Konu: Herkes İLKYARDIMI öğrenmeli

bir kazayi veya sorunu bildirmek





ne zaman kazayi bildirmek gerekir


kaza alanini koruduktan sonra,her tehlikeyi uzaklastirdiktan sonra kazayi bildirmek gerekir.mesela bir araba kazasi oldugunda araba hala calisiyorsa onu kapatmak,kendi arabanizin dortlulerini acmak,kaza aglaninin yaninda sigara icmeyi onlemek,sonra kazadan biraz uzakta kaza alanini belirtmek(yani bir pano koymak ki gelen arabalarin haberi olsun bir kaza oldugunu,pano yoksa bir beyaz veya kirmizi bir bez parcasi veya mendil alip da onu havada sallamak),yarali arabadan cikmasi gerekiyorsa cunku araba yaniyor veya bir ucurumun tam kosesinde yaraliyi araban cikartmak gerekir,yarali baygin sa bileklerini veya ayaklarini tutarak onu yerde suruklemek gerekir.(ki onun canini acitmiyalim)
size ,yaraliya veya etraftaki kisilere gelebilicek tehlikeler kalmadiysa iste o zaman ambulansi,veya polisi veya itfayeyi cagirmak gerekir.




aradiginizda ne demelisiniz

1)isminizi ve soyadinizi
2)kazanin nerde oldugunu(yani nerde bulundugunuzu,detayina kadar anlattin buldugunuz yeri)ve ne tur bir kaza oldugunu
3)kazanin nedenini
4)yaralilarin sayisini
5)yaralinin durumu(baygin,yarali,...agsa yukari yasini)
6)ilk yardim uyguladiysaniz yaralinin uzerine ne tur ilk yardimi uyguladiginizi soylemelisiniz
7)telefonu kapatabilirmisiniz diye sormak(cunku belkide bu soyliyeceklerinizden unutabilirsiniz(mesela adresi o zaman hic de guzel olmaz malesef,allah korusun))





kanama







bir kanamayi nasil taniyoruz?




bir yaradan cok ama cok kan akiyorsa hic durmicak sekilde iste o zaman bu kanama oluyor.


boyle anda ne yapmak gerekir?





simdi biri elini kestiyse vede bu bir kanama yapiyorsa(yani kan hic ama hic durmuyorsa)once o bicagi uzaklastirmak gerekir ki biri yaralanmasin,sonra yaraliyi yere oturtmak veya uzatmak gerekir(ne olur ne olmaz bayilir mayilir baska yerinide yaralar,allah muhafaza basimiza daha cok buyuk is acilir,neyse... )sonra ilk yardimci elinin iciyle o yaranin ustune cok ama cok kuvvetli basmasi gerekiyor,o zaman goreceksiniz ki o yaradan daha az kan akiyor,ama elinizde bir eldiven veya bir laylon parcasi olursa daha temiz olur vede iyi olur(ne olur ne olmaz )
telefonunuz yaninizdaysa ambulansi cagirin vede ambulans gelene kadar elinizi yaranin ustunden cekmeyin,yok sizde benim gibi sabirsizsaniz veya o kadar elimi o yaranin ustunde tutamam diyorsaniz veya ambulansi gelmesi cok uzun suruyor da ben kendim gotururum hastaneye diyorsaniz,iste o zaman iki temiz bez parcasi almaniz gerekiyor(belirteyim o el o yaranin ustunden kalmiyacak,kesinlikle),o bezlerden birini dort bes kat yapiyorsunuz,yani cok kalin kare bir sey oluyor,elinizi o yaranin ustunden ceker cekmez o katli bezi o yaranin ustune basiyorsunuz.ikinci bezi de o birinci bezi vede yarayi beraber bagliyorsunuz,bagladiginizda o dugumu tam o yaranin yani katli birinci bezin ustune getiriyor vede cok kuvvetli gene
bagliyorsunuz.sonunda yaraliyi hastaneye goturuyorsunuz.


