Emaneti yüklenmek ne demek?AHZAB:72’NİN ANLAMI ÜZERİNE
Hikmet Zeyveli
Ahzâb Suresinin 72. âyetinihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Türkçe Meâllerhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif aşağıdaki gibi vermekteler:
Biz emanetihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif göklerehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif yere ve dağlara teklif ettik de onlar bunu yüklenmekten çekindilerhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif (sorumluluğundan) korktular. Onu insan yüklendi. Doğrusu o çok zalimhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif çok cahildir. (Hayreddin Karaman v.d.)
Evethttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif biz o emaneti göklerehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif yere ve dağlara arz ettikhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif onlarhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif onu yüklenmeye yanaşmadılarhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ondan korktular da onu insan yüklendi. O cidden çok zalimhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif çok cahil bulunuyor. (Hamdi Yazır)
Doğrusu Bizhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif sorumluluğu göklerehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif yerehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif dağlara sunmuşuzdur da onlar bunu yüklenmekten çekinmisler ve ondan korkup titremişlerdir. Pek zalim ve çok cahil olan insan ise onu yüklenmiştir. (Diyanet)
Biz emaneti göklerehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif yerehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif dağlara teklif ettik de onlar onu yüklenmekten kaçındılarhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ondan ürktüler. İnsan ise çok zalim ve çok cahil olduğu halde onu yüklendi.
(Yaşar Nuri Öztürk)
Biz sorumluluğu (sınanmayı) göklerehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif yerehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif dağlara sunmuştuk da onlar onu yüklenmekten çekinmişler ve kabul etmemişlerdi. Ancak onu insan yüklendi; o zalim ve cahil olmuştu. (Edip Yüksel)
Biz emânetihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif göklerehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif yere ve dağlara sunduk; onu yüklenmekten kaçındılarhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif on(un sorumluluğun)dan korktular; onu insan yüklendi; (fakat onun ağır sorumluluğunu tam kavrayamadı) doğrusu ohttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif çok zâlimhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif çok câhildir. (S. Ateş)
Konumuza girmemiz için bu kadar mealle yetiniyoruz. H. Basri Çantayhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Ali Bulaçhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Sabri Hizmetlihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif M. Hamidullahhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Muhammed Esed v.d.’ni de vermiş olsaydık müşterek anlam değişmeyecekti:
Allahhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif emaneti göklerehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif yere ve dağlara arz ediyor. Onlar bunu yüklenmekten çekiniyorlarhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ondan korkuyorlar. Ancak insan bu emaneti yükleniyor. Çünkü o (yani insan) çok zalimhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif çok cahildir.
Böyle bir meâl insan aklını tırmalamıyor mu? Göklerinhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif yerinhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif dağların yüklenmekten kaçındıkları bir emaneti yüklenen insanhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif neden çok zalim ve çok cahil olmaktadır? Ayetin son cümlesinin parantez-içi açıklamaları hiç de tatmin edici değil.
Bu arayış içerisinde iken önce Cemaluddin Qasımî’nin “Mehâsinu’t-Te’vil” isimli tefsirinde
oradan referansla da meşhur müfessir Zemahşerî’nin “Keşşâf”ında
âyetin başı ile sonu arasında hikmetli münasebet kuran alternatif bir tefsire ulaşabildik.
Şimdi tefsiri vermeden öncehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif bu tefsirin doğrulttuğu şekilde âyetin meâlini vermeye çalışalım:
Biz emâneti göklerehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif yerehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif dağlara yükledik; onlar buna riayetsizlikten çekindilerhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif (ihanet etmekten) korktular. (Fakat) insanhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif (kendisine yüklenen emanete) ihanet etti. Böylece insanhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif hem çok zalimhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif hem de çok cahil olduğunu ispatladı.
Meâlimizde hemen dikkati çeken husushttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif daha önce verdiklerimizin tersine bir anlam ifade etmesi. Burada göklerhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif yer ve dağlar kendilerine tevdi edilen emâneti (bunun anlamı aşağıda gelecektir) yüklenmekten değilhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ona ihanetten çekinmişlerhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ona riayet etmişlerdir. İnsan ise kendine tevdi edilen emânete ihanet ederek çok zalim ve çok câhil tavsifine müstahak olmuştur.
