Besinci Mesele
Meshurdur: Cehennem yer altindadir. Fakat biz Ehl-i Sünnet ve Cemaat, kat'an ve yakînen yerini tayin edemeyiz. Lâkin zahir olan, tahtiyettir. Ve yeraltinda olmasidir. Buna binaen derim:
Secere-i tûbâ gibi olan hilkat-i âlemin, sair nücumlari gibi bizim küremiz dahi bir semeresidir. Semerenin alti, o agacin umum agsani altina samil olur. Buna binaen, Cehennem yeraltinda, o dallar içindedir. Nerede olsa yeri vardir. Tahtiyetin mesafesi uzun ve ittisali iktiza etmez. Hikmet-i cedidenin nokta-i nazarinda, ates ekser kâinata müstevlîdir. Bu hal arka tarafinda gösterir ki, bu atesin asil ve esasi ve nev-i beserle beraber ebede giden ve yolda refakat eden Cehennem, birgün perdeyi yirtacak, "Hazir olun" diyecek, meydana çikacaktir. Bu noktada dikkat isterim.
Saniyen: Kürenin tahti ve alti, merkezi ve dahilîsidir. Bu noktaya binaen, küre-i arz secere-i zakkum-u Cehennemin çekirdegiyle hamiledir. Günün birinde dogacaktir. Belki fezada tayeran eden arz öyle birseyi yumurtlayacaktir ki, o yumurtada Cehennem tamamiyla olunmaz ise, basi veya diger bir âzasi matvî olarak tazammun etmis ki, yevm-i kiyamette derekât ve âzâ-yi sairesiyle birlesecek, dev-i acîb-i Cehennem, ehl-i isyana hücum edecektir.
Yahu, kendin Cehenneme gitmezsen, hesap ve hendese seni oraya kadar götürebilir. Her otuz üç metrede takriben bir derece-i hararet tezayüd eylediginden, merkeze kadar iki yüz bin dereceye yakin hararet mevcut oluyor. Bu nar-i merkeziyenin bizim galiben bin dereceye balig olan atesimizle nispeti iki yüz defa oldugu gibi, meshur hadisteki, "Cehennem atesi atesimizden iki yüz defa daha sedittir" olan nispetin aynini ispat eder.Hem de Cehennemin bir kismi Zemherirdir. Zemherir