Konu: Esmâ-ül Hüsnâ ve Şerhi

: O'nun zat ve özel ismidir. Diğer isimler fiilleri, sıfatları ve tecellileri ile ilgilidir.
: Theone Almighty who alone is worthy of worship.

Cenab-ı Hak buyuruyor: "En güzel isimler 'ındır. O halde O'na o güzel isimlerle dua edin. Onun isimleri hakkında eğri yola gidenleri bırakın. Onlar yapmakta olduklarının cezasına çarptırılacaklardır." (3)

• Kur'an'daki Esma'ül Hüsna'dan ilk inen isimdir. Çünkü ilk inen ayet besmeledir.
  
• Hz. Ebu Hüreyre (r.a.) anlatıyor: "Resûlulah (s.a.v.) buyurdular ki: "'ın doksan dokuz ismi vardır. Kim bunları ezberlerse cennete girer. tektir, teki sever." (5)
• Esmâ'ül Hüsna'nın bütün anlamını içinde toplar. Yüce Yaratıcı'nın diğer bütün isimlerini kapsar. Bu yüzden el-Esmau'l-hüsna olarak bilinen bütün isim ve sıfatlar bu ada yandırılır. Bu nedenle "Rahman, Rahim, Aziz, Gaffar, Kahir 'ın adlarındandır deriz. " Ama , Rahman'ın adlarındandır" demeyiz. (1)
  
• "En güzel isimler 'ındır." (3)
  
• isimi Kur'an'da 2697 yerde geçmektedir. (2)
  
• 'ın güzel isimleri vardır. En güzel isimler O'nundur. Gerçi zatında birdir ve zatının ismi 'dır. Fakat sayı olan bir gibi eşi ve benzeri bulunabilecek şekilde bir birlikle değil, eşi ve benzeri bulunmayan üstün bir birlikle birdir. Zatında yalnızca vahid değil, birdir: İlâhî hitapta yer alan "Biz, şehadet ettik, yarattık." gibi çoğul kiplerindeki azamet ve ihtişam, işte ilâhî sıfat ve isimlerin bir araya gelmesinden doğan azamet ve yüceliği dile getirir ki, yüce ismi, bütün bu sıfat ve isimlerin hepsini içine alan bir yüce isimdir. ismi, 'ın kendisi gibi, eşi ve benzeri olmayan bir isimdir. Sıfat ve isimlerin çokluğu, zatın çokluğunu gerektirmeyeceğinden o isim ve sıfatların her biri 'ın eşsiz özelliklerinden birine delalet eder. Âdem'e öğretilen de isimlerin en güzelleridir.En güzel isimler 'a mahsustur. Öyleyse ey müminler, O'na o isimlerle dua ediniz, O'nu onlarla çağırınız veya O'nu bu güzel isimlerle adlandırıp anınız. Ve O'nun isimlerinde yamukluk edenleri terk ediniz. (4)
• 
  
• Kalbi, bu ismi hakkıyla bilecek genişlikte olan ve kulluık görevlerini tam bir saygı ve içtenlille yerine getirerek, sevginin zirvesi sayılan kulluk hakını veren kimse, hiç bir insana muhtaç olmaz; insanların en zenginleri arasında yer alır. Lisan-ı hali ile şairin söylediği şu dizeleri söyler1)
  

Hiçbir malım olmadan bütün insanlardan zengin oldum
Zira en üstün zenginlik, mal ile değil ondan uzak durmakdır.

• Bu isimle çağrılan bir başka varlık olmamıştır, olmayacaktır da.
  
• İhlasla "Yâ " diye bir müslüman bu isme devam etse, duası kabul olunur. Şeytanın şerrinden emin olur. Mutluluğa erişir. Duası kabul olur. Rızkı genişler ve 'ın izniyle şifa bulur. (2)
  
• Kulun bu isimden alacağı ders nedir?
• Kulun bu isimden alacağı ders, tıkı gibi hiç kimseye muhtaç olmamaktır. Yani kalbini bütünüyle 'a vermeli, güç ve kuvvetini O'ndan bilmeli. O'ndan başka hiçbir şeyi görmemeli. O'nun dışında bir şeye dönüp bakmamalıdır. Sadece O'ndan korkmalı ve yalnızca O'na ümit beslemelidir. Kul, nasıl böyle olmasın ki ? Zira o, bu isimle gerçek varlığın sadece olduğunu bilmekte, O'nun dışındaki bütün varlıkların yok olacağına inanmaktadır. İlk yok olacaklar arasında da kendisini görmektedir. (6)

Rahman

Rahman :Yarattığı bütün canlılara nimet veren
Ar-Rahman : The All- Merciful. He who wills goodness and mercy for all His creatures.

