Konu: Namaz ile alakalı sorulara cevap. (Süleymaniye Vakfı > Namaz > Yazılı Fetvalar)

Soru: Bayanlar namaz kılarken eteğin altına bir şey giymek zorundalar mı? Bacakların çıplak olarak birbirine değmemesi gerekiyormuş. Değerse namaz bozulurmuş. Bu doğru mu?


Cevap:
Bacakların çıplak olarak birbirine değmesi namazı bozmaz. Bayanlar ayaklarına kadar uzanan etekleri ile namaz kılabilirler. Eteğin altına pijama vs. giymeleri şart değildir. Peygamberimiz sallallahu aleyhi sellem mescitte erkeklerin arkasında namaz kılan kadınlara erkeklerden önce başlarını kaldırmamaları gerektiğini söylemişti. Bunun nedeni secdeye varan erkeklerin arkadan avret bölgelerinin görülme ihtimalidir. Demek ki onların üzerlerindeki elbiseden başka iç elbiseleri yoktu ve o şekilde namaz kılıyorlardı.

Konuyla ilgili rivayetler şöyledir:

Sehl ibn Sa’d radıyallahu anh şöyle demiştir: Bazı insanlar Pey­gamber sallallahu aleyhi ve sellem ile birlikte namaz kılardı. O halde ki, bunlar bellerindeki futalarını, küçük olduğu için (çocuklar gibi) boyunlarına bağlamış olurlardı. Bu sebepten (cemaate gelen kadınlara): Erkekler doğru­lup oturmadıkça başlarınızı secdeden kaldırmayınız, denirdi. (Buhari, Amel fi’s-Salât, 14.)

Esma bint Ebî Bekr radıyallahu anha’dan; demiştir ki: Resulullah sallallahu aleyhi ve sellemi, erkeklerin avret mahallerini görmelerinin çir­kinliğinden dolayı; “(Ey kadınlar topluluğu) sizden kim Allah’a ve âhiret gününe inanıyorsa erkekler (secdeden) başlarını kaldırmadıkça başını kaldırmasın” buyururken işittim. (Ebu Davud, Salât, 141-142)

Soru: Gittiğim camide kılınan vakit namazlarında müezzin ve bir kaç arkadaşı caminin en son safında cemaatle namaz kılıyorlar; caminin 3 safı dolu olmadığı halde! Yani son saftan 6 veya 7 metre arkalarda saftan ayrı bir şekilde 3-4 kişi namaz kılıyorlar. Doğru mudur bu? Namazda safların düzeni hakkındaki hükümleri öğrenmek istiyorum.

