Vahdet-i Vücud nedir? ( Önemli )
Vahdet-i Vücud nedir?
Bu konuhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif îtikâdımızla te'lif edilebilir mi?
Filozoflar ile Mutasavvıfların benzer görüşleri var mıdır?
Kâinat ve Zât-ı Hak ilişkisi nasıldır?
Vücûd birliği sözcüğüyle ifade edeceğimiz “vahdet-i vücûd”http://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif daha ziyade tasavvufçular arasında bahis mevzuu olan bir meseledir.
“Vahdet-i vücûd”http://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif çoklarına göre bir zevk ve hâl meselesi olmasına rağmenhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bir kısım kimseler ona felsefî bir kisve giydirerek farklı anlamak istemişlerdir. Diğer bir kısmı isehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif onunlahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif vahdet-i mevcûdhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif “monizm” arasında fark görmemişlerdir.
Müslümanların düşünce tarihinde oldukça mühim bir yer işgal eden “vahdet-i vücûd”http://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif anlayışı dahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif her meselede olduğu gibi ifrat ve tefritler içinde devam edegelmiştir. Aslında tamamenhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Allah’ın zâtıyla alâkalı bu düşünce sistemihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif yerindehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ifade ve kelime yetersizliğinden; yerindehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif onu şu görülen âleme tatbikten doğan eksikliklerden; yerinde dehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif felsefî bir hüviyeti olan “panteizmle” arasındaki benzerliktenhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif hem şimdiye kadar çok farklı anlaşılmışhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif hem de değişik telâkkilere sebebiyet vermişhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif çok münakaşa götürür mevzulardandır.
Bu ekole mensup olanlarcahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif tevhidin üç mertebesi vardır:
1) Tevhid-i ef’âl (Kâinatta meydana gelen her işin fâili Allah’tırhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif akidesi) : Bu anlayışa görehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif hangi sebeplehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ne zaman bir iş meydana gelirse gelsinhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif onun için başka sebep aramaya lüzum yoktur. Ohttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif doğrudan doğruya Allah’ın fiilidir. Burada kelâm ilminin mevzu edindiği şeylerden olan “kesb” ve “halk” hususlarına intikal ederekhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif meseleyi dağıtmakta fayda mülâhaza etmiyoruz. Aslında o husus kaderle alâkalı sorular arasında ele alınmıştı…
Bu görüşte olanların tevhid-i ef’âli teyit eder delilleri de vardır. Ezcümle: “Allahhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif sizi dehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif yaptığınız şeyleri de yaratır.” (Sâffâthttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif 37/96) kezâhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif “Hepsi Allah’dandır.” (Nisâhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif 4/78) vs. gibi âyetler zikredilebilir.
2) Tevhid-i sıfât (Bütün kudretlerinhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif iradelerinhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ilimlerin Allah’a ait olduğuna itikat etme: Buna göre bütün cazibelerhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif dâfialar ve her türlü kuvâhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif meleke ondan bir mânâhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bir hâl ve O’na mahsus bir iştir.
3) Tevhid-i Zât: Vücudhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif yalnız bir zâttan ibarettir. O’nun dışındahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif görünen şeylere gelincehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif muhtelif mertebelerde onun zuhur ve tecellîsinden başka bir şey değildir.
Tevhid’in mertebeleri olarak anlatılan bu hususların bütünü üzerinde münakaşa yapılabilir; zuhur ve tecellî nüanslarına kadar kritiğe tâbi tutulabilir. Ne var kihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bizim mevzuumuz bunlardanhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif tevhidin üçüncü mertebesi olarak ele alınan Tevhid-i Zât’la alâkalı olduğu içinhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif sadece onun üzerinde durmak istiyoruz.
Bu türlü tevhid anlayışının zevk ve hâle inhisar ettirilmesi durumundahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif kimsenin diyeceği bir şey olmamış ve üzerinde münakaşa da yapılmamıştır.
Aslında bütün eşya ve hâdiseler Allah’ahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif O’nun isimlerine dayandırılmadığı takdirde izah edilemeyeceğihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ehlince sabit bir hakikattir. Böyle bir anlayışta da az-çok aynı mânâda bir tevhid düşüncesi sezilir kihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif tasavvufçuların düşünce tarzlarına oldukça yakındır.
Zatenhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Sa’düddîn Teftâzânî de “Şerhu’l-Makâsıd”ındahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif vahdet-i vücûda taraftar olanları iki sınıfa ayırarakhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bunlardan bir zümreninhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Ehl-i Sünnet’in düşünce sistemi içinde olduğunu söyler kihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif biraz evvel arz edildiği üzerehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif böylelerin durumu hiçbir zaman münakaşa mevzuu olmamıştır.
İmam Teftâzânî’ye görehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif vahdet-i vücûdçular iki zümredir: sofîyye ve mutasavvife. Sofîyyehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif mevcut gibi vücûdda da çokluğu kabul eder; ancak hakikat yolcusu Allah’a ulaşıncahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif kendini irfan denizine gömülmüş görerekhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif zâtını Allah’ın zâtındahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif sıfatlarını Allah’ın sıfatlarında fânî ve yok olmuş bilir kihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif böyle bir sâlik’in nazarındahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Allah’tan gayri her şey kaybolur ve Hak yolcusuhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif varlığınıhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Hak tecellîlerinin bir noktada mihraklaşmasından (odaklaşma) ibaret sayar kihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif işte tasavvuf erbâbının “fenâfi’t-tevhid” dedikleri hâlet de budur. Çok defahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bu mertebedeki ahvâl iyi tasavvur edilemeyişinden “hulûl” ve “ittihat” ifade eden sözler de sarf edilmiş olur.