Cenab-ı Hak buyuruyor:

"Senden önce gönderdiğimiz elçilerimize (ümmetlerine) sor! Rahmân'dan başka tapılacak tanrılar (edinin diye) emretmiş miyiz? " (1)

• Rızıkları, ihtiyaçları ve her türlü iyilikleri ihsan husunda rahmetini mahlukatından hiç esirgemeyen anlamında olan Rahman, Rahim isminden daha geniş kapsamlı bir mana ifade eder.
  
  
  
• Rahmân, Yüce 'ın hem ismi hem de sıfatıdır. Bu isim, lafzına bağlı olarak zikredildiğinde sıfat anlamındadır.Ancak Kur'an'da bu şekilde değil, özel isim olarak kullanılmıştır. Bu isim sadece 'a has özel isimlerden olduğu için daha çok bir isme bağlı olarak değil; yalnız zikredilmesi hoş karşılanmıştır. Rahman'ın bu şekilde kullanılması O'nun Rahman sıfatına ters gelmez. Çünkü ismi de uluhiyet sıfatına delalet ettiği halde hiç bir zaman başka sına ait bir sıfat olarak zikredilmemiştir.
  
  
  
• Kur'an'ın ilk ayeti olan Besmeledeki Rahman ve Rahim sıfatları arasındaki fark, teala, Dünyanın Rahmanı ve Ahiretin Rahimidir cümlesinde veciz bir şekilde dile getirilmektedir. Rahman vasfı gereği Cenab-ı Hakk, dünyada bütün canlılara, mümin-kafir ayırımı yapmaksızın bütün insanlara, şefkat ve merhametle davranmayı kendi nefsine farz kılmıştır.
• Yüce bir kudsi hadiste şöyle buyurur: "Rahmetim gadabımı geçmiştir."
• Esmâ Bintu Yezîd (r.a.) anlatıyor: "Resûlullah (s.a.s.) buyurdular ki: "'ın İsm-i Âzam'ı şu iki âyettedir: "İlâhınız bir tek 'tır. O'ndan başka ilâh yoktur. O, rahmândır, rahîmdir. ." (2)

• İhlasla "Yâ Rahman" diye bir müslüman bu isme devam etse, kalbi yumuşar, zalimlerden emin olur, maddi ve manevi nimetlere nâil olur.

Rahim

Rahim : Acıyıcı
Ar-Rahim : The All compassionate. He who acts with extreme kindness.

Cenab-ı Hak buyuruyor:
"O Rahmân'dır ve Rahim'dir" (1)
"O, öyle 'tır ki, O'ndan başka tanrı yoktur. Görülmeyeni ve görüleni bilendir. O, esirgeyendir, bağışlayandır." " (2)

• Rahman ve Rahim isimleri aynı kökten türetilmiştir. Her ikisi de mübalağa ifade eder. Ancak Rahman'ın
• Rahim sıfatının tecellileri ise daha çok ahirette görülecek, Cenab-ı Hakk'ın oradaki ikram ve ihsanları müminler için olacaktır.
• Kur'an-ı Kerim'in 115 ayetinde büyük çoğunluğu çok bağışlayıcı anlamına gelen "gafur" sıfatı ile birlikte olmak üzere "rahim" sıfatı kullanılmıştır. Bu da Cenab-ı Hakk'ın ne kadar bağışlayıcı ve merhametli olduğunu gösterir. Dört ayettede "erhamü'r-rahimin (merhametlilerin en merhametlisi)" tamlaması kullanılmıştır.
• Her kimse bu ismi "Yâ Râhim" her farz namazdan sonra yüz kere okursa gaflet ve unutkanlıktan, gönül pekliğinden emin olur. Yine demişlerki, bir kimse sabah namazından sonra Rahim ismini yüz kere okursa bütün yaratılanlar o kimseye merhamet eder. (4)

Melik : Herşeyin hakimi, bütün kâinatın hükümdarı.
Al-Malik : The Absolute Ruler. He who is the Ruler of the entire universe.

