Konu: Esmâ-ül Hüsnâ ve Şerhi

Muksit

Muksit : Adalet gösterici, adaletin gerçek sahibi, hükmünde adil
Al-Muqsit : The Equitable One. He who does everything with proper balance and harmony.

Cenab-ı Hak buyuruyor:
", hakimlerin hakimi değil midir?" (1)
"O hakimlerin en iyisidir." (2)

• , hakimlerin hakimi, hükümdarların hükümdarı değil mi? Hakimler, hükümdarlar isyan edenlere ceza; itaat edenlere, iş görenlere ecir ve ödül verir bir "din" demek olan ceza ve sorumluluk kanunlarını uygularlar da, onların hepsinin üzerinde hakim olan yüce hükmünü yerine getirmez, ceza ve ödül vermez, dinini yürütmez olur mu? Elbette olmaz. Hiç kuşku yok ki insanı o en güzel biçim ile yaratan , hakimlerin hakimidir. Onun dini her dinden üstün hak dindir. O dinini yürütecek, güzel ile çirkini, yalancıyı doğruyu ayıracak, iman edip samimiyet ve ihlasla güzel güzel ameller yapan müminlere mükafat verecek; kâfirleri, dinsizleri de aşağıların aşağısına yuvarlıyacaktır. O halde insan olan, dine yalan dememeli, cezayı inkâr etmemeli, insan kuvvetli olunca haklı olur, her yaptığı kalır, ceza görmez, ceza kanunu acizlere özgüdür sanmamalı; hakim, hükmünde kendi kuvvetine aldanıp da hak ve adaletten ayrılmamalı, o hakimler hakiminin hüküm ve kudretinden korkmalı, aşağıların aşağısına yuvarlanmaktan sakınmalı, onun dinine girmeli, ona iman edip 'ın kullarına karşı adalet ve âlemin düzelmesine hizmet ile o tükenmez ecir ve mükafata ermelidir. Yoksa insanı o en güzel biçimde yaratan 'ı, hakimlerin hakimi değildir zanneden kendine yazık etmiş olur. Bu durumda bu âyet kâfirlere tehdit, müminlere müjdedir. (4)
  
  

Câmi

Câmi : İstediğini istediği zaman istediği yerde toplayan
Al-Jami : The Gatherer. He who brings together what He wills, when He wills, where He wills.

Cenab-ı Hak buyuruyor:
"Elbette sizi kıyamet günü toplayacaktır." (1)
"Elbette , münafıkları ve kâfirleri cehennemde bir araya getirecektir." (2)
"Sûr'a da üfürülmüş, böylece onları bütünüyle bir araya getirmişizdir." (3)
"Rabbimiz! Gelmesinde şüphe edilmeyen bir günde, insanları mutlaka toplayacak olan sensin." (4)
"Mahşer vaktinde sizi toplayacağı gün, işte o zarar günüdür." (5)
"Ve, onların kalplerini birleştirmiştir. Sen yeryüzünde bulunan her şeyi verseydin, yine onların gönüllerini birleştiremezdin,
fakat onların aralarını bulup kaynaştırdı. " (6)
"Bu, ayırım günüdür. Sizi ve sizden öncekileri bir araya getirdik." (7)

• Câmi, 'ın zati ve fiili sıfatları arasında yer alır. Zati sıfat olarak Cami, 'ın bütün faziletleri ve güzel nitelikleri kendinde toplaması ve bunlara sahip olması anlamına gelir. Çünkü tüm bilgiler, varolmadan önce O'nun yanında bulunmaktadır. Böyleyken 'ın ilmi, kendi iradesi ve kudretiyle yarttığı varlıklarla ilgili bilgileri kuşatmaz mı? Fiili sıfat olarak Câmi ismi, Kur'an'da daha çok bu anlamda kullanılır. O gerçekten dağınık, benzer ve birbirine zıt olan şeyleri bir araya toplayandır. Parçaları bir araya getirip birleştiren, özel bir terkip oluşturan, böylece onlara özel bir yapı kazandıran, şanı yüce olan 'tır. Birbirini seven kalpleri bir araya getirenve kaynaşmalarını sağlayan O'dur.Ölümden sonra dağılıp yok olan beden parçalarını tekrar dirilişle bir araya getiren, ölümle birbirinden tamamen ayrılan ruh ve bedeni yeniden birleştiren O'dur.Kıyamet günü bütün insanları huzurunda toplayacak, zalim ile mazlumu bir araya getirecek O'dur. (8)
  

Gani

Gani : Çok zengin, hiçbir şeye muhtaç olmayan
Al-Ghani : The Rich One. He who is infinitely Rich and completely independent.