Cevap:
Cami duvarlarının içi tek bir mekân sayıldığı için müezzinler için ayrılan yerde namaz kılınabilir. Ama ön saflar dolmadan arkada namaz kılmak mekruh olur. Caminin ve cemaatin eşyasını korumak maksadıyla orada duruluyorsa mekruh olmaktan çıkar. Safların tertibi ile ilgili hadislerden birkaç tanesi şöyledir:
Nu’man b. Beşir radıyallahu anh anlatıyor: “Resulullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki:
“Ya saflarınızı düzeltirsiniz ya da Allah kalplerinize (veya yüzlerinize) muhalefet atar …”(Buharî, Ezân 71, Müslim, Salât 127, (436); Ebu Davud, Salât 94; Tirmizi, Salât 167; Nesâî, İmâmet 25.)
Enes radıyallahu anh anlatıyor: “Resulullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki:
“Saflarınızı düzgün tutun, zira safların düzeltilmesi namazın kemalini(i sağlayan şartlar)dandır.”(Buharî, Ezân 132, 72, 74, 76; Müslim, Salât 124, (433, 434); Ebu Dâvud, Salât 94; Nesâî, İmâmet 27, 28, 30.)
Abdullah İbn Ömer radıyallahu anhumâ anlatıyor: “Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:
“Safları düz tutun, omuzları bir hizaya getirin, aradaki boşlukları kapatın, kardeşlerinizin (sizi düzeltmeye çalışan) ellerine karsı nezaketli olun. Arada şeytan gedikleri bırakmayın. Kim safa kavuşursa Allah ona kavuşur. Kim de saftan koparsa Allah da ondan kopar.” (Ebu Davud, Salât 94; Nesâî, İmâmet 31.
Vâbisa b. Ma’bed radıyallahu anh anlatıyor:
“Resulullah aleyhissalâtu vesselâm bir adam gördü, safın gerisinde tek başına namaz killiyordu. Ona namazını yeniden kılmayı emretti.” (Ebu Dâvud, Salât 100; Tirmizî, Salât 170.)
Resulullah aleyhissalâtu vesselâm, Ashabında bir gerileme görmüştü:
“İlerleyin bana uyun. Sizden sonrakiler de size uysunlar. Bir kavim gerilemeye devam eder eder de Allah da onları geriletiverir ”buyurdu.” (Müslim, Salât 130, (438); Ebu Davud, Salât 98; Nesâî, İmâmet 17)
Câbir b. Semüre radıyallahu anh anlatıyor: “Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:
“Meleklerin Rabbleri indinde saf tutmaları gibi siz de saf tutmaz mısınız?” Biz: “Melekler nasıl saf tutarlar? ” dedik.
“Onlar dedi, ön safları tamamlarlar ve safta muntazam dururlar.” (Müslim, Salât 119, (430); Ebu Dâvud, Salât 94.)

Soru: Camide namaz kılınıyor. Cemaate yetişemedim. Birinci saf tam dolu arkada da kimse yok. İkinci safa yani yanıma birinci saftan herhangi bir kimseyi nasıl çekmeliyim?


Cevap:
Ön safta yer olmadığı için yalnız başına arkada namaz kılmak mecburiyetinde kalan kimsenin durumunda ihtilâf edilmiştir.
a. İmam Şafii’ye göre, bu kimse ön saftan birini yanına çekmeden tek başına kılar. Çünkü eğer ön saftan birini yanına çekecek olursa evvelâ o kim­seyi ön safta bulunmanın faziletinden mahrum eder ve ayrıca o safta da bir gedik açmış olur. Bu bakımdan yalnız başına kılar.
b. İmam Malik’e göre ise, safların arkasında namaz kılan kimsenin na­mazı tamdır. Önden bir kimseyi yanına çekmesine lüzum yoktur. Şayet çe­kecek olursa, çekilen kimse o adama itaat etmemelidir.
c. Bazı âlimler de ön safta bulunan bir kimseyi arka safa çekmenin o kimseye zulüm olduğunu söylemişlerdir.
d. Hanefilere göre ise, o kimse imam rükû’a eğilmek isteyinceye kadar bir kimsenin dışarıdan gelmesini bekler. Gelmeyeceğini anlayınca da imam rükû’a varmadan ön safta bulunan birisini yanına çeker ve namazım öyle kılar. Bu hareketiyle hadis-i şerifteki nehye muhatap olmaktan kurtulur.
Şafiî ulemasının çoğunluğuna göre bu durumda kalan kimse namaza dur­duktan sonra ön safta bulunan bir kimseyi çekerek yanına durdurur. O kimse de bu adamın isteğine itaat etmekle büyük ecirlere nail olur.
Her ne kadar hüküm bu ise de, zamanımız insanlarının bunu bilmeme­si, tatbikinden doğacak mahzurları da göz önüne alarak safta tek başına na­mazını kılabileceği ifade edilmiştir.
Nimet-i İslâm müellifi merhum Mehmed Zihni Efendi’nin şu kıymetli mütalaasını da unutmamak lâzımdır:
“Yalnız durmak zamanınızda evlâdır. Çünkü namaz meselelerini bil­memek halkın büyük çoğunluğu arasında yaygın olduğundan çekilen kişi­nin namazının fasit olma ihtimali vardır.”
KAYNAK: Sünen-i Ebu Davud Terceme ve Şerhi, Necati Yeniel, Hüseyin Kayapınar, Kontrol: Mehmed Savaş, Şamil Yayınevi, İstanbul, 1988, c: 3, s: 47-48.