• Melik yada malik olma, malik olunan şey üzerinde istenildiği biçimde tasarrufta bulunmayı gerektirir.
  
  
  
• Bütün kainat 'ın mülküdür ve mülkünde dilediği gibi tasarruf sahibidir.
  
  
  
• İnsan yeryüzünde halife olduğu için, kendisine yeryüzü mülkü üzerinde izafi bir meliklik yetkisi tanınmıştır.
  
  
  
• Herkesin belli bir tasarruf sahası vardır. Fakat bu tasarruf, hiç bir zaman mutlak değil, sınırlı ve 'ın tanıdığı alanda sadece bir emanettir.
• "Yâ Mâlik" (Ey Padişah) Bir kimse sabah nmazından sonra bunu okumaya devam ederse o kimse dünyalık ve ahiretlik olarak riyasetten emin olur. Halkın gözünde hürmetli ve heybetli olur.
  
  
  
  
  • Hz.Hızır aleyhisselamdan nakledildiğine göre bir kimse bir hastanın hatırını sormaya gittiğinde şifa niyetine
    
    
    
  • 112 kere "ümme ente'l-melikü'l-hakku'llezi lâ ilâhe illâ ente yâ ve Selâmü ya Kâfi"
  • 3 kere de "Yâ Şifae'l Kulûb" dese o hastanın hastalığı 'ın izniyle sıhhate dönüşür. (1)

Kuddus :Bütün eksikliklerden arınmış, temiz hiç bir lekesi olmayan
Al-Quddus : The Pure One. He who is free from all error

• Kuddüs, gayet mukaddes her türlü kusurdan uzak, her vasfında mükemmel, sınırlamaya ve tasvire sığmaz, hiçbir leke kabul etmez, tertemiz demektir.
• O, yaratıklardan her hangi birine benzemez.
  
  
  
• Cenab-ı Hak buyuruyor: "Her türlü noksanlıklardan arınmıştır. Dengi, rakibi, eşi yoktur. İnsani sıfatlardan uzak.O, öyle 'tır ki, kendisinden başka hiçbir tanrı yoktur. O, mülkün sahibidir, Kuddus'tur (eksiklikten arınmıştır), selâmet verendir, emniyete kavuşturandır, gözetip koruyandır, üstündür, istediğini zorla yaptıran, büyüklükte eşi olmayandır ." (Haşr, 23)
  
  
  
• Bir kimse bu ismi her gün 100 kere okusa o kimsenin gönlü kederlerden arınmış ve paklanmış olur. (1)

Selam : Bütün ayıplardan arınmış. Selâm sahibi‚ yani herçeşit ayıptan selâmette‚her türlü âfetten berî demektir.
As-Salam : The Source of Peace. He who frees His servants from all danger.

• Selâm, esenlik, barış ve mutluluğun kaynağı.
• Hastalıktan, beladan, ayıptan ve kusurdan arınmış.
• Her türlü eksiklikten salim olduğu gibi, kullarını da her türlü tehlikeden koruyan.
• Her selametin kaynağı, kendisi ayıbdan, kusurdan, eksiklikten, yokluktan kısacası her tehlikeden sâlim olduğu gibi, selamet umulan, selamet arayanları selamete erdirecek olan da O'dur.
  
  
  
• Cenab-ı Hak (c.c.) her türlü eksikliklerden arınmış olduğu için bu isimle isimlenmiştir.
• Selâmette olan, selâmette kılan. 'Selâm' kelimesi Kur'anı Kerimde 33 defa geçer ama bunlardan yalnız bir tanesi (Haşr 23) 'ın ismi olarak geçmektedir.
• Her doğan ölüyor, her yeşeren kuruyor, her yapılan yıkılıyor. Yaratılanların en değerlisi insan doğuyor, büyüyor, ihtiyarlıyor, hastalanıyor, acıkıyor, uyuyor ve ölüyor. 'Selâm' olan Rabbimiz bütün bunlardan salimdir. İslâm dinini indirerek selâmet yurdu olan Cennete davet eden, bu dünyada gönüller arasına köprü olan selâmı, nezaket kurallarını öğreten Rabbimiz Mü'minleri Cehennem azabından selâmette kılandır.
• "Yâ Selâm" Her kim bu ismi 161 kere hasta üzerine okusa o hasta sihhat bulur. (1)
  
  
  

Mü'min :İnanan ve koruyan
Al-Mu'min : The Inspirer of Faith. He who awakes the light of faith in our hearts.