Sofîlerden bir zümrenin nazarında böyle bir tevhidhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif makâm-ı cem’in gereğidir. Tabiî bu dahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif her şeyden evvel bir irfanhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif sonra da bir zevk meselesidir. Bu makamda insanınhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif eşyaya hakikî varlık vermesihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif müşâhede ve duyuşa zıddır. Bu itibarla dahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif o hâlet içinde sebepleri kabullenmek şirk hissini verir. Aksine bu idrak ve hâlâta ulaşmadan esbâbı inkârhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif riyâkârlık ve mücerret bir iddiadır. Buna binaen cem’in ne demek olduğunu bilemeyenhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif irfansız; farktan habersiz olan da kulluk esrarından habersiz addedilmiştir. Olgun insan ise fark ve cem’i yerine göre kabul edendir.
İkinci zümrehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif açıktan açığa vahdet-i vücûda taraftar olanlardır. Bunlara göre vücûd birdir; O da sırf Cenâb-ı Hakk’ın vücûdundan ibarettir. Âlemde görülen çokluk isehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif sadece bir hayal ve seraptır.
Görüldüğü üzerehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif sofîyyedehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif “Vahdet-i Vücûd” telâkkisi bir zevkhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bir hâl işi olmasına mukâbilhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif sonradan gelen mutasavvifede hakiki bir kanaat ve felsefe olduğu hissini veriyor. Vâkıa kelâmcılardan da bu kanaate sahip olanlar ve hâtta Celâlüddin Devvânî gibi şiddetle müdafaa edenler de az değildir. Ne var kihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif dünden bugüne Ehl-i Sünnet ulemâsı eşyanın hakikatinin mevcut ve sabit olduğu mevzuunda ittifak hâlindedirler.
Şeyhülislâm M. Sabri Efendi “Mevkıfü’l-Akl” isimli kitabındahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Vahdet-i Vücûd nazariyesinin arkasında Vücûd-u Hakhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif zâtının aynı olduğu düşüncesini göstermektedir. Bu ise vâkıf olanlarca bilindiği gibihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif kelâm ulemasına görehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif vücûdhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif mahiyet üzere zâiddir. Bu vâcipte de böyledirhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif mümkinde de... İmam Eş’arî isehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif tam aksinehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif vücupta dahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif mümkinde de Vücûd’uhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif mahiyetin aynı saymıştır. Filozoflar isehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif vücûptahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Eş’arî ile aynı düşünceyi paylaşmasına karşılıkhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif mümkindehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif kelâm ulemâsının nokta-i nazarını benimser. Son iki ekol: vücuduhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Zât-ı Bârî’nin aynı ve O’nun vücûdundan ibaret saydıklarındanhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif eşyaya itibarî ve izâfî birer vücut vererek her şeyi Allah’ın zâtından ibaret görmüşlerdir.
Aslında vücûd gibihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif sâirhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ilâhî sıfatların dahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Zât’ının aynı veya gayri olması hususu öteden beri münakaşa edilegelen mevzulardandır. Ancakhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif pek çok ulemanın da içinde bulunduğu bir cemaat hakkındahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif vücûd-u Bâri’yi Zâtı’nın aynı sayma düşüncesindehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Vahdet-i Vücûd’ahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif hatta Vahdet-i Mevcûd’a (monizm) gidileceğini çıkarmakhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bu büyük zâtları dalâlet yolunda görmeyi netice verir ki; böyle bir düşüncehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif mânevî mes’uliyetihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif altından kalkılamayacak kadar büyük olsa gerektir.
Vâkıa Celâlüddîn Devvâni “Risâletü’z-Zevrâ’’ üzerine olan beyanlarıylahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Hakk’ın varlığının Zâtı’nın aynı olduğunu ve Zât-ı Hak’dan başka hakiki mevcud bulunmadığını ve buna görehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif vücûdhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif vücûd olması itibarıylahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Hakk’ın vücûdundan ibaret bulunduğunu ifade ediyor kihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bu da Allah’dan gayri bütün mevcûdâtın vücûdununhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif hakiki olmayıphttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif itibarî ve mecâzî olduğunu anlatmaktan başka bir şey değildir. Devvânîhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif aynı eserde bir kademe daha ileri giderek: Âleminhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Allah’dan başka birtakım müstakil varlıklar olarak mülâhazasınınhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif hem vücûd itibarıylahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif hem de zuhur itibarıyla imkânsız olduğunu ifade eder. “Vücûd itibarıyla âlemin varolması düşünülemez. Zirahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Cenâb-ı Hak’tan başka herhangi bir şeyin bizzat mevcud olması imkânsızdır. Zuhûr itibarıyla da mümkinâtın hakiki varolması düşünülemez. Çünkühttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bir şeyin zuhûruhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ancak Hak’dan ibaret olan Vücûd’a irtibatla meydana gelir. Buna göre Hakk’ın vücûdundan başka müstakil hakikatler düşünülürsehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif o vücûtla alâkalı mülâhaza edilmesi lâzım gelir kihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif mevcudiyetine hükmedebilsin. Demek kihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif vehim ve hayal olarak itibar ettiğimiz hüviyetleri ve zâtları asla mevcud saymamak gerektir.” der.
Muhyiddin İbn Arabî bir derece daha ileri giderekhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bir tezâhür ve yansımadan ibaret saydığı âlemin şu görülen hâlihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif aslâ mevcud ve hele devamlılık içinde bir mevcud olmadığını ısrarla ifade etmektedir. Allah (cc) daimi tecellî etmektehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif âlem de yenilenip durmaktadır. Bu tecellîler birbirini takip etmekte ve âlem her ân bu tecellîlerle varlık ve yokluk arasında gelip-gitmektedir. Tecellîler o kadar serî ve kesilmeksizin cereyan etmektedir ki; devam edegelen varlık silsilesinde herhangi bir kopukluk da hissedilmemektedir.
