Konu: Hz. Peygamber'in isim ve sifatlari

Bütünüyle dinî kültürle içice olan klasik edebiyatımızda mevlid sîre hilye mi'râc-nâme Hicretü'n Nebi şefâatnâme kırk hadis yüz hadis gibi Hz. Peygamber’le ilgili zengin türlerden biri de "Esmâ-i Nebî"dir. Cenâb-ı Hâkk'ın isimlerinin topluca verildiği Esmâ-i Hüsnâ tarzındaki manzumelere benzer şekilde; hem ALLAH'ın hem de bütün müslümanların ortak sevgilisi olan Hz. Peygamber'in dînî kültürde yer alan isimlerinin manzum veya mensur müstakil eserler halinde toplanılması da bir gelenek olmuştur.

İnancın yanında bizzat Hz. Peygamber'in bir hadisi şâirleri Esmâ-i Nebî konusunda yazmaya teşvik etmiştir. Bir hadiste; Hz. Peygamber'in isim ve sıfatlarını yazan okuyan ve asan kimsenin evine belâ hastalık dert illet göz değmesi haset büyü yangın ve yıkıntı gibi şeylerin yaklaşmayacağı gibi; ismi şeriflerinin orada bulunduğu sürece ev halkına fakirlik zehirlenmek gam gibi sıkıntıların da gelmeyeceği belirtilir. Bu hadis dolayısiyle Hilye-i Şerifler yanında Esmâ-i Nebî levhaları da asırlarca müslüman evlerinin birer süsü olmuştur.

Hz. Peygamber'in; Kur'ân-ı Kerîm ve hadislerde belirtilen isimleri ile İslâmî kültürde yer alan isim sıfat künye ve lakapları pek çok mensur esere konu olmuştur. Bu eserlerden en çok şöhret bulanı Süleyman Cezûlî'ye aittir. Hz. Peygamber'in iki yüz bir ismini ele alarak açıklayan bu eseri on altıncı asırda Kara Dâvud İzmitî Türkçe olarak şerhetmiştir. 'Tevfiku Muvakkıfu'l-Hayrat Li-Neyli'l-Berekât Fî-Hidmeti Menbai's-Saâdet(7)" adlı şerh halk arasında kısaca Delâil-i Hayrat Şerhi veya Kara Davut adıyla bilinir. Burada Hz. Peygamber'in en meşhur iki yüz bir adının verilmesine mukabil bazı eserlerde O'nun bin veya iki bin yirmi ismi olduğu görüşleri de mevcuttur. Zîrâ; isimlerin çokluğu ismi alan kişinin şerefine işaret eder düşüncesiyle Hz. Peygamber'de mevcut olan bütün sıfatlardan O'nu medheder mâhiyette isimler türetilmiştir.

Yüce Peygamber'in bu türden ve sayısı bini geçen isimlerinin bir kısmı Kur'ân-ı Kerîm'de hadislerde kendisinden önce gelen mukaddes kitap ve sayfalarda belirtilmiş; bir kısmı Esmâ-i Hüsnâ veya diğer peygamberlerin isimleriyle ortak olmuş diğerleri de dînî ve edebî kültürümüzde yalnızca O'na has özel adlar olarak kullanılmıştır. Buna göre Hz. Peygamber'in isimlerini aşağıdaki tasnif içinde değerlendirmek mümkündür:




1. Kur'ân-ı Kerîm'deki İsimleri: Ahmed Emin Beşîr Burhan Hâtem Dâî Rauf Rahim Resûlu'r-Rahme Sirâc Münîr Sırât-ı Müstakim Tâ-Hâ Yâ-Sîn Hâ-Mîm Abd Urvetü'l-Vüskâ Kademü's-Sıdk Muhammed Müddesir Müzzemmil Mustafâ Müctebâ Nebiyyü'l-Ümmî Nezîr Ni'metullâh Hâdî.

2. Diğer kitap ve Sayfalardaki İsimleri: İncil'de; Ahmed Baraklit (veya Faraklit) Hanbatâ Rûhu'1-Hâk Rûhu'1-Kuds Sâhîbü'l-Kâdîb Sâhîbü'n-Naleyn. Tevrat'ta; Ahyed Bidbid Dahûk Mütevekkil Muhtar. Zebur'da; İklîl Cebbar Hamyâtâ Hâthât Kayyim Mukîmü's-Sünne. Diğer peygamberlere indirilen suhufta; Ehûnâh Tâbtâb Müşeffih Ecîr Hâtem Mâzmâz Munhaminnâ'.

3. Hadislerde Belirtilen İsimleri: Ahmed Ahyed Emîn İmâmü'l Muttakîn Haşir Habîbullâh Râkibül-Burak Resulü'r-Rahme Resûlü'r-Râhe Resûlü'l-Melâhim Seyyidü'l-Mürselîn Seyyid-i Veled-i Âdem Sabık Şeff Şâfı' Müşeffa' Sâhîbü'l-Hâtem Tâ-Hâ Zahir Âkıb Abdullah Kâidü'l Gurri'I-Muhaccelîn Kuşem Mâhî Muhammed Müddessir Müzzemmil Muktefî Mukaffa Nebiyyü't-Tevbe Nebiyyü'r-Rahme Nebiyyü'l-Melhame Yâ-Sîn.

