Konu: Ağız ve Diş Sağlığı Hakkında Herşey!

İNSAN DİŞİNİN NANOMETRİK DEFORMASYONU
Wiezmann Enstitüsü Yapisal Biyoloji Bölümü’nden Prof. Steve Weiner Bogaziçi Üniversitesi Biyo-Medikal Mühendisligi Enstitüsü’nün davetlisi olarak “Disin Deformasyonu” baslikli bir konusma yapti

Biyo-mineralizasyon minerallerin organizmalarca olusturulmasi konusunda uzman olan Weiner On Biomineralization adli kitabin es-yazari. Weiner ve ark. nin uzun vadeli amaci biyo-mineralizasyonun degisik organizmalarca kullanilan mekanizmalarini ve mineralize olmus dokularin yapi-islev iliskilerini anlamak. Bu amaçla kontrollü mineral olusumunu mollusk ekinoderm süngerler bitkiler ve omurgalilar üzerinde yapi-islev iliskisi matriks biyokimyasi ve dogal dokularin mineral süreçleri açisindan inceleyerek biyolojik mekanizmalari aydinlatacak in-vitro deneyler yapiyorlar.

Dünyada organizmalarca olusturulan yaklasik 70 farkli mineral çesidi bulunuyor. Bu mineraller genetik olarak belirlenmis karmasik sekilleri alarak ve çogunlukla dizinler olusturarak organizmanin ekzo- ve endo- iskeletlerinin mekanik görevlerinin yerine getirilmesi organizmanin dünyanin manyetik alaninda ilerlemesi yer çekimi alaninda dogrultusunu bulmasi geçici depolama yapabilmesi yumusak dokularin sertlesmesi vs. gibi farkli islevleri yerine getirmekteler. Mineralize olmus dokular siklikla mekanik islevleri olan grift hiyerarsik yapilar olusturuyorlar. Yasam boyu özellikle disler ve kemikler zorlu mekanik görevler yerine getirmek zorundalar. Bu nedenle bu organlarin yapi-islev ayarlari doga tarafindan hassasiyetle yapiliyor.

Akilli Malzeme Olarak D

Disi olusturan mine ve dentin yapilari farkli malzemeler olmalarina ragmen birlikte çok basarili bir sekilde çalismaktalar. Dis minesinin çubuk demetleri halindeki kristallerinin agirliginin %1’i organik maddeden olusmaktayken dentin agirliginin %20’sini olusturan kolajen fibrillerinin içinde katmanlar halinde düzenlenmis küçük kristal plakalardan olusmaktadir. Dis minesinin ve dentinin içerdikleri maddeler disin farkli bölgelerinin malzeme özelliklerinin de birbirlerinden farklilasmasini saglamaktadir. Disin diaaa kesitinin degisik noktalarinin sertligi incelendiginde sertligin minede yüksek oldugunu mine-dentin birlesim noktasinda düsüs gösterdigini dentin bölgesinde sertligin yeniden arttigini görürüz.

Insan disinin yapi–islev iliskisi ve çigneme sirasinda disin maruz kaldigi basma kuvveti karsisinda olusan deformasyon ve gerinim haritasi holografik yöntemler ve Benek Örüntü Girisim Ölçer (ESPI) kullanarak nanometrik çözünürlükte görüntülenebiliyor. Bu çalismalar sonucunda disin degisik noktalarindaki elastik büyüklüklerin ayni ya da simetrik olmadigi 3 boyutlu olarak incelenen nanometrik deformasyon haritalarinda disin anisotropisi yani degisik eksenlerde disin sergiledigi malzeme özelliklerinin farkliligi görülmektedir. Örnegin disin yanaga bakan yüzünün mine ve dentinden olusan kesitinin ortalama elastik büyüklügü 3.5GPa iken dile bakan yüzünde ortalama elastik büyüklük 9.7GPa oluyor.

