.”

- “Ya Rasulallah” dediler; “muharebeden daha büyük cihad olur mu?”

Buyurdu:

- “Dikkat edin o nefis mücahedesidir!”

Nefis mücahadesi gazadan muharebeden üstün tutulmuştur. Zira muharebenin meşakkati belirli zamanda biter. Nefis mücahedesi ise ömür boyu sürer

alıntı

Ya Rasulallah” dediler; “muharebeden daha büyük cihad olur mu?”

Buyurdu:

- “Dikkat edin o nefis mücahedesidir!”

Nefis mücahadesi gazadan muharebeden üstün tutulmuştur. Zira muharebenin meşakkati belirli zamanda biter. Nefis mücahedesi ise ömür boyu sürer

Allah razı olsun