BAŞLARKEN



Midede yanma çok da fazla bilinmiyor.



Bazen nefes alma güçlüğü yüzünden astımla karıştırılıyor reflüyle birlikte en çok şikâyete yol açan mide rahatsızlıklarından.



Stresten ya da organik; midenize vuran tüm hastalıklar belirtileri ve en son teşhis-tedavi yöntemleri…



Reflü neden olur hangi yaş grubu risk altında?



Mide fıtığının reflüden farkı…



‘Ne yesem şişiyorum’ diyorsunuz. Yoksa ‘hassas bağırsak sendromu’nuz mu var?



Ülserin belirtileri korunma yolları…



Yanlış ilaç kullanımı mideyi nasıl etkiler?



Şeker hastalığı mideye vurur mu?



Mide hastalıklarında teşhis yöntemi endoskopi nasıl uygulanır?



Midenizle ilgili merak ettiğiniz tüm soruların yanıtlarını uzmanlarının ağzından bu yazı dizisinde bulabileceksiniz.







Hem beslenme merak edilen sorulara yanıt verdi:



Mide hastalıkları çok yaygın mı?



Ülser 10-15 yıl öncesine kadar daha sık görülen bir hastalıktı. Son dönemlerde azaldı. Reflü hastalığı ve gastrit ön plana çıktı. Mideyle ilgili sorunlar arasında mide ve yemekborusu kanserleri de yer alıyor ikinci sırada gastritler son olarak da ülser gelir. Türkiye’de konuyla ilgili istatistikler olmadığı için biz ancak görülme sıklığını ABD ve Avrupa’da yapılan araştırmalara göre değerlendiriyoruz. Reflü görülme sıklığı nüfusun yüzde 15-25′i civarındadır. Hastanın hayatı boyunca reflü olma ihtimali de yüzde 40′tır. Ülserin görülme sıklığı son zamanlarda yapılan tedavilerle azalmıştır.



Gastrit nedir neden olur?



Gastrit mide derisinin iltihabıdır. İki türü vardır. Biri ani başlangıçlı olan akut gastrit kızarıklık ve hücrelerde harabiyete neden olur. Bazı ilaçlar ve alkol de gastrit yapapr.



Gastrite hangi ilaçlar yol açar?



Romatizma ilaçları olarak bilinen bazı ağrı kesiciler kana karışarak da ortaya çıkar.



Gastritin tedavisi var mı?



Eğer suçlu bir bakteri ise veya bir ilaçsa ona göre tedavi belirlenir. Mide koruyucu ve asit azaltıcı ilaçlar verilir. Neden ilaç ve alkolse bunlar kesilir. Bakteriden kaynaklanıyorsa temizlenmesi için ilaç tedavisi yapılabilir. Mide derisi hasarlı olduğu için mide kendi ürettiği asitten daha çok etkilenir ve hastanın şikâyetleri de artar. Bunun için midenin asidi azaltılmalıdır. Diyet yapılmalı. Hastaya yasaklanan besinler ve içecekler söylenir. Bakteriye bağlı gastritlerde mevcutsa bakteriyi temizleme tedavisi antibiyotiklerle yapılır. Her baktreriye bağlı gastritte mikrop tedavisi şart değil.



Bu bakterinin görülme sıklığı nedir?



Yaklaşık olarak 100 kişiden 80′inde bu bakteri vardır. Yurtdışında bu oran özellikle Avrupa’da yüzde 50′ler civarındadır.



Bu bakteri nasıl bulaşıyor?



Bulaşma ağız yoluyla yiyecek ve içeceklerle olmaktadır. Hijyen oldukça önemlidir.



Gastritin tedavisi ne kadar sürer?



Eğer gastrit mikroba bağlıysa bir-iki haftalık antibiyotik tedavisiyle mikrop ortadan kaldırılabilir. Daha sonra hastaya yine mide koruyucu ilaçlar verilir. Gastrite bağlı şikâyetler bazen tamamen geçmeyebilir. İlaçlara ve alkole bağlı gastritlerde bunlar kesildiği zaman hasta rahatlamaya başlar. Normalde midenin onarım gücü vardır. İlaçlar iyileşmeyi hızlandırır.



Kişi bakterinin varlığını anlayabilir mi?



Bakteri her zaman bir yakınma oluşturmaz. Bazen bakteri vardır ama kişi bunun farkında değildir. Yıllarca hiç sorunsuz olarak bu bakteriyle yaşayabilir. Bu bakterinin var olup olmadığı çeşitli yöntemlerle belirlenebilir. Bu yöntemler arasında endoskopi en doğrusudur. Bunun yanında kan dışkı ve nefes testleri ile bakteri varlığı belirlenebilir.



Gastritin yaşla ilgili var mı?



Evet. Özellikle bakteriye bağlı gastritler yaşla beraber artar. Bebeklik ve çocukluk döneminde daha az görülür. Bakteri varlığı toplumumuzda 20′li yaşlara gelindiğinde yükselerek yüzde 50′leri bulmaktadır. Buna paralel olarak gastrit görülme oranı da yükselir. 50′li yaşlarda yüzde 80′lere yükselmektedir. Bakteri kırsal kesimde yaşayanlarda daha yaygındır.



