Konu: ilk yardım

Delici göğüs yaralanmalarında ne gibi sorunlar görülebilir?
Göğsün içine giren cisim, akciğer zarı ve akciğeri yaralar. Bunun sonucunda şu belirtiler görülebilir:
ØYoğun ağrı
ØSolunum zorluğu
ØMorarma
ØKan tükürme
ØAçık pnömotoraks (Göğüsteki yarada nefes alıyor görüntüsü)

Delici göğüs yaralanmalarında ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØHasta/yaralının bilinç kontrolü yapılır,
ØHasta/yaralının yaşam bulguları değerlendirilir (ABC),
ØYara üzerine plastik poşet naylon vb. sarılmış bir bezle kapatılır,
ØNefes alma sırasında yaraya hava girmesini engellemek, nefes verme sırasında havanın dışarı çıkmasını sağlamak için yara üzerine konan bezin bir ucu açık bırakılır,
ØHasta/yaralı bilinci açık ise yarı oturur pozisyonda oturtulur,
ØAğızdan hiçbir şey verilmez,
ØYaşam bulguları sık sık kontrol edilir,
ØAçık pnömotoraksta şok ihtimali çok yüksektir. Bu nedenle şok önlemleri alınmalıdır,
ØTıbbi yardım istenir (112).

Delici karın yaralanmalarında ne gibi sorunlar olabilir?
ØKarın bölgesindeki organlar zarar görebilir,
Øİç ve dış kanama ve buna bağlı şok oluşabilir,
ØKarın tahta gibi sert ve çok ağrılı ise durum ciddidir,
ØBağırsaklar dışarı çıkabilir.

Delici karın yaralanmalarında ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØHasta/yaralının bilinç kontrolü yapılır,
ØHasta/yaralının yaşam bulguları kontrol edilir,
ØDışarı çıkan organlar içeri sokulmaya çalışılmaz, üzerine geniş ve nemli temiz bir bez örtülür,
ØBilinç yerinde ise sırt üstü pozisyonda bacaklar bükülmüş olarak yatırılır, ısı kaybını önlemek için üzeri örtülür,
ØAğızdan yiyecek yada içecek bir şey verilmez,
ØYaşam bulguları sık sık izlenir,
ØTıbbi yardım istenir (112).

Kafatası ve omurga yaralanmaları neden önemlidir?
Darbenin şiddetine bağlı olarak kafatası boşluğunda yer alan merkezi sinir sistemi etkilenebilir. Bel kemiğindeki yaralanmalarda omurgada ani sıkışma yada ayrılma meydana gelebilir. Bunun sonucunda sinir sistemi etkilenerek bazı olumsuz sonuçlar oluşabilir. Trafik kazalarında ölümlerin % 80’i kafatası ve omurga yaralanmalarından olmaktadır.

Kafatası yaralanmaları çeşitleri nelerdir?
Saçlı deride yaralanmalar :Saç derisi kafatası yüzeyi üzerinde kolaylıkla yer değiştirebilir ve herhangi bir darbe sonucu kolayca ayrılabilir. Bu durumda çok fazla miktarda kanama olur, bu nedenle öncelikle kanamanın durdurulması gereklidir.
Kafatası, beyin yaralanmaları:

Kafatası kırıkları: Kafatası kırıklarında beyin zedelenmesi, kemiğin kırılmasından daha önemlidir. Bu nedenle beyin hasarı bulguları değerlendirilmelidir.
Yüz yaralanmaları: Ağız ve burun yaralanmalarında solunum ciddi şekilde etkilenebilir ve duyu organları zarar görebilir. Bir yüz yaralanması sonucunda burun, çene kemiği kemiklerinde yaralanma görülebilir.
Omurga (bel kemiği) yaralanmaları: En çok zarar gören bölge bel ve boyun bölgesidir ve çok ağrılıdır. Kazalarda en çok boyun etkilenir.

