Konu: Bazı sahabe,tabiîn, onlardan sonra gelen tasavvuf büyüklerinin son nefeslerindeki....

Cüneyd-i Bağdadî (rah) anlatıyor: "Ölüm hastalığında üstadım Serî-i Sakatî'nin ziyaretine gittim.
"Kendinizi nasıl hissediyorsunuz?" diye sordum, bana şu bey iti okudu:
Başıma gelenler doktorumdan olunca, ona bunları nasıl şikâyet edeyim!
Sonra onu serinletmek için bir yelpaze aldım. Bunu görünce, "Ciğeri yanan biri yelpazenin serinliği ile ne bulacak?" dedi ve şu beyitleri okudu:
Kalp kavrulmuş, göz yaşları dinmek bilmiyor, keder keder üstüne, sabırsa bölük pörçük...
Nasıl istikrar bulsun o kimsenin nefsi, kararsız hevâ ve hevesi ona günah işletmeye devam ettikçe...
Ey rabbim! Benim için kurtuluş sağlayacak bir şey kalmışsa, ihsan et onu bana son nefeslerimde olsa da...

Anlatıldığına göre Ebû Bekir Şiblî'nin arkadaşlarından bir grup, ölüm hastalığında iken ona ziyarete geldiler ve
kendisine,
"Lâ ilahe illallah de" diye telkinde bulundular. Bunun üzerine Şiblî şu beyitleri okudu:
Bir ev ki sen varsan orada, artık ihtiyaç yoktur ışığa, Geldikleri zaman delilleriyle bütün insanlık bizim delilimiz ümidimizi bağladığımız cemâlindir artık.

Bir gün olsun kurtulmayı beklersem senden eğer, vermesin Allah onu bana.

Anlatıldığına göre Ebü'l-Abbas b. Atâ, hayatının son anlarında Cüneyd-i Bağdâdî'nin yanına geldi. Selâm verdi, fakat Cüneyd hemen selâmını almadı. Aradan bir müddet geçtikten sonra selâmını aldı ve, "Selâmını geç aldığım için özür dilerim, çünkü ben günlük virdimi (zikrimi) çekiyordum" dedi. Sonra yüzünü kıbleye doğru çevirdi, Allahü-ekber dedi ve ruhunu teslim etti.

Ölüm döşeğinde yatan Kettânî'ye (rah), "Amellerin ne türdendi? diye sorulur. Kettânî, "Ecelim yaklaşmış olmasaydı onu size anlatmazdım" dedi ve ardından şu halini anlattı:
"Kırk yıldan beri kalbimin kapısında bekledim. Oradan Allah'ın rızâsının dışında bir şeyin geçtiğini gördüğümde onu hemen kalbimden uzaklaştırdım."

Mu'temir'in anlattığı bir kıssa şöyledir: Hakem b. Abdül-melik ölüm döşeğine düşüp de insanlar onu ziyaret ettiklerinde aralarında ben de vardım. "Allahım! Ona ölüm sancılarını kolaylaştır" diye ona duada bulundum. Ardından birçok iyiliğini zikrettim. Hakem bir zaman sonra kendine geldi ve, "O konuşan kimdi?" diye sordu. "Benim" dedim. Hakem, "Ölüm meleği bana, 'Korkma! Ben her cömerde karşı çok yumuşak davranırım' dedi." Sonra ruhunu teslim etti.

Yusuf b. Esbât-ı Şeybânî (rah) ölüm döşeğine düştüğü zaman dostu Huzeyfetü'l-Mar'aşî (rah) onun ziyaretine geldi. Onu sıkıntılı ve huzursuz bir vaziyette bir o yana bir bu yana sallandığını görünce, "Ebû Muhammedi Şimdi sıkıntı ve sızlanmanın zamanı mıdır?" dedi. Yusuf b. Esbât, "Ebû Abdullah! Nasıl sızlanmayayım, nasıl tedirgin olmayayım, Allah için ihlâsla, sadıkane olarak yaptığım bir amelimi hatırlamıyorum ki!" dedi.
Huzeyfe demiştir ki: "Hayret doğrusu; böyle sâlih bir insan öleceği vakit bile Allah için ihlâslı bir ameli olmadığına yemin edebiliyor!"
davran!"

Megâzilî anlatıyor: Şu sûfî arkadaşlarımızdan, yaşlı ve hasta bir adamın yanına gittim. Son nefeslerini vermekteydi. Diyordu ki: "Ey rabbim! Bana dilediğini yapma imkânın var; bana yumuşak davran!"

Vefatı esnasında şeyhlerden biri Mümşâd-ı Dîneverî'yi ziyarete geldi. "Allah (c.c) sana şöyle şöyle ikramlarda bulunsun, böyle ikram etsin..." diye dualarda bulundu. Müm-şâd güldü ve,
"Otuz senedir cennet ve nimetleri bana arzedilmektedir, ancak ben onlara gözümün ucuyla dahi bakmış değilim" dedi.118

Son nefeslerini vermekte olan Ruveym'e (rah), "Lâ ilahe illallah de" diye telkinde bulunduklarında Ruveym onlara, " Zaten ben ondan başka bir kelimeyi doğru dürüst söyleyemem ki?" karşılığını verir.

Ölüm döşeğindeki Ebü'l-Hüseyin Nûrî'ye, "Lâ ilahe illallah de!" diye telkinde bulunduklarında hazret, "Bu anda ondan başka önemli bir iş mi var!" demiştir.