Konu: Hz.Mevlana "Divan-ı Kebir"

642. Akıl, dîvane gönlü kendisi ile savaşta görünce dışarı fırladı.
Müfte'ilün, Müfte'ilün, Fa'ilün
(c. III, 1332)

• Tövbe, topal ayakla sefere çıktı. Sabır da dar bir kuyunun içine baş aşağı düştü.
• Çeng, sesler çıkarmaya başlayınca, ben ve sakîden başka kimse kalmadı.
• Akıl, dîvane gönlü kendisi ile savaşta görünce, dışarı fırlayıp gitti.
• Aşk meyhanesinin sadrı, en yüksek yeri, yüksek makam hırsından, namdan şöhretten kendisini kurtaranlar içindir.
• Gönlünü dünya hırsından, düşünceden kurtarıp da onu rahata kavuşturan kimse, timsahın sırtını kendisine gemi yapar.

643. Akıl, aşka karşı şaşırır kalır, can ise abdallaşır.
Müfte'ilün, Müfte'ilün, Fa'ilat
(c. III, 1331)

• Kimin gönlünde bu aşktan eser yoksa, o Allahın nazarında çer çöptür, taştır, topraktır.
"Esrar Dede merhum:
"Bir sînede kim nar-ı nnuhabbet eseri yok!
Zulmettedir ol nür-ı Hüdadan haberi yok!"
(Bir gönülde sevgi ateşi, aşk yoksa, o gönül karanlıklarda kalmıştır. Allahın nurundan haberi yoktur!) diye söylemişlir.
• Aşk taşın gönlünden su fışkırtır. Aşk gönül aynasındaki tozu, toprağı giderir.
• Kafirlik Hakk'ın. "Celal" isminin tecellîsi gereği savaşmaya, insanları birbirine kırdırmaya geldi. îman ise Hakk'ın "Cemal" isminin tecellîsi gereği barışmaya, insanları birbirine sevdirmeye geldi. Fakat aşk, savaşı da, barışı da ateşe vermek için geldi.
• Aşk gönül denizinden baş kaldırır, ağzını açarsa, timsah gibi iki dünyayı da yutuverir.
• Aşk arslan gibidir. Ne hîledir, ne de kurnazlıktır. 0 bazen tilkileşip, bazen kaplanlaşmaz.
• Aşktan yardım üstüne yardım gelince, can kapkaranlık, dapdaracık bedenden kurtulur.
• Aşk daha başlangıçta bile baştan başa şaşkınlıktır, hayran olmaktır. Akıl aşka karşı şaşırır kalır. Can ise abdallaşır.
• Ey seher rüzgarı! Benim gönlüm bende değil Tebriz'dedir. Daima eserek Şems hazretlerine bizim hizmetimizi bildir.

644. Karanlık gecenin zenci sakîsinin sunduğu görünmez uyku kadehi ile insanlar
kendilerinden geçmişlerdir.
Fe'ulün, Fe'ulün, Pe'ülün, Fe'ul
(c. 111, 1330)

• Ey güzel varlık! Durmadan, dinlenmeden şarap kadehini döndür, bizlere sun! Meclis kurulmuş, çeng çalmada, sazlar nağmelenmede, inlemede.
• Fakat bu meclis üzüm şarabı içenlerin meclisi değildir. Bu meclis ruhların rneclisi, sakîmiz de gayb aleminin sakîsi, meclistekiler gayb aleminin kokusunu almada, fakat bir renk görmemedeler.
• Sen bu meclise gel de bir katre kanda gönül sahrasını seyret 0 daracık yerde uçsuz bucaksız bir sahra.
• Hakk'ın aşkı ile mest olmuş kişilere durmadan şarap sun! Çünkü orada kavga yoktur, sevgi vardır.
• Ezel meclisinde elest gününde, Allah, onlara öyle bir sevgi kadehi göstermiştir ki; onlar bu dünya güneşinin kadehini, yani üzüm suyu şarabının kadehini ellerine almayı ayıp bilirler, günah sayarlar.
• Sen diyorsun ki: "Elsiz şişesiz sunulan şarabı kim görmüştür? Böyle şarap olur mu?"
• Sen şu gece yarısında düşün, seyret de gör! Karanlık gecenin zenci sakisinin sunduğu uyku kadehi ile insanlar sarhoş olmuşlar, kendilerinden geçmişler, yataklara serilmişler.