Ayrica disin sert ve yumusak yiyecege verdigi yanit yumusak yiyecegin disle temas ettigi alanin büyük olmasi buna karsin sert yiyecegin disin sadece ufak bir bölgesiyle temasta olmasi nedeniyle farklilik gösteriyor. Diste herhangi bir yükleme sonucunda olusan deformasyon bagil deplasman büyüklükleri saptanarak gösterilebiliyor. Yüklemeye verilen dönme (rotasyon) yaniti koni seklinde bir büyüklük farki olustururken eksen yönünde görülen deplasmanlar V seklinde görüntülenen büyüklük farki yaratiyor.

Deneyler sonucunda elde edilen bulgular disin yapisal özelliklerinin sergilenmesi açisindan çok ilginç: sert yiyecek deneylerinde dis minesinde daha çok dönme (rotasyon) hareketi oldugu yumusak yiyecek deneylerindeyse dis etine yakin bir bölgede yüksek stres olustugu görülüyor ki bunun dis hastaliklarinin çogunlukla basladigi noktada olmasi oldukça çarpici bir olgu. Deneylerde minimum miktarda hareketin görüldügü bir baska nokta var ki bu da iki disin birbirlerine temas ettikleri noktaya denk geliyor; yani bu özellik çigneme sirasinda disi korumaya yariyor. Bu özellikleriyle dis uygulanan yükü yapisina zarar vermeden dagitabilmek üzere tasarlanmis akilli bir kompozit malzeme. Örnegin dis minesi ile dentin bölgesi arasinda bulunan yumusak doku hem mineye hem de dentine göre daha çok deforme olarak soku adeta kendi içinde emiyor

Bu çalismalarin sonucunda disin malzeme özelliklerini bozmadan yükü dagitmak amaciyla gelistirdigi bir çok yapisal tasarimlari oldugu dis minesinin yüksek elastik büyüklüge sahip ama deforme olabilen bir kapsül olarak düsünülebilecegi çigneme sirasinda olusan yükün büyük kisminin mine ile dentin arasindaki yumusak bölgede deformasyona neden oldugu söylenebilir

Başarılı bir diş çürümesini önleme planı üç aşama içerir: Dişinize iyi bakmanız doğru diyet ve çocukların durumunda ve tüm dişlere florid uygulanması. Böyle bir plan günlük temelde baştan sona tam bir fırçalama ve diş ipiyle diş aralarını temizlemeyi kontroller için diş hekimine düzenli olarak gitmeyi diyetinizde aldığınız şeker ve karbonhidratı denetlemeyi ve çürüğü önlemek için florid kullanımını içerir. İdeal bir dünyada herkes her öğün ve atıştırmadan sonra dişlerini fırçalamalıdır. Daha gerçekçi bir hedef ise dişleri bir sabah ve bir gece yatmadan önce olmak üzere günde en az iki kez fırçalamak ve en az bir kez diş ipiyle diş aralarını temizlemektir. çürüme süreci çoğu kez gece ağzınız tükürük yokluğundan kuruduğunda ve diliniz ağzınızı temizleme hareketleri yapma konusunda hareketsiz kaldığında başlar. Gece yatmadan önce dişlerinizi fırçalamanız ve diş aralarını temizlemeniz çok önemlidir çünkü aksi halde çürümeye neden olabilecek yiyecek ve bakteriler dişlerin çevresinde birikir.

Diğer bir yöntem atıştırmalardan sonra ağzınızı su ile çalkalamaktır.Yaşam boyu sürecek iyi alışkanlıkların kazanılması erken yaşlarda olur. çocuklarınıza. tam takım dişleri olmadan önce fırçalama alışkanlığını kazandırın. Benzer şekilde çocuğunuzun diş hekimi de diş ipiyle dişlerin arasını doğru olarak temizlemeyi size ve çocuğunuza gösterecektir.


Aldığınız şeker ve Karbonhidrat Miktarını Denetleyin


Şekerin diş çürümesine katkısı olduğu düşüncesi yeni değildir. Ancak mayalı karbonhidratlar da buna neden olur. Mayalı karbonhidratlar şeker ve çoğunlukla pişirilmiş nişastayı içerir.