Çocuklarda olur mu?



Evet ama yetişkinler kadar sık değildir.



Endoskopi nedir?



Endoskopi içi boşluklu organların bir aletle incelenmesidir. Bu alet hem görüntülemeyi hem de biyopsi gibi bazı işlemleri yapmaya olanak sağlar. Halk arasında ‘ışıklı hortum’ olarak adlandırılıyor. Ama bu alete sadece hortum demek haksızlık olur. Mükemmel bir tanı aracıdır. Eğer yemek borusu midenin çıkış kısmı ve onikiparmak barsağı incelenir.



Endoskopi sırasında neler olur zor mu?



Endoskopi 40 yıldır özellikle sindirim sistemi incelemesinde kullanılmaktadır. Eskiye oranla çok hareketli nasıl yapıldığına ve deneyimli bir yardımcı ekibinin olup olmamasına göre değişir. Endoskopiyi bu konuda eğitim görmüş olanlar yani gastroenterologlar yapmalıdır. Eğer bir engel yoksa hastaya bir ön hazırlık olarak ilaç uygulanmalıdır. Öncelikle hastanın dil kökü ve küçük dil çevresi diş hekimlerinin de kullandığı bölgesel uyuşma yapan bir spreyle uyuşturulur. Bu bulantıyı ortadan kaldırır. Daha sonra da kol damarından rahatlatıcı ve hafif uyku yapıcı ilaçlar verilir. Endoskopi bu şekilde yapıldığı zaman çok rahat olur. Çoğu zaman hasta işlem bittikten sonra “Gerçekten gastroskopi yaptınız mı? Bitti mi?” diye sormaktadır. Ayrıca gerekirse endoskopi sonrası uyku giderici ilaçlar da uygulanır. İşlem bittikten sonra hasta bir iki saat sonra işinin başında olabiliyor. Ama o gün araba kullanmasını ve aşırı dikkat gerektiren işler yapmasını istemiyoruz.



Peki nasıl bir işlem bu?



Yapılan iş şu: 8-10 milimetre kalınlığında son derece yumuşak bir boru yemekborusundan mideye ve onikiparmak barsağına görülerek yönlendirilip ulaşılıyor. Aşağı yukarı uzunluğu 110-120 santim arasında olan cihazın ucunda kamera var ve geçtiği bölgeleri bir televizyon ekranına yansıtıyor. Doktor da bu görüntülere bakarak hastanın incelenen bölgenin iç yüzeyini görüyor ve teşhisi koyabiliyor. Bu işlem sırasında hastanın nabız durumu ve oksijen düzeyi izleniyor. Gerekirse tanı için parça alınıyor (biyopsi) veya kanama durdurma polip çıkarma gibi tedavi edici işlemler de yapılabiliyor. İşlem 3-5 dakikada tamamlanıyor. Önceden en az 6 saatlik açlık gerekiyor.



Aç kalmak gastriti azdırır mı?



Gastritlerde uzun süre açlık genellikle şikâyetleri artırabilir. Bazen aç karnına şikâyetler daha yoğunken turşu ve sirke zararlılar arasındadır.



Sigara ve alkol gastritte etkili mi?



Sigaranın sindirim sisteminde çok olumsuz etkileri vardır. Özellikle nikotin mide asit salgısını artırmakta ve olumsuzluklara neden olmaktadır. Ayrıca nikotin mide giriş kapısının gevşemesine neden olmakta ve reflü hastalığına yol açmaktadır. İyileşmeyi geciktirmektedir. Alkolünde direkt tahriş edici etkisi mevcuttur. Sigara ve alkolün damarları etkilediği ve bu şekilde zararlı olduğu bilinmektedir.







Gastrit ve Reflü











--------------------------------------------------------------------------------



Teşhis birkaç saat alır



Gastritin belirtileri neler?



Midede yanma akut gastritlerde ani başlayan



ağrı bulantı ve kusma olabilir. İlaç ve alkole bağlı kanamalı gastritlerde kusmukta ve dışkıda kan görülebilir. Halsizlik ve bayılma hissi olabilir. Böyle durumlarda doktora başvurulmalıdır.



Kanama nasıl oluyor?



İlaçlara ve alkole bağlı olarak mide derisinde küçük yaralar oluşur. Bu yaralar çok sayıda olabilir ve sızma şeklinde kanayabilir. Kanaması olanların kusmuğunda bazen kırmızı renkte bazen de kahve telvesi şeklinde kan görülür. Ayrıca dışkıda siyahlaşlama olması da midede kanama belirtisidir.



Bu tip şikâyetleri olan hasta hastanelerin hangi servisine hangi uzman doktara başvurmalı?



Sindirim sistemiyle ilgili uzman bir doktora yani gastroenteroloğa başvurulmalıdır. Ancak kişi her an bir gastroenterolog bulamayabilir. O zaman gideceği adres dahiliye yani iç hastalıkları doktoru o da yoksa sindirim sistemiyle ilgili cerrah olmalı.



