Konu: ilk yardım

ØNABIZIN ALINAMADIĞINDAN YANİ KALBİN ATMADIĞINDAN KESİN OLARAK EMİN OLUNDUKTAN SONRA KALP MASAJINA BAŞLANMALIDIR!
ØBebeğin iki memesi arasında hayali bir çizgi olduğu varsayılarak bu çizginin orta noktasında göğüs kemiği tespit edilir. Buraya iki parmağı bastırmak suretiyle kalp masajına başlanır,
ØKalp masajı göğüs kemiği 1-1.5 cm içeri çökecek şekilde yapılır,
ØBebeklere de dakikada 100 bası uygulanır,
ØBebeklerde de kalp masajı ve yapay solunum sayısı 5/1 olacak şekilde uygulanır.

Hava yolu tıkanıklığı nedir?

Hava yolunun, solunumu gerçekleştirmek için gerekli havanın geçişine engel olacak şekilde tıkanmasıdır. Tıkanma tam tıkanma yada kısmi tıkanma şeklinde olabilir.

Hava yolu tıkanıklığı belirtileri nelerdir?
Tam tıkanma belirtileri:
ØNefes alamaz,

ØAcı çeker, ellerini boynuna götürür,
ØKonuşamaz,
ØRengi morarmıştır,
Bu durumda Heimlich Manevrası (=Karına bası uygulama) yapılır .

Kısmi tıkanma belirtileri:
ØÖksürür
ØNefes alabilir
ØKonuşabilir
Bu durumda hastaya dokunulmaz, öksürmeye teşvik edilir.


Tam tıkanıklık olan kişilerde Heimlich Manevrası (=Karına bası uygulama) nasıl uygulanır?
Bilinci yerinde olan(=bilinci açık) kişilerde Heimlich manevrası:
ØHasta ayakta ya da oturur pozisyonda olabilir,
ØArkadan sarılarak gövdesi kavranır,
ØBir elin baş parmağı midenin üst kısmına, göğüs kemiği altına gelecek şekilde yumruk yaparak konur. Diğer el ile yumruk yapılan el kavranır,
ØKuvvetle arkaya ve yukarı doğru bastırılır,
ØBu hareket 5-7 kez yabancı cisim çıkıncaya kadar tekrarlanır,
ØŞah damarından nabız ve solunum değerlendirilir,
ØTıbbi yardım istenir (112).

Bilincini kaybetmiş(=bilinci kapalı) kişilerde Heimlich Manevrası: (*)
ØHasta yere yatırılır, yan pozisyonda sırtına 5 kez vurulur,
ØTıkanma açılmadığı taktirde hasta düz bir zeminde başı yana çevrilir,
ØHastanın bacakları üzerine ata biner şekilde oturulur,
ØBir elin topuğunu göbek ile göğüs kemiği arasına yerleştirilir, diğer el üzerine konur,
ØGöbeğin üzerinden kürek kemiklerine doğru eğik bir baskı uygulanır,
ØŞah damarından nabız ve solunum değerlendirilir,
Øİşleme yabancı cisim çıkıncaya kadar devam edilir,
ØTıbbi yardım istenir (112),
ØBu hareketi 5-7 kez yabancı cisim çıkıncaya kadar ya da yardım gelinceye kadar devam edin,
ØBu tür olgularda havayolu tıkanıklığından şüphelenildiğinde, ilkyardımcılar Temel Yaşam Desteği uygulamalarını yapacaklardır. Kurtarıcı nefes verdikten sonra hava gitmiyorsa tıkanıklık olduğu düşünülür, ilkyardımcı ağız içinde yabancı cisim olup olmadığını kontrol etmeli, yabancı cisim görüyorsa çıkarmalıdır. Havayolu tıkanıklığı varsa havayolunu açacak manevraları profesyonel acil yardım ekibi uygular.
(*)Yukarıdaki bilgiler sadece ilkyardım eğitmenleri için verilmiş olup bilinci kapalı olan erişkinlerde havayolunun açılması için gerekli olan girişimler ve hareketler ilkyardımcılara öğretilmeyecektir.

