Şazeli Şeyhi Ali Dede Türbesi (Merkez)


Şanlıurfa Halil’ür Rahman Cami ve Külliyesinin haziresinin kuzeydoğu köşesinde, Halil’ür Rahman Gölü’nün güneyinde bulunan bu türbe, Şazeli Şeyhi Ali Dede’ye aittir. Ali Dede ile ilgili yeterli bilgiye rastlanmamakla beraber Sultan IV.Murat devrinde yaşadığı söylenmektedir.


Türbe kesme taştan ve tek kubbelidir.



Osman Veli Hazretleri Türbesi (Merkez)


Şanlıurfa’da Hz. İbrahim’in doğduğu kabul edilen mağaraya bitişik olan bu türbe XIX.yüzyıl Kadiri Şeyhlerinden Osman Veli Hazretlerine aittir. Hz. İbrahim Makamının doğusunda küçük bir mezarlık içerisindeki bu türbe kesme taştan ve tek kubbelidir. Türbe içerisinde Osman-ı Veli’nin sandukası kendisine özgü el yazmaları, kitapları, hırkası, tespihi, Kuranı ve eşyaları da sergilenmektedir.



Çift Kubbeli Kümbetler (Merkez)


Şanlıurfa il merkezinde Şanlıurfa Kalesi’nin doğusundaki mezarlık içerisindeki iki mezar anıtı halk arasında Çift Kubbe olarak tanınmaktadır. Bu türbenin kime ait olduğu ve yapım tarihi bilinmemektedir.


Kümbet altı taş ayak üzerine oturan, üzeri kubbeli açık kümbet şeklindedir. Türbede iki sanduka bulunmaktadır.



Seyyid Hacı Ali Türbesi (Merkez)


Şanlıurfa Harran Kapı Mezarlığı’nda bulunan bu türbe Seyyid Maksud oğlu Seyyid Hacı Ali’ye aittir. Türbe içerisinde Kadiri şeyhi Hacı Mustafa Efendi (1876), iki oğlu, bir kızı ve 1969 yılında ölen Şeyh Hüseyin’e ait toplam altı mezar bulunmaktadır. Bu türbe halk arasında Kral Kızı Türbesi olarak da tanınmaktadır.


Türbe kesme taştan sekizgen planlı olup, üzeri kubbe ile örtülüdür. Kapısı üzerindeki kitabesi bulunmaktadır.


Kitabe:


“Bu mezar, seyyidler seyyidi, iyilik ve gü¬zellikler ba¬bası, Seyyid Maksud oğlu Seyyid Hacı Ali'nindir. Allah'ın rahmetine kavuştuğu Rebiülevvel 1003 (Kasım 1594) tarihinde burası bina edilmiştir.”



Şeyh Mesud Türbesi (Merkez)


Şanlıurfa il merkezinde Selçuklu üslubundaki medresenin eyvanı içerisinde Şeyh Mesud’un sandukası bulunmaktadır. Şanlıurfa yapılarının en eskilerinden birisi olan bu türbenin yakınındaki kaya üzerine yazılmış bir kitabe bulunmaktadır.


Kitabe:


”Bu sarnıc, Nişaburlu Said Hengel'in oğlu Mes‘ud tarafından 10 Receb 579 (30 Ekim 1183) tarihinde oyulmuştur. Kim Allah'ı yardıma çağırırsa, Allah ona ve bütün Müslümanlara yardım ve merhamet etsin.”


Bu kitabeye dayanılarak türbenin Nişaburlu Sait Hengel’in oğlu Mesud’a ait olduğu sanılmaktadır. Bu durumda türbe ve yanındaki medresenin XII.yüzyılın ikinci yarısında yapıldığı sanılmaktadır.



Şeyh Bekir Türbesi (Merkez)


Şanlıurfa Yıldız Mahallesi’nde Ulu Cami’nin yakınında bulunan bu türbe halk arasında Şıh Bekir Ziyareti olarak tanınmaktadır. Hoca Halil Efendi vakfiyesinden öğrenildiğine göre, yanında Şeyh Ebubekir Efendi’nin XVI.yüzyılın ortalarında yapılmış olan sebili bulunmaktadır.
Türbe içerisinde Şeyh Ebubekir Efendi’nin sandukası bulunmaktadır. Aynı zamanda sandukanın önündeki giriş cephesine açılan kafesli pencereden de Ulu Cami’ye gelenlere şerbet ikram ediliyordu.


