Konu: Ahmed Kuddûsî (ks)

HAYATI

Doğumu ve Çocukluğu

Ahmed Kuddûsî, Niğde’ye bağlı Bor ilçesinde hicri 11 Rebîu’l-Evvel 1183/miladi
Temmuz 1769 yılında dünyaya geldi.74 Babası Maraş’dan Bor’a gelip yerleşen Maraşlı el-
Hacc eş-Şeyh Seyyid İbrahim Efendi ( ö.1786)’dir.75 İbrahim Efendi, aynı zamanda, hem
medrese tahsili almış, hem de Nakşîbendî Tarîkatına mensub bir zattır. Çevresinde sevilen ve
sayılan bir âlimdir. İbrahim Efendi, çevresinde “Maraşîzâde” lakabıylada tanınan bir
şahsiyettir.76 Ahmed Kuddûsî, doğum tarihini babasının kaydettiğini şu beyitlerinde açıklar:

Peder târîhimi yazmış ki bin yüz seksenüç deyü
Ana Hak eylesün rahmet ve cümle ehl-i îmânâ

Rebîü’l-evvelin pes on biri isneyn gecesinde
Dimiş kim doğdu oğlum şükür Vehabb u Rahmana

.77

Annesi, Kuddûsî’ye hamileyken bazı olağanüstü hâller yaşar; Kuddûsî bu hâlleri şöyle
anlatır:

Bil ana rahminde ben ki itmişem takdis anı

Anam işitmişdir buni Kuddûsîyem Kuddûsîyem

Rûz-i elestde ben ana dimiş idim çünki belâ
Ol ‘ışkını virdi bana Kuddûsîyem Kuddûsîyem

On ikiye irdi yaşım ‘ışk oldı yâr u yoldaşım
Takdîs-i Hak idi işim Kuddûsîyem Kuddûsîyem

Şevkiyle oldum bî-karâr içimde ‘ışk odı yanar
Kuddûs’e itmişem firâr Kuddûsîyem Kuddûsîyem

.78

Kuddûsî daha çocuk yaşta ilâhî ‘aşk ile yoğrulduğunu, mayasının aşk olduğunu, kendi
tercihi olmadan Hakk’dan kendisine bu letâfet şarabının içirildiğini söylemektedir. On iki
yaşında iken girdiği bu aşk küresinde, aşkın aleviyle zamanla “yok” olup “hiç”lendiğini
anlatır.79 Ayrıca Kuddûsî, Allah’ın “Kuddûs” ismine mahzar olduğundan, bu aşk atmosferine
düştüğünü ifade eder. “Kuddûs” ismini annesinin rahmindeyken aldığını ve bundan dolayı da,
Allah dışında herhangi bir varlığa, nesneye meyletmesinin mümkün olmadığını söyler. Bunun
sebebini de çocukluğunda göğsünün/içinin ilâhî aşk suyuyla yıkatılıp temizlenmesine
bağlamaktadır.
Kuddûsî, gönlüne doğan ilâhî sevginin “elest”te verdiği sözü yerine getirmesinin
sonucu olarak kazandığını söyler. Bundan dolayı ilâhî lutfun kesif bulutlarıyla gönül
dünyasının Hakk sevgisiyle devamlı olarak nefsini/benliğini kontrol ettiğini ifade eder.

Sabî iken gelürdi gönlüme âsârı ‘ışkın pes
Yanar idi yüreğim gice gündüz nâr-ı sûzâna

.80

Kuddûsî, babası tarafında kendisine “Ahmed” isminin verilmesini de söyle açıklar:

Komuş hem ismimi Ahmed teyemmûn idüben dimiş

Adaş olsun bu oğlan fahr-ı ‘âlem kân-ı ‘irfana

.81

74 Kuddûsî, Pendnâme-i Kuddûsî, vr. 26a; Kuddûsî, Dîvân, s. 25; Bursalı Mehmet Tahir, Osmanlı Müellifleri,
BizimBüro Basımevi, Ankara 2000, I, 150; İbnülemin M. Kemal İnal, Son Asır Türk Şairleri, II, 772-773;
Abdülbakî Gölpınarlı, Yunus Emre ve Tasavvuf, İnkilap Yayınevi, İstanbul 1961, s. 56, 250; Fehmi Koyuncu,