Mevlâna Celâleddin-i Rûmî Hazretleri de rengin ve zengin ifadeleriylehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bu kanaate iştirâk eder: “Ey ruhumuzun ruhuhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif biz kim oluyoruz dahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif kendimize varlık biçip ortaya çıkalım. Biz bir alay hiçten ibaretiz. Bizim varlığımız da bir hiçtir. Sen isehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bir Vücûd-u Mutlak’sın kihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif her şeyin ortaya çıkacağı bir aynadahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif fânîleri gösteriyorsun. Bizler birer aslanlarızhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif fakat hakiki değilhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif sancak üzerine nakşedilmiş ve esen rüzgârla hareket eden aslanlar. Sancak üzerindeki bu aslanların hareketleri hissedilir dehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bunları hareket ettiren rüzgâr görünmez. -O görünmeyen eksik olmasın! - Bizlerin varlığı senin ihsanınhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif senin icâdındır. Yokluğa varlık lezzetini tattırıphttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif onu ezelde kendine âşık etmişsin.” Kâinattaki bütün çalkalanma ve dalgalanmaları Hakk’ın tecellîsinden ibaret sayan bu düşüncehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Hak’dan başka hiçbir şeye vücûd vermemektedir. Onunhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bu âleme var nazarıyla bakmasıhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif mazhariyet alâkasından ötürü ve mecâzîdir.
Ne var kihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Hakk’ın tecellîsinden ibaret olan varlıklardahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bir de değişiklik ve çokluk göze çarpmaktadır. Buhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif aynaların istîdadına bağlı bir değişiklik ve çokluktur kihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Vücûd’un birliğine zarar vermez.
Cüneyd-i Bağdadî de bu hakikatihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif “Suyun rengi tasın rengidir.” sözüyle ifade eder. Binâenaleyhhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif hakiki vücûd birdir. Tıpkı bir nur gibi... Bütün varlık bu nurun aksi ve mevcelenmesinden ibarettir. Nasıl kihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif muhtelif habbeciklerden meydana gelen yağmurhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif doluhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif şimşek ve gök gürültüsü ayrı ayrı görüntüler arz ediyor olmalarına rağmenhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif tek hakikatin değişik ahvâlinden ibarettir. Öyle de bir sel gibi akıp giden ve ayrı ayrı tezâhürleri olan eşya ve hâdiseler dehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bir hakikatin cilvelerinden ibarettir
Cevap: Vahdet-i Vücud nedir? ( Önemli )
Görüldüğü üzere “Vahdet-i Vücûd” mevzuunu felsefî hüviyette ele alan mutasavvifehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ilk sofîlerin vahdet-i şuhûda götürenhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif oldukça duru tevhid akîdelerine mukabilhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif hulûl ve ittihâdı işmâm eder sözlerden kurtulamamışlardır. Aslındahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif meseleyi bir ilim ve felsefe mevzuu olarak kabul ettikten sonra böyle bir durumdan kurtulmaları da düşünülemez. Kaldı kihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bunun ötesindehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif âyet ve hadîslerle de bir kısım tahşidâtın yapıldığı görülür. Birkaçını arz edelim:
1) “Siz onları (kâfirleri) öldürmediniz; fakat Allah öldürdü. Attığını da (taşhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif toprak ve silâh) sen atmadınhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ancak Allah attı.” (Enfalhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif 8/16)
2) “Gerçekten sana biat edenler (Hudeybiye günü) ancak Allah’a biat etmiş olurlar.” (Fetihhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif 48/10)
3) “Kasem olsun kihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif insanı Biz yarattık ve nefsinin ona ne vesveseler verdiğini biliriz. Biz ona şah damarından daha yakınız.” (Kâfhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif 50/16)
Aynı istikamette delil olarak gösterilen hadîs-i şerifler de vardır. Ezcümle; İmam Müslim’in rivayet ettiği: “Ey insanoğlu! Hasta oldum beni dolaşmadın? Kul: Yarabbihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Sen Rabbülâlemînsinhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Seni nasıl dolaşırım. Cenâb-ı Hak: Bilmiyor musunhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif falan kulum hasta oldu onu ziyaret etmedinhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif eğer onu ziyaret etseydinhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Beni onun yanında bulurdun...’’ (1) Kezâhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif yine aynı kaynakta: “Kulum nâfileler ile Bana yaklaşırhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif böylece Ben de onu severim ve sevdiğim vakit dehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif onun işiten kulağıhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif gören gözühttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif tutan eli ve yürüyen ayağı olurum...” (2)
Delil olarak getirilen bu kabil şeyleri çoğaltmak mümkündür. Ancakhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif çoğaltmanın herhangi bir değişiklik meydana getirmeyeceği mülâhazasıyla kısa kesiyoruz.
Baştahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif misal olarak bir ikisini arz ettiğimhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif tasavvuf büyüklerinin dehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bu istikamette ifade ettikleri şeyler küçümsenmeyecek kadar çoktur. Ne var ki soruya cevap sadedindehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bütün bir “Vahdet-i Vücûd” tarihini ele almaya imkân olmadığı gibi gerek de yoktur. Biz burada sadece bir iki misale temasla iktifa edeceğiz:
Evvelâhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Kur’ân-ı Kerim’den ilk iki âyetihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Muhkemât’a hamlederekhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Kelâm-ı İlâhî’de herhangi bir zıtlığa meydan vermedenhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif mâkul bir tefsire gitmek en isabetli yoldur kihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif şimdiye kadar büyük tefsirciler de hep böyle yapmışlardır.
Bu tevîlhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ister fiilin -kimden sâdır olursa olsun- Allah’a ait olduğunu ifade etsinhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ister bir mucize mânâsını ifade etsinhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ister en şerefli kulunun fiilinihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif -onun şerefliliğini göstermek için- Zât-ı Ulûhiyetine izâfe etsinhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif isterse güçlülükhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif isabet ve teyit mânâlarını kastetsinhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif çok fark etmez...
Aslındahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif delil olarak getirilen bu âyetlerdehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Vahdet-i Vücûd’dan daha ziyâdehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif eşyanın hakikatinin teyit edildiği görülmektedir. Zirahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif kâfir-mü’min ayrılığındanhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif kâtilhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif maktûl ayrılığından; muhatap ve üçüncü şahıs ayrılığından bahsediyor ki; bundanhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif vücûd birliği çıkarmak ancak çok tekellüflü tevillerle mümkün olabilecektir. Helehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif şahdamarından daha yakın olmayı ifade eden âyettenhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif (3) mezkur istikamette bir hüküm çıkarmakhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif kat’iyen mümkün değildir.
