Kafiye'de geçen ayeti kerime misallerinin izahı
وَلِيُبْكَ يَزِيدُ ضَارِعٌ لِخُصُومَةٍ
Fiil olan yebki karine ile hazif olunmuştur.
***
وَاِنْ اَحَدٌ مِنَ اْلمُشْرِكِينَ اسْتَجَارَكَ
Fiil olan istecareke karine ile vücüben hazif olunmuştur.
***
وَلَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكٍ
Abid olan mübteda sıfat ile hususlaşmış nekra olmuştur. Mübteda vukuu sahihdir.
***
فَشُدّوااْلوِسَاقَ فَاِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَاِمَّا فِدَاءً
Mef’ulu mutlak olan mennen ve fidaen mütekaddim cümlenin mezmününün eserini tefsil edici olduğu halde vaki olmuştur. Amili kıyasen vücüben mahsüfdür.
***
وَانْتَهُوا خَيْرًا لَكُمْ
Aslında “intehü anitteslisi vaksidü hayran leküm” idi. Mef’ulu bihin amili olan vaksidü hazif olunmuştur.
وَلِيُبْكَ يَزِيدُ ضَارِعٌ لِخُصُومَةٍ
Fiil olan yebki karine ile hazif olunmuştur.
***
وَاِنْ اَحَدٌ مِنَ اْلمُشْرِكِينَ اسْتَجَارَكَ
Fiil olan istecareke karine ile vücüben hazif olunmuştur.
***
وَلَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكٍ
Abid olan mübteda sıfat ile hususlaşmış nekra olmuştur. Mübteda vukuu sahihdir.
***
فَشُدّوااْلوِسَاقَ فَاِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَاِمَّا فِدَاءً
Mef’ulu mutlak olan mennen ve fidaen mütekaddim cümlenin mezmününün eserini tefsil edici olduğu halde vaki olmuştur. Amili kıyasen vücüben mahsüfdür.
***
وَانْتَهُوا خَيْرًا لَكُمْ
Aslında “intehü anitteslisi vaksidü hayran leküm” idi. Mef’ulu bihin amili olan vaksidü hazif olunmuştur.
يُوسُفُ اَعْرِضْ عَنْ هَذَا
Burada nida harfi olan “ya” hazif olunmuştur.
***
اِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ
Bu Ayet-i Kerime de nasp ihtiyar olunur.
***
كُلُّ شَيْءٍ فَعَلُوهُ فِي اْلزُبُرِ
Bu ayet-i Kerime de rafi vaciptir.
***
اَلزَّانِيَةُ وَالزَّانِي فَاجْلِدُوا كُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا
Bu ayet-i Kerimede rafi vaciptir.
***
وَلِلَّهِ دَرُّهُ فَارِسًا
Temyiz olan farisen izafetteki mukadder zattan ibhamiyeti rafi etmiştir.
لَوْ كَانَ فِيهِمَا اَلِهَةٌ اِلاَّاللَّهُ لَفَسَدَتَا
Bu misalde illa gayrı mahsür menkür cemiye tabi olduğu için gayır üzerine haml olunmuştur.
***
لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ اَلاَّ بِا للَّهِ
Bu misalde 5 vecih caizdir.
***
نَفْخَةٌ وَاحِدَةٌ
Bu misalde sıfat olan vahidetün te’kid için olmuştur.
***
لَنْ اَبْرَحَ الْاَرْضَ حَتَّي يَأْ ذَنَ لِي اَبِي
Len te’kidi nefi istikbal manasınadır.
***
وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُعَذِّ بَهُمْ
Lam-ı cühüd kaneyi nefiden sonra lam-ı te’kiddir.
وَ مَا كَادُوا يَفْعَلُونَ
Bu misalde “kâde” mazide isbat içindir.
***
فَنَعِّمَا هِيَ
Bu misalde “nime” fiilinin faili “ma” ile temyizleşmiş zamir olmuştur.
***
وَ بِئْسَ مَثَلُ اْلقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُوا
Mahsusun şartı faile mutabakattır. Bu misalde öyle olmamıştır. Bu misal müteevveldir.
***
نِعْمَ اْلعَبْدُ
Bu misalde mahsus olan Eyyüb Aleyhisselam hazif olunmuştur.
***
فَنِعْمَ اْلمَاهِدُونَ
Burada mahsus olan “nahnü” hazif olunmuştur.
***
لَئِنْ اُخْرِجُوا لَيَخْرُجُونَ
Bu misalde kasemin takdiri melfüz gibidir.
***
وَ اِنْ اَطَعْتُمُوهُمْ اِنَّكُمْ لَمُشْرِكُونَ
Bu misalde kasemin takdiri melfüz gibidir.
bunların hepsi ayet olmayıp bazı meşhur beyitler de mevcuttur .
Alıntı