Kuddûsî Dîvânı

(Önsöz), Ankara 1982, ss. 5-74; Süleyman Uludağ, “Kuddûsî Ahmed Efendi”, DİA, Ankara
2002, XXVI, 315-316; Said Aykut, “Ahmed Kuddûsî”, (Sahabeden Günümüze Allah Dostları içinde), Şûle
Yayınları, İstanbul 1996, ss. 89-109; Alimler Ansiklopedisi, Türkiye Gazetesi Yayınları, İstanbul 1992, II, 241-
253; Mahmud Yücer, Osmanlı Toplumunda Tasavvuf (19.Yüzyıl), İnsan Yayınları, İstanbul 2002, s. 302; M.
Asım Köksal, Hakk Âşık’ı, Büyük Mürşid Ahmed Kuddûsî (k.s) Hayatı, mesleki, Üstün Kişiliği, Eserleri, Fon
Matbaası, Ankara 1983, 24.

75 Kuddûsî, Pendnâme, vr. 26a.
76 Kuddûsî, Pendnâme, vr. 26b; Uludağ, agm, s. 315.
77 Kuddûsî, Dîvân, s. 162.
78 Aynı eser, vr. 128.

79 A. e., s. 25.
80 A. e, s. 162.
81 Aynı yer.

Tasavvuf Eğitimi

Kuddûsî, çocukluğundan itibaren babasının gözetiminden sıkı bir maddî ve manevî
eğitimden geçer. O, sadece babasının verdiği eğitimle yetinmez, onun vefatından sonra
yaptığı seyahatlar esnasında birçok yerde ilmî eğitim ve tasavvufî terbiye alarak kendini
yetiştirir.

İlk Eğitimi

Kuddûsî, hem alim, hem de tasavvuf meşrebli olan bir babanın terbiyesinden yetiştiği
için, on sekiz yaşına kadar her çocuğa nasip olmayan verimli bir temel eğitim alır.82 Kuddûsî
babasından ilkin zâhirî ilimlerin eğitimini daha sonra da tasavvuf terbiyesi alır.83

Kuddûsî, daha çocuk yaşlarda, babası tarafından “tevhîd” anlayışını idrak etmeye
yönlendirilir. Babasının, “Ahmed, benim hayatta olduğum bu günlerimde tevhîde çalış, gayret
et”84 sözü üzerine, Kuddûsî tevhîde yönelir ve zamanla tevhîd ışığı gönül dünyasını kaplar.
Kuddûsî daha küçük yaşlarda tevhîd ile bütünleşen, Hakk’ın birliğinin bilincini bu yaşlarda
idrâk eden nadir insanlardan birisidir. O şöyle der:

Pederim merhûm icâze verdi zikrullâha pes bana
Dedi çalış heman ben sağ iken ol zikri Yezdâne

.85

Kuddûsî, babasının küçük yaşlarda bu şekilde kendisini tevhîde yönlendirmesi ve
aldığı tasavvufî terbiye sayesinde Hakk sevgisinin kısa sürede varlığını kuşatıp, atmosferine
aldığını ve sol göğsünün altında “veled-i kalb”/kalb çocuğunun doğduğunu ve hareket ettiğini
hisseder.86 Kuddûsî bu sırrını da sadece anne ve babasıyla paylaştığını söyler. Kuddûsî,
babasının hem alim, hem de kâmil bir zat olduğunu, hayata iken kendisinden yeterince
faydalanamadığı için de şöyle hayıflanır.