Karbonhidratlar sağlıklı bir diyetin önemli bir bölümü olduklarından karbonhidratı kesmeyin. Bunun yerine diş çürümesini önlemek için aşağıdaki ipuçları yararlı olabilir. Bu hiçbir zaman kendinizin ve çocuğunuzun dondurma kek turta ya da şeker yemesine izin vermeyin demek değildir. Yediğiniz şeker miktarı nasıl ve ne zaman yendiğinden daha az önemlidir. öğünler arasında yenilen tatlılar öğünde yenenlere nazaran daha çok zarar verir.


Aşağıdaki önerileri sizin ve çocuğunuzun yeme alışkanlıkları haline getirmeye çalışın:


1. Atıştırmalık yapışkan yiyeceklerden uzak durun. şeker şeker kaplı fındık-fıstık yapış-kan kuru tahıl hamur ekmek kuru üzüm kurutulmuş meyva gibi yiyecekler dişlerinize yapışır. Kuru üzüm ve kurutulmuş meyve yemeye son vermeyin. Bunun yerine bunları yedikten sonra 20 dakika içinde dişlerinizi fırçalayın (bakteri diş çürümesine neden olan asidi bu süreden sonra üretmeye başlar) ya da ağzınızı su ile çalkalayın.


2. Atıştırdığınız yiyecekleri dikkatle seçin. Diş çürümesine neden olan yiyecekleri öğün aralarında yemek aynı yiyecekleri öğünde yemekten daha zararlıdır. Gün boyunca azar azar atıştırmak bakterinin dişiniz üzerinde sürekli asit bulundurmasına izin verir. Sürekli şekerli içecekler içmeyin ya da şeker şekerle tatlandırılmış nefes açıcı öksürük tabletleri ya da sakız yemeyin ve çiğnemeyin.


Bebekler dahi diş çürümesi riski taşırlar. Biberonla (süt ya da meyva suyu) uykuya yatırılan bebekler diş çürümesi riskine maruz kalırlar. Hem süt hem meyva suyu şeker içerir. Bebeğinizin yatışması için biberona gereksinimi varsa. biberonu su ile doldurun.


Yakın zamanlarda yapılan araştırmalar karbonhidratlarla birlikte alındığında bazı yiyeceklerin diş üzerindeki şekerin etkisini nötralize ettiğini ileri sürmektedirler. Öğünlerde genellikle çeşitli yiyecek bileşimleri olur. Bu bileşimler bakterilerin etkisini değiştirebilir ve diş çürümesini azaltma potansiyeline sahiptirler.


Floridin Önemi


Belediye suyunun optimum düzeyde florid içerdiği yerlerde yaşayan kişilerde hemen hemen hiç diş çürümesi olmadığı ortaya çıkarılmıştır. Bazı yerlerde içme suyundaki doğal florid içeriği o kadar yüksektir ki dişler üzerinde kahverengi lekeler oluşur. Floridin doğru miktarda kullanılmasıyla bu kozmetik risk giderilir Floridin su kaynaklarına da eklense doğal olarak oluşsa da herhangi bir sağlık riski içerdiğinin bir delili yoktur.


Florid özellikle dişleri gelişmekte olan çocuklar için yararlıdır. Florid. mineli yapıyla birleşir ve sürekli bir koruma sağlar.


Amerika Birleşik Devletlerinde birçok belediye içme suyu tesislerine az miktarlarda florid eklemektedir. Bu yaklaşım hem güvenli hem de ekonomiktir. içme suyunuzu floridleme hakkında bilgi alabilirsiniz.Doktorunuz size reçeteyle florid tabletleri yazabilir.


Diş çürümesine karşı en hassas olanlar çocuklar ergenlik çağındakiler ve yaşlılardır. Bunlar için florid içeren diş macunları dahil olmak üzere florid uygulaması istenir. Ayrıca floridli ağız çalkalama suları da etkili olabilir. Ayrıca birçok diş hekimi çocukların dişierinedüzenli check-uplarının bir bölümü olarak florid uygularlar.


Florid dişlerinizin pürüzsüz çiğnemeyen yüzeylerindeki oyukları önlemenin en etkili yöntemidir. Sonuç olarak oyukların çoğu çiğneyen yüzeylerde meydana gelir. Bunun nedeni arka dişlerinizin (premolar ve molar) bir diş fırçası olmadan temizlenmesi imkansız olan yarık ve oyuklar içermesidir.