Bebeklerde tam tıkanıklık olan hava yolunun açılması (**):
ØBebek ilkyardımcının bir kolu üzerine ters olarak yatırılır,
ØBaşparmak ve diğer parmakların yardımıyla bebeğin çenesi kavranarak boynundan tutulur ve yüzüstü pozisyonda öne doğru eğilir,
ØBaş gergin ve gövdesinden aşağıda bir pozisyonda tutulur,
Ø5 kez el bileğinin iç kısmı ile bebeğin sırtına kürek kemiklerinin arasına hafifçe vurulur,
ØDiğer kolun üzerine başı elle kavranarak sırtüstü çevrilir,
ØYabancı cismin çıkıp çıkmadığına bakılır,
ØÇıkmadıysa başı gövdesinden aşağıda olacak sırtüstü şekilde tutulur,
Ø5 kez iki parmakla göğüs kemiğinin alt kısmından karnın üs kısmına baskı uygulanır,
ØYabancı cisim çıkana kadar devam edilir,
ØTıbbi yardım istenir (112).
(**)Bebek çok küçük ise ve karından baskı uygulanamıyorsa bebekler için yukarıda anlatılan uygulamalar yapılır. Ancak diğer hallerde bebeklerde yapılan uygulamalar, bilinci kapalı erişkinlerde yapılan Heimlich Manevrası uygulamaları ile aynıdır. Yukarıdaki bilgiler sadece ilkyardım eğitmenleri için verilmiş olup bebeklerde havayolunun açılması için gerekli olan girişimler ve hareketler ilkyardımcılara öğretilmeyecektir.

Kısmi tıkanıklık olan kişilerde nasıl ilkyardım uygulanır?
ØEğer kişinin hava yolunda yeterli hava giriş çıkışı mevcutsa, kazazede öksürmeye teşvik edilmeli, yakından izlenmeli ve başka bir girişimde bulunulmamalıdır. Kazazedenin henüz ayakta durabildiği bu dönemde onun arka tarafında yer alınmalıdır.

ØBu durumda, kazazede öncelikle bulunduğu pozisyonda bırakılmalıdır.
ØKazazedenin solunum ve öksürüğü zayıflarsa ya da kaybolursa ve morarma saptanırsa derhal girişimde bulunulmalıdır.
ØBelirgin bir yabancı cisim, yerinden çıkmış veya gevşemiş takma dişleri varsa bunlar yerinden çıkarılır.
ØEğer yabancı cisim görülemiyorsa ve hastanın durumu kötüye gidiyorsa yukarıda tam tıkanmada anlatılan uygulamalara başlanır.

KANAMALARDA İLKYARDIM

Kanama nedir?
Damar bütünlüğünün bozulması sonucu kanın damar dışına (vücudun içine veya dışına doğru) doğru akmasıdır. Kanamanın ciddiyeti aşağıdaki durumlara bağlıdır:
ØKanamanın hızına,
ØVücutta kanın aktığı bölgeye,
ØKanama miktarına,
ØKişinin fiziksel durumu ve yaşına.

Kaç çeşit kanama vardır?
Vücutta kanın aktığı bölgeye göre 3 çeşit kanama vardır :
Dış kanamalar: Kanama yaradan vücut dışına doğru olur.
İç kanamalar: Kanama vücut içine olduğu için gözle görülemez.
Doğal deliklerden olan kanamalar:Kulak, burun, ağız, anüs, üreme organlarından olan kanamalardır.
Kanama arter, ven yada kılcal damar kanaması olabilir. Arter kanamaları kalp atımları ile uyumlu olarak kesik kesik akar ve açık renklidir. Ven kanamaları ise koyu renkli ve sızıntı şeklindedir. Kılcal damar kanaması küçük kabarcıklar şeklindedir.
Kanamanın değerlendirilmesinde, şok belirtilerinin izlenmesi çok önemlidir.

Kanamalarda ilkyardım uygulamaları nelerdir?
Dış kanamalarda ilkyardım:
ØHasta/yaralının durumu değerlendirilir (ABC),
ØTıbbi yardım istenir (112),
ØYara yada kanama değerlendirilir,
ØKanayan yer üzerine temiz bir bezle bastırılır,
ØKanama durmazsa ikinci bir bez koyarak basıncı arttırılır,
ØGerekirse bandaj ile sararak basınç uygulanır,
ØKanayan yere en yakın basınç noktasına baskı uygulanır,
ØKanayan bölge yukarı kaldırılır,
ØÇok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa, yaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksa, uzuv kopması varsa ve/veya baskı noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa turnike uygulanır,
ØŞok pozisyonu verilir,
ØSık aralıklarla (2-3dakikada bir) yaşam bulguları değerlendirilir,
ØKanayan bölge dışarıda kalacak şekilde hasta/yaralının üstü örtülür,
ØYapılan uygulamalar ile ilgili bilgiler (turnike uygulaması gibi) hasta/yaralının üzerine yazılır,
ØHızla sevk edilmesi sağlanır.