645. Düşünce ile gönül birbirlerine öfkeli oldukları halde, beden şehrinde beraber kalıyorlar.
Mef'ulü, Mefa'îlün, Fe'ulün
(c. III, 1324)

• Uykudan uyan kalk, çengi düzene koy! 0 ay yüzlü, gül renkli fitneyi yürüt!
• Aşk ne uyku bıraktı, ne sabır. Aşk ne nam bıraktı, ne de ar!
• Akıl binlerce hırkayı yırttı. Edep binlerce fersah uzaklara kaçtı.
• Düşünce ile gönül öfkeli oldukları halde beden şehrinde beraber kalıyorlar. Halbuki ay ve yıldızlar kıskançlıklarından ötürü birbirleri ile savaşa girdiler.
• Yıldız savaşa girmiş, ayrılığı yüzünden bu alem ona dar gelmeye başlamış.
* Ay diyor ki: "Onun güneşi olmadıktan sonra, ben neden boşuboşuna gökyüzünde solgun hüzünlü ışıklar yayarak gezip duracağım."
• Varlık pazarı onun akiki olamadıktan sonra, varsın harap olsun, taş üstüne taş kalmasın.
• Ey binlerce ada, sana sahip, ey kadehi güzel aşk, binlerce fikir sahibine, hünerli kişilere fikir bağışlayan, hüner ihsan eden aşk! Bütün dünya sanatkarları senden ilham almada, senin tesirinle eserler ortaya koymaktadırlar. Bütün güzel şaheserlerin ortaya konulmasına sebep olan sensin.

646. Bütün kainat, bütün varlıklar gönlün mestidir.
Müfte'ilün, Mefa'îlun, Müfte'ilün, Mefu'îlün
(c. III, 1336)

• Bir gece gönlün selamını almak arzusu ile kapısını çaldım. îçerden; "Kimdir o?" sesi geldi. "Kapıyı çalan senin gönlünün kölesidir!" dedim.
• 0 içerdeki ay yüzlünün nurunun şu'lesi; "Kapının aralığından yol üstüne, gönüle, göze düştü.
• Gönül mahallesi gönlün yüzünün dalga dalga nuru ile doldu. Her taraf nurlandı. Güneş ile ay, gönlün değersiz birer kadehi oldular.
• Gönülden bir haber gelince, gökyüzüne bir gürültü düştü. Varlık, kainat eline bir meşale aldı. Halk, duygularının zincirinden kurtuldu.
• Her tarafı göz kamaştıran, şaşılacak bir nur kapladı. Kürsü de, arş da gönlün nuru ile aydınlandı. Ruh gönlün selamını almak için kapısının önüne oturmuş, gönül damını gözlüyordu.
• Kalender, insan değildir. İşte sana kısa, özlü bir söz: 0 baştan başa bakıştır, görüştür. Gönül susarak konuşur.
• Bütün kainat, varlıklar, gönlün sarhoşu, gönlün ! Dokuz göğün konakları, gönle ancak iki adımlık yoldur.

647. Ey gönül! Canlar senin parıltından meydana gelmiş gölgelerdir.
Mefa'ilün, Fe'ilatün, Mefa'ilün, Fa'ilün
(c. III, 1359)

• Ey gönül, ben o tertemiz yüze, o güzel yüze bakınca kendimden geçtim. Ona dedim ki: "Ne kadar da güzelsin! Sende ilahî bir güzellik var."
• Binlerce güneş, binlerce göz, binlerce çerağ senin kulundur, kölendir. Ey gönül! Canlar senin parıltından meydana gelmiş gölgelerdir.
• Ey gönül! Güzellik zamanla gelir geçer, sonu yoktur. Halbuki senin güzelliğin zamanı da aştı, sonu da aştı.
• Ey gönül! Periler, cinler önüne geldiler, sana hizmet etmek istediler. Melek de, yıldız da, gökyüzü de sana secde ediyorlar.
• Hangi gönülde senin kulun ve kölen olduğuna dair bir damga, bir işaret yok? Hangi dert, hangi gam vardır ki sen ona derman olmayasın?
• Ey gönül! Zevallı olmayan hazineler senin emrinde. Yokluk aleminde hangi hazine vardır ki senin olmasın?
• Ey gönül! Senin aşkınla yanıp yakılanlara bak! Onlardan yüz çevirme! çünkü bakışlarında yanıp yakılmayı gideren, ne gözler, ne devalar vardır.