Virdi pederim çünki bana zikre icâzet
Hem eyledi telkîn bana tevhîdi o sultân

Kâmil imiş ol kadrini ben bilemedim hîç
Aldım hele çok himmetini eyledi ihsân

Dir idi çalış zikre hayâtımda benim çün
Zikr-ile tolar kalbine derya gibi ‘irfan

Çalışur idim emrini tutub gice gündüz
Toğdi veled-i kalb pederim eyledi şükrân

Bu sırrı peder vâlideme dir idim ancak
Olurlar idi ikisi de şâkir-i Hannân.

87



82 Kuddûsî, Nasâih-i Kuddûsî, vr. 201a; Pendnâme-i Kuddûsî, vr. vr. 25b; Dîvân, s. 128.
83 Kuddûsî, Pendnâme, vr. 26a.
84 Kuddûsî, Mektuplar (1. Mektup), vr. 204a.
85 Kuddûsî, Dîvân, s. 162.
86 Kuddûsî, Mektuplar (1.Mektup), vr. 204a; Nesâih-i Kuddûsî, vr. 201a

Turhal’daki Eğitimi

Kuddûsî, on sekiz yaşındayken babasının vefâtı üzerine, eğitimini tamamlamak,
tasavvufî terbiyede kemalâta ulaşmak ve gönül dünyasında yeni filizlenen Peygamber(s.)
sevgisinin yaktığı ateşle Hicaz’a gitmek amacıyla Bor’dan ayrılır.88 Önce Kayseri de Hüseyin
Efendi adlı zatın yanında bir süre zâhirî ilim tahsil eder.89 Kuddûsî babasının vefatını ve
üzerinde yarattığı tesiri beyitlerinde şöyle ifade eder:

Vefât itdi peder ben on sekiz yaşında iken bil
Kararım kalmadı hîç başladım pes âh u efgâne

.90

Kuddûsî, daha sonra Turhal’a giderek burada Nakşî şeyhi Turhallı Mustafa Efendi
(ö.1205/1794)’nin yanında tasavvufî kemalâtını tamamlamaya çalışır. Zamanla Mustafa
Efendi’nin takdirini kazanır. Kuddûsî’nin hâl yoluyla gösterdiği olgunluk, Mustafa Efendinin
takdirini kazanır ve kendisine Nakşî tarîkatının icâzeti takdim edilir.91

Olmışam müştâk u tevvâk ben sabî iken sana
Ey Hudânın dostu Mahmûd u Muhammed Mustafa

Gün-be gün gönlümde şevkin artub oldum bî-karâr
Halk içinde senden a’lâ yok güzel mahbûb bana

Kayseriden bir gice çıkdım senin sevdân ile

Şeyh-i Turhal hazretiyle görişûb buldum ‘ulâ

Sonra Erzincana gitdim uyuben bir kamile
Sakin oldum anda birkaç mâh şedîd idi şıtâ

Yaz gelince Şâma ‘azm itdim yayan hem yalnız
Mısıra andan Mekkeye varub idüb haccı edâ.92

Kuddûsî’nin on sekiz yaşında çıktığı bu eğitim, iki yıl sürer. Yirmi yaşına geldiğinde,
artık içinde filizlenen Peygamber sevdasına karşı koyamaz ve Hicâz’a gitmek amacıyla yola
çıkar. Kuddûsî, bu ilk seyahatını aşağıdaki şekilde beytine döker:

Yiğirmide ettim hereb gezdim Hicâz’ı Şâm’ı hep
Kuddûse çekdim çûn nasab Kuddûsîyem Kuddûsîyem

.93

87 Kuddûsî, Dîvân (İE), s. 303.

88 Kuddûsî, Mektuplar (1.Mektup), vr. 204a; Nesâih-i Kuddûsî, vr. 201a
89 Kuddûsî, Nesâih-i Kuddûsî, vr. 201a.
90 Kuddûsî, Dîvân, s. 162.
91 Kuddûsî, Nesâih-i Kuddûsî, vr. 201a.
92 Kuddûsî, Dîvân (Külliyat), s. 20.

