Konu: ilk yardım

Kol askısıyla ön kol, bilek ve el tespiti:
ØKırık dirsek ve bilek ekleminin hareketini önlemek için yaralı ön kolun altına üçgen kol askısı yerleştirilir. Hasta/yaralının boynunun arkasına üçgenin iki ucu düğümlenir,
ØAşırı hareket etmesini engellemek için geniş bir bandaj yardımıyla, gövdeye bağlanır.
Dirsek kemiği ve/veya ön kol kemiği kırığında sert malzemelerle tespit:
ØÖn kolun altına 2 şerit yerleştirilir,
ØYumuşak maddeyle desteklenmiş sert tespit malzemelerinden biri parmak diplerinden dirseğe kadar içe, diğeri elin dış yüzünden dirseğe gelecek şekilde dışa konarak tespit edilir,
ØDaha önceden yerleştirilen şeritlerle bağlanır, fazla sıkılmamalıdır,
ØDirsek eklemini tespit için kol askısı takılır,
ØBilek kemiklerinde veya el tarak kemiğinde, bölgeyi bir kol askısı ile tespit yeterlidir,
ØParmak kemiği kırıkları ile çıkığı ayırt etmek zordur. Tespit için, bir tespit malzemesi ile, yaralı parmak, yanındaki sağlıklı parmakla bandaj yapılabilir.

Pelvis kemiği kırığı tespiti:
ØHer iki bacak arasına bir dolgu malzemesi konur,
ØSekiz şeklindeki bir bandajla bilekler tespitlenir,
ØDoğal boşlukların altından (dizler ve bilekler) bandajları kaydırmak ve iki tanesi kalça ve dizler arasında diğer ikisi dizler ve bilekler arasında olacak şekilde düğümlenerek tespit edilir. Bütün düğümler aynı tarafta olmalıdır.

Uyluk kemiği kırığının tespiti:
Sert tespit malzemesi ve sağlam bacağı (ikinci bir tespit malzemesi gibi) kullanarak tespit etme:
ØBir el ayağın üst kısmına, diğeri bileğe konularak yaralı bacak tutulur ve sağlam bacakla bir hizaya getirmek için yavaşça çekilir. Aynı zamanda hafif bir döndürmede uygulanır,
ØHer iki bacak arasına (dizler ve bilekler) bir dolgu malzemesi konur,
ØSekiz şeklinde bir bandajla bilekler sabitlenir,
ØYaralının vücudunun altından, kımıldatmaksızın doğal boşlukları kullanarak bel, diz ve bileklerin arkasına 7 kumaş şerit (veya benzeri) geçirilir,
ØYumuşak malzemeyle desteklenmiş sert tespit malzemesi, koltuk altından ayağa kadar yerleştirilir ve ayaklardan yukarı doğru bağlanır,
ØDüğümler tespit malzemesi üzerine atılarak bandajlar bağlanır,
ØBilek hizasındaki bandaj öncekinin üzerine sekiz şeklinde bağlanır,
ØSert tespit malzemesi bulunmaması halinde, sağlam bacağı tek destek olarak kullanarak, geniş bandajlarla tespit edilir.

Diz kapağı kırığı tespiti:
ØGeniş bandajlar yardımı ile iki bacağı birleştirerek dizkapağı tespit edilir. Dizin üst ve altında kalan bandajları sıkarken dikkatli olunmalıdır,
ØGeniş ve sert tespit malzemesi (tabla) varsa, kalçadan ayağa kadar yaralı bacağın altına yerleştirilir ve iki tane kalça ve diz arasında, iki tanede diz ile bilek arasında olmak üzere geniş bandajlarla bağlanabilir. Bunun üzerine eklemi sabitlemek amacıyla, sekiz şeklinde bir bandaj sarılır.

Kaval kemiğinin tespiti:
Uyluk kemiği kırığı tespitindeki gibidir,
ØBacaklar tutulur ve yavaşça çekilir,
ØDoğal boşluklar kullanılarak (dizlerin altı, bileklerin altı) yaralı bacağın altından kumaş şeritler geçirilir,
ØUygun bir şekilde yumuşak dolgu malzemesiyle desteklenmiş tespit malzemelerinden biri iç tarafta kasıktan ayağa kadar, diğer tarafta kalçadan ayağa kadar yerleştirilir,
ØAyaklardan başlanarak şeritler dış tespit malzemesi üzerinde düğümlenerek bağlanır. Bilek hizasındaki bandaj ayak tabanı üzerine sekiz şeklinde düğümlenir.