4. Esmâ-i Hüsnâ ile Ortak Olan isimleri: Evvel Âhir Cebbar Hâmid Hamîd Hâk Habîr Ra'ûf Rahim Şâhid Şehîd Şekûr Sâdık Azız Azîm Afüvv Alîm Fettâh Kuddûs Kavı Zû-Kuvve Kerim Ekrem Mübeşşir Mübîn Mahmûd Mü'min Müheymin Nûr Velî Mevlâ Hâdî Yâ-Sîn.

5. Hz. Peygamber'in Diğer Peygamber ve Din Büyükleriyle Ortak Olan İsimleri: Yüce Peygamber'in Ahmed Muhammed Âkıb Haşir Mukaffa Nebiyyü'l-Melhame gibi isimleri yalnızca kendisine hastır. Ancak Rasûlu'llâh Nebiyyu'llâh Abdullah Şâhid Mübeşşir Nezîr Nebiyyü'r-Rahme Nebiyyü't-Tevbe gibi isimleri diğer peygamberlere de verilmiştir. Bu arada Hz. Âdem'in Safıyyu'Ilâh Hz. İbrahim'in Halîlu'llâh Hz. Musa'nın Kelîmu'llâh Hz. îsâ'nın Rûhu'l-Kuds Hz. Alî'nin Murtezâ ve Müctebâ İmâm Gazzâli'nin Hüccetü'l-İslâm isimleri aynı zamanda Hz. Peygamber'in de ismidir.

6. Yalnızca Hz. Peygamber için Kullanılan Tâbirler: Dînî ve edebî metinlerde geçen Fahr-i Kâinat Fahr-i Âdem Mefhar-ı Âlem Ebü'l-Mü'minîn Hayru'l-Mürselin Kân-ı Şefaat Mahbûb-ı Hâk Muîn-i Beşer Resûlü's-Sakaleyn Seyyidü's-Sâdât Seyyidü'l-Mürselîn Sultânı Enbiyâ gibi terkipler doğrudan Hz. Peygamber'e işaret eden tâbirlerdir. Bu sebeple kültürümüzde ve edebiyatımızda Yüce Peygamber için kullanılan bu tâbirlerin sıfat mânâsı dikkate alınmadan birer özel isim olarak telakki edilmeleri ve imlâda da büyük harflerle yazılmasının daha doğru olacağı kanaatindeyiz.

7. Hz. Peygamber'in Edebî Mâhiyetteki İsimleri: Edebî metinlerde özellikle na'tlarda Hz. Peygamber için sultan ay güneş deniz inci gül bülbül servi çerâğ tabîb gibi motifler ele alınırken; bu teşbih ve istiarelere bağlı terkipler çoğu zaman birer isim olarak kullanılmıştır. Bunlardan bazıları: Meh-i Burc-i Fezâyil Bedr-i Dücâ Mâh-ı Münîr Sadr-ı Bedr-i Kâinat Âyîne-i Ezel Mir'ât-ı Huda Cevheri Zât Dürre-i Beyzâ Dürr-i Yetîm Şems-i Kevneyn Şems-i Sübhân Âfitâb-ı Evc-i Dîn Neyyir-i A'zam Sehâb-ı Rahmet Tabîb-i Marîz-i İsyân Menba-ı Âb-ı Hayât Nizâmü'l-Âlemîn Rûh-i-A'zam Ser-Çeşme-i Kerem Serv-i Bostanı Dîn Şâhenşâh-ı Asfiyâ Ukde-Güşâ gibi.

8. Hz. Peygamber'in İsimleriyle İlgili Bütün Bu Tasniflerin Dışında: O'nun değişik zaman mekân ve topluluklara göre aldığı adlar da ayrı bir kategori teşkil eder. Buna göre Hz. Peygamber'e; Ahmed isminin dünyaya gelmeden önce Muhammed'in hayatta iken Mahmûd adının da kendisinden sonra verildiği konu edilir.

Ayrıca Ka'bu'l-Ahbâr'dan nakledilen bilgilere göre Hz. Peygamber: "ehl-i cennet meyânında ABDÜ'L-KERÎM ehli berzah indinde ABDÜ'L-CEBBÂR melâike-i arş lisânında ABDÜ'L-HAMÎD şâir fıriştegân beyninde ABDÜ'L-MECÎD peygamberân arasında ABDÜ'L-VEHHÂB cinniyân içinde ABDÜ'R-RAHİM şeyâtînde ABDÜ'L-KAHHÂR cibâlde AB-DÜ'L-HALLÂK bahrde ABDÜ'L-KÂDÎR balıklarda ABDÜ'L-KUDDÛS haşerâtta ABDÜ'L-MUGÎS vahşilerde ABDÜ'R-REZZÂK sibâ yani yırtıcı hayvanlarda ABDÜ'S-SELÂM dört ayaklı hayvanlar indinde ABDÜ'L-MÜ'MİN kuşlar indinde ABDÜ'L-GAFFAR" isimleriyle bilinmektedir.

