Resim ve Heykel Müzesi (Beşiktaş)



İstanbul ili Beşiktaş ilçesinde, Dolmabahçe Sarayı’nın Veliaht Dairesi’nde bulunan bu müze günümüzde Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi’ne bağlıdır. Osmanlı Veliahdı Abdülmecit Efendi bu veliaht dairesinde yaşamış, burada resim yapmış, Batı müziği konserleri verdirmiştir. Veliaht Dairesi yaklaşık 3.672 m2’lik bir alan üzerinde kurulmuştur. Osmanlı hanedanının yurt dışına çıkarılmasından sonra uzun süre boş bırakılmıştır.


Sanayi-i Nefise Mektebi’nin kurucusu ve ilk müdürü olan Osman Hamdi Bey ve ondan sonra gelen Halil Ethem Bey de Müze-i Hümayun’un yanı sıra bir resim ve heykel müzesi kurmak istemiş, ancak bunu günün şartlarından ötürü gerçekleştirememişlerdir.


Cumhuriyetin ilanından sonra, boş duran bu yapı Atatürk’ün dikkatini çekmiş ve değerlendirilmesini, Resim ve Heykel Müzesi yapılmasını istemiştir. Bunun üzerine Güzel Sanatlar Akademisi’ne bağlı olarak kurulması planlanan müzenin tahsisi 22 Haziran 1937’de Milli Saraylar Müdürlüğü’nden istenmiştir. Bunun ardından 18 Ağustos 1937’de Veliaht Dairesi Güzel Sanatlar Akademisi’ne bu amaçla tahsis edilmiştir. Müzenin müdürlüğüne Galatasaray Lisesi Resim Öğretmeni Halil Dikmen getirilmiş, Onun yanı sıra dönemin konu ile ilgili kişilerinden Ahmet Muhip Dranas, Ressam Cihat, Ressam Hamdi, Ressam Nuri İyem ve Ressam Rahmi Artemiz beyler de görevlendirilmişlerdir.



Resim ve Heykel Müzesi’nin kurulma çalışmalarına başlanmışsa da elde yeterli koleksiyon bulunmuyordu. Bunun için de çoğu dağınık vaziyette resimlerin toplanmasına çalışılmıştır. Başlangıçta toplanan resim koleksiyonlarının büyük bir kısmını Dolmabahçe Sarayı’ndaki tablolar oluşturmuştur. Bu tablolar arasında Türk ressamlarının yanı sıra Fransız, İtalyan ve Rus ressamlarının eserleri de bulunuyordu. Dolmabahçe Sarayı’ndaki bu koleksiyonlar Sultan Abdülmecit, Sultan Abdülaziz ve II. Abdülhamit zamanında meydana getirilmişti. Bu arada Ankara Halkevi’nden, Ankara Vakıflar Müdürlüğü’nden, CHP merkezinden, Başbakanlıktan, Gazi Terbiye Enstitüsü’nden, Ankara Etnografya Müzesi’nden, İsmet Paşa Kız Enstitüsü’nden, Müzik Öğretmen Okulu’ndan ve Ankara Belediyesi’nde bulunan çeşitli resimler de buraya getirilmiştir.


Kısa süre içerisinde teşhir ve tanzimi yapılan müze 20 Eylül 1937 günü ziyarete açılmıştır. Atatürk Dolmabahçe Sarayı’nda toplanan II. Türk Tarih Kongresi’nden çıkar çıkmaz bu müzeyi gezmiş, Akademi Müdürü Burhan Toprak ve müze müdürü Halil Dikmen tarafından bilgilendirilmiştir. Ayrıca Atatürk müzenin halka ücretsiz olarak gezdirilmesini de istemiştir.


İstanbul Resim ve Heykel Müzesi II. Dünya Savaşı sırasında güvenlik gerekçesi ile boşaltılmış ve müze kapatılmıştır. Bu binada bir süre İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi tarafından öğrenim verilmiştir. Müze 1951 yılı Ağustos’unda yeniden ziyarete açılmıştır. Müzenin müdürleri arasında başta Prof.Dr. Nurullah Berk olmak üzere gibi ünlü ressamlar görev almışlardır.


Resim ve Heykel Müzesi’nde Halil Ethem Bey’in Elvah-ı Naşiye koleksiyonu başta olmak üzere Türk resim sanatının çeşitli heykel, seramik, özgün baskıların yanı sıra ağırlığı resimler oluşturmaktadır. Buradaki yapıtların büyük bir kısmı periyodik olarak Ankara ve İzmir Devlet Resim ve Heykel Müzeleri ile Anadolu’nun çeşitli yerlerindeki resim galerilerinde sergilenmiştir. Müzede sürekli resim sergileri açılmakta olup, içerisinde bir de resim onarım atölyesi bulunmaktadır. Üniversite tarafından kısa süreli resim kursları halka yönelik olarak açılmaktadır.