Bileğin / ayağın tespiti:
ØYaralının ayakkabıları çıkarılmadan bağları çözülür,
Ø Bilek seviyesinde sarılmış sekiz şeklinde bir bandajla her iki ayak birlikte tespit edilir ve yumuşak malzemelerle iyice kaplanmış (rulo yapılmış bir battaniye) bir yüzeye dayamak suretiyle bacakları yukarıda tutmak gerekir.

BİLİNÇ BOZUKLUKLARINDA İLKYARDIM

Bilinç bozukluğu/ bilinç kaybı nedir?
Beynin normal faaliyetlerindeki bir aksama nedeni ile uyku halinden başlayarak (=bilinç bozukluğu), hiçbir uyarıya cevap vermeme haline kadar giden (=bilinç kaybı) bilincin kısmen yada tamamen kaybolması halidir.
Bayılma (Senkop): Kısa süreli, yüzeysel ve geçici bilinç kaybıdır. Beyne giden kan akışının azalması sonucu oluşur.
Koma: Yutkunma ve öksürük gibi reflekslerin ve dışarıdan gelen uyarılara karşı tepkinin azalması yada yok olması ile ortaya çıkan uzun süreli bilinç kaybıdır.

Bilinç kaybı nedenleri nelerdir?
Bayılma nedenleri:
ØKorku, aşırı heyecan
ØSıcak, yorgunluk
ØKapalı ortam, kirli hava
ØAniden ayağa kalkma
ØKan şekerinin düşmesi
ØŞiddetli enfeksiyonlar
Koma nedenleri:
ØDüşme veya şiddetli darbe
ØÖzellikle kafa travmaları
ØZehirlenmeler
ØAşırı alkol, uyuşturucu kullanımı
ØŞeker hastalığı
ØKaraciğer hastalıkları
ØHavale gibi ateşli hastalıklar

Bilinç bozukluğu belirtileri nelerdir?
Bayılma ( Senkop) Belirtileri:
ØBaş dönmesi, baygınlık, yere düşme
ØBacaklarda uyuşma
ØBilinçte bulanıklık
ØYüzde solgunluk
ØÜşüme, terleme
ØHızlı ve zayıf nabız

Koma belirtileri:
ØYutkunma, öksürük gibi tepkilerin kaybolması
ØSesli ve ağrılı dürtülere tepki olmaması
Øİdrar ve gaita kaçırma

Bilinç bozukluğu durumunda ilkyardım nasıl olmalıdır?
Kişi başının döneceğini hissederse;
ØSırt üstü yatırılır, ayakları 30 cm. kaldırılır,
ØSıkan giysiler gevşetilir,
ØKendini iyi hissedinceye kadar dinlenmesi sağlanır.
Eğer kişi bayıldıysa;
ØSırt üstü yatırılarak ayakları 30 cm kaldırılır,
ØSolunum yolu açıklığı kontrol edilir ve açıklığın korunması sağlanır,
ØSıkan giysiler gevşetilir,
ØKusma varsa yan pozisyonda tutulur,
ØSolunum kontrol edilir,
ØEtraftaki meraklılar uzaklaştırılır.
Bilinç kapalı ise:

ØHasta/yaralının yaşam bulguları değerlendirilir (ABC),
ØHasta/yaralıya koma pozisyonu verilir ,
ØYardım çağrılır (112),
ØSık sık solunum ve nabız kontrol edilir,
ØYardım gelinceye kadar yanında beklenir.

