Isparta’da Selçuklu, Beylikler ve Osmanlı döneminde yapılmış olan medreselerden hiç biri il merkezinde günümüze gelememiştir. Bugün bunların yalnızca isimleri bilinmektedir. Kaynaklardan öğrenildiğine göre bunların başında Şakirzade Medresesi, Harabizade Medresesi, Hasan Efendi Medresesi, Müftü Efendi Medresesi ve Mehdioğlu Medresesi gelmektedir.

Şarkikaraağaç ilçesinde ise Durmuş Efendi Medresesi, Hacı Emin Efendi Medresesi (Minareli), Süleyman Efendi Medresesi, Beşkonaklızadeler Medresesi, Koca Rüştü Efendi Medresesi, Müftü Ragıp Efendi Medresesi, Hartuşlu İbrahim Efendi Medresesi ve Hacı Sait Efendi Medresesi de günümüze ulaşamamıştır.


Gazi Ertokuş Medresesi (Atabey)


Isparta Atabey ilçesinde bulunan Gazi Ertokuş Medresesini kitabesinden öğrenildiğine göre Sultan I. Alaeddin Keykubat zamanında Selçuklu uç kumandanı Mübarizeeddin Ertokuş h.621 (1224) yılında yaptırmıştır. Medresenin mimarı bilinmemektedir.

Medresenin blok taşları Atabey (Agrai) ve Bayat’ta (Seleukeia Sidera) bulunan antik yapılardan buraya getirilmiştir. Medrese, Kapalı tip Medrese plan türünde yapılmıştır. Buna göre medresenin bir dış avlusu, bir iç avlusu, türbesi ve medrese hücreleri bulunmaktadır.

Medresenin basık kemerli bir kapısından bir eyvana girilmektedir. Bu eyvanın iki yanındaki odalardan ikisine kapılarla girilmekte, diğerlerine ise yalnızca pencereler açılmıştır. Bu kapı Selçuklu medrese kapılarında olduğu gibi gösterişli olmayıp son derece sadedir. Avluya sivri kemerli bir başka kapı ile geçilmektedir. Avlunun ortasında dört sütun üzerine oturtulmuş oval kubbeli bir yapı dikkati çekmektedir. Bunun altındaki dikdörtgen havuza dayanılarak bunun bir anıtsal şadırvan olduğu düşünülmektedir.

Avludaki odalara medrese dışından dehliz biçimindeki geçişlerle girilmektedir. Girişin karşısında mescit görevini üstlenen ana bir eyvan bulunmaktadır. Bu mescit veya dershanenin iki yanında tromplu kubbelerle örtülü iki oda bulunmaktadır. Buradaki mescitten de sivri kemerli üç kapı ile türbeye geçilmektedir. Bu geçişteki kapılar geometrik motiflerle süslenmiştir. Mescidin taş mihrabı Anadolu Selçuklu Mimarisinin ender örnekleri arasındadır.

Türbe üslup olarak medreseden ayrı bir özellik göstermektedir. Burada sekizgen gövde üzerine içten kubbe, dıştan da piramidal bir çatı ile üzeri örtülmüştür. Duvarları bir dizi açık, bir dizi de koyu kırmızı renkte kesme taşlarla örülmüştür. Türbe içerisindeki sandukada çini izlerinin oluşu, yapıldığında çinilerle kaplı olduğunu göstermektedir. Medrese Vakıflar Genel müdürlüğü tarafından 1993 yılında restore edilmiştir.


Dündar Bey Medresesi (Taş Medrese) (Eğirdir)

Click this bar to view the full image.
Isparta, Eğirdir ilçesinde, Çarşı içerisinde olan Dündar Bey Medresesi, Selçuklu Sultanı II. Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında, 1237 yılında han olarak yapılmış, 1301 yılında da Hamidoğlu Dündar Bey tarafından medreseye çevrilmiştir. Giriş kapısı üzerindeki kitabesinde de yapılışı ve hana çevrildiği yazılıdır.

Dündar Bey Medresesi Selçuklu hanlarına benzememekte ve daha çok iki katlı Selçuklu medrese plan şemasının özelliklerini taşımaktadır.

Medresenin beyaz mermerden yapılmış anıtsal bir giriş kapısı vardır. Kapı akantus dalları, volütlu köşe sütuncukları, geometrik motifleri ve zengin süslemesi ile Selçuklu taş oymacılığın en güzel örneklerinden birini ortaya koymaktadır. Bunları celi sülüs Selçuklu yazısı ile kapının üstünü ve yanlarını çevreleyen bir kitabe tamamlamaktadır. Selçuklu Mimarisinde bu kadar uzun ve dekoratif bir kitabenin bordür olarak kullanıldığı başka bir yapıda rastlanmamıştır. Ayrıca mimari elemanla üzerinde kısmen tahrip olmuş kuş kabartmaları, bitkisel motifler de dikkati çekmektedir. Sütun başlıkları üzerindeki nar dalları, çeşitli yapraklar daha önceki dönemlerden kalmıştır.

Medrese ile ilgili olarak bazı iddialar ortaya atılmıştır. II. Gıyasedddin Keyhüsrev tarafından burada yapılan büyük hanın ana kapısı korunmuş, diğer kısımları değiştirilerek Dündar Bey tarafından medreseye çevrilmiştir. Bir diğer iddiaya göre de, Eğirdir’in 3 km. ilersindeki bir Selçuklu hanının kaplama taşları sökülmüş buraya taşınmış ve oradan getirilen taşlarla bu medrese yapılmıştır. Kitabedeki ifadeden de Gıyaseddin Keyhüsrev’in burada yaptığı hanın Dündar Bey tarafından medreseye dönüştürüldüğü anlaşılmaktadır. Ne var ki, bunların hangisinin doğru olduğunu ortaya koyacak bir belgeye rastlanmamıştır.

XIV. yüzyılda Adap gezgini İbni Batuta 1330 yılında Eğirdir’e gelmiş ve bu medresede kalmıştır. Medrese bir süre hapishane olarak kullanılmış, onarım sırasında üst katı ihmal edilmiş ve medrese kötü onarım sonucu tek katlı olarak günümüze gelmiştir.

Medrese kuzey-güney yönünde dikdörtgen planlı, açık avluludur. Medresenin doğu cephesi sur duvarı olup batı cephesi de sağır tutulmuştur. İlk yapılışında iki katlı olan medresenin otuz odası bulunuyordu. Bugün medrese on bir odalıdır; bunlardan altısı avlunun sağında, beşi de solundadır.Yapımında moloz taş, kesme taş, devşirme malzeme birlikte kullanılmıştır. Ayrıca yoğun biçimde beyaz kireç harca yer verilmiştir.


Gargılı Lala Medresesi (Taş Medrese) (Uluborlu)

Uluborlu İlçesinde, Aladdin Camisi’nin güneyinde, Hamitoğulları Beyliği döneminde yapılan medrese bugün harap durumdadır. Kapalı avlulu plan tipindeki medresenin üst kısmı tuğladan yapılmıştır. Medresenin 10 odası vardır.