Müze içerisindeki eserler yirmi ayrı salonda sergilenmektedir. Burada Bonnard, Pablo Picasso, Albert, Marquet, Salvator Valeri, Warnia Zarzecki, Andre Derain, Raoul Dufy, Maurice Utrillo, Henri Matisse ve A. Dunoyer de Sagonsac, Kasımpaşalı Hilmi, Şeker Ahmet Paşa, Süleyman Seyit, Hüseyin Zekai Paşa, Halil Paşa, Hoca Ali Rıza, Ahmet Ziya Akbulut, Hikmet Onat, Osman Hamdi Bey, Nurullah Berk, Şeref Akdik, Cevat Dereli, Refik Epikman, İhsan Özsoy, İsa Behzat, Nazmi Ziya Güran, Feyhaman Duran, Namık İsmail, Avni Lifij, Sami Yetik, Ömer Adil, Melek Celal, Belkıs Mustafa, Müfide Kadri, Güzin Duran, Nazlı Ecevit, Zeki Kocamemi, Ratip Aşir Acudoğlu, Cemal Tollu, Elif Naci, Abidin Dino, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Eşref Üren, Eren Eyüboğlu, Arif Kaptan, Sabri Berkel, Ferruh Başağa, Fikret Mualla, Cihat Burak, Neşet Günal, Şükriye Dikmen, Özdemir Altan, Devrim Erbil, Neşe Erdok, Şadi Çalık, Hüseyin Gezer, Hadi Bara, Kuzgun Acar, Ali Teoman Germener, Tamer Başoğlu, Yavuz Göray gibi sanatçıların resim, heykel ve özgün baskıları bulunmaktadır.


İstanbul Resim ve Heykel Müzesi 1976–1980 yılları arasında yangın geçirmiş ve bu nedenle de bir süre kapalı kalmış, 1981 yılında yeniden ziyarete açılmıştır.


Basın Müzesi (Eminönü)



İstanbul Eminönü ilçesi Divanyolu Caddesi’nde bulunan Basın Müzesi Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nin yönetimindedir.


Müzenin bulunduğu yapı Maarif Nazırı Saffet Paşa tarafından 1865 yılında yaptırılmıştır. Maarif-i Umumiye Nezareti (Milli Eğitim Bakanlığı) ve İstanbul Darülfünun (Üniversite) hizmetindeki binada daha sonra Osmanlı Sansür Heyeti çalışmış ve 1908’de Şehrülemaneti’ne (İstanbul Belediyesi) devredilmiştir. Bu yapı 1908’den 1983`e kadar Belediye’nin bazı birimlerine hizmet vermiştir. Nezih Demirkent’in başkanlığındaki Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Yönetim Kurulu ile İstanbul Belediye Başkanı Abdullah Tırtıl arasında yapılan anlaşmayla Cemiyete kiralanmıştır. Cemiyet tarafından 1984–1988 yılları arasında restore edilen bina, 9 Mayıs 1988’de Basın Müzesi olarak hizmete açılmıştır.


Basın Müzesi Türkiye’nin ilk, dünyanın da basın ile ilgili dördüncü müzesidir. Basın teknolojisi ve bu teknoloji ile üretilen çeşitli eserlerin sergilendiği müzenin zemin katında baskı makinelerine yer verilmiştir. Burada 1870 tarihli taş baskı makinesi, 1892 yapımı tipo baskı makinesi, prova tezgâhı, Alman yapımı 1930 tarihli düz baskı yapan iki adet el pedalı, Alman Leipzig yapımı Spies marka ofset makinesi ve bunun yanı sıra dizgi, entertip dizgi makineleri, matbaa bıçakları, tahta ve kurşun kalıplar, klişe malzemeleri sergilenmiştir.


Müzenin birinci katında İbrahim Mütefferika’nın 1729’de Türkiye’de kurduğu ilk matbaanın dokümanlara dayanılarak yapılmış maketi, bu matbaada basılmış gazete örnekleri, çeşitli yazılı belgeler, gazetelerle ilgili bilgi ve tablolar, basımda kullanılan araç ve çeşitli makineler bulunmaktadır. Bu bölümde Türk gazetecilik tarihinin başlangıcı olan 1828 tarihli Vakayi-i Mısrıye Gazetesi de görülmektedir. Ayrıca II. Meşrutiyetle birlikte başlayan yayına geçen gazeteler, Milli Mücadele sırasındaki çeşitli gazeteler de burada bulunmaktadır. Basın sanayisi ile ilgili çeşitli eserler, XIX. yüzyıldan kalma cilt presi, günümüzde kullanılan klişe makinesi, Radiofoto, Telefoto cihazlarının ilk örnekleri, telex cihazları ve 1970’li yıllarda kullanılmaya başlayan dizgi makinelerine de burada yer verilmiştir.


Müzenin ikinci katında sergi salonları ile bir de sanat galerisi vardır. Bu salonlarda 20’şer günlük aralarla seramik, ebru, hat, tezhip ve minyatür çalışmaları düzenlenmektedir. Bu atölyelerde yapılan eserler sergilenmektedir.


Müzenin üçüncü katı kütüphane ve dokümantasyon merkezine ayrılmıştır. Burada çeşitli gazete, dergi, kitap, küpür, tez ve danışma kaynaklarının yanı sıra Türkiye’de basınla ilgili her türlü bilgi ve belgeler bulunmaktadır. Bunların yanı sıra müzenin 25 kişilik okuma, 100 kişilik konferans salonu vardır. Bu arada müzede bir de basın şehitleri galerisi kurulmuştur.


Müzenin dördüncü katı ise tamamen yönetimle ilgili birimlere ayrılmıştır.