Koma pozisyonu (yarı yüzükoyun-yan pozisyon) nasıl verilir?
ØSesli veya omuzun dan hafif sarsarak, uyarı verilerek bilinç kontrol edilir,
ØSıkan giysiler gevşetilir,
ØAğız içinde yabancı cisim olup olmadığı kontrol edilir,
ØBak, dinle, hisset yöntemi ile solunum kontrol edilir,
ØŞah damarından nabız kontrol edilir ,
ØHasta/yaralının döndürüleceği tarafa diz çökülür,
ØHasta/yaralının karşı tarafta kalan kolu karnının üzerine konur,
ØKarşı taraftaki bacağı dik açı yapacak şekilde kıvrılır,
Øİlkyardımcıya yakın kolu baş hizasında omuzdan yukarı uzatılır,
ØKarşı taraf omuz ve kalçasından tutularak bir hamlede çevrilir,
ØÜstteki bacak kalça ve dizden bükülerek öne doğru destek yapılır,
ØAlttaki bacak hafif dizden bükülerek arkaya destek yapılır,
ØBaşı uzatılan kolun üzerine yan pozisyonda hafif öne eğik konur,
ØTıbbi yardım (112) gelinceye kadar bu pozisyonda tutulur,
Ø3-5 dakika ara ile solunum ve nabız kontrol edilir.

Havale nedir?

Sinir sisteminin merkezindeki bir tahriş (irritasyon) yüzünden beyinde meydana gelen elektriksel boşalmalar sonucu oluşur. Vücudun adale yapısında kontrol edilemeyen kasılmalar olur.

Havale nedenleri nelerdir?
ØKafa travmasına bağlı beyin yaralanmaları
ØBeyin enfeksiyonları
ØYüksek ateş
ØBazı hastalıklar

Nedenlerine göre havale çeşitleri nelerdir?
ØAteş nedeniyle oluşan havaleler

ØSara krizi (=Epilepsi)

Ateş nedeniyle oluşan havale nedir?

Herhangi bir ateşli hastalık sonucu vücut sıcaklığının 38°C'nin üstüne çıkmasıyla oluşur. Genellikle 6 ay-6 yaş arasındaki çocuklarda rastlanır.

Ateş nedeniyle oluşan havalede ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØÖncelikle hasta ıslak havlu ya da çarşafa sarılır,
ØAteş bu yöntemle düşmüyorsa oda sıcaklığında bir küvete sokulur,
ØTıbbi yardım istenir (112).

Sara krizi (=Epilepsi) nedir?
Kronik bir hastalıktır. Doğum sırasında yada daha sonra herhangi bir nedenle beyin zedelenmesi oluşan kişilerde gelişir. Her zaman tipik sara krizi karakterinde olmasa da bazı belirtilerle tanınır. Sara krizini davet eden bazı durumlar olabilir. Örneğin uzun süreli açlık, uykusuzluk, aşırı yorgunluk, kullanılan ilaçların doktor izni dışında kesilmesi ya da değiştirilmesi, hormonal değişiklikler sara krizinin ortaya çıkmasına neden olabilir. Bazı durumlarda sara krizi, madde bağımlılarının geçirdiği madde yoksunluk krizi ile karıştırılabilir

sara belirtileri nelerdir?
ØHastada sonradan oluşan ve ön haberci denilen normalde olmayan kokuları alma, adale kasılmaları gibi ön belirtiler oluşur,
ØBazen hasta bağırır, şiddetli ve ani bir şekilde bilincini kaybederek yığılır,
ØYoğun ve genel adale kasılmaları görülebilir, 10-20 saniye kadar nefesi kesilebilir,
ØDokularda ve yüzde morarma gözlenir,
ØArdından kısa ve genel adale kasılması, sesli nefes alma, aşırı tükürük salgılanması, altına kaçırma görülebilir,
ØHasta dilini ısırabilir, başını yere çarpıp yaralayabilir, aşırı kontrolsüz hareketler gözlenir,
ØSon aşamada hasta uyanır, şaşkındır, nerede olduğundan habersiz, uykulu hali vardır.

Sara krizinde ilkyardım nasıl olmalıdır?
Olayla ilgili güvenlik önlemleri alınır (Örneğin kişi yol ortasında kriz geçiriyorsa olay yerindeki trafik akışı kesilmelidir).
ØKriz, kendi sürecini tamamlamaya bırakılır,
ØHasta bağlanmaya çalışılmaz,
ØKilitlenmiş çene açılmaya çalışılmaz,
ØGenel olarak yabancı herhangi bir madde kullanılmaz, koklatılmaz yada ağızdan herhangi bir yiyecek içecek verilmez,
ØKendisini yaralamamasına dikkat edilir,
ØBaşını çarpmasını engellemek için başın altına yumuşak bir malzeme konur,
ØYaralanmaya neden olabilecek gereçler etraftan kaldırılır,
ØSıkan giysiler gevşetilir,
ØKusmaya karşı tedbirli olunur,
ØDüşme sonucu yaralanma varsa gerekli işlemler yapılır,
ØTıbbi yardım istenir (112).