Peki kişi doktora gittiğinde tanı için ne gibi aşamalardan geçiyor?



Öncelikle doktorun hastayla karşılıklı konuşması ve şikâyetlerini dinlemesi gerekiyor. Hastanın söyledikleri doktorun teşhisinin önemli bir parçasını oluşturur. Muayene sırasında doktor gereken tetkikleri belirler ve yapılması için hastayı yönlendirir. Ağırlıklı olara mide şikâyetleri ön plandaysa iki yol izlenebilir. Birinci yol tetkikler olmadan bulgulara göre ilaç tedavisidir. Hasta tedaviden yarar görmezse tetkikler yapılır. İkinci yol ise direkt olarak inceleme yapılmasıdır. Endoskopi en önemli tanı araçlarından biridir. Eğer kanama varsa mutlaka endoskopi yapılmalıdır. Buna karın ultrasonografisi bazı kan tahlilleri ve dışkı tahlili de eklenebilir.



Tüm bu işlemlerin yapılması ne kadar sürer?



Teşhis konulması aslında eldeki imkânlarla ilgilidir. Hasta laboratuvarı ve endoskopi aleti bulunan bir yerdeyse tetkiklerin süresi çok kısadır. Tüm bu aşamalar birkaç saat içinde gerçekleşir ve sonuca ulaşılır. Endoskopi ve bazı kan tahlilleri için aç olmak gerekir.







Karında basınç var: Reflü







Yemekten sonra mideden yukarıya doğru kaçışa reflü deniyor. Yemekborusunda yanma şişmanlarda karın içi basınç arttığı için daha sık görülüyor







Mide hastalıklarında ülserin yerini reflü aldı. Prof. Dr. Kadir Bal yemeklerin ağza gelmesi diye özetlenen reflüyü anlattı:



Reflü nedir?



Midede ne varsa onun yemekborusuna ve ağıza gelmesidir. Yemeklerden sonra reflü olması belirli bir sayıya kadar normaldir. Yenilen gıdalar mide asidi varsa safranın ağıza doğru gelmesi reflüyü yaratır. Mideden salgılanan pepsin de bunların arasında bulunabilir.



Peki reflü bir hastalık mıdır?



Reflü genelde her yemekten sonra olabilen gazlı bir şeyler içildiği zaman midenin genişlemesi ve midedeki havanın sıkışmasına bağlı olarak bazı geri kaçırmalar olabilir. Ancak bunun hastalık olması için kişiyi rahatsız edecek bazı belirtilerin ortaya çıkması gerekir.



Reflü bir hastalığın nedeni veya sonucu olabilir mi? Örneğin ülser sonrasında ya da öncesinde reflü oluşabilir mi?



Reflü özellikle yemekborusunun altındaki mide geçişinde bulunan kapının çalışma bozukluğundan kaynaklanır. Buna eşlik eden başka faktörler de vardır. Örneğin midenin boşalımının iyi olmaması veya midenin boşalmasını engelleyecek mide çıkışında bir daralma olması reflüye neden teşkil eder. Bu daralmaya çoğu kez ülser de neden oluşturabilir. Bu gibi durumlarda reflünün oluşumu daha da kolaylaşır. Bunun yanında reflüye bağlı aspirasyon pnömonisi dediğimiz akciğer enfeksiyonu ve kronik farenjit de çıkabilir.



Neden oluşuyor reflü?



Yemekborusunun hemen altında basınçla çalışan bir kapı bulunmaktadır. Bu kapının çalışmasının bozulması sinir uçlarını uyararak ağrı ile yanma oluşturur. Reflü oluşumunun bir başka nedeni de karın içi basıncını artıran durumlardır. Özellikle kilolu hastalarda karın dışı ve içindeki yağ kütlesinin mideye bası yapması sonucu mide içeriğinin geriye doğru kaçışı meydana gelir. Hamilelikte de bu mantıkla reflü çıkabilir. Bebeğin büyümesiyle annenin mide içi basıncı artar ve mideden yukarıya doğru kaçışlar olur.



Şişman insanlarda risk fazla mı?



Evet reflü şişman insanlarda daha fazla görülür. Nedeni yağlanmayla birlikte karın içi basıncının artması. Biz bu nedenle reflüsü olan şişman hastaların öncelikle zayıflamasını istiyoruz. Çünkü yağlarla birlikte karın içi basınç artınca mideden geri kaçışlar sıklaşır.



Ses kısıklığı neden oluyor?



Reflü sırasında mideden yukarıya çıkan asit ve safra ses tellerini tahriş eder. Orada bir ödem meydana getirir. Buna bağlı olarak da seste kısılmalar çatallaşmalar olur. Reflünün tedavisi bu problemi de ortadan kaldırır.







Belirtileri yüzünden astımla karışıyor



Mide üst bölümünde ağrı kronik farenjitin belirtileri de reflüde



sıkça görülür. Hatta bazen midedeki asit ve diğer maddeler o kadar büyük oranda hastanın nefes borusuna kaçar ki zatürree nedeni olabilir. Ses kısıklığı ve hıçkırık da reflünün diğer belirtileri arasındadır