Kuddûsî’nin Mürşidler

Kuddûsî’nin kendi eserlerinde ve diğer kaynaklarda mürşidleri hakkında fazla bilgi
yoktur. Eserlerinden edindiğimiz malumata göre Kuddûsî’yi maddî ve manevî yönden eğiten
kişi sayısı ikiyi geçmemektedir. Fakat kendi ifadesiyle Kuddûsî, manevî yolda başta Hz.
Peygamber olmak üzere birçok büyük zatdan tasavvufî terbiyesi aldığı yönündedir.94

Babası

Kuddûsî, babasının zâhirî ve bâtinî ilimlerde kâmil ve derin bir zat olduğunu
söylemektedir.95 Böyle bir şahsiyete sahip olan babasından Nakşî tarîkatının adabını alan
Kuddûsî, babasının telkin ve tavsiyesi neticesinde kısa zamanda bir manevîyat kesb ederek bu
yolda önemli bir merhaleye gelir. Henüz oniki yaşındayken manevî doğumunu da
gerçekleştirerek tasavvuf eğitiminde önemli bir merhale katleder. 96

Turhallı Mustafa Efendi

Doğum tarihi kesin olmayan Mustafa Efendi(ö.1205/1794) Tokat Turhal’da dünyaya
gelmiştir.97 Kendisi XVIII, yüzyılda yaşayan medrese mezunu, on yedi Nakşîbendi
şeyhlerinden biridir.98 Eğitim hayatına Amasya’da başlamış, İstanbul’da devam etmiştir.
Tasavvufa, Şam’da intisab etmiştir. Burada Ali el-Muradi (ö.1184/1770)’ye99 intisab
ederek,100 Nakşîliğin Müceddidiye kolundan icazetini almıştır. Mustafa Efendi, Yeniçeri
kökenli olmasına rağmen, sonradan tasavvufa meyletmiş, Turhal’a giderek bir zâviye açıp,
halkın ve ileri gelenlerin saygı ve sevgilerini kazanmıştır. Devlet yöneticiler tarafından ziyaret
edilen Mustafa Efendi’nin istekleri halk tarafından kabul görülmüştür. Maddî yönden yoksun
olmasına rağmen, halkın ihtiyacı için pek çok bina inşa etmiştir. Halifesi gibi cihada ve
teheccüde düşkün olan Mustafa Efendi, Amasya, Tokat, Çorum gibi iç Anadolu ve orta
Karadeniz bölgesinde bir çok mürîde sahip olmuştur.101 Başka bir kaynakda da Mustafa
Efendi’nin Halvetiyenin Şabaniye koluna mensup olduğu ve Padişah tarafından Dazya
köyünün kendisine mülk olarak verildiği, onun da bütün servetini harcayarak bu köyde inşa
ettiği yeni binaları medreseye vakfetmiştir.102 O, aynı zamanda Anadolu’da Halidiye’nin
yayılmasından önce Nakşibendiliğin yayılmasında öncülük yapmıştır.103 Mustafa Efendi’nin
en meşhur ve en tanınan halifesi, Ahmed Kuddûsî’dir.104

Mustafa Efendi Turhal’da vefat etmiş ve kendi yaptırdığı caminin haziresinde
defnedilmiştir.105 Mustafa Efendi Anadolu Müceddidiliğin Muradiler kolundandır.106



93 Aynı eser, s. 128.
94 Kuddûsî, Dîvân (İE), s. 6.

95 Kuddûsî, Pendnâme, vr. 31a.
96 Aynı yer.

97 Abdurrahman Akifzade(Amasyalı) Kıtabu’l- mecmü’fi’l-meşhüdi ve’l-mecmü, ist. 1984, s. 335. Sare Yıldız
Turhallı Mustafa Efendi’nin Hayatı, Eserleri ve Tasavvufî görüşleri(basılmamış Yükseklisans Tezi) Ankara
2006, s.26.
98 Muslu, age., s. 641.
99 Bk., Halil İbrahim Şimşek, Osmanlı’da Müceddidlik XII/XVIII. Yüzyıl, Süf Yay., ist. 2004, s. 136.