Hadis-i şeriflerde isehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Vücud birliği şöyle dursunhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif apaçık çokluktan bahsedilmektedir. Kulun kurbiyet kazanacağı âna kadarhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bir ikinci varlık olduğunu kabul edip dehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif belli bir zaman sonra birlikten bahsetmekhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif mutasavvifenin dahi kabul edemeyeceği bir hulûl ve ittihad akîdesidir.
Hatta bu mevzuda ehlûllahın vahdet-i vücudu teyit ediyor gibi görünen sözlerinde dahihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif hep maksatlarının aksinehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ikilik hissedilmektedir;
“Gâh güneşhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif gâh deniz olursun; gâh Kafdağıhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif gâh Ankâ olursun; Sen zâtında ne ohttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ne de bu olursun. Ey aklın tasavvurundan müberrâ olan Zât! Sen sonsuz olduğun hâldehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bu kadar suretlerle tecellî ettiğinden dolayı hakkında hem tevhid edenhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif hem de teşbîh eden hayrettedir.”(Mevlânâ) Hiçbir tevil ve tefsire tâbi tutmadanhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ikilik üzere seyredildiği apaçık meydandadır.
Kaldı kihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif mutasavvife kendisi de bizzat çokluk semtinde görünmektedir. Muhteşem ifadelerin gölgesindehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif başkaları Vahdet-i Vücûd’a delil arayadursunhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif nazariye taraftarlarıhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif nefis öldürmehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif benliği imhâ etme... gibihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif çokluk ifade eden şeylerden bir türlü sıyrılamamışlardır.
Vahdetten hareket edenlerinhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif noksanlıklardan kurtulmak ve kemâlâta ermek için o kadar meşakkatlere katlanmalarına ne gerek var! ... Helehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bu büyük zâtların Allah’a kulluk mevzuunda gösterdikleri hassâsiyethttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif kat’iyen felsefî “Vahdet-i Vücûd” anlayışını cerh etmektedir:
Bir kerehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif kendini mükellef kabul eden Vahdet-i Vücûdcuhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif âmirhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif memur ayrılığını da kabul etmiş demektir. Memuriyeti kabulle beraberhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif vücut birliğinden bahsetmek bir tenakuzdur. Mükellefiyeti inkâr eden bir kısım zındıklar istisnâ edilecek olursahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Allah karşısında memuriyeti inkârahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif şimdiye kadar hiçbir mü’min cesaret edememiştir. Öyle isehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif sofiyyenin vahdet-i şuhûda bakan ve ona giden “Vahdet-i Vücûd” anlayışlarıhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bir hâle mağlûbiyethttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bir istiğrak ve gönülde duyulan şeyleri ifadede bir kelime yetmezliği hali olmasına mukâbilhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif mutasavvifenin Vahdet-i Vücûd anlayışlarıhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bu iç-idrak ve müşâhedede bir felsefe yapmak ve hatta bu istikamettehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif batıda yapılmış bir felsefenin malzemesini kullanmak tarzında bir televvündür.
Başkalarının iddiâ ettiği gibihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif İslâm büyüklerihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif “neoplatonizm” tesirindehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bir “panteizm” felsefesi yapmak istedikleri şeklinde kat’iyen anlaşılmamalıdır. Belki bu büyük zevâthttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif iç-müşâhede ve duyuşlarını dile getirmek istediklerindehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif âriye olarak “neoplatonizm”den aldıkları bir kısım kelimeleri kullanmada beis görmemişlerdir. Yoksa Zât-ı Ulûhiyet anlayışı açısındanhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif iki zümre arasında dağlar kadar fark mevcuttur.
Her şeye rağmen Kur’ân’ın tarif ettiği şekildehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bir dünya ve ukbâ muvazenesine sahip bir topluluğunhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif aşağıda arz edeceğim hususlar muvâcehesindehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif mutasavvifeye isnat edildiği şekilde bir Vahdet-i Vücûd anlayışına kail olmaları asla düşünülemez:
1) Bütün kâinata yayılmışhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif her yerde ve her şey sayılan bir ilâh akidesihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif en uygunsuzhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif en münasebetsiz şeyleri dahi “Allah” kabul etmeyi netice verir ki; akıl ve nakil böyle bir münasebetsizliği şiddetle reddeder.
2) Kur’ân-ı Kerimhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif yer yer kâinattanhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Allah’ın varlığına ve birliğine istidlâl ederhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bu ise “eşya” hakikatinin sabit olduğunu gösterir.
3) Kur’ân-ı Kerim’dehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif mükerrer âyetlerhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif kâinatın helâk olacağı üzerinde durmakta ve helâki müteâkip yeni dünyaların müjdesini vermektedir. Helâk; mevcut olan bir şeyinhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif yok olması demektir. Baştan sabit ve mevcut olmayan bir şeyin helâk olacağından bahsetmek abestir. Kur’ân isehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif abes şeylerden bahsetmekten çok yüce ve müberrâdır.
4) Bütün peygamberler (as) istisnasızhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif büyükhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif küçük her şeyin sonradan yaratıldığı dersini vermekte ve Hâlık ile mahlûk arasındaki münasebetin bir Yaratıcı ve yaratılan münasebeti olduğunu ısrarla telkin etmektedirler. Mutasavvifeye isnat edildiği şekliyle “Vahdet-i Vücûd” düşüncesinde isehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif hem peygamberlerinhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif hem de onların ellerindeki vahiy hakikatlerinin tekzip edilmesi bahis mevzuu olur kihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bu da dünyânın en doğru insanlarınahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif en şenî’ bir tecavüz ve isnat sayılır.
