Konu: Ontolojik olarak Muhammedî Nur

Halâyık iktibas etti Senin nurundan envârı

Kamuya vasıta oldun bi-külli halka rehbersin

Dahi rûh-i şerifin yaradıldı cümleden akdem
Nebiler hatemisin çünki dünyâda muahharsın

1380

Kuddûsî’nin ontolojik düşüncesi, Muhammedî Nur’un hakikati üzerine temellenmiştir.
Ona göre bütün varlığın/vücudun kaynağı olan Hz. Peygamber varlığın sevgisi ile
Yaratıcısına bağlanmasının tek sebebidir. Göklerin ve yerin düzen ve nizamının inşası Hz.
Peygamber’in hakikat ile olmuştur. Göklerde ve yerde bulunan tüm varlık O’nun bu
yüceliği/ulvi ile hayat bulmuştur. Yani Peygamber (s.) her canlının aslıdır.1381 O her türlü
yüceliği ile en yüksek mertebeye ulaşmıştır. Çünkü O’nu öven, “Makâm-ı Mahmûd”a çıkaran
Yüce Yaratıcı’dır. Öyle bir makam ki beşer nevinde yaratılan hiçbir mahlukun ulaşamadığı
bir makamdır. İlâhî kelâmın diliyle şu şekilde tanımlanır: “Kim Resul’e itaat ederse, Allah’a
itaat etmiş olur.”1382, “Sana biat edenler, Allah’a biat etmişlerdir.”1383 ve “Attığın zaman Sen
atmadın Allah attı”1384 âyetleri Hz. Peygamber (s)in hem ontolojik hem de mevki ve makâm
konumu itibarıyla farklılığını ortaya koymaktadır.

Ey şâh-ı Rusül sen heme gümrâha emânsın
Hem bâ’is mahb-ı mahlük-ı cihânsın

Sen olmasan olmaz idi bu seb’a semâvât
Hem bulmaz idi kimse hayât tenlere cansın

Medh eyledi bizzat seni ol Hâlık-ı ekvân
Kim medhe seza eşref-i halk gevhere kânsın

1385

Kuddûsî’ye göre, Hz. Peygamber (s), öyle bir nur, öyle bir hakikattir ki, hiçbir varlık
O’nun gibi hakkıyla övüp, hakikatini ortaya koyamazlar. Zira insan, Hakk’ı nasıl hakkıyla
övüp, takdis edemiyorsa, Hz. Peygamber (s)i de aynı şekilde takdir etmek mümkün
değildir. Onun için bu hakikat, isim ve sıfatlara sahip olan İlâhî bir şahsiyettir. O, İlâhî
kemalatı yansıtması bakımından bütün varlıklardan üstündür. Bu üstünlük, diğer hiçbir
varlığın, onun uluhiyet makamına ulaşmamış olmasından kaynaklanmaktadır.
Kuddûsî bütün varlığın, yaşama iksirini, aşkını, bağlılığını tamamen Muhammedî
Nur’dan aldığını ifade etmektedir.

Olup küttâb senin medhini tahrir etseler âlem
Olurlar cümlesi âciz-i aceb sırr-ı Hudâ sensin

Senin zerrât-ı nûrundan olupdur afitâb zerre
Kamu ins ü cin melek hayrân ki pür nur ziyâ sensin

1386

Kuddûsî’ye göre, Muhammedî Nur diğer peygamberlerin varoluşunun nedenidir.
bütün peygamberler, O’nun Hakikatiyle varlık âlemine gelmişlerdir. Onun için diğer bütün
peygam hazeratından üstün olarak Hakk tarafından seçilmiştir. Çünkü O, Allah’a en yakın
olan varlıktır. Bundan dolayı O, bütün hazeratının peygamberler hazeratı arasında, merhameti,
sevgisi ve bilgisiyle seçilmiş ve şefâ’at yetkisi verilen tek peygamber, tek hakikattir.

Tevessül eyledi Hakk’a seninle nice peygamber
Şefâ’at Sana verildi Hudâ’ya âşinâ Sensin

1387

Kuddûsî’ye göre, Hz. peygamber, “Allah’a çağıran ve ışık saçan bir kandil olarak”1388

bütün insanlığı ve varlığı/vücudu aydınlatan bir nurdur. Yâni Allah’ın aleme tecelli etmesiyle
Muhammedî nur zuhur etti. Bu nurla bütün alem yaratılmıştır. Allah’ın da beyan ettiği gibi,
“Allah’tan size nur gelmiştir.”1389 âyetiyle, alemlerin, içinde varolan varlığı vücuda
gelmesinin kaynağıdır.

Habiba Sen Nebiler serveri kevneyne Sultansın
Münevver veçhin ile âleme hem şemsi tâbasın

Hudâ âlemlere gönderdi rahmet çünki sen Şâhı

Kamü halka bize hem Rahmet-i Rahmân-ı Mennansın

1390

1369 Kuddûsî, Hazinetü’l-Esrar, vr. 259a.
1370 Aynı eser, vr. 259b.

1371 İsrâ, 17/79.