Vücutta baskı uygulanacak noktalar nelerdir?
Ataradamar kanamalarında kan basınç ile fışkırır tarzda olur. Bu nedenle, kısa zamanda çok kan kaybedilir. Bu tür kanamalarda asıl yapılması gereken, kanayan yer üzerine veya kanayan yere yakın olan bir üst atardamar bölgesine baskı uygulanmasıdır. Vücutta bu amaç için belirlenmiş baskı noktaları şunlardır:
1-Boyun : Boyun atardamarı (şah damarı) baskı yeri
2-Köprücük kemiği üzeri : Kol atardamarı baskı yeri
3-Koltukaltı : Kol atardamarı baskı yeri
4-Kolun üst bölümü : Kol atardamarı baskı yeri
5-Kasık : Bacak atardamarı baskı yeri
6-Uyluk : Bacak atardamarı baskı yeri

Kanamalarda üçgen bandaj uygulaması nasıl yapılmalıdır?
Üçgen bandaj, vücudun değişik bölümlerinde bandaj ve/veya askı olarak kullanılabilir. Üçgen bezin tepesi tabanına doğru getirilip yerleştirilir, sonra bir yada iki kez daha bunun üzerine katlanarak istenilen genişlikte bir sargı bezi elde edilmiş olur.
Elde üçgen bandaj uygulama:
Parmaklar, üçgenin tepesine gelecek şekilde el üçgen sargının üzerine yerleştirilir. Üçgenin tepesi bileğe doğru katlanır. Elin sırtında, üçgenin uçları karşı karşıya getirilir ve çaprazlanır, bilek seviyesinde düğümlenir.
Ayağa üçgen bandaj uygulama:
Ayak, üçgenin üzerine düz olarak, parmaklar üçgenin tepesine bakacak şekilde yerleştirilir. Üçgen bandajın tepesini ayağın üzerinde çaprazlayacak şekilde öne doğru getirilir. İki ucu ayak bileği etrafında düğümlenir.
Dize üçgen bandaj uygulama:
Üçgenin tabanı dizin 3-4 parmak altında ve ucu dizin üzerine gelecek şekilde yerleştirilir. Dizin arkasından uçları çaprazlanır, dizin üstünde uçları düğümlenir.
Göğüse üçgen bandaj uygulama:
Üçgenin tepesi omuza yerleştirilir ve tabanı göğsü saracak şekilde sırtta düğümlenir. Bu düğüm ile üçgenin tepesi, bir başka bez kullanılarak birbirine yaklaştırılarak bağlanır.
Kalçaya üçgen bandaj uygulama:
Üçgenin tabanı uyluğun alt kısmının etrafında düğümlenir, tepesi ise belin etrafını saran bir kemer yada beze bağlanır.

Hangi durumlarda turnike uygulanmalıdır?
ØÇok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa (kanamayı durdurmak ve daha sonra da diğer yaralılarla ilgilenebilmek için),
ØYaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksa,
ØUzuv kopması varsa,
ØBaskı noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa
Turnike uygulaması kanamanın durdurulamadığı durumlarda başvurulacak en son uygulamadır. Ancak eskisi kadar sık uygulanmamaktadır. Çünkü, uzun süreli turnike uygulanması sonucu doku harabiyeti meydana gelebilir ya da uzvun tamamen kaybına neden olunabilir.