Soru: Namazlarımıza İbrahim aleyhisselamın resul vasıtasıyla girmesi ne anlama geliyor? Neden bir başka peygamber değil de İbrahim aleyhisselam? Ayrıca Peygamberimiz bu duaları okurken “bârik” ile ne demek istemiştir? Hem kendisi için hem de İbrahim aleyhisselam için bu duayı yapmıştır, neden olabilir?

Cevap:
Kur’an-ı Kerim’de sık sık İbrahim aleyhisselamın kıssasına yer verildiği görülmektedir. Birçok ayette Allah Teâlâ Peygamberimize “İbrahim’in dinine tabi ol” emri vermektedir. Aynı emir diğer Müslümanlara, Mekkeli müşriklere, Yahudilere ve Hıristiyanlara da verilmiştir. Zira bu üç zümre de kendilerini İbrahim aleyhisselama nispet etmekte ve ona değer vermektedirler. Bu açıdan İbrahim aleyhisselam diğer peygamberlerden farklıdır. O, peygamberlerin babası olarak da bilinir. Peygamberimizin namazlarda ona dua etmesinin sebebi bu olabilir.
Ayrıca Kur’an’da İbrahim aleyhisselamın “(Rabbim!) Sonrakilerin beni güzel şekilde anmalarını sağla.” (Şuarâ, 26/84) şeklindeki duasına yer verilir. Namazlarımızda ona da salât ve bereket dilenmesi bu duanın kabulü sayılabilir.
Bârik, “bereketlendir” anlamına gelir. Bereket; çoğalma ve artma demektir. İbrahim aleyhisselama bereket dilenmesi, maddi ve manevi olarak kendisinin ve mü’min zürriyetinin Allah’ın nimetlerinden bolca faydalanmasını ve isminin kıyamete kadar baki kılınmasını ve sürekli onun övülmesini, hayrının, iyiliğinin hatırlanmasını Cenab-ı Allah’tan niyaz etmektir. Bir ayette şöyle buyurulmuştur:
“İnsanlar içinde İbrahim’e en yakın olanlar, ona tâbi olanlar, bu Peygamber ve bu Peygambere iman edenlerdir. Allah müminlerin dostudur.” (Âl-i İmrân, 3/68)
Ayette görüldüğü gibi İbrahim aleyhisselama en yakın olanlardan biri bizim peygamberimizdir. Dolayısıyla onun, namazlarda İbrahim aleyhisselama dua etmesinin ve bizlerden dua etmemizi istemesinin bir sebebi de bu yakınlık olabilir.

Soru: Mekke ve Medine’de kılınan namazlardaki rükû ve secde ile Türkiye’de kılınan namazlar arasında çok büyük farklılık var. Bizdeki namazlarda tesbihat üçü-beşi geçmezken onlarda yirmi-otuzu buluyor. Doğrusu nedir?


Cevap:
Namazlarda esas olan, Peygamberimizin yaptıklarını yapmaktır. Zira o “benim nasıl namaz kıldığımı gördüyseniz namazı öyle kılın” (Buhârî, Ezan, 18) buyurmuştur. Hadis kitaplarında yer alan konuyla ilgili rivayetlere göre Peygamberimiz sallallahu aleyhi v sellem, rükû ve secdelerde her zaman aynı tesbihatı söylemezdi. Bu yüzden bazen rükûsu uzun, bazen de kısa sürerdi.
Namazla ilgili hadisleri toparlayan âlimler, bu tesbihatın en az üç defa yapılmasının sünnet ve yeterli olduğunu fakat dileyenlerin bu tesbihatı istediği kadar uzatabileceğini, bunun da sünnete uygun olduğunu söylemişlerdir. İslam ülkelerinde görülen farklılıkları bu gözle değerlendirmek; birine doğru diğerine yanlış gözüyle bakmamak gerekir.
Konuyla ilgili bir hadis şöyledir:
Abdullah İbn Mes’ûd radıyallahu anh’den rivayete göre, Resulullah şöyle buyurmuştur:
“Sizden biriniz rükû’a varınca rükû’ halinde iken üç sefer; “Sübhâne Rabbiye’l-Azîm” derse yaptığı rükû’ tamam olur, bu en azıdır. Secdeye varınca secdelerinde de üç kez “Sübhâne Rabbiye’l- A’lâ” derse secdeleri tamam olmuş olur, bu da en az söylenmesi gereken miktarıdır.” (Tirmizî, Salât, 194)