5) “Vahdet-i Vücûd”a mesnet olarak irât edilen delillerin hemen hepsindehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif dâvâya delâletten daha ziyâde ikilik hissi müşâhede edilmektedir.
6) Kur’ân-ı Kerim’in büyük bir kısmıhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif itaat edenlere mükâfathttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif isyan edenlere de ceza va’d ve tehdidini ifade etmektedir. “Vahdet-i Vücûd” anlayışı içinde bu âyetlerden bir şey çıkarmak imkân haricîdir. Zirahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif “İtaat eden kim? Nimet nerede? Suçlu kim? Azap nedir? ” sualleri buna göre hiçbir zaman cevap bulamayacaktır.
7) Bütün eşya O’ndan ibaret ve bir sel gibi akıp giden hâdiselerhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif O’nun bir çeşit tezâhürü kabul kabul edildiği takdirdehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif şirki ve müşrikihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif putu ve putperesti kınamak haksızlık olacaktır. Zirahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif mâdem her tekevvün O’nun tezâhürüdürhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bahsedilen şeyleri de O’ndan ayrı görmek düşünülmemelidir. Hâlbukihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif tevhid akidesini tespit eden Kur’ân ve Sünnethttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif aynı zamanda putun ve putperestliğin de en büyük hasmıdırlar.
http://www.nurforum.org/forum/Smileys/default/cool.gif “Vahdet-i Vücûd”unhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ikinci zümreye göre izah edilmesi hâlindehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif maddenin kadîm olduğu hükmü hissedilmektedir. Bu isehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bilicmâ küfürdür. Ve... ehlullah böyle bir küfrü irtikâptan kat’iyen müberrâdır.
Bütün bunlardan sonrahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif mutasavvifeye isnat edilen Vahdet i Vücûd mesleğiylehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif felsefî Vahdet i Vücûd mesleği arasındahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif daima açık farklar da göze çarpa gelmiştir.
Felsefî Vahdet i Vücûd (panteizm) zâhiren mutasavvifenin Vahdet-i Vücûd anlayışıyla alâkalı görülse bilehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif felsefî -nazarî olarak- Allah ile âlemi; bir şeyden ibaret görmektedir kihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bu da şu iki ana bölümde hulâsa edilebilir:
1) Yalnız Allahhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif hakiki bir varlıktır; âlem bir kısım tezâhürâtın (manifestations) http://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif yahut meydana gelmelerhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif sâdır olmaların (emanations) http://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif heyet-i mecmuasından başka bir şey değildir kihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif “Spinoza”nın görüşü de budur.
2) Yalnız âlem hakikidir. Allah mevcud olan şeylerin mecmuundan ibarettir kihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bu da ya tabiî vücûdiyecilik (pantheisme naturaliste) veyahut maddî vücûdîcilik (pantheisme naturalist) mezhebidir. Hegel ve taraftarları da buna zahib olmuşlardır.
Buna binâen diyebiliriz ki:
İslâm mutasavvifesihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Vâcibü’l-Vücûd’da fânî olmalarının ifadesi olarakhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif kâinatı inkâr etmelerine mukâbilhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif berikilerhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Hâlık-ı Kâinatı sarıp sarmalayıp -hâşâ! - bir tarafa koyma gayreti içindedirler.
Mutasavvifeninhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Vahdet-i Vücûd düşüncesihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif zımnen Vahdet-i Şuhûdu ifade etmesine karşılıkhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif berikilerin “Vahdet-i Vücûdu” Vahdet-i Mevcûduhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif (monizm) işmâm etmektedir.
Birincilerhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif hâlhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif müşâhede ve istiğrak gibihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ahvâli ifadedehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif kelime yetersizliğiyle o türlü müteşâbihâta girmelerine bedel; diğerlerihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ilim yapmahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif felsefe yapma adına böyle bir yola sülûk etmişlerdir.
Birincilerhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Allah (cc) ile başlayıphttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif o noktadan eşya ve hâdiseleri değerlendirmelerine mukabilhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ikinciler Cenâb ı Hakk’ıhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif eşyaya tâbi kılarak meseleyi tetkike koyulmuşlardır.
Birincilerde ilâhî bir zevkhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ikincilerde ise sadece nazarîlik...
Birincilerhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif kendilerini hakîr görme esası üzere yürümedehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ikinciler isehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Vâcibü’l-Vücûda benzeme felsefesini yapma gibi farklılıklar göstermektedirler.
İşin en doğrusunu O bilir.