Türbe kesme taştan dikdörtgen planlı olarak yapılmış, giriş kapısı üzerine kitabesi yerleştirilmiştir. Bu türbe Şanlıurfa Valiliği çevre düzenleme ve restorasyon çalışmaları sırasında, 1990-1995 yıllarında onarılmıştır. Önceki dönemlerde içerisine döşenen fayanslar sökülmüş, çürüyen taşları değiştirilmiş, önündeki şerbet penceresi de yenilenmiştir.



Şehabettin Ahmet Türbesi (Merkez)


Şanlıurfa Ulu Cami avlusundaki hazire içerisindeki bu türbe, kitabesinden öğrenildiğine göre Mevlâna Halit Bagdadi’nin oğlu Şehabettin Ahmet için 1823 yılında Halep Valisi Osman Nuri Paşa tarafından yaptırılmıştır.


Türbe kesme taştan kare planlı olup, üzeri kubbe ile örtülüdür. Zamanla orijinalliğinden uzaklaşan bu türbeyi Şanlıurfa Valiliği çevre düzenleme ve restorasyon çalışmaları sırasında, 1990-1995 yıllarında onarılmıştır.



Muhammet Muhiddin Türbesi (Merkez)


Şanlıurfa Ellisekiz Meydanı’nda Şeyh Saffet Dergâhı’nın batısına bitişik olan bu türbe 1795 yılında yaptırılmıştır.


Kesme taştan yapılmış olan türbenin yanında bir de çeşmesi bulunmaktadır. Türbe, Şanlıurfa Valiliği çevre düzenleme ve restorasyon çalışmaları sırasında, 1990-1995 yıllarında onarılmıştır.



Nimetullah Bey ve Lütfi Bey Türbeleri (Merkez)


Şanlıurfa Nimetullah Cami avlusunun ortasında bulunan bu türbe, Nimetullah Bey’e aittir. Türbenin giriş kapısı üzerindeki kitabede;


”Zir-i zemin hücrede yatan merhumlara Fatiha. Ruz Beg eş-şehir bi Nimettullah Beg sene 1003 (1594)” yazılıdır.


Türbe kesme taştan yapılmış olup, dikdörtgen planlıdır. Türbe içerisinde üç sanduka bulunmaktadır. Bunlardan ikisi Nimetullah Bey ile Ali Bey ibni Lütfi Bey’e (1594) aittir. Diğer sandukanın kitabesi silindiğinden kime ait olduğu anlaşılamamıştır. Büyük olasılıkla da Ruz Bey’in soyundan gelen birine ait olmalıdır.


Türbe, Şanlıurfa Valiliği çevre düzenleme ve restorasyon çalışmaları sırasında, 1990-1995 yıllarında onarılmıştır.



Hekim Dede Türbesi (Merkez)


Şanlıurfa Hekim Dede Camisi’nin avlusunda bulunan bu türbede gömülü olan Hekim Dede’nin kim olduğu kesinlik kazanamamıştır. Yanındaki 1633 tarihli Hekim Dede Camisi’nden önce yapıldığı sanılmaktadır.


Türbe kesme taştan, kare planlı ve tek kubbelidir. Yuvarlak kemerli giriş kapısının yanında dikdörtgen şekilde küçük bir penceresi bulunmaktadır. Türbe, Şanlıurfa Valiliği çevre düzenleme ve restorasyon çalışmaları sırasında, 1990-1995 yıllarında onarılmıştır.



Hayat El Harrani Türbesi (Harran)



Şanlıurfa ili, Harran ilçesinde bulunan bu türbe, XII.yüzyılda Harran’da yaşamış ve 1185 yılında aynı yerde ölmüş bir İslam alimi olan Şeyh Yahya Hayat El Harrari’ye aittir. İbn-i Cübeyr Onunla ilgili bazı bilgiler vermektedir:


“Allah bu şehri dindar, iyi kişilerin oturduğu, kendini Allah’a adamış seyyahların uğradığı bir yer yapmış. Bu kişilerden Ebü’l Berakat Hayat bin Abdülaziz’i kendi ismini taşıyan mescidin zaviyesinde ziyaret ettik. Onda zahitlerde gördüğümüz halleri gördüm. Şeyh Ebü’l Berakat’ın yanına vardık. 80 yaşını aşmıştı. Bizimle el sıkıştı, bize hayırlı dualarda bulunup oğlu Omar’ı görmemizi tavsiye etti.”


