1- Ulemadan bazılarına göre Ramazan Allah'in isimlerinden biri olduğu için Ramazan ayma sadece Ramazan demek caiz değilsede bu hadîs onların aleyhine delildir. Yani «Ramazan geldi; ramazan gitti» de*mekte bir beis yoktur.
2- Kelime-i şehâdeü getirerek namaz, oruç ve hacc gibi ibâdetleri ifâ eden cennete girecektir.
3- Bilmeyen bir kimsenin bilene: «Cennete hangi amel sebebile gi*rilebilir?» diye sorması caizdir.
4- Dini hususâtı bilenlere sormak lâzımdır.
5- Bütün dinî vazifelerini hakkıyla îfa eden bir mü'min cennetle müjdelenebilir.

16 (15)- Bize Ebû Bekir b. Ebî Şeybe ile Ebû Küreyb rivayet etti. ler. Lalız Ebu Kureyb'indir. Dediler ki: Bize Ebû Muâviye , A'meş'den o da Ebû Süfyan'dan , o da Cabir'den naklen rivayet etti, Câbir şöy*le demiş:
Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) 'e Nu'mân b. Kavkal geldi ve:
— Yâ Resulâllah! Ne buyurursun? Farz namazı kıldığım, haramı ha*ram ve helâli helâl bildiğim zaman ben cennete girer miyim? dedi. Pey*gamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem);
«Evet» buyurdular.
A'meş lakabıyla anılan Süleyman b. Mihrân müdellislerdendir. Müdellis bir râvînin «an fülânm» diyerek rivayet ettiği hadîs*le ihticâc olunamaz. Ancak o hadîsi başka bir tarikten işittiğini tasrih eder*se o zaman kabul edilir. Buhâri ile Müs1im'de bu nevi'den gö*rülen hadîsler râvînin başka tarikten işittiğine hamlolunmuşlardır. Ebu Amr îbni Salâh'a göre:
«Harami ds haram tanırsam...» cümlesinden murâd iki şeydir.
Haramı haram i'tikad etmek ve bir de onu yapmamak. Helâli helâl ta*nımakta ise sadece o şeyin helâl olduğuna i'tikad etmek kâfidir.
Bu hadîs bütün imân vazifelerine ve sünnetlere şamildir. Zira haramı haram, helâli helâl tanımak şeriatın bütün emir ve nehiylerine uymaktan kinayedir.

17 (...)- Bana Haccâc b. eş-Şâir ile el-Kaasim b. Zekeriyya riva*yet ettiler. Dediler ki: Bize Ubeydullah b. Mûsâ , Şeyban'dan , o da A'meş'den, o da Ebû Salih ile Ebû Süfyân'dan onlar da Câbir'den naklen rivayet ettiler. Câbir:
Numan b. Kavkal:
— Ya Besulâllah!... dedi, diyerek bundan evvelki hadîsin benzerini rivayet etmiştir. Ebû Salih ile Ebû Süfyân bu hadîse:
«Ve bunun üzerine hiç bir şey katmazsam» cümlesini ziyade etmiş*lerdir.
Hz. Nu'man'ınbuve bundan sonraki hadîslerde farz namazı kıl*mayı ve haramı haram, helâli helâl tanımayı kabul ettikten sonra:
«Bunun Üzerine hiç bir şey katmazsam...» diyerek bunlarla iktifa et*mesi ihtimal müslümanhğı yeni kabul ettiği içindir. Bu takdirde ona alış*mak ve hayıra karşı kendinde bir hırs ve gayret hasıl obuası için âdeta mühlet istemiş oluyor. Maamafih cihâd gibi pek mühim hayır işleriyle meşgul olduğundan nafile ibâdetlere vakit bulamayacağım anlatmak is*temiş olması ihtimali de vardır.

18 (...)- Bana Selemetü'bnü Şebîb rivayet etti. (Dedi ki): Bize el-Hasen b. A'yen rivayet etti. (Dedi ki): Bize M a'kil —ki İbni Ubey-dillahtir— Ebu'z-Zübeyr' den, o da Câbir'den naklen rivayet etti ki:
Bir adam Resulüllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)'e sormuş. Ve:
— Ne buyurursun? Farz namazları kıldığım, Ramazanı tuttuğum, he*lâli helâl, haramı haram tanıdığım ve bunların üzerine hiç bir şey ziyâde etmediğim zaman ben cennete girer miyim? demiş. Peygamber (S.A.V.):
«Evet- buyurmuş. Adam:
— Vallahi bunun üzerine hiç bir şey ziyade etmem., demiş.
Hadîsin senedinde imam Müslim (R.)'in Mâ'kıl b. Ubey-dil1ah yerine:
«Ma'kıl ki tbni Ubeydülah'dır» demesi, rivayette «tbn» kelimesi bulun-madığmdandir. Kitabımızın baş tarafında da görüldüğü vecihle böyle yer*lerde Müs1im'in âdeti burada olduğu gibi rivayete bir şey katma*mak şartıyla izâhda bulunmakdır.