Kafatası ve omurga yaralanmalarının nedenleri nelerdir?
ØYüksek bir yerden düşme
ØBaş ve gövde yaralanması
ØOtomobil yada motosiklet kazaları
ØSpor ve iş kazaları
ØYıkıntı altında kalma

__________________

Kafatası ve omurga yaralanmalarında belirtiler nelerdir?
ØBilinç düzeyinde değişmeler, hafıza değişiklikleri yada hafıza kaybı
ØBaşta, boyunda ve sırtta ağrı
ØElde ve parmaklarda karıncalanma yada his kaybı
ØVücudun herhangi bir yerinde tam yada kısmi hareket kaybı
ØBaş yada bel kemiğinde şekil bozukluğu
ØBurun ve kulaktan beyin omurilik sıvısı ve kan gelmesi
ØBaş, boyun ve sırtta dış kanama
ØSarsıntı
ØDenge kaybı
ØKulak ve göz çevresinde morluk
Ancak, hastada hiçbir belirti yoksa bile,
ØYüz ve köprücük kemiği yaralanmaları
ØTüm düşme vakaları
ØTrafik kazaları
ØBilinci kapalı tüm hasta / yaralılar kafa ve omurga yaralanması olarak var sayılmalıdır.


Kafatası ve omurga yaralanmalarında ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØBilinç kontrolü yapılır,

ØYaşam bulguları değerlendirilir,
ØHemen tıbbi yardım istenir (112),
ØBilinci açıksa hareket etmemesi sağlanır,
ØHer hangi bir tehlike söz konusu ise düz pozisyonda sürüklenir,
ØBaş-boyun-gövde ekseni bozulmamalıdır,
ØYardım geldiğinde sedyeye baş-boyun-gövde ekseni bozulmadan alınmalıdır,
ØTaşınma ve sevk sırasında sarsıntıya maruz kalmaması gerekir,
ØTüm yapılanlar ve hasta/yaralı hakkındaki bilgiler kaydedilmeli ve gelen ekibe bildirilmelidir,
ØAsla yalnız bırakılmamalıdır.

YANIK, DONMA VE SICAK ÇARPMASINDA İLKYARDIM

Yanık nedir?
Herhangi bir ısıya maruz kalma sonucu oluşan doku bozulmasıdır. Yanık, genellikle sıcak su veya buhar teması sonucu meydana geldiği gibi, sıcak katı maddelerle temas, asit/alkali gibi kimyasal maddelerle temas, elektrik akımı etkisi yada radyasyon nedeni ile de oluşabilir.

Kaç çeşit yanık vardır?
Fiziksel yanıklar:
ØIsı ile oluşan yanıklar

ØElektrik nedeni ile oluşan yanıklar
ØIşın ile oluşan yanıklar
ØSürtünme ile oluşan yanıklar
ØDonma sonucu oluşan yanıklar
Kimyasal yanıklar:
ØAsit alkali madde ile oluşan yanıklar

Yanığın ciddiyetini belirleyen faktörler nelerdir?
ØDerinlik
ØYaygınlık
ØBölge
ØEnfeksiyon riski
ØYaş
ØSolunum yoluyla görülen zarar
ØÖnceden var olan hastalıklar

Yanıklar nasıl derecelendirilir?
1. derece yanık: Deride kızarıklık, ağrı, yanık bölgede ödem vardır. Yaklaşık 48 saatte iyileşir.
2. derece yanık: Deride içi su dolu kabarcıklar (bül) vardır. Ağrılıdır. Derinin kendini yenilemesi ile kendi kendine iyileşir.
3. derece yanık: Derinin tüm tabakaları etkilenmiştir. Özellikle de kaslar, sinirler ve damarlar üzerinde etkisi görülür. Beyaz ve kara yaradan siyah renge kadar aşamaları vardır. Sinirler zarar gördüğü için ağrı yoktur.

Yanığın vücuttaki olumsuz etkileri nelerdir?
Yanık, derinliği, yaygınlığı ve oluştuğu bölgeye bağlı olarak organ ve sistemlerde işleyiş bozukluğuna yol açar. Ağrı ve sıvı kaybına bağlı olarak şok meydana gelir. Hasta/yaralının kendi vücudunda bulunan mikrop ve toksinlerle enfeksiyon oluşur.

