Adaçayı - Şifalı Otlar Adaçayı

Ada çayı (Salvia) ballıbabagiller (Lamiaceae) familyasından Salvia cinsini oluşturan kokulu bitkilere verilen ad.


Tüylü ve beyazımsı bir renkte olan yapraklarının kurusu çay gibi haşlanarak içildiği gibi et yemeklerine koku ve lezzet vermek için de kullanılır. Özellikle karaciğer ördek kaz tavuk ve av hayvanlannın kızartmalannda çok hoş bir koku ve tat verdiği için kullanılir. Avrupa ülkelerinin mutfaklannda kızarmış patateslerin hamurlara koyulan yağların kokulandınlmasında salamuralarda etlerin dinlendirilmesinde çok kullanılır. Ayrıca haşlanarak yapılan çayı kadınların göğüslerini büyütmekte de yararlıdır.


Ada çayı 30-70 cm boyunda olan bitkinin menekşe renkli çiçekleri halka dizilişlidir. Karşılıklı olan beyaz keçeli yaprakları gümüş gibi parıldar ve acımtırak ıtırlı bir koku yayarlar. Bahçe ada çayı güneşli bir yerde yetiştirilmelidir. Don olayına karşı duyarlı olduğu için kış boyunca çam dalları ile örtülmesi doğru olur. Bir başka tür olan çayır ada çayı (Salvia pratensis) çayırlarda bayırlarda ve meralarda yetişir. Çevresine ıtırlı hoş bir koku yayan mavi–menekşe renkli çiçeklerin pırıltısı uzaklardan seçilebilir. Çayır ada çayı (Anadolu adaçayı) batı ve güney-batı Anadolu'da bol olarak yetişmektedir. Anadolu ada çayından "elma yağı" veya "acı elma yağı" denilen yağ da üretilmektedir. Bu tür adaçayı da kimyasal yapı ve tedavi etkisi bakımından tıbbi (bahçe) adaçayına benzemektedir.


Toplama/Kurutma

Bitki yaprakları çiçeklenme öncesi Mayıs-haziran aylarında toplanır. Etken maddelerinin doruğa ulaştığı öğlen saatlerinde toplanan yapraklar gölgeli ve havadar bir yerde kurumaya bırakılır. İyice kuruduktan sonra ince kıyılarak hava almayan kaplarda saklanır




Tarihçe

Bu bitkinin çiçekleri gargara ve adaçayı sirkesi yapmak için toplanır (bir avuç çiçek doğal sirkenin içinde bir süre bekletilir) ve elde edilen sirke uzunca bir süre hasta yatağından kalkamayan kişilere rahatlatıcı ve canlandırıcı anlamda sürülerek masaj yapılır. Yapraklar daha çiçeklenme başlamadan mayıs ve haziranda toplanır. Bitki kuru ve güneşli günler boyunca eterli yağlar oluşturduktan sonra yapraklar öğlen güneşinde toplanır ve gölgede kurutulur. Adaçayı çok eski çağlarda da ünlü bir şifalı bitki olarak tanınırdı. 13. Asırdan kalma bir dizede şöyle deniyor: “Eğer dikmişsen adaçayını bahçeye ne gerek var ölmeye!"


Adaçayının eski çağlarda da ne büyük bir övgü ile anıldığını çok eski bir şifalı bitki kitabı şöyle anlatıyor: "Kutsal Meryemana Bebek İsa ile Herodes’un gazabından kaçmak zorunda kaldığında kendisini saklamaları için çayırdaki tüm çiçeklerden yardım istemiş ama hiçbir çiçek ona yanıt vermemiş. İşte o zaman adaçayı eğilmiş ve Meryemana sığınacak bir yer bulmuş. Onun sık ve koruyucu yapraklarının arasına girerek Herodes’un askerlerinden saklanmış ve askerler onu görmeden geçip gitmişler. Tehlike geçiştirildikten sonra saklandığı yerden çıkan Meryemana tatlı sesiyle adaçayına şöyle demiş: Bu andan sonra sonsuza dek insanların en çok sevdiği çiçek sen olacaksın. Seni insanları tüm hastalıklardan koruyacak kadar güçlü kılıyorum. Bana yaptığın gibi onları da ölümden kurtar!” İşte o zamandan beri adaçayı insanları iyileştirmek ve onlara yardım etmek için her yıl yeniden çiçekleniyor.