Böcek sokmalari özellikle yaz ve sonbahar baslarinda tarlada çalisan, tatil ve piknik yapan insanlar için keyif kaçirici bazen de yasami tehdit edici bir sorun olmaktadir. Ülkemizde de en önemli böcek sokmalari yaban arisi, esek arisi ve bal arisi ile ortaya çikmaktadir.

Böcek sokmalarindan sonra yerel reaksiyon, sistemik reaksiyon ve sistemik toksik reaksiyon olusabilmektedir. Seyrek olarak böcek sokmasindan 1 ya da 2 hafta sonra serum hastaligi ya da anafilaksi ortaya çikabilir .

Böcek sokmasindan sonra ortaya çikan reaksiyon kisiden kisiye ve böcekten böcege degisiklik gösterir. Isiriklar tek tek ya da bir böcek, bir alanda birden çok isirik yaptigi için gruplar halindedir. Bebekler genellikle reaksiyon göstermezler, küçük çocuklar gecikmis asiri duyarlilik reaksiyonu, büyük çocuklar hem gecikmis, hem hizli asiri duyarlilik reaksiyonu gösterirler. Olagan reaksiyon agri, sisme ve sokulan bölgede etrafinda olusan renk degisikligidir.

Bölgenin su ve sabunla yikanmasi en basit ve etkili tedavidir, buz uygulanmasi sisligi ve agriyi azaltabilir.

Genis yerel reaksiyon; sokulan bölgenin çevresindeki genis bir alanin da etkilenmesi durumudur (örnegin dizden sokulan bir kimsede tüm bacagin sismesi). Bu durumda tedavi normal reaksiyondaki gibidir. Ancak yakinmalari azaltmak için agizdan bazi ilaçlar vermek gerekebilir. Bu ilaçlara bir doktorun karar vermesi uygun olur.

Bal arisi soktuktan sonra deri içinde kalan igneyi çikartma çabalari daha çok, venomun deri içine sokulmasi ile sonuçlanmaktadir.

Karinca ile sokulmadan 30-60 dakika sonra yerel kasinti ve küçük su toplamis kabarcik (vezikül) ortaya çikmaktadir. Bunu 8-24 saat sonra püstül olusumu izler. Karinca sokmasindan sonra ikincil enfeksiyonlara engel olmak için bol su ve sabunla yikanmali, içi su dolu kabarcik sikilmamalidir. Topikal steroidli merhemler ve agizdan H1 antihistaminikler kasintiyi azaltmak için kullanilabilir.

Böcek sokmasi sonrasi olan alerjik belirtiler nelerdir?

Böcek sokmasi olan bölgeden uzakta sisme, kizarti, ürtiker, kasinti, kolik seklinde karin agrisi, kusma, ishal, gögüste sikisma hissi, nefes almada zorluk, hiriltili solunum, at sesi (larinks ödemi bulgusu), dilde sisme olabilir. Bu bulgular, ciddi alerjik reaksiyon ve anafilaksi bulgularidir ve birkaç dakika içinde ortaya çikar. Nabzin alinamamasi ve kan basincinin düsmesi, bilinç bulanikligi ve kalp durmasi yasami tehdit eden bulgulardir.

Anafilaksi gelisen her böcek sokmasi acil tedavisi yapildiktan sonra alerjiste gönderilmelidir.

Böcek sokmalarindan nasil kaçinabiliriz?

Otlarin üzerinde açik ayakkabi ve çiplak ayakla yürünmemeli.

Piknige, çocuk bahçesine giderken parlak renkli, kol ve bacagi açikta birakan giyecekler giyilmemeli.

Yakinda uçusan ari görüldügünde panik yaratip, kaçmasi için saldiriya geçilmemeli (yaban arilari kendilerine saldirildiginda sokmaktadirlar), bir yüzeye yapismissa nazikçe kaldirilmalidir.

Agzi açik kalmis tatli içecekler yeniden içilmemelidir.

Çöp tenekelerin agzi sikica kapali tutulmalidir.

Ev disinda yenilen yiyeceklerin paketleri sikica kapatilmali, uzun süre agzi açik birakilmamalidir.

Piknige, parka giderken tatli ve bitki kokulu parfümler sikilmamalidir.

Evlerin ve arabalarin camlari kapali olmalidir.

Böcek sokmalarinda anafilaksi gelistiginde tedavi nasil olmalidir?

Böcek sokmasina bagli anafilakside tedavi:

ABC (Airway= havayolu açikligi, Breathing= solunum, Circulation=dolasim) saglanmasi
Bacaklarin yüksege kaldirilmasi,
Sokulan bölgenin üst kismina turnike uygulanmasi,
Oksijen destegi saglanmasi,
Ayrica, hastaya uygulanacak ilaçlara bir doktorun karar vermesi gerekir.
Hastalar anafilaksiye yönelik gerekli tedavileri yapildiktan sonra en az 48 saat gözlem altinda tutulmalidir. Daha önce anafilaksi geçiren bir kisinin yaninda her zaman hazir siringa edilebilir adrenalin bulunmalidir. Bu preparatlar ülkemizde yoktur. Daha önce anaflaksi geçirmis hastalar için Türk Eczacilar Birligi ya da firmalar araciligi ile bu preparatlar saglanabilmektedir.

Hazirlayan: Dr. Ilknur Bostanci