__________________

Isı ile oluşan yanıklarda ilkyardım işlemleri nedir?
ØKişi hala yanıyorsa paniğe engel olunur, koşması engellenir,
ØHasta/yaralının üzeri battaniye yada bir örtü ile kapatılır ve yuvarlanması sağlanır,
ØYaşam belirtileri değerlendirilir (ABC),
ØSolunum yolunun etkilenip etkilenmediği kontrol edilir,
ØYanık bölge en az 20 dakika soğuk su altında tutulur (yanık yüzeyi büyükse ısı kaybı çok olacağından önerilmez),
ØÖdem oluşabileceği düşünülerek yüzük, bilezik, saat gibi eşyalar çıkarılır,
ØYanmış alandaki deriler kaldırılmadan giysiler çıkarılır,
ØTakılan yerler varsa kesilir,
ØHijyen ve temizliğe dikkat edilir,
ØSu toplamış yerler patlatılmaz,
ØYanık üzerine ilaç yada yanık merhemi gibi maddeler de sürülmemelidir,
ØYanık üzeri temiz bir bezle örtülür,
ØHasta/yaralı battaniye ile örtülür,
ØYanık bölgeler birlikte bandaj yapılmamalıdır,
ØYanık geniş ve sağlık kuruluşu uzaksa hasta / yaralının kusması yoksa bilinçliyse ağızdan sıvı (1 litre su -1 çay kaşığı karbonat -1 çay kaşığı tuz karışımı)verilerek sıvı kaybı önlenir,
ØTıbbi yardım istenir (112).

Kimyasal yanıklarda ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØDeriyle temas eden kimyasal maddenin en kısa sürede deriyle teması kesilmelidir,
ØBölge bol tazyiksiz suyla, en az 15-20 dakika yumuşak bir şekilde yıkanmalıdır,
ØGiysiler çıkarılmalıdır,
ØHasta/yaralı örtülmelidir,
ØTıbbi yardım istenmelidir (112).

Elektrik yanıklarında ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØSoğukkanlı ve sakin olunmalıdır,
ØHasta/yaralıya dokunmadan önce elektrik akımı kesilmelidir, akımı kesme imkanı yoksa tahta çubuk yada ip gibi bir cisimle elektrik teması kesilmelidir,
ØHasta/yaralının ABC’si değerlendirilmelidir,
ØHasta/yaralıya kesinlikle su ile müdahale edilmemelidir,
ØHasta/yaralı hareket ettirilmemelidir,
ØHasar gören bölgenin üzeri temiz bir bezle örtülmelidir,
ØTıbbi yardım istenmelidir (112).

Sıcak çarpması belirtileri nelerdir?
Yüksek derece ısı ve nem sonucu vücut ısısının ayarlanamaması sonucu ortaya bazı bozukluklar çıkar. Sıcak çarpmasının belirtileri şunlardır:
ØAdale krampları
ØGüçsüzlük, yorgunluk
ØBaş dönmesi
ØDavranış bozukluğu, sinirlilik
ØSolgun ve sıcak deri
ØBol terleme (daha sonra azalır)
ØMide krampları, kusma, bulantı
ØBilinç kaybı, hayal görme
ØHızlı nabız

Sıcak çarpmasında ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØHasta serin ve havadar bir yere alınır,
ØGiysiler çıkarılır,
ØSırt üstü yatırılarak, kol ve bacaklar yükseltilir,
ØBulantısı yoksa ve bilinci açıksa su ve tuz kaybını gidermek için 1 litre su -1 çay kaşığı karbonat -1 çay kaşığı tuz karışımı sıvı yada soda içirilir.

Sıcak çarpmasında risk grupları var mıdır?
Sıcak çarpması için özel bir risk grubu bulunmamakla beraber, diğer hastalık yada yaralanmalar için hassas olan kişiler, sıcaktan da diğer kişilere göre daha çok etkilenirler. Bu kişiler;
ØKalp hastaları
ØTansiyon hastaları
ØDiyabet hastaları
ØKanser hastaları
ØNormal kilosunun çok altında ve çok üzerinde olanlar
ØPsikolojik yada psikiyatrik rahatsızlığı olanlar
ØBöbrek hastaları
Ø65 yaş üzeri kişiler
Ø5 yaş altı çocuklar
ØHamileler
ØSürekli ve bilinçsiz diyet uygulayanlar
ØYeterli miktarda su içmeyenler

Sıcak yaz günlerinde sıcak çarpmasından korunmak için alınması gereken önlemler nelerdir?
ØÖzellikle şapka, güneş gözlüğü ve şemsiye gibi güneş ışığından koruyacak aksesuarlar kullanılmalıdır,
ØMevsim şartlarına uygun, terletmeyen, açık renkli ve hafif giysiler giyilmelidir,
ØBol miktarda sıvı tüketilmelidir,
ØVücut temiz tutulmalıdır,
ØHer öğünde yeteri miktarda gıda alınmalıdır,
ØGereksiz ve bilinçsiz ilaç kullanılmamalıdır,
ØDirek güneş ışığında kalınmamalıdır,
ØKapalı mekanların düzenli aralıklarla havalandırılmasına özen gösterilmelidir.