Şimdi sözü daha fazla uzatmadan Zemahşerî ve Qâsımî’ye bırakalım (Lisan tahlillerinin anlaşılması için cüz’î tasarruflarla ve özetleyerek veriyoruz):
***
Âyette geçen “emânet”ten maksathttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif varlığa/fıtrata tevdi edilen kanunlara (ve dolayısıyla Allah’a) “itaat” sorumluluğudur. Buhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif edâsı vacib olan bir sorumluluktur.
Emânetin “arzı”ndan maksathttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ihtiyar (seçme/tercih etme) kabiliyetindeki varlıklarahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif yani insanlara teklîfî (şer’î); bu kabiliyette olmayan diğer varlıklara ise tabi’î (tekvînî) sorumluluğun tevdi edilmesidir.
“Emanetin hamli (yüklenilmesi)”http://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif onun gereğini yapmamakhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif boynunda taşımakhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif edâ etmemektir. Arab dilinde “Fulânun hâmilun li’l-emâneti ev muhtemilun lehâ: Filanhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif emâneti yüklenmiş veya (üzerinde) taşımakta” ifadesi ile emânete hiyanet edildiğihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif sahibine iade edilmediğihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif boynunda bir borç olarak kaldığı anlatılmak istenir. O halde emanete riayet etmek içinhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif onu “haml-etmemek”http://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif zimmetinde tutmamak gerekir. Yani “hamlinden içtinab etmek” ona riayet etmekhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif hak sahibine iade etmek demek olur. Yine Arab dilinde “Rekibethu’d-duyûnu: Borçlar ona bindi” ifadesihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif borçlarını ödemeyen kimse için kullanılır. Buna benzer başka bir deyim de “Ebğid hakka ehîke!: Kardeşinin hakkına buğz et!” ifadesidir. Bu ifade ile kardeşinin hakkını gasp etmemesihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif ona iade etmesi talep edilmiş olur. Çünkü Arabın kullanım mentalitesindehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif eğer bir kimse kardeşine ait bir şeyi severse onu gasbeder; nefret ederse onu kardeşine iade eder.
Bu durumdahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif göklerhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif yerhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif dağlar v.b. seçim iradesi olmayan (ihtiyarsız) varlıklarhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif kendi tabiatlarına arz edilen Allah’ın kanun ve nizamına tam bir teslimiyetle riayet etmişlerdir. Yani o emânetin boyunlarında kalmasından içtinap etmişlerhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif korkmuşlardır. Nitekim aynı varlıkların (göklerin ve yerin) Allahın “"İsteyerek veya istemeyerek (buyruğuma) gelin"” emrine karşı “Eteynâ tâ’i’în: İsteyerek geldik” şeklindeki teslimiyetleri sembolik bir dille ifade edilmiştir. (41/11).
İnsana gelince; ohttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Allah’a karşı teklîfî (teşri’î) sorumluluğa mahzar olmuş –bilinen– yegâne varlıktır. Fakat kendisine bahşedilen ihtiyar (tercih) kabiliyetini yanlış kullanabilmektehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif itaat etmesi gerekirken isyan edebilmektedir. Yani yukarıdaki anlamda emaneti bir yük olarak (boynunda) taşımaktahttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Rabbine itaat şeklinde eda edememektedir. Bu haliylehttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif yani bu isyanı ile insanhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif haktan uzaklaşıp zâlim konumuna düşmekte ve fıtratındaki kanun ve sünnetin inkârı ile kopkoyu bir cehalet sergilemektedir.
Allah Zemahşerî’yihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Qâsımî’yihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif hepimizihttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif hepinizi rahmetiyle kuşatsın.
Mehâsinu-t-Te’vîlhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Cemaluddin Qâsımîhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif C. 8http://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif s. 126http://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Beyruthttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif 1997/1418.
Tefsîru’l-Keşşâfhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Cârullah Mahmud b. ‘Umer ez-Zemahşerîhttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif C.3http://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif s. 546-47http://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif Beyruthttp://www.ilahiyatforum.com/forum/i...es/virguli.gif 1995/1415.
