Tükürük Bezleri







Ne Normal Ne Anormaldir?







Tükürük Bezleri Nerelerde Bulunur?







Bezler ağız ve boğaz çevresinde yerleşmişlerdir. Başlıca tükürük bezleri parotis (kulak önünde) submandibüler (çene altında) ve sublingual (dil altında) bezlerdir.







Hepsi de ağız içerisine tükürük salgılarlar. Parotis bezi üst azı dişlerin yanından submandibüler bez dilin altında ön taraftan ve sublingual bez ağız tabanında birçok ufak noktadan tükürük salgılar.







Bu bezlerle birlikte sindirimi başlatan ve dişleri çürükten koruyan tükürüğü salgılarlar.







Anormal Bezlere Ne Yol Açar?







Klinik olarak rahatsızlık oluşturan tükürük bezi anormallikleri şu şekilde gruplandırılabilir:







1-Tıkanıklık







Tıkanıklık çoğunlukla taş oluşmasına bağlı olarak parotis ve submandibüler bezlerde görülür. Şikayetler tipik olarak yemek yerken görülür. Yemek yerken tükürük oluşması hızlanır fakat tıkanıklıktan dolayı akamaz ve bazen iltihabın da eşlik ettiği şiddetli ağrı ve şişliğe yol açar.







2-Şişlik Ödem







Şayet taşlar tam olarak tıkanıklık meydana getirmemişlerse yemek yerken bezler şişer ve bir süre sonra yavaş yavaş inerler ta ki bir sonraki yemeğe kadar. Biriken tükürük içerisinde mikroplar daha kolay ürerler ve daha şiddetli ağrı ve şişlik oluştururlar. Şayet yeterli sürede tedavi edilmezlerse apse oluşturabilirler.







Bazı kişilerde tükürük bezlerinin ana kanalları anormal olabilir. Bu kanallar darlıklar yaratarak tükürük akımını azaltarak iltihap ve tıkanıklık şikayetlerinin oluşmasına yol açabilirler.







3-İltihap







En sık görülen tükürük bezi iltihabı parotis bezini etkileyen “kabakulak”tır. En sık çocuklarda görülmesine rağmen yetişkinlerde de görülebilir. Mamafih bir yetişkinde parotis bezi bölgesinde bir şişlik olursa bunun tıkanıklıktan veya tümörden olma şansı daha fazladır.







Kanal darlığından ve tükürük akımının azalmasından kaynaklanan iltihaptan daha önce bahsedilmişti.







Komşu lenf bezlerinin iltihabından dolayı tükürük bezlerinde de ikincil iltihap olabilir. Bu lenf bezleri boğazın üst kısmında boğaz ağrısı sonrası görülen hassas lenf bezleridir. Bu lenf bezlerinin bir kısmı gerçekte parotis bezinin üzerinde içerisinde ve altında veya submandibüler bezin yanında bulunurlar. Lenf bezleri iltihaplandığı zaman kızarıklık ve ağrılı şişlik oluştururlar. Lenf bezleri tümör ve ödem dolayısı ile de büyürler.







4-Tümörler







Tükürük bezlerinin birincil tümörleri başlangıçta çoğunlukla ağrısız şişme ile kendilerini gösterirler. Tümörler nadiren birden fazla bezde bulunurlar ve kulak önü boğaz ve baş-boyun cerrahları tarafından değerlendirilmelidirler.







Büyük tükürük bezlerinin habis tümörleri hızlı büyürler ağrılı olurlar ve o taraf yüz hareketlerini engelleyebilirler. Bu şikayetler hemen araştırılmalıdırlar.







Tükürük bezleri bazı özel hastalıklarda da şişerler. Hastalarda genellikle göz ve ağız kuruluğu görülür. Buna eklem romatizması eşlik edebilir. Şeker hastalığı özellikle parotis bezinde şişliğe yol açabilir. Genellikle iki taraflı parotis bezi şişliği alkoliklerde de görülür.







Doktorunuz Nasıl Teşhis Koyar?







Tükürük bezleri hastalıklarının teşhisi dikkatli bir hikaye fizik muayene ve laboratuar testleri ile konur. Büyük tükürük bezlerinde bir taş tıkanıklığından şüphe edilirse bezin açıldığı ağız uyuşturularak kanalı genişletilip taşın çıkıp çıkmadığına bakmak gerekebilir. Bu tür bir işlemden önce röntgen filmi ile kireçlenmiş taşın nerede olduğu tespit edilebilir.







Şayet tükürük bezinde bir kitle tespit edilmişse bilgisayarlı tomografi ile buranın röntgeninin çekilmesi yararlı olur. Bu tomografi ile kitlenin gerçekten tükürük bezinden mi yoksa komşu bir lenf bezinden mi kaynaklandığı bulunur.