Cenab-ı Hak buyuruyor:
"Ey insanlar! 'a muhtaç olan sizsiniz. Zengin ve övülmeye lâyık olan ancak O'dur." (1)
"O'nun ihtiyacı yoktur. Göklerde ve yerde ne varsa O'nundur." (2)
"Biliniz ki zengindir." (3)
"Eğer inkar ederseniz bilin ki size muhtaç değildir." (4)
"Şüphesiz , âlemlerden hiçbirine kesinlikle muhtaç değildir. " (5)
"Göklerde ve yerde ne varsa O'nundur. Hakikaten , yalnız O zengindir, övgüye değerdir." (6)
" Kim inkâr ederse bilmelidir ki, alemlere muhtaç değildir." (7)

• Gerek zat ve sıfatlarında, gerek işlerinde hiçbir zaman, hiçbir surette, hiçbir şeye muhtaç olmayan, bunun yanında herşeyin kendisine muhtaç olduğu tek zengin O'dur. 'ın başkasının kendisine ibadet etmesine de ihtiyacı yoktur. O'na inanıp ibadet etmeleri, kendisine bir yararı olmadığı gibi, inanmamaları ve emirlerine itaat etmemelerinin de kendisine bir zararı yoktur. (8)
  
• Din ve ibadet 'ın ihtiyacı değil, insanların ihtiyacıdır. Hem yarattıkları içinde 'a ihtiyacı en çok olan fakirler sadece insanlardır. İnsan zayıf olarak yaratılmış olmakla, hangi mertebede olursa olsun hiçbir zaman 'a ihtiyaçtan kurtulamayacağı gibi, emaneti taşıyan insan ruhunun duyduğu ihtiyaç o kadar çoktur ki, onun yanında diğer yaratıklara fakir bile denmez. İnsanın bu ihtiyacını tatmin etmek için de 'tan başka mabud bulunmaz. Başkaları bir kıtmire bile malik değil ise ganiydir. Hiçbir ihtiyacı olmayan ve her şeyden müstağni, tam mânâsı ile zengin, ganiy O, yalnız O'dur. O sizin ibadetinize muhtaç olmadığı gibi, bütün ihtiyaçlarınızı tatmin edebilecek güce de sahiptir. (9)
  

Mani

Mani : Dilediğini engelleyen
Al-Mani' : The Preventer of Harm.

Cenab-ı Hak buyuruyor:
"'ın insanlara açacağı herhangi bir rahmeti tutup hapseden olamaz. O'nun tuttuğunu O'ndan sonra salıverecek de yoktur." (1)
" De ki: 'Öyleyse bana bildirin, bana bir zarar vermek isterse, 'ı bırakıp da taptıklarınız, O'nun verdiği zararı giderebilir mi?
Yahut bana bir rahmet dilerse, O'nun rahmetini önleyebilir mi?' " (2)

• Resulullah buyuruyor: Ey ım! Senin verdiklerine mani olacak, mani olduklarını da verecek kimse yoktur. (3)
• , inkarcıları kötülerken bu ismi kullanmış ve şöyle buyurmuştur:"Ve hayra da mâni olurlar." (4)
  
• 'ın Mâni olması, dünyada olabileceği gibi ahirette de olabilir. bu dünyada kimi marifet ve ibadetlerinden men eer, zikrini onu termel azığıyapmazsa, bu kimse gerçek anlamıyla bütün hayırlardan mahrum edilmiş olur. En büyük musibet işte budur. Hem dünyada hem de ahirette ilahi ihsanlardan men edilenler, hiçbir zaman mesut olmazlar.
• , nimet verme ve vermemeye kadir olandır. O'nun vermemesi cimriliğinden değil, bir hikmetinin gereğidir.
• Mani olan , düşmanlarına karşı dostlarını koruyuphimaye eden ve onlara yardım edendir.
• Bu ismi bilmenin faydaları:
  
• Her müslüman, 'tan başka men eden ve engelleyen olmadığına inanmalıdır. Gerçek veren ve mani olanın olduğunu bilen kimsenin, kalbini insanlarla meşgul etmemesi, onlara güvenip dayanmaması, kanaatkar ve hoşnut bir kalple Rabb'ine yönelmesi gerekir.
  