Kan şekeri düşüklüğü nedir?
Herhangi bir nedenle vücutta glikoz eksildiği zaman ortaya çıkan belirtilerdir.

Kan şekeri düşmesinin nedenleri nelerdir?
ØŞeker hastalığı tedavisine bağlı
ØUzun egzersizler sonrası
ØUzun süre aç kalma
ØBarsak ameliyatı geçirenlerde yemek sonrası

Kan şekeri aniden düştüğünde hangi belirtiler görülür?
ØKorku
ØTerleme
ØHızlı nabız
ØTitreme
ØAniden acıkma
ØYorgunluk
ØBulantı

Kan şekeri düşüklüğü yavaş ve uzun sürede oluşursa hangi belirtiler görülür?
ØBaş ağrısı
ØGörme bozukluğu
ØUyuşukluk
ØZayıflık
ØKonuşma güçlüğü
ØKafa karışıklığı
ØSarsıntı ve şuur kaybı

Kan şekeri düşmesinde ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØHastanın ABC’si değerlendirilir ,
ØHastanın bilinci yerinde ve kusmuyorsa ağızdan şeker, şekerli içecekler verilir, fazla şekerin bir zararı olmaz (Ayrıca belirtiler fazla şekerden meydana gelmiş ise bile fazladan şeker verilmesi, hastanın düşük kan şekeri düzeyinde kalmasından daha az zararlı olacaktır. Çünkü düşük kan şekeri, beyinde ve diğer hayati organlarda kalıcı zararlara neden olabilir.),
Ø15-20 dakikada belirtiler geçmiyorsa sağlık kuruluşuna gitmesi için yardım çağırılır ,
ØHastanın bilinci yerinde değilse koma pozisyonu verilerek tıbbi yardım çağırılır(112).

Göğüste kuvvetli ağrı nedenleri nelerdir?
Göğüste kuvvetli ağrı nedenleri arasında en sık angina pektoris ve miyokart enfarktüsü görülür. Her ikisi de kalp kasının belli bir yerine gönderilen kanın azalması sonucu oluşur.

Göğüste kuvvetli ağrı belirtileri nelerdir?
Kalp Spazmı (Angina Pektoris) belirtileri:
ØSıkıntı veya nefes darlığı olur,
ØAğrı hissi; genellikle göğüs ortasında başlar, kollara, boyuna, sırta ve çeneye doğru ilerler
ØSıklıkla fiziksel hareket, fiziksel zorlanma, heyecan, üzüntü yada fazla yemek yeme sonucu ortaya çıkar,
ØKısa sürelidir, ağrı yaklaşık 5-10 dakika kadar sürer
ØAğrı, istirahat ile durur, istirahat halindeyken görülmesi ciddi bir durumu gösterir,
ØNefes alıp vermekle ağrının şekli ve şiddeti değişmez.
Kalp Krizi (Miyokart Enfaktüsü) belirtileri:
ØHasta ciddi bir ölüm korkusu ve yoğun sıkıntı hisseder, terleme, mide bulantısı, kusma gibi bulgular görülür,
ØAğrı; göğüs yada mide boşluğunun herhangi bir yerinde, sıklıkla kravat bölgesinde görülür, omuzlara, boyuna, çeneye ve sol kola yayılır,
ØSüre ve yoğunluk olarak kalp spazmı (angina pektoris) ağrısına benzemekle birlikte daha şiddetli ve uzun sürelidir,
ØEn çok hazımsızlık, gaz sancısı veya kas ağrısı şeklinde belirti verir ve bu nedenle bu tür rahatsızlıklarla karıştırılır (Bu tür gaz yada kas ağrıları, aksi ispat edilinceye kadar kalp krizi olarak düşünülmelidir),
ØNefes alıp vermekle ağrının şekli ve şiddeti değişmez.

