Konu: Cemaatle namaz

Cemaatle kaza kılmak
Sual: Bir arkadaşım, kaza borcu olduğu için, cemaatle teravih namazı kılınırken imama uyarak kaza namazı kıldığını söyledi. Bu şekilde, başka bir namaz kılana uyarak kaza kılmak caiz olur mu?
CEVAP
Şafii mezhebindeyse, caizdir. Hanefi mezhebinde caiz olmaz. Hanefi mezhebinde, aynı namaz kazaya kalmışsa cemaatle kaza edilebilir. Mesela bugünkü sabah namazını vaktinde kılamayanlar, kazasını cemaatle kılabilirler. Bunun haricinde, Hanefi’de cemaatle kaza namazı kılmak caiz değildir. Çünkü herkesin kazaya kalan namaz vakitleri değişiktir.

Hanefi’ye uyan Şafii
Sual: Hanefi imama uyan Şafii veya Şafii imama uyan Hanefi, sabah namazında kunut okur mu?
CEVAP
Hanefiye uyan Şafii, okumaya fırsat olmadığı için, kunut okumaz. Şafii’ye uyan Hanefi de, okumaz, imamı bekler.

Sual: Mescitte, ikinci üçüncü cemaat yapılsa, imam olanın illa mihrapta mı durması gerekir?
CEVAP
Camide ilk cemaatin imamı mihrapta kıldırmazsa, mekruh olur. İmamı ve cemaati belli kimseler olan her camide, vakit namazları, imam mihrapta olarak, cemaat ile kılındıktan sonra, tekrar cemaatler yapılabilir. Ancak sonraki cemaatler, mihraptan başka yerde kılmalıdır!

(Eğer sonraki cemaatin imamı mihrapta bulunur, ezan ve ikamet okunmazsa, mekruh olmaz) diyen âlimler de vardır. İhtiyaten sonraki cemaatler mihrapta kılmamalıdır!

Yol kenarlarındaki belli bir imamı olmayan mescitlerde, ezan ve ikamet okunarak, mihrapta veya mescidin başka yerinde cemaatler yapılabilir. (Halebi)

Sual: Yollarda veya belli bir imamı olmayan yahut cemaati belli kimseler olmayan camilerde, cemaatten ayrı namaz kılarken ikamet okumak gerekir mi?
CEVAP
Yollarda bulunan veya imamı ve müezzini bulunmayan ve cemaati belli kimseler olmayan camilerde, çeşitli zamanlarda gelenler, bir vaktin namazı için, çeşitli cemaatler yaparlar. Her cemaat için, ezan ve ikamet okunur. Böyle camide, yalnız kılan da, ezan ve ikameti kendi işiteceği kadar sesle okur.

Sual: İmam ile namaz kılarken imam secdeden doğruldu zannederek başımı kaldırdım, baktım ki imam daha secdede. Tekrar secdeye gittim. Yani benimki üç secde oldu. Bir de yine dalgınlıkla, imam selam vermeden önce selam verdim. Sonra baktım imam daha okuyor. Bekleyip imamla birlikte selam verdim. Namazım sahih oldu mu? Secde-i sehv yapmam gerekiyor muydu?
CEVAP
İmamla yapılan hatalarda secde-i sehv gerekmez. Namazınız sahih olmuştur.

Sual: Cemaatle namaz kılarken, yalnız bir kişi varsa, o bir kişinin imamdan yarım metre geriye durması mı gerekir?
CEVAP
Hayır. Yan yana durmaya saf olmak denir. İki kişi yan yana durunca saf olur. Birisi geride, imam ileride durunca saf olmaz. İmamla yan yana aynı hizada durmaları gerekir. İmamın sağ yanında duran kimsenin, secdeye inip kalkarken, imamdan ileri gitmemesi için, topuklarının imamın topuklarından geride durması ihtiyatlı olur. İmamdan ileri geçmezse, imamla aynı hizada durmasında mahzur olmaz.

Bir kadınla kocası veya mahremi bir erkek, cemaatle namaz kılarken, kadın tam imamın arkasında durur.

Sual: Sübhaneke okumayı yetiştiremezsek imam açıktan okurken devam edip bitirmemizde veya imam açıktan okumaya başlayınca imama yeni uymuşsak, Sübhanekeyi okumakta bir sakınca var mıdır?
CEVAP
İmam sesli okurken, Sübhaneke okunmaz. Yarıda kalmışsak bile kesmemiz gerekir. Sübhaneke okumak sünnet, imamı dinlemek ve imama tâbi olmak vacibdir. İmam, âyet aralarında nefes alırken Sübhanekeyi parça parça okumakta da mahzur yoktur.