Turnike uygulamasında dikkat edilecek hususlar neler olmalıdır?
ØTurnike uygulamasında kullanılacak malzemelerin genişliği en az 8-10 cm olmalıdır.
ØTurnike uygulamasında ip, tel gibi kesici malzemeler kullanılmamalıdır.
ØTurnikeyi sıkmak için tahta parçası, kalem gibi malzemeler kullanılabilir.
ØTurnike kanama duruncaya kadar sıkılır, kanama durduktan sonra daha fazla sıkılmaz.
ØTurnike uygulanan bölgenin üzerine hiçbir şey örtülmez.
ØTurnike uygulamasının yapıldığı saat bir kağıda yazılmalı ve yaralının üzerine asılmalıdır.
ØUzun süreli kanamalardaki turnike uygulamalarında, kanayan bölgeye göre 15-30 dakikada bir turnike gevşetilmelidir.
ØTurnike, kol ve uyluk gibi tek kemikli bölgelere uygulanır, ancak önkol ve bacağa el ve ayağın beslenmesini bozabileceği için uygulanmaz. Uzuv kopması durumlarında, önkol ve bacağa da turnike uygulanabilir.

El ve ayak kopmalarında turnike nasıl uygulanır?
Kaza ve yaralanmalarda atardamar yaralanmalarına neden olarak ölüme yol açmaktadır.
ØKopmuş olan uzvun kanama kontrolü yapılır, tampon yapılır ve kapatılır.
ØTurnike uzvun koptuğu bölgeye en yakın olan ve deri bütünlüğünün bozulmamış olduğu bölgeye uygulanır.
ØTurnike uygulandıktan sonra sıkılaştırılarak uzuvdaki kanama kontrol edilir.
ØKopmuş uzuv parçası, su geçirmeyen bir plastik torbaya konur.
ØDaha sonra kopmuş uzuv parçasının konduğu plastik torba ağzı kapatıldıktan sonra, içerisinde 1 ölçek suya 2 ölçek buz konulmuş ikinci bir torbaya yada kovaya konulur. Bu şekilde, kopmuş uzuv parçasının buz ile direkt teması önlenmiş ve soğuk bir ortamda taşınması sağlanmış olur.
ØTorbanın üzerine kopan uzuv parçasının sahibine ait kimlik bilgileri kaydedilir ve yaralı ile aynı araca konarak en çok 6 saat içerisinde sağlık kuruşuna sevki sağlanır.

İç kanamalarda ilkyardım:
İç kanamalar, şiddetli travma, darbe, kırık, silahla yaralanma nedeniyle oluşabilir. Hasta/yaralıda şok belirtileri vardır. İç kanama şüphesi olanlarda aşağıdaki uygulamalar yapılmalıdır.
ØHasta/yaralının bilinci ve ABC si değerlendirilir,
ØÜzeri örtülerek ayakları 30 cm yukarı kaldırılır,
ØTıbbi yardım istenir (112),
ØAsla yiyecek ve içecek verilmez,
ØHareket ettirilmez (özellikle kırık varsa),
ØYaşamsal bulguları incelenir,
ØSağlık kuruluşuna sevki sağlanır.
Doğal deliklerden çıkan kanamalarda ilkyardım:
Burun kanaması:
ØHasta/yaralı sakinleştirilir, endişeleri giderilir,
ØOturtulur,
ØBaşı hafifçe öne eğilir,
ØBurun kanatları 5 dakika süre ile sıkılır,
ØUzman bir doktora gitmesi sağlanır.
Kulak kanaması:
ØHasta/yaralı sakinleştirilir, endişeleri giderilir,
ØKanama hafifse kulak temiz bir bezle temizlenir,
ØKanama ciddi ise, kulağı tıkamadan temiz bezlerle kapanır,
ØBilinci yerinde ise hareket ettirmeden sırt üstü yatırılır, bilinçsiz ise kanayan kulak üzerine yan yatırılır,
ØKulak kanaması, kan kusma, anüs, üreme organlarından gelen kanamalarda hasta/yaralı kanama örnekleri ile uzman bir doktora sevk edilir.

Şok nedir?
Kalp-damar sisteminin yaşamsal organlara uygun oranda kanlanma yapamaması nedeniyle ortaya çıkan ve tansiyon düşüklüğü ile seyreden bir akut dolaşım yetmezliğidir

Kaç çeşit şok vardır?
Nedenlerine göre 4 çeşit şok vardır:
ØKardiyojenik şok
ØHipovolemik şok
ØToksik şok .
ØAnaflaktik şok

Şok belirtileri nelerdir?
ØKan basıncında düşme
ØHızlı ve zayıf nabız
ØHızlı ve yüzeysel solunum
ØCiltte soğukluk, solukluk ve nemlilik
ØEndişe, huzursuzluk
ØBaş dönmesi,
ØDudak çevresinde solukluk ya da morarma
ØSusuzluk hissi
ØBilinç seviyesinde azalma