• İnsanlardan biri mani olduğunda, gerçek mani olanın olduğuna inanmalı, aracıları bir kenara iterek onlarla meşgul olmamalıdır. 'ın bütün varlıklara üzerinde güç sahibi olduğunu, gölgenin gölgesi olduğu şey üzerinde bir etkisi olmadığı gibi insanların da gerçekte bir etkisi olmadığını bilmelidir. Bu yüzden gerçek fail olan 'ı düşünmeden mani olan insanları kötülememelidir. , hayra mani olanı kötülediği için kötülemelidir.

Darr

Darr : Dilediğine bela verici, zarar verici, O'nun takdiri olmadan kimseye zarar verilemeyen.
Ad-Darr : The Creator of The Harmful. He who creates things that cause pain and injury.

Cenab-ı Hak buyuruyor:
"Eğer sana bir zarar verirse artık onu, O'ndan başka giderecek kimse yoktur." (1)
"Sonra size bir zarar dokunduğu zaman da yalnız O'na yalvarırsınız." (2)

• Menfaatleri ve mazaaratları yaratan, ancak 'tır.
  
• Bütün olaylar sebeplerle meydana geliyorsa da, sebepler yok olanı var edemez. Onlar ancak insanların elinde birer tutamak ve Hak'tan bir isteme vesikası olmak üzere yaratılmıştır.
• İnsanın menfaat ve zararlarına hakim ve rakipsiz müessir ancak 'tır.
  
• O, insanlara, menfaat ve zararları ayırd edici kuvvet vermiştir.
  
• 'ın bir zarar vermeyi dilemesini hiç bir şey önleyemez.
  
• Alalh her şeyi yaratan ve yarattığına bir etki koyandır. Her şeyin olumlu ve olumsuz etkisi O'nun yed-i kudretindedir. O'nun iradesi, dilemesi ve izni olmadan hiçbir şey etkisini gösteremez. (3)
  
• 'a sadece Dâr ismiyle dua etmek caiz değildir. Bu nedenle her iki isimle (Dar, Nâfi) birlikte dua edilmelidir. Bu iki ismin birlikte zikredilmesi, 'ın dilediğine yarar sağlamaya dilediğine de zarar vermeye kadir olduğunu gösterir. Zira zarar verme veya yarar sağlama gücüne sahip olmayanın varlığı ve etkiside olmaz. (3)
• Her müslüman 'tan başka zarar veren biri olmadığına inanmalı, O'nun iradesi ve fiiliyle gerçekleştiğini bilmelidir.Dünya hayatı da ahiret hayatı da yarar ve zarar arasında taksim edilmiştir. Buna göre cennet saf yarar, cehennem de saf zarardır. Dünyada geçekleşen zarar, ahiret için bir yarara dönüşebilir. Bu durumda bu dünyadaki zarar, mecazi anlamdadır. Eğer dünyadaki zarar, ahiret için de bir zarar ise bu durumda zarar gerçek anlamdadır.
  

Nafi




Nafi : İstediğine fayda sağlayan, O'nun takdiri olmadan kimseye yarar verilemeyen.
An-Nafi : The Creator of Good. He who creates things that yield advantages and benefit.

Cenab-ı Hak buyuruyor:
"Sana bir hayır verirse, yine O, onu devam ettirmeğe ve herşeye kadirdir." (1)
"Nimet olarak size ulaşan ne varsa, 'tandır." (2)

• Bu isim Ebu Hüreyre'nin rivayet ettiği hadis-i şerifte geçmekte olup, 'ın kitabında ne isim ne de fiil olarak geçer.
  
• O kulları için sağlık ve hidayet başta olmak üzere her anlamda fayda yaratandır.
• İnsanlar için fayda ve zarar güncel kavramlardır. Kendileri için çizilen hayat planında bir sınanma konusu olarak fayda ve zararın onların önlerine çıkarılması ise tarafındandır.
  
