Konu: Cennette Neşe ve Eğlence

Allah buyurur ki:
"Kıyamet koptuğu zaman, işte o gün bölük bölük ayrılırlar, İman edip salih ameller işleyenler, ancak onlar bir bahçe içinde neşelendirilirler." (Rûm, 14-15)

Muhammed İbn Cerîr şöyle demiştir:
Bana Muhammed b. Musa el-Hureşi anlattı, bize Âmir b. Yesâf anlattı, dedi ki, Yahya b. Ebî Kesîr'e, Allah'ın "ancak onlar bir bahçe içinde neşelendirilirler" ayetini sordum, dedi ki:
"Habre (neşelendirme olayı) lezzet ve semâ (dinlemek) dir." (Senedindeki, Muhammed b. Musa el-Huraşî, hakkında Ebû Davud, zayıftır demiştir, bk, Mizan el-İ'tidâl IV, 50; Âmir b. Abdillah b. Yesâf hakkında İbn Adiyy, sikalardan münker hadis aktarır, demiştir, bk, Mizan el-İ'tidâl, II, 361)
...Yahya b. Ebî Kesîr'den, "Neşelendirilirler," âyetinde, bu, "Cennet'teki semâ (dinlemek)'tir," demiştir." (İbn Cerir, Tefsir, XXI, 20; Beyhaki, el-Ba's ve'n-Nuşûr, 377; İbn Ebi Şeybe, el-Musannef, XII1122)
Bu açıklamalar, İbn Abbas'ın "ikram olunurlar" şeklindeki tefsirine ters değildir. (İbn Cerîr, Tefsir, XIV 12. Bu aynı zamanda ed-Dahhak'ın görüşüdür.)
Mücâhid ve Katâde, "nimetlendirilirler" demişlerdir. (Mücâhid, Tefsir, II, 500)
Yani kulağın dinlemek (semâ)dan dolayı lezzet alması, neşelenmek (habra) ve nimetlenmekten sayılır.

Tirmizî der ki:
... Bize Abdurrahman b. İshak anlattı, en-Nu'mân b. Sa'd'den,
... Alî, Rasûlullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem şöyle buyurdu demiştir;
"Cennet'te ceylan gözlü hurilerin bir toplantısı olur, onda mahlukatın benzerini işitmediği seslerle seslerini yüseltirler ve biz ebedileriz yok olmayız, nimetler içindeyiz, fenalık görmeyiz, razileriz kızmayız, müjdeler olsun bize ait olanlara, bizim ait olduklarımıza derler."
Bu babda, Ebû Hureyre, Ebû Said ve Enes'den de hadisler vardır. Ali'den gelen bu hadis ise ğarib bir hadistir.
(Tirmizî, 2564, Cennetin sıfatı, ceylan gözlü hurilerin konuşması babı. Senedindeki Abdurrahman b. İshak Ebu Şeybe'yi zayıf saymışlardır, Ahmed, onun hadisi münkerdir, Yahya, o, zayıftır, başka bir kez metruktür, Buhari, onu gözden geçirmeli, demişlerdir, bk, Mizan el-İ'tidâl, II, 548. İbn Kesir, en-Nihaye, II, 490'da böyle bir adamın teferrüd ile rivayeti kabul olmaz, hele bu hadis hiç kabul olmaz, cidden münkerdir demiş onu tenkis edici ifadelerle anmıştır. Seneddeki Numan b. Sa'd hakkında, Zehebî, ondan sadece, yeğeni olan ve zayıf bir kişi olan bu Abdurrahman rivayette bulunmuştur, der, bk, Mizan el-İ'tidâl, IV, 265)

Ben derim ki; bu bâbda, İbn Ebî Evfâ, Ebu Ümâme ve Abdullah b. Ömer'den de hadisler vardır.
Ebu Hureyre hadisine gelince,
... O şöyle demiştir:
"Cennet'te tüm Cennet boyunca uzanan bir nehir vardır, iki kıyısı hep bakirelerle doludur, ayakta karşı karşıyâdırlar (değişik) seslerle şarkı söylerler, o sesleri tüm mahlukat işitir. Cennet'te onlar gibi bir lezzet göremezler.
Ey Ebu Hureyre, bu şarkı nedir? dedik.
İnşaallah, tesbih, hamd, takdis ve Rabb Azze ve Celie'nin sena edilmesidir."
Bu haber mevkuf (sahabi sözü)'dür.
(Beyhakî, el-Ba's ve'n-Nuşûr, 383; Suyutî, ed-Durr el-Mensûr, I, 38; Münzirî, et-Terğib ve't-Terhîb, IV 538-539, Münzirî bunu Beyhakî mevkuf olarak rivayet etti, der)

