Konu: Afgan Cıhadı

Afgan Cıhad
1978’de Afganistan’da komünist hükümetin idareyi ele almasinin ardindan ülkede Sovyetler’in baskisi yogun sekilde hissedilmeye baslandi. Bunun yaninda Sovyet Kizil Ordusu’nun baskilari arttikça Afganistan’da Islami uyanis da hizla yayiliyordu. Kabil Üniversitesi Islami hareketin dogusu ve gelismesinde önemli bir merkez halini almisti. 1969 yilinda yapilan üniversite talebe temsilciligini Müslüman ögrenciler kazanmisti. Misir’daki Müslüman Kardesler’le baglantisi olan Müslüman ögrenciler “Cevanan-i Müselman” adiyla bir teskilat kurmuslardi. Daha sonra “Nehzet-i Islamî” adini alacak olan bu kurulusun faaliyetleri, 1973’te cumhuriyetin ilani ile Cumhurbaskani Davud Han tarafindan yasaklandi ve o dönemlerde Kabil Üniversitesi Mühendislik Fakültesi ikinci sinif ögrencisi olan Hikmetyar’in da içinde bulundugu önde gelen kisiler hapse atildi. Bir süre sonra hapisten çikan Hikmetyar, o yillarda ilahiyat fakültesi ögretim üyesi olan Burhaneddin Rabbani ile örgütün diger önde gelen isimleri ülkeyi terk ederek Pakistan’a sigindilar.
1979’da Afganistan Sovyetler Birligi tarafindan isgal edilince Hikmetyar, Burhaneddin Rabbani ve Ahmed Sah Mesud gibi Tacik asilli liderlerden yolunu ayirarak Hizb-i Islami örgütünü kurdu ve Sovyetlere karsi direnise basladi. Ilk ayaklanma dogu vilayeti Herat’ta yasandi. Afgan askerleriyle birlikte hareket eden halk yönetimi ele geçirdi. Ancak Kabil hükümeti Sovyetlerden aldigi uçaklarla ayaklanan halki bombaladi. 17. Tümen olarak bilinen askeri garnizon subaylari saldirilara 24 saat direnebildi. Yaklasik 50 bin kisi bu olaylar sirasinda hayatini kaybetti. Köyler kasabalar basildi ileri gelen din adamlari idam edildi. Sovyetler Birligi isgalinin sürdügü yillarda direnise baslayan Afganlar, dünyanin dört bir yanindan gönüllü olarak gelen Müslümanlarin da katilmasiyla yedi büyük cephe olusturdular. Bu cepheler ve liderleri söyle idi:Cepheler Liderleri
Hizb-i Islami Afganistan Mühendis Gülbeddin Hikmetyar
Cemiyet-i Islami Afganistan Prof. Burhaneddin Rabbani
Mehaz-i Milli Islami Afganistan Seyyid Ahmed Gilani
Cephe-i Milli Islami Afganistan Sibgatullah Müceddidi
Hareket-i Inkilabi Islami Mevlevi Muhammed Nebi Muhammedi
Hizb-i Islami Mevlevi Yunus Halis
Ittihad-i Islami Bara-i Islami Afganistan Abdurrab Resul Sayyaf


Mücahit gruplar özellikle Pakistan’in Pesaver kentini kendilerine ana üs edinmislerdi. Zaten Pesaver, 1893’te imzalanan Durand Anlasmasi’ndan önce bir Afgan topragiydi. Pesaver halki da Pestun idi ve Pestuca konusuyordu. Bu anlamda Pesaver kenti, Afganistan’in Sovyetler Birligi’nden kurtarilmasinda lojistik anlamda önemli bir rol oynamistir. “Afgan Cihadi” adi verilen direnis hareketi, ayni zamanda Islam dünyasinda yeni bir uyanis ve cihad ruhunu algilamada farkli bir süreç baslatmistir. Mücahitlerin direnisi sürerken Babrak Karmal’in devlet baskanligi da 1986 yilinda sona erdi. Onun yerine Sovyetler Birligi’nden polis sefi olarak Afganistan’a gelen Perçem Dr. Muhammed Necibullah yeni devlet baskani oldu.
Mücahitlerin Sovyet isgaline direnisi, 1988 yilinda Sovyetler Birligi’ni Afganistan’daki ordularini geri çekmeye itti. Michael Gorbaçov 8 Subat 1988 tarihinde Sovyet ordusunun on ay içinde Afganistan topraklarindan çekilecegini, ancak Afganistan’la Sovyetler Birligi’nin iyi iliskilerinin devam edecegini ve Necibullah hükümetine verdikleri destegin sürecegini açikladi. Aslinda Gorbaçov’un bu açiklamasiyla, 1979’un Aralik ayindan 1988 Subat’ina kadar süren yaklasik dokuz yillik savas boyunca Sovyetlerin tam bir hezimete ugradiklari söylenebilir. Savas sirasinda Afganistan’da öldürülen Sovyet askerlerinin sayisinin 15 bin ila 30 bin arasinda oldugu ve 1000’den fazla Sovyet tankinin tahrip edildigi belirtilmektedir.
Sovyetler Birligi’nin Afganistan’i isgal ederken yaptigi stratejik hatalar söyle siralanabilir: Birincisi, Afgan halkinin Sovyet kuvvetlerine karsi kitle halinde direnebilecegini Sovyetlerin hesap edememis olmasidir. Zira bütün savas boyunca kirsal alanin %70’i daima Afgan direnisçilerinin kontrolü altinda kaldi. Ikinci olarak, Sovyetler Afganistan’i isgal ederken, Afgan ordusunu da kullanabileceklerini düsündüler. Ancak 100 bin kisilik Afgan ordusu, daha 1980 yili sonunda 25–30 bin kisiye indi, çünkü asker ve subaylar ordudan kaçarak direnisçilere katildilar. Sovyet askerleri için bir diger sürpriz Afganistan’in daglik arazisi oldu. Sovyet askerinin araziyi tanimamasina karsilik Afgan direnisçiler kendi topraklarini karis karis biliyorlardi. Arazi kara harekatina hiç elverisli degildi.
15 Subat 1988’de Sovyet ordulari, arkalarinda yaklasik bir buçuk milyon Afgan sehit birakarak Afganistan’dan çekilmeye basladi. Afganistan savasindaki bu yenilgi SSCB’nin hizla dagilma sürecine girmesine yol açti. Zira bir yandan Afganistan operasyonuna ayrilan muazzam bütçe, diger yandan birlige mensup uluslarin bagimsizlik istekleri, Sovyetler için kaçinilmaz sonu hazirlamisti.