Diş Koruyucuları (Sealant)


İyi bir ağız hijyeninin yanında arka dişlerin çiğneyen yüzeylerinin çürümesini önlemenin en iyi ve tek yöntemi diş koruyucularının kullanılmasıdır. Sealantlar çoğunlukla saydam ya da beyaz olan plastik benzeri ince bir kaplama sağlarlar. Uygulama ağrısız ve kolaydır. İlk önce diş hekiminiz azı dişlerinin çiğneyen yüzeylerini temizler. Sonra bu yüzeyler ayrı parçaların birbirine yapışmasının önlenmesi için hafif bir asitle yakılır. Dişler iyice yıkanır ve kurutulur. Daha sonra diş hekiminiz aynı tırnağa oje sürer gibi dişinize kaplamayı sürer. Kaplama daha sonra sertleşir çukur ve yarıklarda plağın oluşumunu önler.


Her ne kadar çeşitli koşullar etkinliklerini azaltsalar da diş koruyucuları 10 yıl dayanır. Diş hekimine düzenli giderek bu koruyucuların ömrünü uzatmak için gerekli önlemleri alabilirsiniz. koruyucu kaplama düşerse bunun yerine yenisi konabilir; zarar görürse hiç kaplama yapılmamış dişten daha fazla çürük riskine maruz kalmaz.


Sealant koruması çocuklar için en uygundur. 6 yaş civarında kalıcı azı dişleri ilk çıkmaya başladığında uygulanmalıdır. Yine 11-13 yaşları civarında kalıcı ikinci azı dişleri çıktığında uygulanmalıdır.


Bakımevlerinde yaşayan sakat yaşlı insanlar ve diş çürümesi olasılığı yüksek olan kişiler de sealantlardan yararlanabilir.

Ağız bakım ürünlerini nasıl seçmeliyim?

Piyasada çok çeşitli ve cazip kılınan pek çok ürün olması sizi şaşırtabilir. Seçim yaparken onaylanmış ve dişhekiminizin tavsiye ettiği ürünleri satın almaya dikkat etmelisiniz.

Bir diş fırçasını ne kadar kullanabilirim?

Genelde 3-4 ay kullanılabilir. Diş fırçasının bozulduğunu kıl demetlerinin birbirinden ayrılmasından dağılmasından ve eğilmesinden anlayabilirsiniz. Sert kıllı fırçalar dişlerinize zarar verebilir. Çocuklar ise henüz doğru fırçalamayı tam olarak uygulayamadıklarından daha çabuk fırça eskitirler.

Doğru diş fırçalama tekniği nasıldır?

Öncelikle fırça 45 derecelik bir açıyla dişe yaklaştırılmalı ve dişin eni doğrultusunda ileri-geri hareketlerle fırçalanmalıdır. En son dişetinden aşağıya doğru bir süpürme hareketiyle işlem tamamlanır. Dişlerin iç yüzeyleri özellikle ön bölgeler dar olduğundan fırça dik olarak sokularak fırçalanmalıdır. Unutulmamalıdır ki bakteri plağı ve yiyecek artıklarının yoğun olduğu dişlerin arka yüzleri arka dişler ve dil de temizlenmelidir. Genellikle sadece ön dişlerin ön yüzeyleri fırçalandığından çürükler daha çok arka bölgelerde oluşmakta diş taşları ise çok az fırçalanan alt ön bölgede olmaktadır.

Uygun bir teknik kullanılmazsa dişler zarar görür mü?

Evet. Dişler çok sert bir tabaka olan mine ile kaplı olmasına rağmen sadece yanlış bir teknikle uygulayacağınız bir fırçadan bile büyük zarar görebilir. Hem dişin üst kısmında hem de kökü kaplayan tabakada aşınmalara dişetlerinde de çekilmelere yol açabilir. Bu durumda dişler çürüğe daha yatkın hale gelir. dişleri aşındıracak kadar büyük bir kuvvetle diş fırçalamaktan kaçınılmalı ve yumuşak hareketlerle fırça oynatılmalıdır.

Diş etlerinin fırçalanması neden gereklidir?