Sual: Kunutu okumak da vacib, Ettehıyyatüyü okumak da vacib iken, birinci teşehhüdü yetiştiremeyen tamamlayıp ondan sonra kalkıyor da, ramazanda, kunutu yetiştiremeyen, niye kunutu okumayıp imamla birlikte rükua gidiyor?
CEVAP
Kunutunu bitirmeden imam rükua giderse, kunutu bitiremeyen kimse, hemen okumayı bırakıp imama tabi olur. Çünkü imamla birlikte rükuu kaçırma tehlikesi vardır. Teşehhüd böyle değildir, bitirdikten sonra kıyama kalkabilir. Ama secde, rüku gibi rükünlerde imama muhalefet etmek namazı bozar. (Dürer)

Sual: 3 yıl imamlık yapan kişi, (Ben Hıristiyan idim, arkamda kılınan namazları kaza etmeniz gerekir) dedi. Arkasında kılınan namazları kaza gerekir mi?
CEVAP
Hayır, kaza etmek gerekmez. (Tergib-üs-salât)
Cemaatle namaz kılmak İslam’ın şiarıdır. İslamiyet zahire bakar, Müslümanım diyeni Müslüman kabul eder. Cemaat, imamın kalbindeki imanı bilemez, zaten dinimiz de bunun bilinmesini istememiştir. İmam olan zat, cemaat için hükmen Müslüman kabul edildiği için, imamın daha sonra gayrimüslim olduğu meydana çıksa da artık, onun arkasında kılınan namazları kaza etmek gerekmez.

Sual: Peygamber efendimizin, namazdan önce, safların düzgün olması için, değnekle işaret ettiği de, olur muydu?
CEVAP
Evet.

Sual: Muteber bir kitapta, (İmamın farz kıldırırken, kıraati ve tesbihleri sünnetten fazla okuması tahrimen mekruhtur) buyurulurken, başka yerinde ise, (İmam, cemaatin haline göre hareket eder) buyuruluyor. Bu iki ifadeyi nasıl birleştirebiliriz?
CEVAP
İmamın, sünnetlerden fazla okuması uygun değildir. Çünkü cemaatin içinde hastalar, ihtiyarlar, yolcular ve işi acele olanlar olabilir. Bunun için sünnetten fazla okumak tahrimen mekruhtur. Cemaatin içinde hastalar ve özürlülerin olduğu biliniyorsa, imam sıkıntı vermemek için, sünnetten de, kısa okuyabilir. Mesela, sabah namazında uzun sure okumak sünnet iken, böyle hallerde kısa sure ile namaz kılınır.

Sual: Güvenilen biri, (Sen öğleyi üç rekat kıldın) dese, namazı iade etmek gerekir mi?
CEVAP
Öğle namazını kılan, selam verdikten sonra, güvenilir bir kimse, (Sen öğle namazını üç rekat kıldın) dese; eğer namaz kılan kimse, dört rekat kıldığını kesin bilirse, kendisine üç rekat kıldığını haber veren kimsenin sözüne uymaz. (Fetava-yı Hindiyye)

Sual: Cemaatle namaz kılarken, havalar sıcak olunca, safları seyrek tutmak caiz midir?
CEVAP
Hava sıcak da olsa, safları sık tutmalı. Safların sık olması, rahmetin gelmesine sebep olur. Saflar sıklaştırılıp omuzlar birbirine sıkıca değmelidir. Eshab-ı kiram safta çok sık durduğundan, elbiselerinin omuzları eskirdi. İki hadis-i şerif meali:
(Namazda, omuz omza sık durun! Açıklıkları kapatın ki, şeytan girmesin!) [Hakim]

(Hak teâlâ, safı sıklaştırana rahmet, safta boşluk bırakana gazap eder.) [Nesai]

Sual: Öğle, ikindi ve yatsı namazlarında, camiye girdiğimizde ilk sünnetler kılınmaya başlanmış, yarısı da kılınmışsa veya sünnetler bitmek üzereyse, ne yapmak gerekir?
CEVAP
İftitah tekbirine yetişemeyeceğini anlayan, sünnete başlamaz, cemaati bekler. Cemaat farza başlamadan önce, iki rekât kılabileceğini kuvvetli tahmin ediyorsa, sünneti, sabahın kazasına niyet ederek, iki rekât olarak kılabilir. Farzı kıldıktan sonra, öğle ve yatsının son sünneti, iki veya dört rekât olarak da kılınabilir. Her zaman, öğlenin ve yatsının son sünnetlerini dört rekât olarak kılmakta da mahzur olmaz, hatta iyi olur. İkindinin sünnetini kılamadan farza uyan kimse, farzdan sonra sünneti kılamaz. Çünkü ikindi namazının farzından sonra nafile kılınmaz. Kaza borcu olan, kaza namazı kılabilir.