• Kullarına va'dinde sâdık olan demektir. Tasdîk mânasına olan imandan gelir. Yahut‚ kıyamet günü kullarına‚ azabına karşı garanti veren‚ güven veren demektir‚ bu mâna emân'dan gelir.
• Kalplere iman bağışlayan; yaratıkların zulümden, muminleri azaptan emin kılan; onların şahitliklerini kabul ve tasdik eden; taahüdlerini mutlaka yerine getiren demektir.
  
  
  
• İnsan kalbini şüphe ve tereddütlerden kurtararak imana kavuşturan 'tır.
  
  
  
• Hidayeti ile bunu bilgisini ve şuurunu insana bahşeden O'dur.
• İman, emniyet ve güven verici, şüphe ve tereddütleri kaldıran, isteyenlere iman, korku içinde olanlara emniyet veren ve verecek olan da O'dur.
  
  
  
• İhlasla "Yâ Mü'min" diye bir müslüman bu isme devam etse, küfürden, şirkten, yalandan, insan ve cin şerrinden emin olur. Her türlü hastalıktan kurtulur.

Müheymin : Gözetici ve kollayıcı
Al-Muhaymin : The Guardian. He who watches over and protects all things.

• Görüp gözeten, her şeye şahid olan koruyan ve bekçilik eden de O'dur.
• Varlıkları görüp, gözeten, itaatkar kullarının sevaplarını eksiltmeden mükafatlarını veren, her şeyi varacağı noktaya ulaştıran. Durmadan bir şeyler yapıp eden bir varlık olan insan, her an Rabbi tarafından görüp gözetildiğini hiç unutmamalı ve o da hep Rabbine bakarak kendini denetim altında tutmalı; böylece hal ve işlerini sürekli ıslaha gayret etmelidir.
• Yüce , yarattığı bütün canlıların işlerini, rızıklarını ve ecellerini bilip, muhafaza eder.
• Günahkar kullarının işledikleri günahları zerre miktarı kadar artırmayan, bir zerre kadar fazla ceza vermeyendir.
  
  
  
• "El Müheymin" Her kim bunu yazıp üzerinde bulundurursa bütn malı ve rızkı Hak tealanın hıfzında ve emanında olur. Yine demişleerdir ki, bir kimse gusül eyleyip bu ismi 100 kere okusa o kimsenin dışı parlak ve nurlu olur.
  
  
  

Aziz :Her şeye galip
Al-'Aziz : The Victorious. He who prevails, and can never be conquered.

• 'ın mutlak hakimiyet ve üstünlüğünü ifade eder.
  
  
  
• O hiç bir şekilde ve surette asla yenilgiye uğramayan, her şeye gücü yetendir.
  
  
  
• O, haksızlık yapılamayacak kadar güçlüdür.
  
  
  
• O en üstündür, en yücedir, şeref ve izzet sahibidir.
• Gayet izzetli, onurlu ve şanlıdır. Hiçbir şekilde mağlup edilmez, her işinde gâlibdir. Yahut eşi benzeri yoktur ve gayet yüksektir. Yani . "Hiçbir şey O'nun dengi olmamıştır." (İhlâs, 112/4) âyetinde ifade edildiği gibidir. Yahut dilediğini yapan yani (Hûd, 11/108). Bununla beraber alçaklığı, ahlâksızlığı, küfür, zulüm, fesad, isyan ve küfran gibi fenalıkları sevmez.
• Kur'an-ı Kerim'de doksanbir yerde geçmektedir. Fakat hiç bir yerde tek başına zikredilmemiş; daima Esma-i Hüsna'dan diğer bir isimle beraber varid olmuştur.
• "Yâ Âzizü" Her kim bu ismi kırk gün sabah namazından sonra 40 kere okursa Cenab-ı Hak hazretleri onu hiç kimseye muhtaç eylemez. (1)

Cebbar : Dilediğini zorla yaptıran, ulaşılmaz, azametli
Al-Jabbar : The Compeller. He who repairs all broken thing, and completes that which is incomplete.