Şokta ilkyardım uygulamaları nelerdir?
ØKendinin ve çevrenin güvenliği sağlanır,

ØHava yolunun açıklığı sağlanır,
ØHasta/yaralının mümkün olduğunca temiz hava soluması sağlanır,
ØVarsa kanama hemen durdurulur,
ØŞok pozisyonu verilir,
ØHasta/yaralı sıcak tutulur,
ØHareket ettirilmez,
ØHızlı bir şekilde sağlık kuruluşuna sevki sağlanır (112),
ØHasta/yaralının endişe ve korkuları giderilerek psikolojik destek sağlanır.

Şok pozisyonu nasıl verilir?
ØHasta/yaralı düz olarak sırt üstü yatırılır,
ØHasta/yaralının bacakları 30 cm kadar yukarı kaldırılarak, bacakların altına destek konulur (Çarşaf, battaniye yastık, kıvrılmış giysi vb.),
ØÜzeri örtülerek ısıtılır,
ØYardım gelinceye kadar hasta / yaralının yanında kalınır,
ØBelli aralıklarla (2-3 dakikada bir) bir yaşam bulguları değerlendirilir.

YARALANMALARDA İLKYARDIM

Yara nedir?
Bir travma sonucu deri yada mukozanın bütünlüğünün bozulmasıdır. Aynı zamanda kan damarları, adale ve sinir gibi yapılar etkilenebilir. Derinin koruma özelliği bozulacağından enfeksiyon riski artar.

Kaç çeşit yara vardır?
Kesik yaralar:
Bıçak, çakı, cam gibi kesici aletlerle oluşur. Genellikle basit yaralardır. Derinlikleri kolay belirlenir.
Ezikli yaralar:
Taş yumruk yada sopa gibi etkenlerin şiddetli olarak çarpması ile oluşan yaralardır. Yara kenarları eziktir. Çok fazla kanama olmaz, ancak doku zedelenmesi ve hassasiyet vardır.
Delici yaralar:
Uzun ve sivri aletlerle oluşan yaralardır. Yüzey üzerinde derinlik hakimdir. Aldatıcı olabilir tetanos tehlikesi vardır.
Parçalı yaralar:
Dokular üzerinde bir çekme etkisi ile meydana gelir. Doku ile ilgili tüm organ, saçlı deride zarar görebilir.
Enfekte yaralar:
Mikrop kapma ihtimali olan yaralardır. Enfeksiyon riski yüksek yaralar şunlardır:
ØGecikmiş yaralar (6 saatten fazla),
ØDikişleri ayrılmış yaralar,
ØKenarları muntazam olmayan yaralar,
ØÇok kirli ve derin yaralar,
ØAteşli silah yaraları,
ØIsırma ve sokma ile oluşan yaralar.

Yaraların ortak belirtileri nelerdir?
ØAğrı
ØKanama

ØYara kenarının ayrılması

Yaralanmalarda ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØYaşam bulguları değerlendirilir (ABC),
ØYara yeri değerlendirilir,
- Oluş şekli
- Süresi
- Yabancı cisim varlığı
- Kanama vb.
ØKanama durdurulur,
ØÜzeri kapatılır,
ØSağlık kuruluşuna gitmesi sağlanır,
ØTetanos konusunda uyarıda bulunulur,
ØYaradaki yabancı cisimlere dokunulmamalıdır!

Ciddi yaralanmalar nelerdir?
ØKenarları birleşmeyen veya 2-3 cm olan yaralar,
ØKanaması durdurulamayan yaralar,
ØKas veya kemiğin göründüğü yaralar,
ØDelici aletlerle oluşan yaralar,
ØYabancı cisim saplanmış olan yaralar,
Øİnsan veya hayvan ısırıkları,
ØGörünürde iz bırakma ihtimali olan yaralar.

Ciddi yaralanmalarda ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØYaraya saplanan yabancı cisimler çıkarılmaz,
ØYarada kanama varsa durdurulur,
ØYara içi kurcalanmamalıdır,
ØYara temiz bir bezle örtülür (nemli bir bez),
ØYara üzerine bandaj uygulanır,
ØTıbbi yardım istenir (112).