Yapılması gereken başka bir işlem de diş etlerini fırçalamaktır. “Ama doktor diş etlerim kanıyor...” Fırçalamaya devam edilmelidir çünkü diş etlerini besleyen damarlar dolaşım bozukluğu sonucunda dolgunlaşmıştır. Buna tıp dilinde “konjestiyon” denir. Tedavi etmek için kılcal damarları açmak yani fırça yapmak gerekecektir. Böylece diş etinin damarları iyileşir ve kanama da kendiliğinden durur. Diş etinin fırçalanması diş eti hastalıklarından korunmanın en etkin çarelerindendir.



Fırçadan başka diş temizlik araçları var mıdır?

Bunlar elektrikli fırça diş ipliği kürdan ara yüz fırçası su püskürteci (water - pic) stimulatör... gibi araçlardır. Elektrikli. fırça ve su püskürteci ülkemizdegiderek ayaygınlaşmaktadır.

Diş İpliği:
Diş aralarını temizlemede sık kullanılan yararlı bir araçtır. Yanlış kullanımı diş etine zararlı olmaktadır. Diş hekiminden doğru kullanımını öğrenildikten sonra uygulanmalıdır.

Kürdan:
Yemek yerken diş arasına giren bir et parçasını kürdanla çıkarabilirsiniz; fakat yemek daima aynı yere kaçıyorsa bu iki diş arasında normal temas olmadığını gösterir. Böyle durumlar kürdan kullanmayı gerektirir. Kürdan uçlarının özel olarak düzlenmiş olması ayrıca sterilize edilmesi gerekir.Bu nedenle eczanede satılanlar tercih edilmelidir.

Diş fırçalamadan oruç tutan kişiler uzun süre yemek yemediklerinden bakteriler kolay üreyebilir.

Kayseri Diş Hekimleri Odası Başkanı Tülay Tacettinoğlu diş fırçalamadan oruç tutan kişilerin sahurdan iftara kadar geçen uzun süre içinde yeme içme faaliyetinde bulunmamasının ağızdaki bakteriler için daha kolay üreme ortamı sağladığını belirtti.

İftar ve özellikle sahurda yemeklerden sonra dişler fırçalanmadığı zaman ağızda kalan kalıntılar nedeniyle bakterilerin daha kolay üreyebildiğini belirten Tacettinoğlu şöyle konuştu:

“Ağızdaki yeme içme hareketleri ve tükürük salgısı yemek sonrası ağızda kalan artık ve kalıntıların atılmasına yardımcı olur. Ancak oruçlu iken yeme içme olmadığı için kalıntılar daha zor atılmaktadır. Ayrıca oruçlu iken tükürük salgısı da en az seviyede olmaktadır. Yeme içme hareketlerinin olmaması ve tükürük salgısının yeterli seviyede gerçekleşmemesi bakterilerin de kolayca üremesine zemin hazırlamaktadır. Böylece kolayca üreyen bakteriler ağızda asitlenmeye yol açmakta asitler diş çürüklerine neden olmakta veya çürükleri hızlandırmaktadır.”

Ağız ve diş sağlığı için diş fırçalamanın her yaşta ve her dönemde düzenli olarak yapılması gerektiğini belirten Tacettinoğlu ramazan ayında oruç tutan insanların diş fırçalamasının daha fazla önem taşıdığını hatırlattı.

Ramazan ayında özellikle sahurdan sonra dişlerin fırçalanmasının ağız ve diş sağlığı açısından büyük önem taşıdığını vurgulayan Tacettinoğlu fırçalamadan sonra tuzlu su ile gargara yapılmasının bakterilerin üremesini engelleyeceğini sözlerine ekledi.