Buraya kadar görülebileceği gibi Hz. Peygamber'in gerek edebî gerek dînî; O'nun her yönden maddî ve manevî üstünlüğünü örnek oluşunu Hâkk'ın ve Müslümanların sevgisini ifâde eden yüzlerce ismi vardır. Bu isim ve sıfatlar ile mâhiyetleri konusunu ele alan mensur eserler yanında edebiyatımızda yalnızca bu konu üzerinde yazılmış müstakil manzumeler de vardır.

Prof.Dr. Emine Yeniterzi

Abdullah: ALLAH (cc)' in kulu

Âbid: Kulluk eden ibadet eden

Âdil: Adaletli

Ahmed: En çok övülmis sevilmis

Ahsen: En güzel

Alî: Çok yüce

Âlim: Bilgin bilen

Allâme: Çok bilen

Âmil: Isleyici is ve aksiyon sahibi

Aziz: Çok yüce çok serefli olan

Besir: Müjdeleyici

Burhan: Sa lam delil

Cebbâr: Kahredici gâlip

Cevâd: Cömert

Ecved: En iyi en cömert

Ekrem: En serefli

Emin: Do ru ve güvenilir kimse

Fadlullah: ALLAH-ü Teâlanin ihsâni fazlina ulasan

Fâruk: Hakki ve bâtili ayiran

Fettâh: Yoldaki engelleri kaldiran

Gâlip: Hâkim ve üstün olan

Ganî: Zengin

Habib: Sevgili çok sevilen

Hâdi: Do ru yola götüren

Hâfiz: Muhafaza edici

Halîl: Dost

Halîm: Yumusak huylu

Hâlis: saf temiz

Hâmid: Hamd edici övücü

Hammâd: Çok hamdeden

Hanîf: Hakikate simsiki sarilan

Kamer: Ay

Kayyim: Görüp gözeten

Kerîm: Çok cömert çok serefli

Mâcid: Yüce ve serefli

Mahmûd: Övülen

Mansûr: Zafere kavusturulmus

Mâsum: Suçsuz günahsiz

Medenî: Sehirli bilgilive görgülü

Mehdî: Hidayet eden do ru yola erdiren

Mekkî: Mekkeli

Merhûm: Rahmetle bezenmis

Mes'ûd: Mutlu

Metîn: Çok sa lam ve güçlü

Muallim: Ö retici

Muktedâ: Pesinden gidilen

Mübârek: U urlu hayirli bereketli

Müctebâ: Seçilmis

Mükerrem: Serefli yüce

Müktefî: Iktifâ eden yetinen

Münîr: Nurlandiran aydinlatan

Mürsel: Elçilikle görevlendirilmis

Mürtezâ: Be enilmis seçilmis

Muslih: Islah edeci düzene koyucu

Mustafa: Çok arinmis

Müstakîm: Do ru yolda olan

Mutî: Hakka itaat eden

Mu'tî: Veren ihsân eden

Muzaffer: Zafer kazanan üstün olan

Müsâvir: Kendisine danisilan

Nakî: Çok temiz

Nakîb: Halkin iyisi kavmin en seçkini

Nâsih: Ö üt veren

Nâtik: Konusan nutuk veren

Nebî: Peygamber

Neciyullah: ALLAH' in sirdasi

Necm(i): Yildiz

Nesîb: Asil temiz soydan gelen

Nezîr: Uyarici korkutucu

Nimet: Iyilik dirlik ve mutluluk

Nûr: Isik aydinlik

Râfi: Yükselten

Râgib: Ra bet eden isteyen

Rahîm: Mü'minleri çok seven

Râzî: Kabul eden hosnut olan

Resûl: Elçi

Resîd: akilli olgun iyi yola götürücü

Saîd: Mutlu

Sâbir: Sabreden güçlüklere dayanan

Sâdullah: ALLAH' in mübârek kulu

Sâdik: Do ru olan gerçekci

Saffet: Arinmis seçkin kisi

Sâhib: Mâlik arkadas sohbet edici

Sâlih: iyi ve güzel huylu

Selâm: Noksan ve ayiptan emin olan

Seyfullah: ALLAH' in kilici

Seyyid: Efendi

Sâfi: Sefaat edici

Sâkir: Sükredici

Tâhâ: Kur'ân-i Kerîm' deki ismi

Tâhir: Çok temiz

Takî: Haramlardan kaçinan

Tayyib: Helal temiz güzel hos

Vâfi: Sözünde duran sözünün eri

Vâiz: Nasihat eden

Vâsil: Kulu Rabb'ine ulastiran

Yâsîn: Kur'ân-i Kerîm' deki ismi gerçek insan insan-i kâmil

Zâhid: Mâsivadan yüz çeviren

Zâkir: ALLAH' i çok anan

Emeklerine sağlık canım.Allah razı olsun.

ben tşkr ederim bacım gönlüne sağlık

çok güzel paylaşımlar emeğine sağlık, ellerin dert gömesin.
allah c.c razı olsun DJ-zümrüt KARDEŞİM

ben tşkr ederim abi allah c.c razı olsun hepinizden inşlh