• Faydayı da zararı da yaratan; birey ve toplum olarak insan için takdir eden O'dur. İnsanın faydayı ve zararı O'ndan başkasına atfetmeyi ya da sebeplere bağlaması ise büyük zülümdür ve onun 'ı layık olduğu gibi tanımadığı anlamına gelir.
• Resulullah (s.a.v) buyuruyor: Bil ki, kalem olacak şeyleri yazıp artık kurumuştur. Bundan böyle bütün varlıklar, 'ın sana takdir etmediği bir yarar sağlamak isteseler buna güçleri yetmez. (3)
• Bu İsmi Bilmenin Faydaları:
• Her müslüman 'tan başka yarar sağlayan biri olmadığına inanmalı, yararın O'nun iradesi ve fiiliyle gerçekleştiğini bilmelidir. 'tan başka fail yoktur. Mümine yarar sağlayan her şey 'tandır. Kuldan gelen her yarar ve menfaat, 'ın o kişiyi yönlendirmesi ile gerçekleşmektedir. 'ın sana sağladığı yararlardan sen de başkalrını yararlandırmalı ve buna aracı olmalısın. Yaptığın iyilik ve başklarına sağladığın yararlarla, âhiret için kendine yarar sağlamış olursun. Böylece bu yararlar, yarın katında senin şefaatçilerin olur.
• Müslüman, yalnız dostlarına yarar sağlamalıdır.
  
• Müslüman her düşkün ve yoksula yarar sağlamaya çalışmalıdır. (4)
  

Nur

Nur :Alemleri nurlandıran, aydınlatan
An-Nur : The Light. He who gives light to all the worlds, who illuminates the faces, minds and hearts of His servants.

Cenab-ı Hak buyuruyor:
", göklerin ve yerin nûrudur. O'nun nûrunun temsili, içinde lamba bulunan bir kandillik gibidir." (1)

• Gerek duyguya ait ve gerekse akıl ve idrake ait her çeşit karanlıkların zıddı olan vicdan ve sezgide ortaya çıkan dış ve iç tecellî ve doğuşların hepsine de nur denilir.
  
• , göklerin ve yerin nurudur. Bütün âlemi meydana koyan, kâinatı gösteren, hakikati bildiren, gözleri gönülleri şenlendiren O'dur. O olmasaydı, hiçbir şey bulunmaz, hiçbir hakikat sezilmez, hiçbir neşe duyulmazdı.
  
• Her şeyin ortaya çıkışı ve bilinmesi ancak O'nun açığa çıkarması ve bildirmesiyledir. Nur'un özelliği de ortaya çıkma, parlama ve bulunmadır. O halde açıkça ortaya çıkar ki, gerçekte mutlak nur, Sübhânehû ve Teâlâ'dır. Ve O'ndan başkasına nur demek mecazdır.
• Her şey, göze açık ışık ile göründüğü gibi, yine batınî basirete de her şey ile gözükür. 'ın nuru her şey ile beraber bulunur da fark edilmez. Ancak bunda diğerinden bir farklılık vardır: Görünen nurun güneşin batması ile kaybolup gizlendiği düşünülür. Fakat her şeyin kendisi ile ortaya çıktığı ilâhî nurun batması veya kaybolması düşünülemez ve değişmesi imkansız olduğundan eşya ile daima beraber kalır. Ayırmakla delil getirmek yolu, kesilmiş olur. Onun kaybolmasını düşünsen gökler ve yerler yıkılır, kendinden geçersin.
• Her şey, bazı zaman değil, her vakitte O'na hamd ile tesbih eylediklerinden ayrılık kalkmış, gizli yol kalmıştır. Zira marifette görünen yol, eşyayı zıddıyla tanımaktır. Bundan dolayı, hiç zıddı olmayan ve hiç değişmeyenin gizli kalması uzak görülmemelidir. Onun gizliliği, açıklığının şiddetindendir. Açıklığının şiddetinden dolayı yaratıklardan gizlenen ve nurunun parlaması sebebiyle onlara karşı perdelenen 'ın şanı ne yücedir!
• nuru, nur üzerine nurdur. Sınırlanması ve bilinmesi mümkün olmayan bir nurdur. O halde onu niye herkes bulamıyor? İstenilene niye eremiyor? denilirse , o nuruna veya o nuruyla dilediği kimseyi hidayet eder. Dolayısıyla herkes hak delili göremez, hak âyetlerini bilemez, hakkın isteğine eremez. Herkes peygamber veya velî veya mümin veya arif veya iyi bir kul olamaz. Ve onun için peygamberlik nurundan, Kur'ân nurundan, iman nurundan, ilim nurundan herkes faydalanamaz. .

Hadi

Hadi :İstediğini hidayete erdiren
Al-Hadi : The Guide. He who provides guidance.