İbn-i Cübeyr’in vermiş olduğu bu bilgilerden, şeyhin ölümünden önce burada kendisine ait bir mescit ve zaviyenin bulunduğu da anlaşılmaktadır.


XVII.yüzyılda Harran’a gelen Evliya Çelebi de bu türbeden söz etmiştir:


”Şeyh Yahya Ziyaret Yeri, Harran dibindedir. Kutupluğa ayak basmış ulu sultandır. Harran Kalesi’nin yanında çöl tarafında büyük bir kubbe içinde metfundur. Çöl Arapları bu sultana son derece bağlıdırlar hatta Araplar arasında mühim bir mesele için yemin ettirmek icap etse de Basra, Lahsa, Umman, Cezayir, Kurna’dan gelip bu sultanın üzerine Yahya Hayati’nin başı için deyip duvara el sürse Allah’a yemin etmiş gibi sayılır.”



Şeyh Yahya Hayat el Harrani’nin türbesi camisinin yanındadır. Cami ve türbe değişik zamanlarda onarım görmüş ve bazı değişikliklere uğramıştır. İlk yapılışında kare planlı tromplu bir kubbe ile örtülü olan türbenin doğu tarafına sonraki yıllarda kubbeli ikinci bir bölüm daha eklenmiştir. Talbot Rice sandukanın bulunduğu kubbeli mekânın Eyyubiler zamanında yapıldığını ileri sürmüştür.


Cami ile türbe birbirinden bir duvarla ayrılmıştır. Bu duvara iki onarım kitabesi yerleştirilmiştir. Kitabelerden birinde Şeyh Hayat İbn Kays’ın ismi ve Ebcet hesabı ile h.882 (1399); diğer kitabede ise cami ve makamın h.1168 (1755) tarihlerinde onarıldığı yazılıdır.



Cabir El Ensar Türbesi (Harran)



Şanlıurfa ili Harran ilçesine 20 km. uzaklıktaki Cabir El Ensar (Yardımcı) Köyü’nde Cabir Bin Abdullah (Cabir El Ensari) Türbesi ve camisi bulunmaktadır. Cabir El Ensar 607 yılında Mekke’de doğmuş, 697’de de Medine’de ölmüştür. Peygamber ile birlikte savaşlara katılmış, Şam’ın, Harran’ın ve Urfa’nın fetihlerinde bulunmuştur. Bu türbenin makam olması kuvvetle muhtemeldir.


Türbe kesme taştan, dikdörtgen planlı olup caminin doğusuna eklenmiştir. Üzeri merkezi bir kubbe ile örtülüdür. Kuzey cephesindeki pencerelere örgü motifli, daireler içerisine yerleştirilmiş palmet ve lotuslardan oluşan bir bordür yerleştirilmiştir. Ayrıca portal üzerinde de aşağıya doğru sarkık palmet dizileri bulunmaktadır. Bu motiflerin Şanlıurfa’daki taş işçiliği arasında tek örnek olması yönünden de oldukça önemlidir.


Türbe Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından 1992 yılında restore edilmiştir.



İmam Bakır Türbesi (Harran)


Şanlıurfa ili Harran ilçesine 3 km. uzaklıktaki İmam Bakır Köyü’nde bulunan bu türbe, 12 İmam’dan beşincisi olan Ebu Cafer İmam Muhammed Bakır’a atfedilmiştir. Türbenin yanında aynı isimde cami de bulunmaktadır.


Türbe bir makamdır. Ebu Cafer, Hz. Fatma’nın torunu olan ve ilminden ötürü Bakır unvanını almış, 676 yılında Medine’de doğmuş, 721 yılında da Hamime’de ölmüş ve Medine-i Münevvere’deki Baki Mezarlığı’na gömülmüştür. Hz. Ömer zamanında Urfa ve Harran’ın fethine katılmıştır. Bu savaşta kopan parmağı buraya gömülmüş ve üzerine bu türbe yapılmıştır.