648. Şu kara topraktan biten çiçeklerde onun güzelliğinin akisleri vardır.
Mefa'îlün. Mefa'îlün, Mefa'îlün, Mefa'îlün
(c. 111, 1339)

• Ey gönül! Ay yüzlü güzelim, lütuf üstüne lütuflarda bulunuyor. Bu yüzden bir yerde duramıyorum, kararsızım. Gönlüm ab-ı hayat kaynağında, bedenim lale bahçesinde.
• Ey gönül! Gel de gör! 0 bahçede her ağacın gölgesi altında gönülleri çeken ay yüzlü bir güzel, gül yanaklı sevimli bir dilber; oturmuş, padişahın yüzünü görmek için bekliyorlar.
• Ey gönül! 0 öyle bir padişah ki, ruh güzellerinin de, beden güzellerinin de kendi güzelliğinin aşkından sevda kıvılcımları düşürmüş.
• Ey gönül! 0 büyük yaratıcı, narın içindeki taneler gibi kullarının gönüllerine neşeler, ümitler doldurmuş.
• Ey gönül! Padişahın güzellere, kendi öz kadehi ile şarap sunduğu o halvette Ruhulemin bekçidir, Hızır da perdecidir.
• Ey gönül! Onun en değersiz kulu, o meclisten mest olarak çıkınca, artık o dünya malına, zenginliğe, mevkiye, şöhrete yukardan bakar, onlara hiç önem vermez.
• Ey gönül! Sen bu cihanı onun bahçesi olarak bil! Herkes, her varlık bu bahçede rızkını, nasibini bulmaktadır. Bu alemi de onun pek büyük bir mağarası say! Onun lütfu, ihsanı geldiği zaman seni o karanlık mağradan dışarı çıkarır.
• Çıkarır da "toprak-su-hava-ateş" birleşiği içinde sana ne gül bahçeleri, reyhanları, türlü türlü şakayık çiçekleri, menekşeler, laleler hazırlar.
• Şu kara topraktan biten, başkaldıran çiçeklerde onun güzelliğinin akisleri vardır. Onların hepsi de onun lütfu ile bitmedeler. Sen burada topraktan çıkan mahsülleri yemekle meşgulsün. Sanki toprak yiyorsun. Halbuki senin rızkın göklerdedir. Ey gönül! Senin burada ne işin ?
• Ey gönül! 0 padişahlar padişahının aşkı ile el çırp, oyna! Onun bir öpücüğüne nail olabilirsen, dünyanın bütün belaları, bütün felaketleri def olur gider.
• Ey gönül! Şimdi ayağımda ayrılık ateşinden bir bağ var! Çok da zayıf düştüm. Ama sevgiliyi andığım zaman, onun aşkı ile mest olurum.
• Ey gönül! Onun aşk koparan şivesiyle ağlayıp inlemeye başlar, çeng gibi binlerce nağme çıkarırım.

649. Göklerden gelen ordunun saflar yaran saldınsı yüzünden,
beden şeytanlarının başları ezildi.
Müstef'ilün, Müstef'ilün, Müstef'ilün, Müstefilün
(c. III, 1333)

• Ey gönlü ihsan eden aziz varlık! Sen lütuflar sahibisin, ihsanlar sahibisin, gönüller avlıyorsun. Benim gönlüm senin yarattığın güzellikler ile huzura kavuşuyor.
• Ey iki alemin de kendisine kul, köle olduğu üstün varlık! Biz senin ikramınla diriyiz. Ey adının verdiği hayatla gönlün adına can olan, onu dirilten aziz varlık!
• Gönül, bedenin etrafında bir halka oldu, onu sardı. Gönlüm bedenimin hırkasını giydi. Sonunda her ikisi de sende gark oldu. Ey gönle lütuflarda bulunan güzel!
• Ey gönül deryasının incisi! Senin karşında, canın da, gönlün de ne önemi var? Gönül geceleri seninle aydınlıktır; gönlün gündüzleri de seninle mutludur.
• "Akl-ı küll"ün dergahından davul sesleri geliyor. "Şimdi gönlün fermanı hüküm sürmededir." deniyor. Ötelerden gökyüzü ordusu gelmede.
"Akl-ı küll: Allahın kudretinden ilk önce ortaya çıkan akıl. Buna Hz nuru da denilir.
• 0 ordunun kılıç vuruşundan, padişahın düşmanlarını öldürüşünden ötürü, ovalar kanla doldu, yollarda kan akıyor.
• Gök ordusunun saflar yaran saldırısı yüzünden beden şeytanlarının başları ezildi. Padişahın namına hutbe okunmaya başlandı. Dîvan gönlün fermanları ile doldu.