Soru: Sabah namazı kılınma vakti hakkında bilgi alabilir miyim? Gece yurtta asla erken yatamıyoruz ve yatsak da uyuyamıyoruz. Erken yatıp 6’da kalksak tamam, çok güzel her şey. Denedim ama ileriki iş hayatımızda da olacağını zannetmediğim için sormak istedim. Sabah namazına kalktığım zaman, erkenden derse gidince tüm gün uyukluyorum. Staja giderken kalktım, 8’de iş başı, ancak 4 gün bünyem bu tempoya dayanabildi ve hasta oldum. Annemler küçükken, “sabah vaktinde kalktığın zaman sevabı olur, güneş doğduktan sonra yani kalkınca mesela 8’de kılarsan sevabını alamazsın ama borcun ödenir” derlerdi. Böyle bir şey var mı? Eğer güneş doğduktan sonra kılınmıyorsa, mutlaka erken yatıp erken kalkmaya çalışmalıyız tabii ki…


Cevap:
“Sabah namazı öğle ezanı okuyuncaya kadar kaza değil; eda edilir” sözü, namazını kasten kılmayanlar için geçerli değildir. Uyanmak istediği halde uyanamayan kişiler uyandıkları zaman namazlarını hemen kılarlar. Onlar için sabah namazı kaza değil; eda olur. Özürsüz olarak namazı kılmayanlar o namazı artık kılamazlar. Sabah namazının vakti güneşin doğması ile birlikte çıkar. Bir namazı özürsüz olarak vaktinde kılmamak büyük günahlardandır.
Erken kalkmanın ve gün içinde yorgun düşmemenin en temel şartı; erken yatmaktır. Yapılan araştırmalar yetişkin bir insana bir günde 6-7 saatlik bir uykunun yeterli olacağını göstermektedir. Bugünlerde İstanbul’da güneşin doğuşu 06.46 civarındadır. Eğer akşam 12’de yatar 06.00’da uyanırsanız namazınızı kılar, ardından derse gideceğiniz vakte kadar tekrar uyuyabilirsiniz. Böylece hem namazınızı rahat bir şekilde kılar hem de güne dinç bir şekilde başlamış olursunuz.
Benzer sorular için lütfen aşağıdaki linkleri tıklayınız:

Bazen sabah namazlarına kalkamıyorum, bu durumu nasıl gideririm? | Fetva

Nasıl olsa kalkınca kılınabiliyorsa sabah namazına neden kalkalım? | Fetva

Soru: Ben 16 yaşındayım. Namazımı kılacak, ibadetimi yapacak kadar sure, dua biliyorum. Ama annem bana Fil Suresinden aşağıda olan bütün sureleri ezbere bilmem gerektiğini, buna mecbur olduğumu söylüyor. Gerçekten de bilmem zorunlu mu?