Türbe değişik zamanlarda yapılan onarımlarla özelliğini yitirmiştir. Bugünkü türbe kesme taştan kare planlı olup, üzeri merkezi bir kubbe ile örtülüdür. Türbe içerisinde İmam Bakır’ın sandukası ve duvarda da bir mihrap nişi bulunmaktadır.



Eba Müslimi Horasani Türbesi (Suruç)


Şanlıurfa ili Suruç ilçesinin 10 km. doğusundaki Ziyaret Köyü'nde bulunan Şeyh Eba Müslimi Horasani Türbesi, Selçuklular zamanında 1168 yılında yapılmıştır. Sultan IV.Murat tarafından türbe genişletilmiş ve yeniden yapılmıştır.


Türbe, moloz ve kesme taştan yapılmış, 25.00x35.00 m. ölçüsünde dikdörtgen planlıdır. Türbenin üzeri kubbe ile örtülüdür. Girişteki küçük bir bölüme Şeyh Eba Müslimi Horasani'ya ait olduğu sanılan bir sanduka bulunmaktadır. Sonraki yıllarda buraya eklenen karanlık bir odanın akıl hastaları için yapıldığı söylenmiş ancak, bunu belirten bir belgeye rastlanmamaktadır.


Türbenin karşısında Şeyh Müslimi'nin kölesi Şeyh Sait'e ait ikinci bir türbe bulunmaktadır. Bu türbe de kesme taştan ve kubbe ile örtülüdür.



Hz.Eyyüp Peygamber Türbesi (Viranşehir)


Şanlıurfa ili Viranşehir ilçesine 3 km. uzaklıktaki Eyyüp Nebi Köyü’nde Eyyubi Nebi Mescidi’nin doğusunda bulunan bu türbe, aslında bir makamdır. Buradaki dikdörtgen planlı, tek kubbeli, kesme taştan yapı 1990’lı yıllarda Şanlıurfa Valiliği çevre düzenlemesi ve restorasyon çalışmaları sırasında Mimar Cevher İlhan ve İnş.Müh.Yahya Çini’nin projelerine göre yeni baştan yapılmıştır.


Bugünkü türbe sekizgen planlı kesme taştan olup, üzeri kasnaklı bir kubbe ile örtülmüştür. Ön kısmına da küçük kubbeli bir revak yapılmıştır.


Eyüp Peygamber mezarının 500 m. güneybatısında da El Yesa Peygamberin türbesi bulunmaktadır.



Hz.El Yesa Peygamber Türbesi (Viranşehir)


Şanlıurfa Eyyüp Nebi Köyü’nün güneybatısında bulunan bu türbe briket duvarlı, düz damlı basit bir yapı iken, Şanlıurfa Valiliği çevre düzenleme ve restorasyon çalışmaları sırasında 1990’lı yıllarda yıkılmış ve kesme taştan yeni bir türbe yapılmıştır.


Yeni yapılan türbe dikdörtgen planlı, kesme taştan ve üzeri kubbe ile örtülmüştür. Türbenin sağ ve soluna namaz kılınacak mekânlar eklenmiştir. Türbe içerisindeki El Yesa Hazretlerinin sandukası kesme taştan olup, Ahlat mezar taşlarına benzer şekilde Mehmet Oymak tarafından yapılmıştır.



Hz.Rahime Hatun Türbesi (Viranşehir)


Şanlıurfa Eyyüp Nebi Köyü’nde, köy mescidinin kuzeyinde bulunan bu türbenin mimari bir özelliği bulunmamaktadır.


Dikdörtgen planlı, kubbeli olan bu yapı Şanlıurfa Valiliği çevre düzenlemesi ve restorasyon çalışmaları sırasında yıkılmış ve yerine dikdörtgen planlı, saçaklı ve üzeri kubbeli, iki cephesi yarım yuvarlak daire şeklinde açık bir türbe yapılmıştır. Böylece mezarın dışarıdan görülmesi sağlanmıştır.