Donuk belirtileri nelerdir?
Aşırı soğuk nedeni ile soğuğa maruz kalan bölgeye yeterince kan gitmemesi ve dokularda kanın pıhtılaşması ile dokuda hasar oluşur. Donuklar şu şekilde derecelendirilir.
Birinci derece: En hafif şeklidir. Erken müdahale edilirse hızla iyileşir.
ØDeride solukluk, soğukluk hissi olur,
ØUyuşukluk ve halsizlik görülür,
ØDaha sonra kızarıklık ve iğnelenme hissi oluşur.
İkinci derece: Soğuğun sürekli olması ile belirtiler belirginleşir.
ØZarar gören bölgede gerginlik hissi olur,
ØÖdem, şişkinlik, ağrı ve içi su dolu kabarcıklar (bül) meydana gelir,
ØSu toplanması iyileşirken siyah kabuklara dönüşür.
Üçüncü derece: Dokuların geriye dönülmez biçimde hasara uğramasıdır.
ØCanlı ve sağlıklı deriden kesin hatları ile ayrılan siyah bir bölge oluşur.

Donukta ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØHasta/yaralı ılık bir ortama alınarak soğukla teması kesilir,
ØSakinleştirilir, kesin istirahata alınır ve hareket ettirilmez,
ØKuru giysiler giydirilir,
ØSıcak içecekler verilir,
ØSu toplamış bölgeler patlatılmaz, bu bölgelerin üstü örtülür,
ØDonuk bölge ovulmaz, kendi kendine ısınması sağlanır,
ØEl ve ayak doğal pozisyonda tutulur,
ØIsınma işleminden sonra hala hissizlik varsa bezle bandaj yapılır,
ØEl ve ayaklar yukarı kaldırılır,
ØTıbbi yardım istenir (112).

KIRIK, ÇIKIK VE BURKULMALARDA İLKYARDIM

Kırık nedir?
Kırık, kemik bütünlüğünün bozulmasıdır. Kırıklar darbe sonucu yada kendiliğinden oluşabilir. Yaşlılık ile birlikte kendiliğinden kırık oluşma riski de artar.

Kaç çeşit kırık vardır?
Kapalı kırık: Kemik bütünlüğü bozulmuştur. Ancak deri sağlamdır.
Açık kırık: Deri bütünlüğü bozulmuştur. Kırık uçları dışarı çıkabilir. Beraberinde kanama ve enfeksiyon tehlikesi taşırlar.

Kırık belirtileri neler olabilir?
ØHareket ile artan ağrı
ØŞekil bozukluğu
ØHareket kaybı
ØÖdem ve kanama nedeniyle morarma
Ağrılı bölgelerin tespiti için elle muayene gereklidir.

Kırığın yol açabileceği olumsuz durumlar nelerdir?
ØKırık yakınındaki damar, sinir, kaslarda yaralanma ve sıkışma. (Kırık bölgede nabız alınamaması, solukluk, soğukluk)
ØParçalı kırıklarda kanamaya bağlı şok

Kırıklarda ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØHayatı tehdit eden yaralanmalara öncelik verilir,
ØHasta/yaralı hareket ettirilmez, sıcak tutulur,
ØKol etkilenmişse yüzük ve saat gibi eşyalar çıkarılır (aksi takdirde gelişebilecek öden doku hasarına yol açacaktır,)
ØTespit ve sargı yapılırken parmaklar görünecek şekilde açıkta bırakılır. Böylece parmaklardaki renk, hareket ve duyarlılık kontrol edilir),
ØKırık şüphesi olan bölge, ani hareketlerden kaçınılarak bir alt ve bir üst eklemleri de içine alacak şekilde tespit edilir. Tespit malzemeleri, sopa, tahta, karton gibi sert malzemelerden yapılmış olmalı ve kırık kemiğin alt ve üst eklemlerini içine alacak uzunlukta olmalıdır,
ØAçık kırıklarda, tespitten önce yara temiz bir bezle kapatılmalıdır,
ØKırık bölgede sık aralıklarla nabız, derinin rengi ve ısısı kontrol edilir,
ØKol ve bacaklar yukarıda tutulur,
ØTıbbi yardım istenir (112).