Ücretle namaz kıldırmak
Sual: Ücretle namaz kıldıran imamın arkasında, namaz kılınır mı?
CEVAP
İmamlık şartlarını taşıyan bir kimse, ücret veya maaş karşılığı imamlık yapıyorsa, bunun arkasında namaz kılmanın caiz olduğuna fetva verilmiştir. Kur’an-ı kerim, din dersi öğretmek, ezan ve imamlık için parayla insan görevlendirmek caiz olur. Son zamanlarda, dinde gevşeklik olduğundan, Kur’an-ı kerimin ve din bilgilerinin unutulmaması ve imamlığın, müezzinliğin yapılabilmesi için, ücretle yaptırılması zaruret haline gelmiştir; fakat bu fetva, bütün ibadetlerin ücretle yapılabileceğini göstermez. (Redd-ül-muhtar)

Sual: Cemaatle namaz kılarken, cemaatin de okuduğu yerlerde, imama yetişemeyen, mesela ilk oturuşta, Ettehıyyatü’yü okumadan imam ayağa kalksa ve son oturuşta Ettehıyyatü’yü bitirmeden imam selam verse imama uymamız gerekir mi?
CEVAP
İlk oturuşta da, son oturuşta da, Ettehıyyatü’yü bitirmek gerekir.

Sual: Birinci ve ikinci oturuşta, Ettehıyyatü’yü bitirmeden imam kalkar veya selam verirse, cemaatin okuyup bitirmesi gerekiyor. Peki, imama birinci veya ikinci oturuşta uyarak mesbuk olanın da, Ettehıyyatü’yü bitirmesi gerekir mi?
CEVAP
Hayır, onun bitirmesi gerekmez.

Sual: İmam, sesli okunacak namazlarda, Fatihanın yarısını sessiz okuduktan sonra hatırlasa, sesli okumaya baştan mı başlaması gerekir, yoksa kaldığı yerden mi?
CEVAP
Baştan başlaması daha iyi olur. Secde-i sehv de yapmaz. Tamamını sessiz okusaydı, secde-i sehv gerekirdi.

İmam gizli okursa
Sual: İmam, yanılarak açıktan okuması gereken namazda, Fatiha’yı gizli okuyup sonra hatırlarsa ne yapar?
CEVAP
Fatiha’yı tekrar okumaz. Zamm-ı sureyi açıktan okur. Bir âyeti veya daha fazla âyeti gizli okursa, onu açıktan tamamlar. Bütününü tekrarlamaz. Gizli okuması gereken yerde, imam Fatiha’nın ekserisini açıktan okursa kalanını gizli olarak tamamlar. Namazın sonunda da secde-i sehv yapar.

Cemaatle namaz sünnettir
Sual: Cemaatle namaz kılmak sünnet değil midir?
CEVAP
Evet, Hanefi, Şafii ve Maliki’de, beş vakit namazın farzlarını cemaatle kılmak, erkeklere sünnettir. Hanbeli’de bazı şartlar dâhilinde farzdır.

Küfür alışkanlığı
Sual: Ara sıra bize imamlık yapan güneyli bir arkadaş var. Hafif kızdırsak hemen, dine imana, Allah’a sövüyor. Tevbe et diyoruz, tevbe ediyor; fakat alışkanlık haline getirdiği için, basit bir olaydan sonra yine aynı şekilde Allah’a sövüyor. Böyle bir arkadaşın arkasında namaz kılmak caiz midir?
CEVAP
Böyle bir kimsenin arkasında namaz kılınmaz. Tevbesinde samimiyse; ancak kendini kurtarır. Biz onun kalbini bilemeyiz; fakat o halini bilerek, arkasında namaz kılamayız; çünkü hadis-i şerifte, böyle küfrü değil, günahı bile bırakmadan istiğfar edenin, Rabbiyle alay ettiği bildiriliyor.

Mekruhla sünnet çakışırsa
Sual: Namazı cemaatle kılmak sünnet olduğu için, vacib olan tadili erkâna riayet etmeyen veya başka mekruh işleyen imama uymak uygun olur mu?
CEVAP
Uygun olmaz. (Halebî)

Bir sünnetle bir mekruh çakışınca, yani sünnet işlemek için mekruh işlemek zorunda kalınca sünneti bırakmak gerekir. Yani mekruhtan kaçmak, sünneti yapmaktan önce gelir. (Uyun-ül-besair)

Kaza kılarken
Sual: Kazası olan veya olmayan kimse, kaza namazı kılarken yanında cemaat teşekkül etse, namazı bozup cemaate uyabilir mi?
CEVAP
Hayır. (Halebî)

İmam beşinci rekâta kalksa
Sual: İmam son teşehhüde oturmadan beşinci rekâta kalkınca cemaat ne yapar?
CEVAP
İmam dördüncü rekâtta oturmayıp beşinci rekâta kalkarsa, cemaat imamı oturduğu yerde bekler. İmam hatırlayınca secde yapmadan oturup teşehhüdden sonra selam verirse, secde-i sehv ile namaz sahih olur.