Cenab-ı Hak buyuruyor:
"Hidayet verici ve yardımcı olarak Rabbin yeter." (1)

" kimi doğru yola koymak isterse onun kalbini İslamiyet'e açar" (2)
"O, dilediğini saptırır, dilediğini de doğru yola iletir." (3)
"Artık dilediğini saptırır, dilediğini de doğru yola iletir." (4)

"Sen sevdiğini hidayete erdiremezsin; bilakis, dilediğine hidayet verir ve hidayete girecek olanları en iyi O bilir." (5)

• her kime hidayet diler, doğruca kendine erdirmek isterse İslâm için gönlünü açar. Hakkı kabul ve hak teklifleri yerine getirmekten canı sıkılmaz, zahmet ve ıstırap duymaz, tersine neşe ve sevinç duyar. kimi de yolundan şaşırtmak ve saptırmak dilerse, göğsünü daraltır, sıkar, son derece tıkar bunaltır. Göğe tırmanmak kendisine nasıl yapılması mümkün olmayan bir yük ve zahmet ise, iman ve İslâm, hakkı kabul ve itaat etmek de ona o derece güç gelir. İslâm ve doğruluk deyince canı sıkılır, daralır, bunalır. "Of" der, dayanır, tıkanır, yan büker, yoldan çıkar, içinden çıkılmaz bataklara batar gider. O artık genişlemeyi, doğrulukta ve selamette değil, eğrilikte ve felakette arar. İşte , iman etmeyenlerin üzerine pisliği, o son derece nefret ve tiksinmekle karşılanması lazım gelen küfür, azab ve ıstırabını böyle göğsün daralması ve kalb tıkanmasıyla yükler ve tahsis eder. Böyle yardımsız bırakmakladır ki, onları küfür pisliğinin, küfür azabının istilası altında bırakır. (6)
  
• 'ın kendisini tanıma yollarını kullarına gösterip tanıtması, yaratıklarına hayatlarını devam ettirme yollarını öğretmesi ve onları buna yöneltmesi anlamına gelir. O, bu yönüyle insanlara kurtuluş yolunu; dünya ve ahiret mutluluğu yollarını gösterir., hayvanlara içgüdü vermiştir. Onlar içgüdüleriyle kendilerine yararlı olanı bulurlar.İnsanlara ise, akıl verilmiştir. İnsanlar, akıllarını kullanarak bilnçli seçim yapma imkanına sahiptirler ve bu sebeple de yükümlü tutulmuşlardır.Bununla birlikte yüce , akıllarının yanısıra onlara peygamberler de göndermiştir.
• Hidayet iki türlüdür, Birincisi yol göstermek, davet etmek ve uyarmak anlamındadır. Bu anlamda hidayet, peygamberlerin temel görevlerinden biridir. İkinci anlamı ise, desteklemek, korumak ve başarılı kılmaktır. Bu tür hidayet yalnız 'a mahsustur. Hiçbir varlığın bu hidayet türünde bir etkisi yoktur. (7)
  
• Bu ismi bilmenin faydaları:
  
• Her müslüman, daima 'tan kendisine hidayet etmesini ve İslam üzere öldürmesini talep etmeli ve bunun için dua etmelidir. Zira 'ın, kul ile kalbi arasına girdiğini unutmamalıdır
• Müslüman, peygamberlerin, alimlerin ve dostlarının insanları hidayete çağırdıklarını, onlara doğru yolu gösterdiklerini, onların birer hidayet rehberi olduklarını bilmelidir.(7)

Bedi



Bedi :Örneksiz yaratan
Al-Badi : The Originator. He who is without model or match, and who brings into being worlds of amazing wonder.

Cenab-ı Hak buyuruyor:

"O, gökleri ve yeri yoktan yaratandır." (1)
"Göklerin ve yerin eşsiz yaratıcısıdır. Bir şeyi dilediğinde ona sadece "Ol!" der, o da hemen oluverir." (2)

• O, bütün göklerin ve yerin, benzersiz yaratıcısıdır. Bütün ulvî ve sûflî âlemden hiçbiri yokken, örnek olacak, aynîlik ifade edecek kanun, asıl, madde, şekil, nümune, örnek denecek hiçbir şey mevcut değilken, ilk önce bunları benzersiz meydana getiren ve yaratan, her türün ilk ferdini, ilk örneğini yaratıp yoktan vücuda getiren ve böyle icat etme âdeti ve zatına mahsus fiilî sıfatı olan ve bundan dolayı misali, eşi ve benzeri bulunmak ve tasavvur edilmek ihtimali olmayan ve onun varlığı ve icadı olmadan bir yokun vücuda gelmesi ve herhangi bir şeyin var olarak ayakta durması mümkün olmayan yüce yaratıcıdır.
• Zor bir işle karşılaşan birisi "Yâ Bedi" ismini "Yâ bedîü's-semâvati ve'l-arz" şeklinde okusa ü teala hazretleri onun o zor işini halleder.
  