100 Bursalı Mehmet Tahir, Osmanlı Müellifleri, (Bizim Büro Yay,) ist. 1333, s. 108.

101 Mahmut Yücer, Osmanlı Toplumunda Tasavvuf, (19.yy), İsman Yay., ist. 2003, s. 301.

Seyahatları

Kuddûsî’nin ilk seyahatının amacı, babasının vefâtından sonra yarım kalan ilim
tahsilini ve tasavvuf sülûkunu tamamlamak içindir. Fakat önceden oluşan ve daha sonra
doruğa ulaşan Peygamber (s) aşkı, bu isteklere baskın gelerek uzun sürecek Hicâz seyahatına
başlar.
Kuddûsî ilk seyahatını, eğitimini tamamlamak gayesiyle Kayseri’ye yapar. Bir süre
burada kaldıktan sonra sırasıyla Turhal, Erzincan, Şam, Mısır ve Hicâz yolculuğuna çıkar.107

Kuddûsî, bu yolculuklarda zamanının çoğunu İlâhî aşk ve lutufla donanmak için, halvet ve
uzlette Rabbisiyle başbaşa yaşayarak geçirir. Bu eğitim sürecini yaşayıp, Manevî terbiyesini,
yani rûhâniyetini tamamlayarak, fenâdan bekâya dönerek, Anadolu insanını irşâd etmeye
başlar. Bunu şu şekilde ifade eder:

Mısr u Hicâz u Rûmda halvetleri idüb nice zemân
Sâlikleri irşâd içün Rûm arzına geldim bugün.108

Kuddûsî, Hicâz’a yaptığı ilk yolculukta, önce hac vazifesini yerine getirir, sonra da bir
yıl Hira ve Uhud dağında inziva hayatı yaşar.109 Peygamberin manevîyâtını hissedip yaşamak
için giriştiği bu manevî kemalât sürecinde yaşadığı hâlleri, o şöyle anlatır:

Çıkdım vatandan gitdim Hicâze
Tağ u çöl bana gülizâr oldu

Yalnız yavan râha ‘azm itdim
Köşküm sarayım kûh-sâr oldu

Vahşî âhûlar gibi insândan
Kaçmak bana bir hoşça kâr oldu

Susız azıksız ulu tağlarda
Rûz u şeb rızkım tatlı nâr oldu

Görmedim açlık hem susuzluk hîç
Her ne istersem çün o var oldu

Tevhîd ile bu devleti buldum
Çok diyen anı bahtiyâr oldı

.110

Kuddûsî’nin yaşadığı bu manevî hâller, ilâhî aşk neticesinde Allah’ın kendisine lutuf
olarak bağışladığı nimetlerdir.
Kuddûsî, Hicâz’a yaptığı ilk seyahatta bir yıl Mekke ve Medine civarında
Peygamberin ruhâniyetiyle yaşadıktan sonra, tekrar Anadolu’ya döner. Bu dönüşünde
İstanbul ve Kayseri’ye seyahat eder. 1807 ve 1810 yıllarında meydana gelen Osmanlı-Rus
savaşlarında Şumnu111 kentinin savunmasında bulunur.112

Rasûlin ‘ışkı düşüp gönlüme Hakka niyâz etdim
Didim aç ya ilâhî yol varam ol Fahr-ı ekvâna

Kabûl itdi du’âmı bir sene oldım mücâvir hem
Gelüp Ruma yine gitdim o şâhlar şâhı sultana