Cevap:
Her müslümanın namazını kılabilecek kadar Kur’an’dan ayet veya sure ezberlemesi farzdır. Madem siz bu miktarda sure biliyorsunuz, namaz için bu size yeterlidir. Fil Suresinden aşağısı, kısa surelerden meydana geldiği için halk arasında “namaz sureleri” olarak meşhur olmuştur. Halkımızın büyük çoğunluğu sadece bu sureleri ezbere bildiği için bunları namazda okumaktadır. Ama namazda sadece bunların okunacağı şeklinde bir şart yoktur!
Annenizin “mutlaka ezberlemen lazım” demesi bu alışkanlığından dolayıdır. Tabii ki bu sureleri ezberlemeniz arzu edilir. Zira Allah’ın kitabı Kur’an-ı Kerim’den ne kadar fazla ayet ezberlerseniz sizin için o kadar iyi olur. İbadetlerinizi daha şuurlu bir şekilde yerine getirirsiniz.
Size tavsiyemiz henüz yaşınız gençken bu işe hemen eğilmeniz, ezberleyebildiğiniz kadar ayet, sure ezberlemeniz yönündedir.

Soru: Namazdan sonra yapılan tesbihatın hükmü nedir? Cemaatle yapılmasının sahabe zamanından örneği var mı? Yalnız başına yapılabilir mi?


Cevap:
Namazlardan sonra Peygamber Efendimizin bir imam olarak veya Bilal-i Habeşî, Abdullah İbn Ümm-i Mektûm gibi sahabilerin müezzin olarak cemaate tesbih çektirdiğine ve dua ettirdiğine dair temel kaynaklarda bir bilgi yoktur. Bunlar daha sonra -özellikle Osmanlı döneminde- ve Türk bölgelerinde cami adabına eklenmiş uygulamalardır. Farz namaz kılındıktan sonra kişinin imamla ilişkisi biter, nafile namaz kılacaksa tek başına kılar, tesbih çekecekse tek başına çeker. Bunun için kimsenin komutuna gerek yoktur. Aşağıdaki hadise göre namaz kılan her müslümanın kendi başına tesbih çekmesi sevaptır.
Ebû Hureyre’nin rivayet ettiği bir hadise göre Resulullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:
“Kim her namazın peşinden otuz üç defa Allah’ı tesbih eder (Sübhânallâh), otuz üç defa Allah’a hamd eder (Elhamdulillâh) ve otuz üç defa da Allah’ı tekbir eder (Allâhu Ekber), yüzü tamamlamak için de: Lâ ilâhe illallâhu vahdehu lâ şerike leh, lehülmülkü ve lehülhamdü ve hüve alâ külli şey’in kadîr, derse, hata ve günahları deniz köpüğü kadar çok olsa bile bağışlanır.”(Müslim, Mesâcid, 146 (597). Benzer hadisler için bkz: Buhari, Ezân, 155; Tirmizi, Salât, 302; Nesâî, Sehv, 91.)
Benzer bir soru cevap için lütfen aşağıdaki linki tıklayınız:

Toplu duanın İslamiyet’teki yeri nedir? | Fetva

Soru: Ayaklarından rahatsız bir bayan ayaklarını kıvıramıyor. Çekyat üzerinde bir ayağını aşağıya salarak ve yastık üzerine secde ederek namaz kılıyor. Bu şekilde kıldığı namazı geçerli midir ya da nasıl namaz kılabilir?

Cevap:
Secde etmek için yastık kullanmasına gerek yoktur. Oturduğu yerden namazını ima ile kılabilir. Rükûda biraz öne eğilerek, secdede rükûdan da biraz daha eğilerek namazınızı tamamlar.
Daha geniş bir cevap için lütfen aşağıdaki linki tıklayınız:

Namazı ayakta kılamayanın sandalyeye oturup kılması doğru mudur? | Fetva

Soru: Kadınlar çorap giymeden namaz kılabilirler mi?


Cevap:
Nur suresinin 31. ayetine göre bir kadının eli, yüzü ve ayakları haricinde bütün vücudu açılmaması gereken süs\zinet\avret olarak kabul edildiği için bir kadının namazda eli, yüzü ve ayakları hariç bütün vücudunu örtmesi gerekir. Avret sayılmadığı için ayak kısmı açık olabilir