Sünnetin Çesitleri
Bütün bu tariflerden anladigimiz hususlari su üç kisma irca’ edebiliriz:
a. Kavlî Sünnet
Sünnet, Allah Resûlü’nün (sav) mübarek sözleridir; yani sünnetin bir bölümünü O’nun nurlu sözleri teskil eder ki, bunlar, Kur’ân’da yer almayan, fakat bütün fukahâca fikih kitaplarina alinip, pek çok hükme esas kabul edilen O’na ait nurefsan beyanlardir ki, misal olarak sunlari zikredebiliriz:
a. Efendimiz (sav), “Varise vasiyet yoktur.”1 buyururlar. Yani, miras birakan kimse, kendisine vâris olacak biri için mirasindan vasiyette bulunamaz.
b. Yine, usûl-i fikihta yer alan bir baska mübarek sözlerinde Efendimiz (sav), “Zarar verme ve zarara zararla mukabele etme yoktur.”2 buyurmuslardir. Yani, kimseye zarar verilemeyecegi gibi, birine zarar veren kisiye de zararla mukabele edilemez.
c. Allah Resûlü’nün bir diger mübarek sözlerinde ise söyle buyurulmaktadir: “Yagmurlarin ve akarsularin suladigi arazide ösür (onda bir), hayvanlar ile sulanan arazide ösrün yarisi (yirmide bir) zekât vardir.”3
d. “Deniz suyuyla abdest alabilir miyim?” diye soran bir sahâbîsine Allah Resûlü, dünya kadar fetvalara esas teskil edecek su mübarek sözüyle karsilik verir: “Onun suyu temiz, ölüsü de helâldir.”4
b. Fiilî Sünnet
Rasûl-i Ekrem’in (sav) davranislari ve hareketleriyle ortaya koydugu sünnetdir ki, bunlarla konulan hükümler, Kur’ân’da sarihen zikredilmemistir. Meselâ; Kur’ân-i Kerim’de namaz emredilmis oldugu ve bazi yerlerinde “rükû edin, secde edin” gibi emirler bulundugu; hattâ umumi bazi vakitler zikredildigi hâlde, kesin olarak hangi vakitlerde ve kaç defa namaz kilinacagi, namazin nasil eda edilecegi, onun farzlari, vacipleri ve nelerin namazi bozdugu açiklanmamistir. Bütün bu hususlarda, sünneti nazara veren Efendimiz (sav): “Beni, nasil namaz kiliyor görüyorsaniz, siz de öyle kilin.”5 buyurarak, sünnetin husûsî tesrî’ine isaret etmislerdir. [Bu noktada, Efendimiz’in namazinin önceki ümmetlerin namazi gibi oldugu da asla söylenemez; kaldi ki, bu noktada tek bir kayit bile yoktur.] Yine, menâsik-i hacc mevzuunda da Efendimiz, “Haccin menasikini benden alin.”6 buyurmuslardir. Yani, sünnet olmasaydi, nasil, ne zaman, kaç vakit, kaç rekât namaz kilacagimizi ve nasil haccedecegimizi bilemeyecektik.
c. Takrirî Sünnet
Resûlullah (sav), ashâbinda gördügü bazi hosuna gitmeyen davranislari usûlünce tenkid buyururlardi. Meselâ minbere çikar ve isim tasrih etmeden, “Cemaate ne oluyor ki, falan söyle yapiyor?!” diye ikaz ve tembihte bulunurlardi. Bu arada, bazen de gördügü davranislari menetmez ve sükûtuyla onlari tasvip buyururlardi ki, bu da sünnetin takrirî kismini teskil etmektedir. Hadîs ve fikih kitaplarinda bu kismin misalleri de çoktur.