Birçok vak’ada muayene odasında yapılabilen ince iğne aspirasyon biyopsisi yardımcı olur. Bu testin doğruluğu % 80 ile 90 arasındadır. Kitleden cilt kesisi ile bir parça alarak incelenmesi muayene odasında tavsiye edilmez. Parotis bezi ile birlikte seyreden yüz sinirinin hasar görme ihtimalindan dolayı açık biyopsi operasyon odasında yapılmalıdır.







Tükürük Bezi Hastalıklarının Tedavisi







Başlıca iki bölüme ayrılır: İlaçla ve operasyonla. Tedavi şeklinin seçimi problemin ne olduğuna bağlıdır. Şayet problem bütün vücut ile ilgili bir hastalıktan kaynaklanıyorsa bunu tedavi etmek lazımdır. Bu diğer branştaki hekimlerle konsültasyonu gerektirebilir. Şayet hastalık tıkanıklık ve iltihap ile ilgili ise antibiyotikler kullanılır. Bazen kanallara müdahale gerekir.







Şayet tükürük bezinin içerisinde bir kitle oluşmuşsa bunun çıkartılması gerekebilir. Parotis bezi içerisindeki kitlelerin çoğu selimdir. Operasyon gerekince bu bezin içerisinden geçen yüz sinirine çok dikkat edilmesi gerekir. Parotis bezi içerisinde habis tümör varsa yüz sinirinin büyük kısmına zarar verilmeden kitle çıkartılabilir. Operasyon sonrası sıklıkla radyasyon ctedavisi önerilir. Bu tedavi operasyondan tipik olarak dört ile altı hafta sonra başlanır bu sürede dokuların iyileşmesi beklenir.







Ağız ve boğazdaki küçük tükürük bezleri için de aynı prensipler geçerlidir. Selim hastalıklar en iyi tek olarak başına operasyon ile tedavi edilirler boğaz ve baş-boyun cerrahı tarafından yönetilebilir.







Özet olarak boğaz ve baş-boyun cerrahı tarafından gerçekleştirilir.







Antihistaminikler Dekonjestanlar ve







Soğuk Algınlığı İlaçları







Burun tıkanıklığı sinüs problemleri ve soğuk algınlığı için kullanılan ilaçlar en sık kullanılan ilaçlardandır. Akıllıca kullanıldıkları zaman birçok kimseyi hayatları boyunca en az bir kere rahatsız eden ve birçok kimseye de sürekli sıkıntı veren şikayetlerin önüne geçebilirler.







Bu gruptaki ilaçlar sadece hastaya rahatsızlık veren durumları ortadan kaldırarak kişilere konfor sağlarlar.







Antihistaminikler







“Histamin” kişinin alerjik olduğu madde ile karşılaştığında veya iltihap durumlarında ortaya çıkan önemli bir kimyasal ajandır. Antihistaminikler histaminin etkisini önlerler ve böylece alerjinin oluşturduğu şikayetlere iyi gelirler. En iyi sonuç için bu ilaçlar alerji şikayetleri ortaya çıkmadan alınmalıdırlar.







Antihistaminiklerin ortaya çıkardığı en sıkıcı yan etki “uyku hâli” vermeleridir. Bu durum gece yatmadan önce alındığında iyi olabilse de gündüz sıkıntı yaratabilir. Hatta bazen zararlı olabilir. Araba veya tehlikeli olabilecek makina kullananlara bu ilaçlar önerilmez. İlk dozlar en fazla uyku verirler sonraki dozlarda biraz bağışıklık gelişir.







Günümüzde yeni çıkan antihistaminik türleri ile kısmen de olsa bu şikayetlerin önüne geçilebilmektedir.







Dekonjestanlar







Burun ve hava pasajlarında bulunan dokudaki kan damarlarının şişmesi ile burun sinüs ve göğüste oluşan tıkanıklığa “konjesyon” denir. Buradaki dokularda çok geniş kan kapasitesine sahip olan damarlar vardır. Daha önce bahsedildiği gibi “histamin” buradaki damarları uyararak genişlemelerine sebep olur.







Dekonjestanlar ise kan damarlarının büzülmesine yol açarak hava pasajlarını yeniden açarlar.







Dekonjestan ilaçların yan etkisi zayıflamak için kullanılan ilaçların içerisinde dekonjestan maddeler de bulunabilir. Etkileri üst üste eklenmesin diye diyet ilacı kullananlarda dekonjestanlar veya dekonjestan kullananlarda diyet ilaçları beraber kullanılmamalıdırlar.







Birlikte Kullanma







Teorik olarak etkileri iyi dengelenirse antihistaminiklerin verdiği uyku hâli dekonjestanların verdiği uykusuzluk ile giderilebilir. Bundan dolayı birlikte üretildikleri ilaçlar piyasada bulunmaktadır.







Bir hasta bir ilaçtan aylar veya yıllar boyunca fayda görebilir fakat artık etkisi azalmışsa diğer bir ilaca geçerek onun etkisinden faydalanabilir.