M.Fethullah Gülen / Asrın Getirdiği Tereddütler
--------------------
Cazibe: Çekim gücü
Halk: Yaratma
Dâfia: Defedenhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif kovan
Ehlûllah: Allah dostları
Heyet-i mecmua: Genel yapı
Hulûl: Tenasüh inancına görehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ruhun bir bedenden çıktıktan sonra başka bir bedene girmesi
İfrat: Aşırılıkhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ileri gitmehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bir konuda ölçüyü aşma
İnhisar ettirmek: Yalnız bir şeye mahsus kılmak
İstidlâl: Delillendirmehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif delillerle neticeye varma
İşmâm etmek: Duyurmakhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif hissettirmek
İtibarî: Farazîhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif öyle kabul edilen
İttihat: Allahla bir olmahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ‘var olan sadece Allah’tır’ deyip kâinatı yok sayma
İzâfî: Bağlıhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bağlı olduğu şeye göre değişenhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif göreli
Kurbiyet: Yakınlık
Kelâm-ı İlâhî: Kur’ân-ı Kerîm
Kesb: Çalışmahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gifkazanma
Kuvâ: Duygularhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif hislerhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif fiziki güçler
Muhkemât: Dinde te’vile ve tefsire ihtiyaç duyulmayacak şekilde açık ve kesin olan meseleler
Mutasavvife: Tasavvuf ehli
Müteşâbihât: Birden fazla anlamı mümkün olanhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif gerçek manasının anlaşılması için başka izah veya delillere ihtiyaç duyulan çeşitli meseleleri insan aklına yaklaştırmak için kullanılan benzetme veya mecazi ifadeler
Panteizm: ‘Her şey Tanrı’dır’ diyenhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Tanrı ile evreni bir sayan felsefî bir ekol
Tecellî: Gerçekleşmehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif tahakkuk etme
Tefrit: İfratın zıddıhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ortalamanın altında kalma
Tenakuz: İki sözün birbirine uymamasıhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif çelişki
Ukbâ: Ahiret
Vahdet-i mevcûd: Vücud birliğihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif “Var olan sadece Allah’tırhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Vücûd yalnız O Zat’tan ibarettirhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif O’nun dışındahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif görünen şeyler muhtelif mertebelerde O’nun zuhur ve tecellisinden başka bir şey değildir.”şeklinde ifade edilebilecek bir tasavvuf ekolü
Zahib olmak: Bir zan taşıyanhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bir fikre inanan
Zındık: İnançsızhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ateist
Zuhur: Görünmehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ortaya çıkma [/b]
Cevap: Vahdet-i Vücud nedir? ( Önemli )
Görüldüğü üzere “Vahdet-i Vücûd” mevzuunu felsefî hüviyette ele alan mutasavvifehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ilk sofîlerin vahdet-i şuhûda götürenhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif oldukça duru tevhid akîdelerine mukabilhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif hulûl ve ittihâdı işmâm eder sözlerden kurtulamamışlardır. Aslındahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif meseleyi bir ilim ve felsefe mevzuu olarak kabul ettikten sonra böyle bir durumdan kurtulmaları da düşünülemez. Kaldı kihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bunun ötesindehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif âyet ve hadîslerle de bir kısım tahşidâtın yapıldığı görülür. Birkaçını arz edelim:
1) “Siz onları (kâfirleri) öldürmediniz; fakat Allah öldürdü. Attığını da (taşhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif toprak ve silâh) sen atmadınhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ancak Allah attı.” (Enfalhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif 8/16)
2) “Gerçekten sana biat edenler (Hudeybiye günü) ancak Allah’a biat etmiş olurlar.” (Fetihhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif 48/10)
3) “Kasem olsun kihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif insanı Biz yarattık ve nefsinin ona ne vesveseler verdiğini biliriz. Biz ona şah damarından daha yakınız.” (Kâfhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif 50/16)
Aynı istikamette delil olarak gösterilen hadîs-i şerifler de vardır. Ezcümle; İmam Müslim’in rivayet ettiği: “Ey insanoğlu! Hasta oldum beni dolaşmadın? Kul: Yarabbihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Sen Rabbülâlemînsinhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Seni nasıl dolaşırım. Cenâb-ı Hak: Bilmiyor musunhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif falan kulum hasta oldu onu ziyaret etmedinhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif eğer onu ziyaret etseydinhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Beni onun yanında bulurdun...’’ (1) Kezâhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif yine aynı kaynakta: “Kulum nâfileler ile Bana yaklaşırhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif böylece Ben de onu severim ve sevdiğim vakit dehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif onun işiten kulağıhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif gören gözühttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif tutan eli ve yürüyen ayağı olurum...” (2)
Delil olarak getirilen bu kabil şeyleri çoğaltmak mümkündür. Ancakhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif çoğaltmanın herhangi bir değişiklik meydana getirmeyeceği mülâhazasıyla kısa kesiyoruz.
Baştahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif misal olarak bir ikisini arz ettiğimhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif tasavvuf büyüklerinin dehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bu istikamette ifade ettikleri şeyler küçümsenmeyecek kadar çoktur. Ne var ki soruya cevap sadedindehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bütün bir “Vahdet-i Vücûd” tarihini ele almaya imkân olmadığı gibi gerek de yoktur. Biz burada sadece bir iki misale temasla iktifa edeceğiz:
Evvelâhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Kur’ân-ı Kerim’den ilk iki âyetihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Muhkemât’a hamlederekhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Kelâm-ı İlâhî’de herhangi bir zıtlığa meydan vermedenhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif mâkul bir tefsire gitmek en isabetli yoldur kihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif şimdiye kadar büyük tefsirciler de hep böyle yapmışlardır.
Bu tevîlhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ister fiilin -kimden sâdır olursa olsun- Allah’a ait olduğunu ifade etsinhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ister bir mucize mânâsını ifade etsinhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ister en şerefli kulunun fiilinihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif -onun şerefliliğini göstermek için- Zât-ı Ulûhiyetine izâfe etsinhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif isterse güçlülükhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif isabet ve teyit mânâlarını kastetsinhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif çok fark etmez...
Aslındahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif delil olarak getirilen bu âyetlerdehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Vahdet-i Vücûd’dan daha ziyâdehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif eşyanın hakikatinin teyit edildiği görülmektedir. Zirahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif kâfir-mü’min ayrılığındanhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif kâtilhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif maktûl ayrılığından; muhatap ve üçüncü şahıs ayrılığından bahsediyor ki; bundanhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif vücûd birliği çıkarmak ancak çok tekellüflü tevillerle mümkün olabilecektir. Helehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif şahdamarından daha yakın olmayı ifade eden âyettenhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif (3) mezkur istikamette bir hüküm çıkarmakhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif kat’iyen mümkün değildir.
Hadis-i şeriflerde isehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Vücud birliği şöyle dursunhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif apaçık çokluktan bahsedilmektedir. Kulun kurbiyet kazanacağı âna kadarhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bir ikinci varlık olduğunu kabul edip dehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif belli bir zaman sonra birlikten bahsetmekhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif mutasavvifenin dahi kabul edemeyeceği bir hulûl ve ittihad akîdesidir.