1372 Kuddûsî, Dîvân (Külliyat), s. 125.
1373 Suyutî, el-Cami’us-Sağir, Beyrut 1391, s. 123.

1374 Kuddûsî, Dîvân (İE), s. 100.

1375 Enbiya, 21/107.
1376 Kâlem, 68/4.
1377 A’râf, 7/156.
1378 Duhân, 44/6.
1379 Kuddûsî, Dîvân, s. 134.
1380 Kuddûsî, Dîvân, s.134.
1381 Kuddûsî, Pendnâme, vr. 27b.
1382 Nisâ, 4/80.
1383 Fetih, 48/10.
1384 Enfal, 8/17.
1385 Kuddûsî, Dîvân, s.146.
1386 Kuddûsî, Dîvân, s.148.
1387 Aynı yer.

1388 Ahzâb, 33/46.
1389 Maide, 5/15.
1390 Kuddûsî, Dîvân, s.150.

Ontolojik olarak Muhammedî Nur


Şimdi Kuddûsî’nin Muhammedî Hakîkatı bütün mevcûdatın ruhu olarak gördüğü
düşüncesine daha yakında bakmakta fayda vardır.
Kuddûsî’ye göre, Hz. Peygamber (s) sevgisini Allah sevgisiyle değerlendirmek
gerekir. Çünkü ona göre, Hz. Peygamber (s), Hakk’ın nuru ile varlığa/ vücuda gelmiştir. Ve
O’nun aydınlığı ile bütün mahlukat vücut bulmuştur. Ona göre, Muhammedî hakikat,
ontolojik olarak ilk varlıktır. Yâni Muhammedî hakikat, Allah ile mahlukat arasında
yaratılışın sebebi olduğundan dolayı, bütün varlığa rahmettir. Allah kendi indinde, ilimde
Habibullah dediği Hz. Peygamber (s.)’i sevmiş, onun ismiyle her şeyi kevn’e getirmiştir. O,
sırrını bu ulvi isimle ifşa etmiştir. Aşkın, sevginin varlığın tek kaynağı sûfîler için Nur-i
Muhammedî’dir.
Sûfî için en güzel ahlâk, Muhammedî ahlâktır. Çünkü Hz. Peygamber (s)in “Ben
Allah’ın ahlâkıyla ahlâklandım/ahlâklanınız”1373 sözü sûfî için sünnettir. Çünkü Hz.
Peygamber (s) Allah’ın yeryüzünde yaşamış olan canlı suretidir. Bundan dolayı, O her şeydir.
Taayyunun evvelidir, ahiridir, aşktır, her şeydir.

Bu mahlûkatı Hallâk itdi kûn emriyle icâd
Zemîn ü âsumânı altı günde eyledi bünyâd

Muhammed nûrını halk itdi kendi nûr-ı zâtından
Anın rûhından ervâhı yaratdı pes ol üstâd

Ebu’l-ervâh Muhammeddür ebu’l-eşbâh Âdem
Anın içün olubdur dû-cihân kevn ü mekân âbâd

Dimiş ana Hudâ halkı yartdım ben senin içün
Seni dahi benim içün yaratdım bir bilüb ol şâd

Bu ni’met şükrnin ‘âciz edâsından bu Kuddûsî
Anın ümmetliğin ana Hudâsı eyledi ifrâz.1374

Kuddûsî’ye göre Muhammedî hakikat, bütün varlığı kuşatan evrensel bir rahmetir.
Çünkü O, “Biz, Seni âlemlere rahmet olarak gönderdik”1375 övgüsünü almıştır. Aynı zamanda
O, bütün vücut/varlığın varoluş sebebidir. Aynı zamanda Yüce Peygamberin ontolojik olarak
yaratılışı, bambaşka bir ulvîliği ifade eder. Zira Allah: “Doğrusu senin yaratılışın pek
yücedir.1376 buyurmaktadır. Diğer taraftan Hz. Peygamber (s.)’in bu rahmet kuşatıcılığı bütün
mahlukatı ihata etmiştir. Âyette olduğu gibi “Rahmetim her şeyi kuşatır.”1377 Kuddûsî’nin
vurguladığı gibi, O sevgisini, rahmetini, kuşatıcılığını Mutlak kaynaktan alarak, sadece
ontolojik olarak varlığın varoluşuna neden değil, merhemeti, rahmeti ve hububuyla da rüz-i
mahşerin rahmet ve şefkat kapısıdır. Çünkü O, “Rabbi’nin rahmetini yerine getirmek”1378 için
gönderilmiştir.

Habibâ Sen Hudânın nur-i Zâtiyle münevversin
Kamû âlemlere rahmet Şefî-i ruz-i mahşersin

Sen olmasan yaratmazdım dedi eflâkı Yezdân
Vücudu kâinâtın bâisi bir şâh-ı serversin

Ki Kendi nur-i pâkinden Seni halk eyledi bizzât
Yere düşmez idi sâyen kudretten mutahharsın

1379

Kuddûsî’nin anlayışına göre, Yaratıcı, O’nun kendi Zâtının nurundan yarattığı için,
hâdis varlığı da O’nun nurundan iktibas ile yaratmıştır. O, varolan bütün mahlukatın varoluş

vasıtasıdır. Yâni, O, bütün âleme tecelli eden hakikat, bütün İlâhî ve kevni hakikatleri
kapsayan Zât’ın rehberidir. Çünkü, O ontolojik olarak yaratılan akdem/ilk varlıktır. Onun için
İlâhî Zât, kendisini, kendisi ile değil, bütün İlâhî ve kevni hakikatleri kapsayan Muhammedî
Nur şeklinde kendisini bilir ve tavsif eder.