Herkesin bu tür ilaçlara verdiği cevap farklı olabileceği için kişi kendine iyi gelen dozu ayarlayabilir. Meselâ gündüz tersini yapabilir.







İLAÇ İYİ GELDİĞİ



ŞİKAYETLER YAN ETKİLERİ







————————————————————————— —–







Antihistaminikler Hapşırma



Burun akıntısı



Burun tıkanıklığı



Göz kaşıntısı



Konjesyon Sersemlik



Ağız ve boğaz kuruluğu







————————————————————————— —–







Dekonjestanlar Burun tıkanıklığı



Konjesyon Uyarı



Uykusuzluk



Nabız artışı







————————————————————————— —–







Birlikte Hepsi Az veya çok hepsi







Soğuk Algınlığı İlaçları







Dekonjestanlar ve antihistaminikler kişi bunları açıklamasını eczacıdan istemelidir.







Burun Spreyleri







Burun spreyleri vazomotor rinit veya polip” için son zamanlarda piyasada bulunan ve hekim kontrolü altında uzun süre rahatlıkla kullanılabilen burun spreyleri vardır. Bizim burada bahsedeceklerimiz eskiden beri







bilinip kullanılan dekonjestan (burun açıcı) burun spreyleridir. Burundaki kan damarlarını büzerek ani rahatlama sağlarlar. Fakat ağızdan alınan dekonjestanların aksine burun damarları üzerinde direkt etki yaptıkları için çok kuvvetlidirler ve birkaç saat sonra burun damarları refleks olarak tekrar genişlerler. Buna “rebound etki” denir. Kişi spreyi tekrar kullanma ihtiyacı hisseder ve bu kısır döngü devam eder gider.







Yetişkinlerde bu etkinin ortaya çıkması yaklaşık bir hafta alsa da bebeklerde iki gün içerisinde gelişebilir. Bebeklerde 12 ilâ 24 saat bu damla kesildiğinde genellikle normale dönüş olur fakat yetişkinler hemen toparlamayabilirler ve ağızdan alınan dekonjestanlar veya kortizonlu burun spreyleri ile takviye edilmeleri gerekebilir. Hatta yıllar boyu bu spreyleri kullanan yetişkinlerde tedavi için burun içerisinden bir operasyon da yapılabilir. Bundan dolayı spreylerde şuna dikkat edilmesi lazımdır: “Bu ilacı üç günden uzun kullanmayınız.”







Dekonjestan özellikli burun spreyleri acil ve kısa süreli durumlarda tercih edilmelidirler.







(Daha önce de belirtildiği gibi polip” gibi durumlarda kullanılan burun spreyleri için geçerli değildirler.)







Araç Tutması







Araç Tutması Nedir? Bazı kimseler gemide aynı rahatsızlığı yaşar.







Araç tutması hatta bu hisleri yolculuktan birkaç gün sonraya kadar sürebilir.







Ne Yapabilirsiniz?







1-Seyahat ettiğiniz araçta hareketin nispeten en az olduğu kanat üzerinde oturunuz.







2-Araç tutmanız varsa seyahat ederken okumayınız ve gidiş yönünün tersi yönde oturmayınız.







3-Araç tutması olan yolcuya bakmayınız ve onunla konuşmayınız.







4-Seyahatten hemen önce veya seyahat esnasında buzlu kola” gibi içeceklerin faydalı olduğu henüz tıp bilimince ispatlanmamıştır.







5-Hekiminizin size tavsiye ettiği araç tutması için olan ilaçlardan yolculuğa başlamadan önce alınız.







Unutmayınız: Araç tutması vak’alarının çoğu denge ve sinir sistemi ile ilgilenen hekimlerden yardım alması gerekir.







ANESaaaİ







Anesaaai (Narkoz) solunum ve kalp başta olmak üzere tüm hayati fonksiyonlarınızı takip edecek ve ameliyat bitiminde uyandırıp yatağınıza gönderecektir.







Ameliyat için gerekli testler hastanın ve ameliyatın durumuna göre operatör doktor veya anesaaai uzmanınız tarafından istenecektir. Ameliyat olacak kişi ameliyattan 6 saat öncesinden hiç bir şey yememiş ve içmemiş olmalıdır (aynı oruç gibi). 5 gün öncesinden sigara içiminin kesilmesinin ameliyat sonrası şikayetleri azaltacağını unutmayınız.







Anesaaai az veya çok; ağır veya hafif değil her zaman hastaya göre ayarlanır. Hastalar genellikle ameliyathanede ellerine takılacak küçük bir iğneden verilecek ilaçlarla uyutulur (Narkoz kara balon v.s. gibi şeylerle değil).







Anesaaaiden çıkan hastalar ameliyattan sonra ilk saatlerde verilen ağrı kesicilerin etkisi ile uykuya eğilimli ancak sorularınıza cevap verecek şikayetlerini söyleyebilecek halde olurlar endişelenmeyiniz