650. Ben can'ın boynunu bağladım, sevgilinin kapısına götürdüm de; "Bu, aşk suçlusudur;
sakın bunun suçunu bağışlama!" dedim.
Müfte'ilün, Müfte'ilün, Müfte'ilün, Müfte'ilün
(c. III, 1335)

• "Bu gönül evinde bulunan kimdir?" diye gece yarısı bağırdım. Bir ses; "îşte benim!" dedi. "Sen kimsin?" dedim. "Ay'ın da, güneşin de yüzümü görüp utandıkları güzel benim!" dedi.
• Bana; "Neden bu gönül evi böyle çeşitli şekillerle, hayallerle dolu?" dedi,. "Ey ay yüzüne dünya güzelinin bile hayran kaldığı, haset ettiği dilber!" dedim. "0 gördüğün şekillerin, hayallerin hepsi de oraya senden aksetmiş."
• "Peki!" dedi. "Şu benim ciğerimin kanına bulanmış olan şekil de nedir?" "Bu" dedim, "Benim şeklim. Gönlü yaralı, ayağı beden balçığına saplanmış bu değersiz kulunun şekli."
• Ben can'ın boynunu bağladım, sevgilinin kapısına götürdüm de; "Bu, aşk suçlusudur, sakın bunun suçunu bağışlama!" dedim.
• Sevgili bana bir ip ucu verdi. "Bu aşk ipidir. Ucu fıtnelerle, hilelerle doludur. Bunu tut, çek, ben de çekeyim. Hem çek, hem de koparma!" dedi.

651. Ey gönül! Sen aynada kendini eğri görürsen, bu eğrilik sendendir, aynadan değil.
Mefa'îlün, Mefa'îliin, Mefa'îlün, Mefa'îlün
(c. 111, 1337)

• Ey yüzünü ekşitmiş sevgili! îşine karışmamam, "Neden yüzünü ekşittin?" dememem için, sanki yüzünün etrafına; "Sirke ne güzel katıktır!" diye yazan dost!
• Yüzünün asıklığını, ekşiliğini, dolayısıyla başına gelenlerden şikayetini bırakır da; kinden, hırstan bir iki adım uzaklaşır da hilme, yumuşaklığa, başa gelenlere razı olmaya doğru yaklaşırsan, bal gibi olursun, kendinle beraber nice kişileri de tatlılaştırırsın. Fakat sen çok tenbelsin, kemale doğru yürüyemiyorsun.
• Aslında ben hata ettim, yanlış gördüm, yanlış söyledim. Zaten ben her zaman yanlış işler yaparım. Ben senin gerçek yüzünü görebilseydim, gözüm böyle şaşı kalır mıydı?
• Ey gönül! Sen aynada kendini eğri görürsen, bu eğrilik sendendir. Eğri alan sensin, ayna eğri değil! Ayna her şeyi doğru gösterir. Önce sen kendini doğrult!
"Mevlana bir Mesnevî beytinde şöyle buyurur
"Seni görünce kendimi gördüm. Aferin beni bana gösteren aynaya!" (Mesnevî, c. VI, nr. 1085). Başkaları bizim için ayna gibi olunca, başkalarında gördüğümüz kusur, kendi kusurumuzdur. 0 kusur onlara ait değildir."
• Adamın biri kuyu başına gitmiş de ayı kuyuda görmüş, ayın kuyuya düştüğünü sanmış. Ay ise gökyüzünden ona seslenmiş; "Acele etme, yanlış görme, ben buradayım." demiş.
• Sen ayı şu kirli, alçak yeryüzünde arama! Yoklukta varlık olmaz. Bir adam Ebucehil karpuzu ekse, şeker kamışı biçmez. însan ne ekti ise onu biçer.
• Ey benim canım! Hoşluk, güzellik varlığını, benliğini gidermektedir. Sense güzelliğini varlıkta arıyorsun. 0 burada görünmez. Sen her şeyi elde edebileceğin yerde ara!