Hatta bu mevzuda ehlûllahın vahdet-i vücudu teyit ediyor gibi görünen sözlerinde dahihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif hep maksatlarının aksinehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ikilik hissedilmektedir;
“Gâh güneşhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif gâh deniz olursun; gâh Kafdağıhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif gâh Ankâ olursun; Sen zâtında ne ohttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ne de bu olursun. Ey aklın tasavvurundan müberrâ olan Zât! Sen sonsuz olduğun hâldehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bu kadar suretlerle tecellî ettiğinden dolayı hakkında hem tevhid edenhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif hem de teşbîh eden hayrettedir.”(Mevlânâ) Hiçbir tevil ve tefsire tâbi tutmadanhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ikilik üzere seyredildiği apaçık meydandadır.
Kaldı kihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif mutasavvife kendisi de bizzat çokluk semtinde görünmektedir. Muhteşem ifadelerin gölgesindehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif başkaları Vahdet-i Vücûd’a delil arayadursunhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif nazariye taraftarlarıhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif nefis öldürmehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif benliği imhâ etme... gibihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif çokluk ifade eden şeylerden bir türlü sıyrılamamışlardır.
Vahdetten hareket edenlerinhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif noksanlıklardan kurtulmak ve kemâlâta ermek için o kadar meşakkatlere katlanmalarına ne gerek var! ... Helehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bu büyük zâtların Allah’a kulluk mevzuunda gösterdikleri hassâsiyethttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif kat’iyen felsefî “Vahdet-i Vücûd” anlayışını cerh etmektedir:
Bir kerehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif kendini mükellef kabul eden Vahdet-i Vücûdcuhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif âmirhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif memur ayrılığını da kabul etmiş demektir. Memuriyeti kabulle beraberhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif vücut birliğinden bahsetmek bir tenakuzdur. Mükellefiyeti inkâr eden bir kısım zındıklar istisnâ edilecek olursahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Allah karşısında memuriyeti inkârahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif şimdiye kadar hiçbir mü’min cesaret edememiştir. Öyle isehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif sofiyyenin vahdet-i şuhûda bakan ve ona giden “Vahdet-i Vücûd” anlayışlarıhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bir hâle mağlûbiyethttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bir istiğrak ve gönülde duyulan şeyleri ifadede bir kelime yetmezliği hali olmasına mukâbilhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif mutasavvifenin Vahdet-i Vücûd anlayışlarıhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bu iç-idrak ve müşâhedede bir felsefe yapmak ve hatta bu istikamettehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif batıda yapılmış bir felsefenin malzemesini kullanmak tarzında bir televvündür.
Başkalarının iddiâ ettiği gibihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif İslâm büyüklerihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif “neoplatonizm” tesirindehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bir “panteizm” felsefesi yapmak istedikleri şeklinde kat’iyen anlaşılmamalıdır. Belki bu büyük zevâthttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif iç-müşâhede ve duyuşlarını dile getirmek istediklerindehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif âriye olarak “neoplatonizm”den aldıkları bir kısım kelimeleri kullanmada beis görmemişlerdir. Yoksa Zât-ı Ulûhiyet anlayışı açısındanhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif iki zümre arasında dağlar kadar fark mevcuttur.
Her şeye rağmen Kur’ân’ın tarif ettiği şekildehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bir dünya ve ukbâ muvazenesine sahip bir topluluğunhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif aşağıda arz edeceğim hususlar muvâcehesindehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif mutasavvifeye isnat edildiği şekilde bir Vahdet-i Vücûd anlayışına kail olmaları asla düşünülemez:
1) Bütün kâinata yayılmışhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif her yerde ve her şey sayılan bir ilâh akidesihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif en uygunsuzhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif en münasebetsiz şeyleri dahi “Allah” kabul etmeyi netice verir ki; akıl ve nakil böyle bir münasebetsizliği şiddetle reddeder.
2) Kur’ân-ı Kerimhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif yer yer kâinattanhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Allah’ın varlığına ve birliğine istidlâl ederhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bu ise “eşya” hakikatinin sabit olduğunu gösterir.
3) Kur’ân-ı Kerim’dehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif mükerrer âyetlerhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif kâinatın helâk olacağı üzerinde durmakta ve helâki müteâkip yeni dünyaların müjdesini vermektedir. Helâk; mevcut olan bir şeyinhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif yok olması demektir. Baştan sabit ve mevcut olmayan bir şeyin helâk olacağından bahsetmek abestir. Kur’ân isehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif abes şeylerden bahsetmekten çok yüce ve müberrâdır.
4) Bütün peygamberler (as) istisnasızhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif büyükhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif küçük her şeyin sonradan yaratıldığı dersini vermekte ve Hâlık ile mahlûk arasındaki münasebetin bir Yaratıcı ve yaratılan münasebeti olduğunu ısrarla telkin etmektedirler. Mutasavvifeye isnat edildiği şekliyle “Vahdet-i Vücûd” düşüncesinde isehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif hem peygamberlerinhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif hem de onların ellerindeki vahiy hakikatlerinin tekzip edilmesi bahis mevzuu olur kihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bu da dünyânın en doğru insanlarınahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif en şenî’ bir tecavüz ve isnat sayılır.
5) “Vahdet-i Vücûd”a mesnet olarak irât edilen delillerin hemen hepsindehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif dâvâya delâletten daha ziyâde ikilik hissi müşâhede edilmektedir.
6) Kur’ân-ı Kerim’in büyük bir kısmıhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif itaat edenlere mükâfathttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif isyan edenlere de ceza va’d ve tehdidini ifade etmektedir. “Vahdet-i Vücûd” anlayışı içinde bu âyetlerden bir şey çıkarmak imkân haricîdir. Zirahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif “İtaat eden kim? Nimet nerede? Suçlu kim? Azap nedir? ” sualleri buna göre hiçbir zaman cevap bulamayacaktır.