• O yapılmasına karar verdiği şeyi, dilediğinde zorla yaptırır, düzeltir ve onarır. Ancak bundan, Cebriyye'nin dediği gibi kullara hiç irâde vermez, her emrini zorla yürütür, insanlarda ihtiyârî fiiller yoktur mânâsını da anlamamak gerekir. Çünkü kanun yapma ile ilgili emirlerin kulların cüz'i iradeleriyle şartlı kılınmış olduğu da "Eğer siz 'a (O'nun dinine) yardım ederseniz ( da) size yardım eder." (Muhammed, 47/7) gibi birçok nass ile tesbit edilmiştir. Ancak bundan şu mânâ anlaşılmalıdır ki, Teâlâ birçok fiilde insana irade vermiş ve hür yaratmış olmakla beraber bütün isteklerini yerine getirmeye mecbur değildir. Dilerse, dilediği anda iradelerini yok eder. Nitekim bir hadiste " Teâlâ kaza ve kaderini yerine getirmeyi istediği vakit, akıl sahiplerinin akıllarını gideriverir ki, kaza ve kaderi onlarda yerine gelsin. Emri yerine gelince de akıllarını onlara geri verir. Böylece de pişmanlık başlar." buyurulmuştur. Dilerse onların akıl ve iradelerini yok etmemekle beraber isteklerinin aksine kendi hüküm ve iradesini zorla üzerlerinde icra eder.
• Halkın eksikliklerini tamamlayan, ihtiyaçlarını karşılayan, işlerini düzelten ve bunları yapmakta çok güçlü olan. Teâlâ dertlere derman veren, kırılanları onaran, yoksulları zengin eden, perişanlıkları yoluna koyup düzelten en yüce zâttır.
• 'tan korkmayan, emirlerine karşı gelen asiler hiç bir zaman cezaya çarptırılmak istemezler. Ama zamanı gelince 'ın takdir edeceği cezayı çekmeye mecbur olurlar. Hâsılı Teâlâ'nın mutlak iradesi altında mağlub ve mecbur olmayacak hiçbir şey tasavvur olunamaz. Bu husus, "Oysa göklerde ve yerde olanların hepsi, ister istemez, O'na teslim olmuştur ve O'na döndürülüp götürüleceklerdir." (Al-i İmrân, 3/83) âyetinde ifade edilmiştir.
• Cebbâr isminde bu iki mânâdan başka iki farklı anlamın daha olduğu beyan edilmiştir. İbnü'l-Enbarî der ki: "'ın sıfatlarından olan Cebbâr, kendisine erişilmez, el uzatılmaz demektir. Nitekim el yetişmeyen yüksek hurma ağacına da denilir. İbnü Abbas'dan yapılan bir rivayette de "el Cebbâr, "Melik-i azîm" yani çok büyük, azametli padişah mânâsına gelmektedir." Vahidi de der ki: "Bu zikredilen mânâlar, Teâlâ'nın Cebbâr sıfatı hakkındadır. Halkın sıfatı olarak kullanılan Cebbâr'ın, daha başka anlamları da vardır. Bunlar şöyle sıralanabilir:
  • Musallat (zorlayıcı - sataşan) demektir. "Sen onların üstünde bir zorlayıcı değilsin..." (Kâf, 50/45) âyetindeki Cebbâr, bu anlamdadır.
  • İri cisimli mânâsınadır "Orada iri cisimli (insanlardan oluşan) bir kavim vardır..." (Mâide, 5/22) âyetinde de, bu anlamdadır.
  • 'a ibadet etmeyen, baş kaldıran mânâsına gelmektedir. Bu anlam da, "Beni başkaldıran bir zorba yapmadı." (Meryem, 19/23) âyetinde vardır.
  • Çok insan katleden yani "kattâl" anlamını da ifade etmektedir. Nitekim "Yakaladığınız vakit, çok katleden zorbalar gibi yakalıyorsunuz." (Şuarâ, 26/130) âyeti ile "Sen yeryüzünde katil bir zorba olmak istiyorsun." (Kasas, 28/19) âyetinde de bu mânâ söz konusudur."