Baki

Baki :Varlığının sonu olmayan

Al-Baqi : The Everlasting One. He whose.

Cenab-ı Hak buyuruyor:

"Ancak azamet ve ikram sahibi Rabbinin zâtı bâki kalacak" (1)

"O'ndan başka tanrı yoktur. O'nun zâtından başka her şey yok olacaktır. Hüküm O'nundur ve siz ancak O'na döndürüleceksiniz." (2)

• Hakk'ın dışındaki her şey fânidir. Yani aslında yok olmayı kabul etmektedir. ona nazarı ve varlık elbisesini feyziyle giydirmeseydi, onun için varlık şerefi mümkün olmazdı. Bulunduğu hal üzere kalır, ortaya çıkmamış olurdu. Demek ki Hakk'ın ona nazarından sonra ancak varlık alemine geçmiş aslında Hakk'ın kendine nazarı ile kendisi için sabit olan yokluk üzere kalmamıştır. (3)
• O'nun zatından başka herşey, her mevcud aslında, yokluk demektir. Çünkü O'ndan başka her şeyin varlığı kendinden değil, Teâlâ'ya dayandığından her an yok olmayı kabul edici ve yok olmaya hazır olmakla aslında yok demektir veya yok olacaktır. Ancak O zatında diri, ezelî ve ebedî, varlığı kendisiyle var olandır. (4)
• Hüküm O'nun, başkasının değil. O'ndan başka hüküm ve hükümet, kanun çıkarmaya ve kanun yapmaya kalkışanların hepsinin hükmü bozulur, ancak O'nunki bozulmaz ve hep O'na döndürüleceksiniz, hepiniz ölümünüzden sonra O'nun huzuruna götürülecek, mahkeme olunacak, ona göre cezanız, mükafatınız ne ise alacaksınız. İşte bütün kıssaların sonu işte bu "Ve hep O'na döndürüleceksiniz." hükmüdür. Kimin haddinedir ki bu hükme boyun eğmesin! (4)
• Bâki İsminin Anlamları (5)
  
  
  • Alah'ın varlığı, hiçbir yönden yokluğu kabul etmez.
  • O, varlığının başlangıcı ve sonu olmayan tek varlıktır.
  • , kendi bekası ile Bâki'dir; varlıklar ise ancak onun varlıklarını devam ettirmesi ile var olabilmektedir.
  • 'ın baki olması demek, asla ölmeyen hayat sahibi ebedi varlık olması demektir.
  • Bütün varlıklar yok olacak; sadece O'nun varlığı devam edecektir.

• Kainat içinde bulunan tüm varlıkların bir sonu vardır. Bir insan doğar, yaşar ve dünyada sürdürdüğü sınırlı ömür sonucunda ölür. Bu son, bütün insanlar için kaçınılmazdır. İnsanlar gibi bitkiler ve hayvanlar aleminin de yok oluşu kaçınılmazdır. Onlar da doğduktan bir süre sonra birer birer ölürler. Örneğin bir ağaç yeryüzünde yüzlerce sene yaşayabilir. Fakat en nihayetinde ölmeye mahkumdur. Canlı olan herşey hayatını tüketip toprağın altına girecek ve yok olacaktır. Aynı şekilde cansız varlıkların da bir sonu vardır. Zaman, tümü üzerinde yıpratıcı etkisini gösterir. Örneğin, binlerce yıl önce ihtişam içinde yaşamış kavimlerden bugün yalnızca yıkıntıların geriye kaldığını görürüz. İçinde yaşayan varlıkların bir sonu olduğu gibi kainatın da bir sonu vardır. Kainattaki tüm gökcisimleri, yıldızlar, güneşler bir gün enerjilerini tüketip yok olacaklardır. Veya dilediği başka bir sebeple tüm kainatı yok edecek, kıyamet günü ile ilgili vaadini gerçekleştirecektir.Görüldüğü gibi herşey sonludur; kainat da, yaratılmış tüm varlıklar da. ise yaratandır. Ve sonsuzluk yalnızca kendisine aittir. (6)