Burkulma nedir?
Eklem yüzeylerinin anlık olarak ayrılmasıdır. Zorlamalar sonucu oluşur.

Burkulma belirtileri nelerdir?
ØBurkulan bölgede ağrı
ØKızarma, şişlik
Øİşlev kaybı

Burkulmada ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØSıkıştırıcı bir bandajla burkulan eklem tespit edilir,
ØŞişliği azaltmak için bölge yukarı kaldırılır,
ØHareket ettirilmez,
ØTıbbi yardım istenir (112).

Çıkık nedir?
Eklem yüzeylerinin kalıcı olarak ayrılmasıdır. Kendiliğinden normal konumuna dönemez.

Çıkık belirtileri nelerdir?
ØYoğun ağrı
ØŞişlik ve kızarıklık
Øİşlev kaybı

Çıkıkta ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØEklem aynen bulunduğu şekilde tespit edilir,
ØKırık yerine oturtulmaya çalışılmaz,
ØHasta / yaralıya ağızdan hiçbir şey verilmez,
ØBölgede nabız, deri rengi ve ısısı kontrol edilir,
ØTıbbi yardım istenir (112).

Kırık çıkık ve burkulmalarda tespit nasıl olmalıdır?
Tespit için ilkyardımcı elde olan malzemeleri kullanır. Bunlar üçgen sargı, rulo sargı, battaniye, hırka, eşarp, kravat, vb. tahta, karton vb. malzemeler olabilir.

Tespit sırasında dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?
ØTespit yapılırken yaralı bölge sabit tutulmalıdır,
ØYara varsa üzeri temiz bir bezle kapatılmalıdır,
ØTespit edilecek bölge önce yumuşak malzeme ile kaplanmalıdır,
ØYaralı bölge nasıl bulunduysa öyle tespit edilmelidir, düzeltilmeye çalışılmamalıdır,
ØTespit kırık, çıkık. ve burkulmanın üstündeki ve altında kalan eklemleri de içerecek şekilde yapılmalıdır.

Tespit yöntemleri nelerdir?

Kol ve köprücük kemiği kırığı tespiti:
ØKoltuk altına yumuşak malzeme yerleştirilir,

ØKol askısı yerleştirilir,
ØÜçgen bandaj yaralının gövdesinin üzerinde, üçgenin tepesi dirsek tarafına, tabanı gövdeyle aynı hizada olacak şekilde yerleştirilir,
ØEl dirsek hizasında bükülü olarak göğsün alt kısmına yerleştirilir. üçgen bandajın iki ucu yaralının boynuna düğümlenir, tespit edilen elin parmakları görülebilir şekilde olmalıdır,
ØKol askısı desteği, göğüs boşluğu ve yaralı kol üzerine yerleştirilir (geniş dış bandajda yerleştirilebilir.), böylelikle vücuda yapışık bir şekilde yaralı kol ve omuz eklemi sabitlenmiş olur.

Pazı kemiği kırığı tespiti:
ØSert tespit malzemesiyle yapılır,

ØKırık kemiği tespit edecek olan malzemeler yerleştirilmeden önce, kolun altına (koltuk boşluğundan yararlanılarak) iki şerit yerleştirilir,
ØMalzemelerden kısa olanı koltuk altından itibaren dirseği içine alacak şekilde yerleştirilir,
ØUzun olanı omuzla dirseği içine alacak şekilde yerleştirilir,
ØDaha önceden yerleştirilen şeritlerle bağlanarak tespit edilir. Şeritler çok kısa bağlanmamalıdır,
ØDirseği tespit için kol askısı takılır,
ØOmur tespiti için, göğüs ve yaralı kol üzerinden geniş kumaş şerit veya üçgen bandaj uygulanır.

Dirsek kırığı tespiti:
ØKol gergin vaziyette bulunduysa, hastanın vücudu boyunca gergin ve deri ile arası yumuşak malzemeyle doldurulmuş tespit malzemeleri yardımıyla tespit edilir,
ØEğer bükülmüş vaziyette bulunduysa