Ebu Nuaym, Sıfat el-Cenneh'de rivayet eder, Mesleme b. Uleyy'den,
... Ebu Hureyre, Rasûlullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem şöyle buyurdu demiştir:
"Cennet'te bir ağaç vardır, ana dalları (gövdeleri) altından, ufak dalları zeberced ve incidendir, onun için bir rüzgar eser ve (ağaç veya huriler) ses vermeye başlarlar, işitenler ondan daha lezzetli bir ses asla işitmemişlerdir."
(Ebu Nuaym, Sıfat el-Cenneh, 433 ve et-Terğib vet-Terbîh, IV, 523'lerde "ağaç ses verir" şeklindedir. Hadisin senedindeki Mesleme b. Uleyy el-Huşeni hakkında, Zehebî, Suriyelidir, vâhîdir, onu terkettiler, Duhaym, bir şey değildir, Ebu Hâtem, ilgilenilmez, buharî hadisi münkerdir, Nesâî, metruktür, İbn Adiyy, hadislerinin geneli mahfuz değildir, demişlerdir, bk, Mizan el-İ'tidâl, IV, 109.)

Enes hadisine gelince, yine Ebu Nuaym'den,
... Enes, Rasûlullah şöyle buyurdu demiştir:
"Ceylan gözlü huriler Cennet'te şarkı söylerler, biz güzel hurileriz, değerli eşler için yaratılmışız, derler." (Ebu Nuaym, Sıfat el-Cenneh, 432)
Aynı hadisi, İbn Ebi'd-Dünya da,... rivayet etmiştir. (Bk, en-Nihâye, II, 507; et-Terğib ve't-Terhîb, IV, 538)

İbn Ebî Evfa hadisine gelince,
Ebu Nuaym der ki:
... el-Velîd b. Ebî Sevr'den,
... İbn Ebî Evfâ Rasûlullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem şöyle buyurdu, demiştir:
"Cennet ehlinden her bir kişi dört bin bakire, sekiz bin dul ve yüz hûrî ile eşlenir. Onlar her yedi günde bir toplanır, mahlukatın, benzerini işitmediği güzel seslerle şöyle derler: Biz ebedileriz, yok olmayız, biz nimet içinde olanlarız, sıkıntı görmeyiz, biz râzileriz, kızmayız, biz kalıcılarız gitmeyiz, müjdeler olsun bizim olanlara, müjdeler olsun bize sahip olanlara!"
(Ebu Nuaym, Sıfat el-Cenneh, 431. Senedindeki el-Velid b. Ebi Sevr'i Ahmed, Salih Cezere, ve başkası zayıf saymış, Zehebî yine de terk olunmadı, İbn Nümeyr, bir şey değil, Kezzab (yalancı)'dır, Ebu Zur'a, hadisi münkerdir, çok vehmeder, bazanda, vahidir, demişlerdir, bk, Mizan el-İ'tidal, IV, 340-341)

Ebu Ümâme Radıyallahu Anhu hadisine gelince onu Cafer el-Feryâbî nakleder, der ki:
... Rasûlullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem şöyle buyurmuştur:
"Hangi kul Cennet'e girse başının ve ayaklarının ucuna iki ceylan gözlü huri oturur, ins ve cinnin işittiği en güzel sesle şarkı söylerler, şeytanın çalgıları değil."
(Ebu Nuaym, Sıfat el-Cenneh, 434; Beyhakî, el-Ba's ve'n-Nuşûr, 379; İbn Kesir, en-Nihâye, II, 508; Münziri et-Terğib ve't-Terhib, IV, 537)

İbn Ömer hadisini ise Taberanî rivayet etmiştir:
... İbn Ömer, Rasûlullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem şöyle buyurdu demiştir:
"Cennet ehlinin eşleri, kendi eşlerine (efendilerine) kimsenin işitmediği en güzel seslerle şarkı söylerler. Onların sözlerinden biri de şudur: Biz hayırlı güzel dilberleriz, şerefli kimselerin eşleriyiz, gözler nuruna bakar dururlar. Diğer biri de şudur: Biz ölmeyecek ebedileriz, biz korkmayacak güvencedeleriz, biz göç etmeyecek kalıcılarız."
(Taberanî, el-Mu'cem es-Sağîr, I, 259-260. Heysemî, Mecmau'z-Zevaid, X, 419'da bunu Taberanî, es-Sağîr ve el-Evsat'ta rivayet etmiştir, ravileri sahih hadis ravileridir, der)
Taberanî,... Bu hadisin ferd olduğunu söyler.