simdi biri elini bir cam parcasiyla kestiyse (mesela bir bardagi kirdiysa),ilk yaraliyi vede kendinizi o cam parcalarindan uzakta tutmaniz gerekir,sonra yaraliyi yere oturttun veya uzatin,sonra sakin elinizle o yaranin ustune basmayin cunku yaranin icinde cam parcasi olabilir(allah muhafaza basar masarsiniz yaralinin durumunu beterlestirirsiniz).boyle durumda bu yara yaralinin elinde veya kolundaysa,kanamayi yaralinin omuzunun altindaki yani kolun altindaki o buyuk damara basarak(damari kemigin ustune basark) dudurabilirsiniz(o andan itibaren yaralinin kolu uyusuyor cunku o kolda kan dolasamiyor).resimde gordugunuz gibi:





parmaginizi o damarin ustunden sakin cikarmayin vede ambulansi cagirin.dag basindasaniz, telefonunuz cekmiyorsa vede yardim cagra bilicek hic kimse yoksa iste o zaman son care olarak (ama kesinlikle son care olarak,cok ama cok zor bir durumdasaniz vede hic cikari yolu yoksa iste o an bu uygulamayi kullanmak gerekir) bir bez parcasini alip o damarin ustune bastiginiz yeri cok ama cok sik baglamak ki o parmaginizin isini o bez parcasi yapsin.resimlerde gordugunuz gibi:





yardimcinin parmagi hala o damara basiyor,bu anda o bezi kolun etrafina koyuyor.(ilk o bezi ikiye katliyor vede birlesik olan yeri bir tarafa iki ucu da bir tarafa koyuyor.(ya kardeslerim anlatamiyorsam kusura bakmayin,hic kolay degil vallah...) sonra gidip yardim,ambulans cagirilir.







yardimci o bezin iki uclarini o birlesik yerinden geciriyor vede o iki uclari ayiriyor.






sonunda parmagini o damarin ustunden cekerek o bezin iki uclarini cok kuvvetli gene ayiriyor vede bagliyor.



simdi yarali bacagindan yaralandiysa vede bir kanamaya gerceklestiyse bu yara,yardimci yaraliyi yere uzatmasi gerekir sonra yumruguyla o bacagin ustune basmasi gerekir cunku bacagin buyuk damari orda (yaranin icinde bir sey olsun olmasin bu uygulamayi kullanmak gerekir).resimde gordugunuz gibi:




ama iste yardim istiyemiyorsaniz cunku kimse yok tek siniz,o zaman kolu bagladigimiz gibi bacagi da baglamak gerekir vede gidip yardim istenir,ambulans cagirilir.


simdi bir insanin tam 10 yerinden damarina basarak kanamayi durdurabilirsiniz

o siyah noktalara basarak kanamayi durdurabiliriz:



basimizda bir kanama olursa iste buraya basmamiz gerekir:





bacagimizda bir kanama olursa iste buraya basmak gerekir:





kolumuzda bir kanama varsa iste buraya basiyoruz:






bogulmak




bogulan birini nasil taniyoruz?

o kisinin hic sesi cikmiyorsa,hic oskuruyormuyorsa,hic ama hic nefes alamiyorsa,rengide biraz degismisse iste o zaman bu kisi boguluyor demek.

boyle durumda ne yapmak gerekir?


- 8 yasindan ustun olanlar icin:



ilk yardimci o kisiyi biraz eyipde belinin ustune tam bes defa cok kuvvetli gene vurmasi gerekiyor(boyle vurarak o nefes borulari titriyor vede o bogulan kisiyi rahatsiz eden sey yerinden oynayipda insallah cikiyor).






hala kisi boguluyorsa,yardimci o kisinin arkasina gecip yumruguyla bogulanin midesinin altina bes defa basiyor cok kuvvetli gene(bu mideyi oynatiyor vede o rahatsiz eden seyin cikmasini sagliyor).hala o kisi boguluyorsa,hala cikmadiysa bu uygulamalari tekrar etmek gerekir,taga ki cikana kadar.insallah cikarsa kisiyi rahatlatmak gerekir (nede olsa az kalsin oluyordu ),oturtmak gerekir,nefes borulari agriyorsada onu hastaneye goturmek gerekir(belkide o boru zedenlenmistir)

-cocuklar (yani 1 yas ve 8 yas arasi) icin :


ayni 8 yasindan ustun olanlar gibi uygulamalar sadece o kadar kuvvetli vurmuyor vede bastirmiyoruz(cocugu oldurursunuz ya allah muhafaza)









- bebekler (1 yasdan kucukler)icin :





bebegi karin ustu bir kolunu ustunde tutmak gerekir,parmaklarla bebegin cenesini tutmak gerekir,kolunuzu bacaginizin ustune uzatmanis gerekir ve bebegin beline cok nazik gene vurmak gerekir.






bebegi bel ustu cevirim iki parmakla midesinin ustune basmak gerekir cok nazik gene.bebek hala boguluyorsa bu uygulamalari tekrarlamak gerekir.



bayginlik




baygin birini nasil tanimak?

ilk yardimci o baygin olan kisinin basinin ucuna gecip elini tutmasi gerekir vede demeliki:
-beni duyuyormusunuz?
-duyuyorsaniz elimi sikin?gozlerinizi kipirtin?

hic bir yanit gelmiyorsa demek ki bu kisi baygin.


boyle anda ne yapmak gerekir?



boyle anda ilk yardimci once baygin kisinin kafasini dikmesi gerekir cunku baygin birinin butun kagislari birakilmis durumda vede bu kisi sirt ustuyse demek ki dili nefes borusuna dustu (cunku dil kagislari birakilmis durumda) vede bu baygin kisi nefes alamiyayipda ole bilir onun icin kafasini dik tutmamiz gerekir)tabiki baygin oldugunu emin olmamiz gerekir belkide olmus biridir onun icin o kisin agzini acmak gerekir,agzinda bir sey varsa onu cikarmak gerekir ki gezesine kacmasin,sonra ilk yardimci yanagini tam o yerdeki kisinin agzinin onune koyar vede gozleriyle o kisinin karnina bakar(yanagini o kisinin agzina dayar ki nefes alip almadigini anlasin,kulagiyla da duysun vede gozleriyle o kisinin karnina bakar ki inip de sisiyormu diye.ama kafa tekrar dusebilir hep dik duramaz bizde hep dik tutamayiz onun icin baygini yana cevirmemiz gerekir ki isimiz kolaylassin.





1) baygin kisinin sol kolunu yere surundurerek 90° yapmak(kolunu yere surunduruyoruz vede kaldirarak yapmiyoruz cunku bayilip duserek baygin kisinin kolu kirilmis yada incinmis olabilir yere surduruyoruz ki daha cok beterlesmesin baygin kisinin kolu)
2)ilk yardimci baygin kisinin sag elinin kendi elinin icine alarak o kisini sol kulagina dayiyor.
3)ilk yardimci baygin kisinin sag bacagini kaldiriyor.
4)o kalkmis bacagi kendine cekerek o baygin kisiyi yana koymus oluyor ilk yardimci.ilk yardimci o elini cekiyor cok nazik gene o bayginin elinden,bayginin bacagini tam kendisine cekiyor ki baygin olan kisi tam dursun , yandan uzanmis olmasi saglam olsun diye.sonrada baygin kisinin agzini aciyoruz.

baygin kisinin ustunu ortuyoruz ve yardim cagriyoruz(ambulans)


baygin sandigimiz kisi nefes almiyor


baygin sandigimiz kisi nefes almiyorsa ilk etraftan yardim istememiz gerekiyor kimse yoksa gidip ambulansi cagirmak biri varsa o gitsin cagirsin vede biz ilk yardimimizi yapalim.once onun agzina 2 defa nefes vermemiz gerekiyor vede 15 defa nefes almayan kisinin gogusunun ortasina bastirmamiz gerekiyor.simdi bunu yaparak nefes almayan kisi birden nefes alamaz vede canlananamaz (bu sadece filmlerde olur ).biz o kisinin agzina nefes vererek ona oxijen vermis oluyoruz vede o kisinin kani oxijenli oluyor sonra tam gogusunu ortasina basarak (orasi tam kalbin yeri) oxijenli kanin kalpten obur organlara gecmesinin sagliyoruz,yani kalbin isini yapiyoruz.sadece elektrosok o nefes almayan kisinin tekrar canlanmasini saglar vede kalbin tekrar eski isinin yapmasini tabi.



kafayi dikiyoruz.



nefes alip almadigini ogreniyoruz vede nefes almadigini anliyoruz.

yarali 8 yasindan buyukse:



kafasi dik olarak nefes almayan kisinin agzina iki defa ufluyoruz.





vede 15 defa tam gogusun ortasina bastiriyoruz
(o kadar kuvvetli basmamis gerekiyor ki normalinde iki kaburganin kirilmasi gerekiyor)(belirtmek isterim ki nefes almayan kisin bir yatagin ustundeyse onu yere koymanis gerekir ki o masaj kardiaki yapasiniz,sert bir yerde olmali)

yarali 1 ile 8 yas arasindaysa:

agzina bir defa ufluyor vede gogusune 5 defa basiyoruz bir elinizle(ama o kadar uvvetli degil)

yarali 1 yastan kucukse:

agziniza bebegin agzini vede burnunu alip bir defa cok az gene ufluyorsunuz(cunku bebegin bobrekleri bizim bobreklerimizden daha kucuk,oun icin butun nefesinizi ona veremezsiniz,allah muhafaza bobreklerini patlatirsiniz)
vede iki parmaginizla 5 defa bebegin tam gogusunu ortasina bastiriyorsunuz,ama cok kuvvetli degil


bu uygulamayi hep tekrarliyoruz taa ki ambulans gelene kadar.ambulans geldimi bizim isimiz bitiyor onlar gerekeni yapiyorlar.


birinin kalbi agriyorsa




kalbi agriyanin birini nasil taniyoruz?

o kisinin gogusunu cok kotu agriyorsa,vede sanki kalbini sikiyorlar gibi oluyorsa,demek ki bu kisinin kalbi agriyor.

boyle durumda ne yapmak gerekir?




boyle durumda kisiyi uzatmak rahatlatmak gerekir vede ona bir kac soru sormak gerkir :
-ne zamandir bu kalbin agrilarindan sikayetci
-ilk defa mi boyle bir agrisinin oldugunu
-boyle agrilari oldugunda neler yaptigini
-baska rahatsizligi varmi,ilac kullaniyormu diye

o kisi ilac kullaniyorsa ilaclarini almasina yardimci olmaliyiz,ambulansi cagirmak gerekir,vede hep o kisin basinda durmak gerekir.


yanik




yanigin buyuklugu elimizin icinin yarisindan daha buyuk se demek ki bu yanik onemli bir yanik.ilk sey bizi vede yaraliyi tehlikeden uzaklastirmak (ates,utu ,ocak,...)hemen 5 dakika boyunca yaralinin yanigini suyun altinda tutmak.



yanik kiyafetlere de siclamissa kiyafetlerle yanigi vede o yaraliyi sulamak gerkir 5 dakika boyunca vede ambulansi cagirmak gerkir.



yara




tehlikeli,onemli bir yarayi nasil taniyoruz?

yara buyukse,yaranin icinde bir seyler varsa,yara karin,goguz ve gozdeyse onemli bir yara olur.


boyle anda ne yapmak gerekir?





ilk yardimci yaraliyi uzatmali,ambulansi cagirmali,vede yaraliya goz kulak olmali.


- yara yaralinin gogusundeyse iste o zaman yaraliyi yari oturmus koymaliyiz ki nefes almasi kolaylassin diye(ilk yardimci yaralinin arkasina oturupda yaraliyi ustune uzatabilir)

-yara yaralinin karnindaysa yaraliyi yere uzatmak gerekir vede yaralinin bacaklarini havada tutmak gerekirki kan sadece ust govzede dolassin bosuna taa ayaklara kadar gitmesin(ama belirtmek isterim ki yaralinin bacaklarini havada tuttuktan sonra sakin ama sakin o bacaklari tekrar indirmeyin)

-yara yaralinin gozundeyse yaraliyi yere sirt ustu uzatmak gerekir vede yaralinin kafasini cok siki tutmak gerekir oynamicak sekilde,cunku her insanin gozunde bir sivi var ve biz bu sivinin sayesinde goruyoruz,simdi bu yaralinin gozu yarali oynar moynarsa allah muhafaza o sivi akar vede bu kisi kor olur olmasin diye kafasini oynatmiyoruz.

İlkyardım gerektiren durumlarda öncelikle kendi güvenliğimizi sağlamak ve sadece durumun kötüleşmesini engellemeye çalışmak yeterlidir.