Göğüs ağrısında ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØHastanın yaşamsal bulguları kontrol edilir (ABC),
ØHasta hemen dinlenmeye alınır, sakinleştirilir,
ØYan oturur pozisyon verilir,
ØKullandığı ilaçları varsa almasına yardım edilir,
ØYardım istenerek (112) sağlık kuruluşuna gitmesi sağlanır,
ØYol boyunca yaşam bulguları izlenir

Zehirlenme nedir?
Vücuda zehirli (toksik) bir maddenin girmesi sonucu normal fonksiyonların bozulmasıdır. Vücuda dışarıdan giren bazı yabancı maddeler, vücudun yaşamsal fonksiyonlarına zarar verebileceğinden zehirli (toksik) olarak kabul edilirler.

Zehirlenmelerde genel belirtiler nelerdir?
ØSindirim sistemi bozuklukları: Bulantı, kusma, karın ağrısı, ishal
ØSinir sistemi bozuklukları: Bilinç kaybı, havale, rahatsızlık hissi, hareketlerde uyumsuzluk
ØSolunum sistemi bozuklukları: Nefes darlığı, morarma, solunum durması
ØDolaşım sistemi bozuklukları: Nabız bozukluğu, kalp durması

Zehirlenme hangi yollarla meydana gelir?
Zehirlenme yolları üç grupta toplanır.
ØSindirim yoluyla: En sık rastlanan zehirlenme yoludur. Sindirim yoluyla alınan zehirler genellikle ev yada bahçede kullanılan kimyasal maddeler, ıehirli mantarlar, bozuk besinler, ilaç ve aşırı alkoldür.
ØSolunum yoluyla: Zehirli maddenin solunum yolu ile alınmasıyla oluşur. Genellikle karbonmonoksit (tüp kaçakları, şofben, bütan gaz sobaları), Lağım çukuru veya kayalarda biriken karbondioksit, havuz hijyeninde kullanılan klor, yapıştırıcılar, boyalar ev temizleyicileri gibi maddeler ile oluşur.
ØCilt yoluyla: Zehirli madde vücuda direk deri aracılığı ile girer. Bu yolla olan zehirlenmeler böcek sokmaları, hayvan ısırıkları, ilaç enjeksiyonları, saç boyaları, zirai ilaçlar gibi zehirli maddelerin deriden emilmesi ile oluşur.

Sindirim yoluyla zehirlenmede ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØBilinç kontrolü yapılır,
ØAğız zehirli madde ile temas etmişse su ile çalkalanır, zehirli madde ele temas etmişse el sabunlu su ile yıkanır,
ØYaşam bulguları değerlendirilir,
ØKusma, bulantı, ishal gibi belirtiler değerlendirilir,
ØKusturulmaya çalışılmaz, özellikle yakıcı maddelerin alındığı durumlarda hasta asla kusturulmaz,
ØBilinç kaybı varsa koma pozisyonu verilir,
ØÜstü örtülür,
ØTıbbi yardım istenir (112),

Solunum yolu ile zehirlenmelerde ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØHasta temiz havaya çıkarılır yada cam ve kapı açılarak ortam havalandırılır,
ØYaşamsal belirtiler değerlendirilir (ABC),
ØYarı oturur pozisyonda tutulur,
ØBilinç kapalı ise koma pozisyonu verilir,
ØTıbbi yardım istenir (112),
Øİlkyardımcı müdahale sırasında kendini ve çevresini korumak için gerekli önlemleri almalıdır,
ØSolunumu korumak için maske veya ıslak bez kullanılır,
ØElektrik düğmeleri ve diğer elektrikli aletler ve ışıklandırma cihazları kullanılmaz,
ØYoğun duman varsa hastayı dışarı çıkarmak için ip kullanılmalıdır,
ØDerhal itfaiyeye haber verilir (110).

Cilt yolu ile zehirlenmelerde ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØYaşam bulguları değerlendirilir,
ØEllerin zehirli madde ile teması önlenmelidir,
ØZehir bulaşmış giysiler çıkartılır,
Ø15-20 dakika boyunca deri bol suyla yıkanmalıdır,
ØTıbbi yardım istenir (112).

Zehirlenmelerde genel ilkyardım kuralları nelerdir?
ØZehirlenmeye neden olan maddeyi uzaklaştırmak (Kirli madde vücuttan ne kadar çabuk uzaklaştırılırsa o kadar az miktarda emilir).
ØHayati fonksiyonların devamının sağlanması
ØSağlık kuruluşuna bildirme (112)