.113

Bu savaşdan sonra İstanbul’a dönen Kuddûsî, burada ikâmet eder. Aslında onun amacı
İstanbul’da ikâmet etmektir. Hatta burada bir evlilikde yapar.114 Bazı rivayetlere göre, daha
sonraki dönemlerde Kuddûsî, Sultan Abdülmecid (ö. 1861) ile görüşmüş ve onun sevgisini
kazanmıştır.115 Kuddûsî’nin Dîvân’ının bir çok şiirinde isim vererek Sultan Abdülmecid’in
hem iyi yönetimini, hem de güzel ahlâkını medhetmesi bu görüşmenin gerçekleştiğini ortaya
koymaktadır.
Kuddûsî, İstanbul’dan Bor’a annesinin ricası üzerine dönüp yerleştikten sonra,
içindeki Allah ve Peygamber sevgisiyle bu defa on yedi yıl gibi uzun bir süre kalacak Hicâz
seyahatine çıkar.




102 Halis Cinlioğlu, Osmanlılar Zamanında Tokat, II. S. 77. ist. Ts.

103 Hüseyin Hüsamettin Abdizade, Amasya Tarihi, (haz. Ali Yılmaz, M. Akkuş), Ankara 1986, I, s. 226.

104 Yücer, age., s. 302.
105 Mehmet Tahir, age., I.18a, Kasım Kufralı, Nakşibendiliğin ve Yayılışı, (Basılmamış Doktora Tezi) İst. Üniv.
Türkiyat Enstitüsü, İst. 1949, no.337.

106 Muslu, age., II, 453; Şimşek, age., s. 136,155.

107 Kuddûsî, Dîvân (Külliyat), s. 20.
108 Kuddûsî, Dîvân (İE), s. 285.

109 Bk. Aykut, age., s. 102; Uludağ, agm., s. 316; Kuyumcu, age., s. 36; Evliyalar Ansiklopedisi, s. 248.
110 Kuddûsî, Dîvân, (İE), s. 388.

111 Bulgaristan’ın Dobruca bölgesinde tepeleri ve havzalarıyla meşhur olan bir yerdedir. 1809 ve 1829’da Rus
saldırılarına karşı koyan bir kentdir. 1877-1878 savaşlarında Rus’ların eline geçti. 1898 Berlin Antlaşması ile
bugünkü sınırları çizilen Bulgaristan’ın içinde kalan bir şehirdir. Diğer adı da Kolarovgrad’dır. (Bk. Yeni Kültür
Ansiklopedisi, Morpa Kültür Yayınları, İstanbul ts.)

112 Bk. Aykut, age., s. 102; Uludağ, agm., s. 316; Kuyumcu, age., s. 36; Evliyalar Ansiklopedisi, s. 248.
113 Kuddûsî, Dîvân, s. 162.
114 Kuddûsî, Nesâih-i Kuddûsî, vr. 203a.
115 Bk. Özmel, age., s. 27; Kuyumcu, Kuddûsî Dîvânı (önsöz), s. 36.

Evlenmesi

Kuddûsî, Allah’a, Peygambere olan sevgisi ve ilme duyduğu iştiyâkdan dolayı
önceleri evlenmek niyetinde değildir.116 Fakat kendisine gelen mânevî işâretle,
“Rum’a/Anadolu’ya git ve çok evlen, senin için mânevî fetihler ve tekmîl-i mertebe nikâhta
hasıl olur” yönlendirilmesiyle ve bunun birkaç defa tekrarlanması üzerine Kuddûsî bir çok
hatunla evlenir.117

Nefs-i hevâya ittibâ’ etdim
Zenbimi desem sığmaz beyâna

Râh-ı merdâna girmiş idim hoş

Sebeb bulamadan gitdim yabâna

Dîvâne gönlüm çün hevâlandı
Düştü gavgayı hubb-i zamâna

Beş on nisây ı itdim tezevvüc
Geldim bu yüzden pek çok lisâna

Nâsdan kaçarken eyledim hultât
Nefs-i emmare buldu bahâne

Doğdu anlardan bî-aded evlâd
Verdiler siklet rûha cenâna.