Buna göre hastanın durumu karmaşık ve ciddi ise profesyonel yardım çağırın, gerektiğinde kullanabilmek için temel yaşam desteği uygulamalarını öğrenin.

Bayılmalar

Bayılan veya kendini kaybeden birini tokatlayıp, üzerine su dökmeyin. Su içirmeye çalışarak, nefes borusuna su kaçmasına ve hastanın ölümüne yol açabilirsiniz.

Sara hastasının ellerinde, kollarında kasılmalar izlenir ve ağzından köpükler sızar. Nöbeti durdurmaya çalışmayın, hastanın başını koruyarak kontrolsüzce yere çarpmasını önleyin. Nöbetlerin neredeyse hepsi kendiliğinden durur.

Hastanın ağzına bir şeyler sokmaya çalışmayın; çünkü soluk borusuna kaçabilir. Parmağınızı ısırıp koparabilir. Ağzında köpükler ya da kusmuk varsa soluk borusuna kaçmasın diye kişiyi yan çevirmek yeterli.

Burkulmalar/kırılmalar

Zedelenen bölgeyi hareketsiz kılmaktan için karton, gazete, güneşlik, üçgen bant kullanılabilir.

Eğer ön kolda bir kırık varsa, kolu bir eşarp veya kravatla boyna asıp, yanına karton konularak hareket etmesi önlenmiş olur.

Açık bir kırık varsa ve kemik dışarı çıkmışsa içeri itilmemesi, gerekiyor. Böylece çevre damar ve sinirlerin yaralanması önlenmiş olur.

Burkulmalarda ise ayak bileğinin üzerine basılmaması ve buz uygulanması gerekir. Burkulan yeri yukarıda tutmak, şişmeleri önler.

Böcek sokmaları

Yılan, akrep ve böcek sokması halinde bölgeyi emmeye, bıçakla kesip kanatmaya çalışmayın. -Zehirli bölgeye bir şey sürmeyin. Temiz bir bezle üzerini kapatıp hemen doktora başvurun.

Sokulan bölgede kızarma, şişme ve yanma olabilir. Genel durum kötüleşirse hastayı doktora ***ürün.

Boğulma tehlikesi

Boğulduğu düşünülen kişiye, ilkyardım bilmeyenler yardım etmeye çalışmamalı. Kime suni solunum, kime kalp masajı yapılacağının bilinmesi büyük önem taşıyor. Çok iyi bir yüzücü de denizde kalp krizi veya felç geçirdiği için ya da dalarken, boynu zedelendiği için boğulma tehlikesi yaşayabilir. Tüm hastalara boynu zedelenmiş gibi dikkatli davranmak gerekiyor.

Boğulan kişiyi ters çevirmek, kollarından rastgele tutup yere yatırmak, ters döndürerek ağzından su çıkarmaya çalışmak o kişiye zarar vermekten başka bir işe yaramaz.

Yanıklar

Yanık oluştuysa ısısı artan deriyi musluğu açarak yanma hissi geçene kadar soğuk su altında tutun.

Yanmış cilde direkt buz sürmeyin.

Yanığı musluktan akan suya tuttuktan sonra üzerine temiz bir bez kapatın ve doktora başvurun.

Yanan kişi bir çocuksa, yüz, genital ve el bölgesindeki yanıklar önemlidir. Alanın büyüklüğü ve derinliği sıvı kaybını belirler.

Yanığın üzerine yoğurt, salça, diş macunu ya da herhangi bir krem sürmeyin. Yabancı maddeler, doktorun, yanığın derinliğini anlamasını engeller. Enfeksiyon riskini artırır.

Anaflatik şok

Arı sokmasına bağlı olarak nadir de olsa hastanın tansiyonu düşer, yığılıp kalır, dudağında, yüzünde şişlikler, kızarıklar oluşabilir. Hasta hızlı ve sıkıntılı nefes alıp verir. Temel yaşam desteğini başlatıp suni solunum, gerekiyorsa kalp masajı yapmak ve hastayı hızla hastaneye ***ürmek gerekir.

*Acıbadem Bakırköy Hastanesi Acil Tıp uzmanı
DR. SERPİL YAYLACI*