7) Bütün eşya O’ndan ibaret ve bir sel gibi akıp giden hâdiselerhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif O’nun bir çeşit tezâhürü kabul kabul edildiği takdirdehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif şirki ve müşrikihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif putu ve putperesti kınamak haksızlık olacaktır. Zirahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif mâdem her tekevvün O’nun tezâhürüdürhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bahsedilen şeyleri de O’ndan ayrı görmek düşünülmemelidir. Hâlbukihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif tevhid akidesini tespit eden Kur’ân ve Sünnethttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif aynı zamanda putun ve putperestliğin de en büyük hasmıdırlar.
http://www.nurforum.org/forum/Smileys/default/cool.gif “Vahdet-i Vücûd”unhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ikinci zümreye göre izah edilmesi hâlindehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif maddenin kadîm olduğu hükmü hissedilmektedir. Bu isehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bilicmâ küfürdür. Ve... ehlullah böyle bir küfrü irtikâptan kat’iyen müberrâdır.
Bütün bunlardan sonrahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif mutasavvifeye isnat edilen Vahdet i Vücûd mesleğiylehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif felsefî Vahdet i Vücûd mesleği arasındahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif daima açık farklar da göze çarpa gelmiştir.
Felsefî Vahdet i Vücûd (panteizm) zâhiren mutasavvifenin Vahdet-i Vücûd anlayışıyla alâkalı görülse bilehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif felsefî -nazarî olarak- Allah ile âlemi; bir şeyden ibaret görmektedir kihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bu da şu iki ana bölümde hulâsa edilebilir:
1) Yalnız Allahhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif hakiki bir varlıktır; âlem bir kısım tezâhürâtın (manifestations) http://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif yahut meydana gelmelerhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif sâdır olmaların (emanations) http://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif heyet-i mecmuasından başka bir şey değildir kihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif “Spinoza”nın görüşü de budur.
2) Yalnız âlem hakikidir. Allah mevcud olan şeylerin mecmuundan ibarettir kihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bu da ya tabiî vücûdiyecilik (pantheisme naturaliste) veyahut maddî vücûdîcilik (pantheisme naturalist) mezhebidir. Hegel ve taraftarları da buna zahib olmuşlardır.
Buna binâen diyebiliriz ki:
İslâm mutasavvifesihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Vâcibü’l-Vücûd’da fânî olmalarının ifadesi olarakhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif kâinatı inkâr etmelerine mukâbilhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif berikilerhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Hâlık-ı Kâinatı sarıp sarmalayıp -hâşâ! - bir tarafa koyma gayreti içindedirler.
Mutasavvifeninhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Vahdet-i Vücûd düşüncesihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif zımnen Vahdet-i Şuhûdu ifade etmesine karşılıkhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif berikilerin “Vahdet-i Vücûdu” Vahdet-i Mevcûduhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif (monizm) işmâm etmektedir.
Birincilerhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif hâlhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif müşâhede ve istiğrak gibihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ahvâli ifadedehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif kelime yetersizliğiyle o türlü müteşâbihâta girmelerine bedel; diğerlerihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ilim yapmahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif felsefe yapma adına böyle bir yola sülûk etmişlerdir.
Birincilerhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Allah (cc) ile başlayıphttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif o noktadan eşya ve hâdiseleri değerlendirmelerine mukabilhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ikinciler Cenâb ı Hakk’ıhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif eşyaya tâbi kılarak meseleyi tetkike koyulmuşlardır.
Birincilerde ilâhî bir zevkhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ikincilerde ise sadece nazarîlik...
Birincilerhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif kendilerini hakîr görme esası üzere yürümedehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ikinciler isehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Vâcibü’l-Vücûda benzeme felsefesini yapma gibi farklılıklar göstermektedirler.
İşin en doğrusunu O bilir.
M.Fethullah Gülen / Asrın Getirdiği Tereddütler
--------------------
Cazibe: Çekim gücü
Halk: Yaratma
Dâfia: Defedenhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif kovan
Ehlûllah: Allah dostları
Heyet-i mecmua: Genel yapı
Hulûl: Tenasüh inancına görehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ruhun bir bedenden çıktıktan sonra başka bir bedene girmesi
İfrat: Aşırılıkhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ileri gitmehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bir konuda ölçüyü aşma
İnhisar ettirmek: Yalnız bir şeye mahsus kılmak
İstidlâl: Delillendirmehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif delillerle neticeye varma
İşmâm etmek: Duyurmakhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif hissettirmek
İtibarî: Farazîhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif öyle kabul edilen
İttihat: Allahla bir olmahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ‘var olan sadece Allah’tır’ deyip kâinatı yok sayma
İzâfî: Bağlıhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bağlı olduğu şeye göre değişenhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif göreli
Kurbiyet: Yakınlık
Kelâm-ı İlâhî: Kur’ân-ı Kerîm
Kesb: Çalışmahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gifkazanma
Kuvâ: Duygularhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif hislerhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif fiziki güçler
Muhkemât: Dinde te’vile ve tefsire ihtiyaç duyulmayacak şekilde açık ve kesin olan meseleler
Mutasavvife: Tasavvuf ehli
Müteşâbihât: Birden fazla anlamı mümkün olanhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif gerçek manasının anlaşılması için başka izah veya delillere ihtiyaç duyulan çeşitli meseleleri insan aklına yaklaştırmak için kullanılan benzetme veya mecazi ifadeler
Panteizm: ‘Her şey Tanrı’dır’ diyenhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Tanrı ile evreni bir sayan felsefî bir ekol
Tecellî: Gerçekleşmehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif tahakkuk etme
Tefrit: İfratın zıddıhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ortalamanın altında kalma
Tenakuz: İki sözün birbirine uymamasıhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif çelişki
Ukbâ: Ahiret
Vahdet-i mevcûd: Vücud birliğihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif “Var olan sadece Allah’tırhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Vücûd yalnız O Zat’tan ibarettirhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif O’nun dışındahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif görünen şeyler muhtelif mertebelerde O’nun zuhur ve tecellisinden başka bir şey değildir.”şeklinde ifade edilebilecek bir tasavvuf ekolü
Zahib olmak: Bir zan taşıyanhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bir fikre inanan
Zındık: İnançsızhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ateist
Zuhur: Görünmehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ortaya çıkma [/b]