118

Kuddûsî yukarıda da ifade ettiğimiz gibi ilk evliliğini İstanbul’a yerleştikten sonra
yapmıştır. Onun niyeti birçok büyük alimin yaşadığı ilim ve kültür merkezi İstanbul’da
yaşamaktır. Fakat annesinin ısrarı üzerine fikrini değiştirerek Bor’a yerleşir. Buraya geri
dönüşünün başka bir nedeni de, “Git validene hizmet et, sen o beldede otur ve Müslümanlara
nasihat et. Bu nasihatın padişahtan sağır çobana kadar herkese olsun” manevî işaretidir.119

Kuddûsî, bu söz üzerine İstanbul’dan Bor’a kesin dönüş yaptıktan sonra birçok evlilik yapar
ve bu evliliklerinden çok sayıda evladı olur.

Vefâtı

Kuddûsî, küçüklüğünden itibaren Allah sevgisiyle yoğrulan ve her devresi Hakk’a
olan aşkının neticesinde çileyle geçen ömrünü 1265/1849 yılının Cemâziye’l-âhir/Haziran
ayında bedenî ve rûhî vuslatı gerçekleşerek Mâ’şûk’una kavuşur.120
Kuddûsî vefâtından önce yakınlarına bıraktığı vasiyetnamede; arkasında yas
tutulmamasını, hiç kimsenin ağlamamasını, vefâtının insanlara duyrulup da kimsenin zahmete
girmemesini ve bununla da kendisinin şöhretli biri olduğu intibaı uyandıracağından dolayı
duyrulmamasını ister. Bunların yanı sıra Kuddûsî, insanlara olan sevgisi ve İlâhî sevgiden
kaynaklanan samimiyetinden dolayı, insanların kendisinden nefret etmemeleri için de defn
esnasında uzunca Kur’ân okunmasını istemez. Ayrıca cenâzesinin Bor’da eski mezarlıkta
uygun bir yere defn edilmesini ister.121 Bunların yanı sıra Kuuddusi vefatında önce
yakınlarına şu önemli konuları da vasiyet eder: “Dostlarım! İlmi, taliplere ve Salih fakirlere
veriniz. Dostlarınız ne kadar kusurlu olursa olsun onlara muhabbet besleyin.
Dervişlerden İslâm dinine aykırı, şeriatın emirlerinden uzak yaşayanlar var ise onlara
yaklaşmayın. Onları gözünüzde büyütmeyin. Bu devirde onların çoğu sihir ve gözboyacılık
yaparak halkı aldatıp ‘biz mürşid-i kâmiliz’ derler.
Unutmayın! Kıyamet, yeryüzünde hiçbir ihlâslı âlimin kalmadığı, her yanın cahillerle
kaynadığı bir anda kopacaktır. Siz bu durum karşısında gurura kapılarak nefsin hevâsına tâbi
olmayın! Allah’ın ansızın gelen belâ ve tuzağından emin olmayasınız. İblis ve dostlarını
düşününüz. Salih amel işledeikten sonra bu gücü sizer nasib ettiği için Allah’a şükrediniz.
Beşeriyet sebebiyle sizden günah sâdır olursa hemen istiğfar etmelisiniz! Allah’ın
rahmetinden ümit kesmeyiniz.” 122

Sevenleri Kuddûsî’nin vasiyetini yerine getirerek, naşını Bor’daki eski mezarlığa
defnederler. Daha sonraları şehir yerleşim planından kaynaklanan nedenlerden dolayı
mezarlık şehir dışına taşınınca, halkın itirazına rağmen Kuddûsî’nin cenazaesi de bugün
ziyaretgâh olan yeni mezarına nakledilir.123




116 Kuddûsî, Pendnâme, vr. 26 a.
117 Aynı eser, vr. 26a.

118 Kuddûsî, Dîvân, s. 166.
119 Kuddûsî, Nesâih-i Kuddûsî, vr. 203a.
120 Aykut, agm, s. 102; Uludağ, agm, s. 316;