Tüm olası sağlık sorunlarıyla baş edebilen tek bir hekim olmadığı gibi diş hekimlerinin de çeşitli uzmanlık alanları vardır. Diş hekiminiz çeşitli alanlarda özel uzmanlığa sahip olabilir ancak onun eğitimi dışında olan belirli sorunlar için o konunun uzmanı olarak bilinen başka bir diş hekimine baş vurabilirsiniz. Bu uzmanlar:
Dişleri destekleyen ve çevreleyen (diş etleri ve kemik) doku hastalıklarını teşhis ve tedavi eden periodontistler;

Çocukların doğumundan buluğ çağına kadar olan tedavisinde uzmanlaşmış olan pediyatrik diş hekimleri;

Dişlerin ve çenelerin yerinden çıkma ya da yer değiştirmesini teşhis eden ve bunları düzelten ortodontistler;

Diş özü ve çevre dokuların hastalık ve yaralanmalarını teşhis ve tedavi eden endodontistler;

Dişleri çeken ve yaralanmaları hastalıkları çene yüz ve ağız kusurlarını teşhis ve tedavi eden ağız üstçene ve yüz cerrahları; ve Diş kronları köprüler (sabit kısmi takma diş) dahil olmak üzere hasarlı ve kayıp dişlerin yerine yapaylarını yapan ve takan prostodonti uzmanları

İsrail de yayımlanan Yediot Aharonot gazetesinin haberine göre C vitamini bakımından zengin meyve veya yoğurt yemek ağız kokusunu ortadan kaldırıyor. Elma çilek limon ve portakal gibi meyveler ile kereviz havuç gibi sebzelerin ve yoğurdun içinde bulunan bir tür aktif bakterinin ağızda kötü koku yaratan sülfürü azalttığı bildirildi. Araştırmacılar özellikle yoğurdun sülfür seviyesini yüzde 80 azalttığını saptadı.

Dişlerinizin daha beyaz görünmesini ve güvenle gülümsemeyi istemez misiniz? Sararan dişlerinizden şikayetçiyseniz diş beyazlatma yöntemi ile bu soruna çözüm bulmak çok kolay...

Bembeyaz dişlere sahip olmak için uygulanan diş beyazlatma işlemi (bleaching) özellikle son zamanlarda pek çok kişinn tercihi. Konu hakkındaki bilgileri Diş Hekimi Metin Ağca veriyor. Diş beyazlatma işlemi iki şekilde yapılabiliyor. Bunlardan birincisi ofis tipi beyazlatma diğeri ise ev tipi beyazlatma...

YAPILIŞI

Beyazlatma işlemi öncesinde dişlerde mevcut olan dış renklenme ve diştaşlarının uzaklaştırılması amacıyla diş temizliği yapılır. Diş temizliğini takiben dişetlerine beyazlatma ajanının yumuşak dokuda meydana getirdiği yan etkilerin önüne geçmek için koruyucu tabaka uygulanır ve ışık kaynağı kullanılarak sertleştirilir. Sonrasında beyazlatma ajanı dişler üzerine sürülür ve dişler sırasıyla halojen ışık kaynağına tabi tutulur. Bu işlem 30 dakikada tamamlanır. Ofis tipi beyazlatma tek seansta bitmesi nedeniyle ev tipi beyazlatmaya göre avantajlıdır ancak bu şekilde dişlerin sadece görünen yüzlerini beyazlatılabilmektedir.

EV TİPİ BEYAZLATMA

Ev tipi beyazlatma kişinin hekimin talimatları doğrultusunda evde kendisinin uyguladığı beyazlatma yöntemidir. Bu işlem öncesinde de hastaya diş temizliği yapılır. Daha sonra hastadan ölçü alınarak şahsi apareyler hazırlanır. Bu apareyler ve beyazlatma ajanı hastaya verilir ve nasıl kullanılacağı anlatılır. Hasta aparey içine beyazlatma ajanını sıkarak ortalama 3- 4 gün süreyle günde en az 4 saat olmak koşuluyla takar. 4 gün sonunda hasta kontrole çağrılarak diş rengindeki açılma renk skalası yardımıyla saptanır. Ev tipi beyazlatmanın avantajı ağızdaki bütün dişlerin bütün yüzeylerinin beyazlatılabilmesidir. Ancak bir seanstan fazla sürmesi de dezavantajlarındadır.

Her iki beyazlatma yönteminin de dişe herhangi bir zararı yoktur. Çünkü bu işlemde kullanılan maddeler dişten doku kaldırmaz. Ancak 13 yaş altındakilere ve bireylerde ve hamilelerde beyazlatma uygulanmaması tavsiye edilir