İbn Vehb der ki:
... Kureyşten biri, İbn Şihâb'a, Cennet'te semâ' (dinlemek) var mı, çünki ben semâ'ı severim der, demiş. İbn Şihâb, İbn Şihab'ın canı elinde olana yemin olsun ki, evet, şüphesiz cennette yükü, inci ve zeberced olan bir ağaç var. Altında tomurcuk memeli cariyeler vardır, rengarek şarkılar söylerler, biz nimet içindeyiz, sıkıntı görmeyiz, ebedileriz ölmeyiz, derler. Bu ağaç bunları işittiği zaman birbirine çırpmaya başlar, cariyelere cevap verirler, artık cariyelerin sesi mi güzel, ağacın sesi mi bilinmez." (İbn kesir, en-Nihâye, II, 508.509)

İbn Vehb der ki:
... Hâlid b. Yezid şöyle demiştir:
"Ceylan gözlü huriler, eşlerine şarkı söylerler, biz hayırlı güzel dilberleriz, şerefli değerli gençlerin eşleriyiz, biz ebedileriz, ölmeyiz, nimet içindeyiz, sıkıntı görmeyiz, râzileriz hiç kızmayız kalıcılarız göç etmeyiz derler. Her birinin (veya birinin) göğsünde, sen sevgilimsin, ben sevgilinim, canım senin yanında bitmiştir (başkasına gitmez), iki gözüm senin gibisini görmemiştir, yazar." (İbn Kesir, en-Nihâye, II, 508-509)

İbn el-Mübârek der ki:
... Yahya b. Ebî Kesîr şöyle demiştir:
"Ceylan gözlü huriler eşlerini Cennet'in kapıları yanında karşılar ve sizi uzun süredir bekliyoruz, artık biz râzileriz asla kızmayız, kalıcılarız asla gitmeyiz, ebedileriz ölmeyiz sözlerini işitilmemiş en güzel seslerle söylerler. Her biri sen benim sevgilimsin, ben senin sevgilinim, senden başka arzum yok, sana bedel yok der." (İbn Kesir, en-Nihâye, II, 508-509)

Bundan Daha Yüce Bir Sema'
İbn Ebi'd-Dünya der ki:
... Evzâî şöyle demiştir:
"Bana ulaştığına göre Allah'ın, İsrafil'den daha güzel sesli bir mahluku yoktur. Allah Tebâreke ve Teâlâ ona emreder o da başlar dinletmeye (söylemeye). Bunun üzerice göklerde namazını (salâtını) kesip onu dinlemeyen bir tek melek kalmaz. İsrafîl Allah istediği sürece böyle devam eder.
Sonra Allah der ki:
İzzetime yemin olsun ki eğer kullar benim azametimi bilselerdi. Benden başkasına ibâdet (kulluk) etmezlerdi." (Bk, en-Nihâye, II, 510.)

... Muhammed b. El-Münkedir şöyle demiştir:
"Kıyamet günü olduğu zaman, bir münâdî (ilancı), kulaklarını ve canlarını eğlence meclislerinden ve şeytan çalgılarından temiz tutanlar nerede, onları misk bahçelerine oturtun diye seslenir ve meleklere, onlara benim temcidi (yüceltilme)'mi ve hamdedilişimi işittirin, der." (en-Nihaye, II, 510)

İbn Ebî'd-Dünyâ der ki:
... Mâlik b. Dînar Allah Azze ve Celle'nin;
"Onun (Davud'un) bizim yanımızda pek yakınlığı ve güzel bir dönüşü vardır" (Sâd, 40) âyetinde demiş ki:
"Kıyamet günü olunca emredilir, yüksek ve yüce bir minber getirilip Cennet'e konur, sonra, ey Davûd, dünya yurdunda beni yüceltip övdüğün o latîf ve güzel sesinle öv beni, yücelt beni diye seslenilir. Davud'un sesi tüm cennetdekileri nimetlerden alıkor (onu dinlemeye başlarlar), işte bu Allah'ın "Onun için bizim katımızdan pek bir yakınlık ve güzel dönüş var" âyeti (nin tefsiri)'dir.

Hammâd b. Seleme zikreder,
... Haccac b. Esved'den, Şehr b. Hâşeb şöyle demiştir:
"Allah meleklerine, benim kullarım dünyada iken güzel sesi severlerdi ama onu benim için bıraktılar. Haydin kullarıma dinletin, buyurur. Melekler hemen tehlîl (kelime-i tevhid), tesbih ve tekbir okumaya başlarlar, seslerinin bir benzeri asla duyulmamıştır (o kadar güzeldir)."
(Aynı yer, Senedindeki Haccâc b. Esved için Zehebî, Nekira (tanınmaz) demiştir, bk, Mizan el-İ'tidâl, I, 460, Şehr b. Hûşeb ise zayıftır, bk, