Biyolojik Silahlar: Etkileri ve Korunma Yöntemleri







--------------------------------------------------------------------------------







Prof. Dr. İ. Hamit Hancı Ankara



Dr. Çağlar Özdemir Ankara



Arif Bozbüyük Ankara



Adli Biyolog Ayşim Tuğ Ankara



Biyolojik silahlar diğer canlılar üzerinde zararlı etkiler yaratmak amacıyla kullanılan bakteri Production and Stockilling of Bacteriological (Biological) and Toxin Weapons on Their Destruction) da belirtildiği gibi biyolojik ajan olarak kabul etmektedir.







Silah olarak kullanılabilecek biyolojik ajanlar şu biçimde sıralanabilir;







Bakteriler: Küçük-serbest yaşayan organizmalar olup çoğunluğu katı ya da sıvı kültür ortamında üretilebilirler. Bu organizmalar stoplazma hücre zarı ve nükleer materyaller içeren bir yapıya sahiptir. Basit bölünme ile ürerler. Oluşturdukları hastalıklar genellikle özgün antibiyotik tedavilerine yanıt verirler.







Virüsler: İçlerinde çoğalabilecekleri canlı organizmalara gereksinim duyan organizmalardır. Bundan dolayı da enfeksiyoz etkileri büyük oranda konak hücrelere bağımlıdır. Virüsler genellikle antibiyotik tedavilere yanıt vermeyen fakat antiviral bileşimlerin bir kısmına ve sınırlı kullanıma uygun preparatlara yanıt veren hastalıklara neden olurlar.







Riketsialar: Hem bakterilerin hem de virüslerin genel karakterlerini taşıyan mikroorganizmalardır. Bakteriler gibi :-):-):-):-)bolik enzimler ve hücre zarından oluşurlar ve oksijen kullanırlar ve geniş çaplı antibiyotiklere karşı duyarlıdırlar. Yaşayan hücreler içinde üremelerinden dolayı da virüsleri andırırlar.







Klamidya: Kendi enerji kaynaklarını üretemediklerinden zorunlu hücre içi parazitlerdir. Bakteriler gibi geniş spekturumlu antibiyotiklere yanıt verirler. Çoğalmak için virüsler gibi yaşayan hücrelere gereksinim duyarlar.







Mantarlar: Fotosenaaa yapamayan anaerobik büyüme yeteneğine sahip ve çürüyen bitkisel olgulardan besin gereksinimlerini karşılayan ilkel bitkilerdir.







Toksinler: Yaşayan bitkiler ancak kullanıldığı taraflarca kabul edilmemiştir.







Üretim: Biyolojik savaş ajanlarının üretimi son 25 yılda biyoteknolojideki hızlı değişimlerin kaynağı olmuştur. Bu yeni teknoloji potansiyel kullanılabilirlik açısından şu gelişmelere yol açmıştır;







1- Hastalık yapıcı etki ve kullanım sonrası etkinlik süresini artıran gelişmeler



2- Organizmanın topluluklar üzerine yönlendirilmesi (hedefleme)



3- Biyolojik silahlara karşı korunma



4-Non-patojen mikroorganizmalardan patojen mikroorganizmaların genetik modifikasyonla üretilerek belirlenmesinin zorlaştırılması



5- Immun yanıtın modifikasyonuyla patojene karşı duyarlılığın değiştirilmesi



6- Biyolojik ajanların temel özelliklerini algılayan dedektörlerin üretilmesi.







Bunları gerçekleştirmede; hücre kültürü ve fermentasyon ancak genetik mühendisliği ile bu aşıların etkisini sınırlayan ajanlar üretilmiştir.







Belirleme: Körfez savaşı sırasında Birleşik Devletler ve müttefik güçler güvenilir bir biyolojik ajan keşif sisteminin yokluğunun endişesini yaşamışlardır. Bununla birlikte birkaç keşif sistemi geliştirilmiştir; - SMART (Sensitive Membrane Antigen Rapid Test)uzak kalmıştır.







- JBPDS (Joint Biological Point System)



- BIDS (Biological Integrated DetectionSystem)



- IBAD (Interim Biological Agent Detector)







Korunma: Biyolojik ajanlara karşı korunma yöntemleri sınırlıdır. Koruyucu elbiseler profilaktik antibiyotik tedavisi hayat kurtarıcı olmaktadır.







Açılmamış şüpheli mektup ya da "şarbon" gibi tehdit mesajı taşıyan paketlere nasıl yaklaşılması gerektiği Amerikan Hastalık Kontrol ve Koruma Merkezleri (CDC) tarafından şu şekilde açıklanmıştır;







a) Zarfı sallamayın ve açmayın



b) Zarfı plastik bir torbanın ya da akma ya da sızıntıyı engelleyecek bir kabın içine koyun



c) Eğer torba ya da kap bulamazsanız



d) Bulunduğunuz odadan çıkın



e) Ellerinizi su ve sabunla iyice yıkayın



f) Güvenlik birimlerini olaydan haberdar edin



g) Eğer zarf içindeki toz yere dökülür ya da üstünüze bulaşırsa; derhal dökülen tozun üstünü örtün ve odadan çıkın toza bulaşmış giysilerinizi çıkartın ve bir torbaya koyup ağzını sıkıca kapatın..







Tedavi: Tedavi yöntemleri enfeksiyon gelişen kişilerde maruz kalınan ajanın belirlenebilmesine bağlıdır. Eğer belirlenemiyorsa geniş spektrumlu yüksek doz antibiyotik tedavisi uygulanmalıdır. Ajanın saptanması durumunda ise duyarlı antibiyotikler seçilerek tedaviye başlanmalıdır. Örneğin şarbon etkeni saptanmışsa; her iki saatte bir yoksa destek tedavisi uygulanmalıdır.







Dekontaminasyon-Temizleme: Zamanla dağılarak etkilerini yitiren kimyasal silahların tersine biyolojik silahlar zaman geçtikçe etkilerini artırıp çoğalabilirler. Şarbon toprakta en az kırk yıl aktif olarak kalır ve çevre koşullarına karşı dirençlidir. Bu nedenle biyolojik savaş ajanlarının etkilerinin ortadan kalkması yıllar alabilir. Biyolojik Savaş Ajanlarının gelişmesi ile birlikte dünyada bu silahların kullanım ve üretimini sınırlamak amacıyla 1925 yılında Cenova Protokolü kişisel ve bilimsel bilgilerini bu silahların keşfi ve üretiminde kullanmalarının etik olmadığını bildirmiştir.