İmam, geri dönmeyip, beşinci rekâtın secdesini de yapınca, hepsinin namazları bozulur. Cemaatin yalnız başına teşehhüd yapması ve selam vermesi fayda vermez. (Redd-ül muhtar)

İmam beşinci rekâtı kılsa
Sual: İmam, öğlenin farzını kıldırırken, Ettehıyyatü’yü okuduktan sonra yanılarak beşinci rekâta kalkıp, altıncı rekâtı da kılıp selam verdi. Ben ikinci rekâtta imama uydum. İmam beşinci rekâta kalkınca ben imama uymadım. Kılmadığım bir rekâtı, kalkıp kıldım. İmam selam verirken onunla selam verdim. Namazım sahih oldu mu?
CEVAP
Sahih oldu. İmamla beşinci veya altıncı rekâtı kılsaydınız sahih olmazdı.

Halvette namaz kılmak
Sual: Bir erkek, evine gelen yabancı kadınlara imam olabilir mi?
CEVAP
Evde erkek, mahremi olan kadınlara imam olur; yabancı kadınlara imam olamaz; çünkü halvet olur. Eğer cemaat arasında, bir erkek veya imamın mahremi kadın bulunursa, yabancı kadınlar da cemaate girebilir. Burada da, süt ve nikâhla olan mahremlerin, halvette olduğu gibi, gençseler mekruhtur. Mescitte halvet hâsıl olmaz. (S. Ebediyye)

Bir evde kadınların arasında yalnız bir erkek bulunur da, o erkeğin kızı, kız kardeşi, annesi, halası, teyzesi gibi bir mahremi veya karısı bulunmazsa kadınlara imam olması mekruhtur. Ama yanında bunlardan biri bulunur yahut kadınlara mescitte imam olursa mekruh olmaz. (Dürr-ül muhtar)

Kıraati sesli okumak
Sual: İmam, sesli okunacak namazlarda Fatiha veya zamm-ı surenin yarısını gizli okuduktan sonra hatırlarsa, kaldığı yerden mi, yoksa baştan mı sesli okuması gerekir?
CEVAP
Baştan okuması iyi olur.

Üst kattan imama uymak
Sual: Apartmanımızın alt katında cemaatle namaz kılınıyor. Biz, hemen onun üst katında oturuyoruz. İmamın sesini rahat duyabilecek büyüklükte bir delik açtık. İmamın sesi duyuluyor.Bu durumda üst kattan alt kattaki imama uymak caiz olur mu?
CEVAP
Alt katta boş yer varsa caiz olmaz.

İmama tâbi olmak
Sual: İmam rükû veya secdede üç kere tesbih söylemeden kalksa, cemaat üçe tamamlayıp mı kalkar, yoksa imama tâbi olup hemen kalkması mı gerekir?
CEVAP
Hemen kalkması gerekir; çünkü cemaatin imama tâbi olması vacibdir. (Dürr-ül-muhtar)

İmamdan önce kalkmak
Sual: Bir kimse, dalgınlıkla imamdan önce başını rükûdan kaldırsa, sonra cemaatin hâlâ rükûda olduğunu görünce tekrar rükûa gitse iki rükû mu yapmış olur?
CEVAP
İmamdan önce başını kaldıran kimse tekrar rükûa döner. Bu, iki rükû sayılmaz. (Dürr-ül-muhtar)

Yemek yerken
Sual: Yemek yerken namaz vakti girse, ne yapmak gerekir?
CEVAP
Yemek yerken namaz vakti girse, yemeğe devam edildiği takdirde namaz vakti kaçacaksa, yemek bırakılıp namaz kılınır. Cemaat kaçacak diye, yemek bırakılmaz. Eğer yemek yerken Cuma namazının cemaati kaçacaksa, yine yemek bırakılır. (S. Ebediyye)

İmam selam verirken
Sual: İmam sağa selam verirken imama uyanın namazı sahih olur mu? İmama yetişemese de, namazı yeni baştan kılacağına göre, namaza devam etmesinde mahzur var mıdır?
CEVAP
Sadece imama uyması değil, namaz da sahih olmaz, çünkü tek başına kılmaya değil, imama uyarak kılmaya niyet etmişti. İmama uymanın sahih olması için, selam vermeden önce uymak şarttır.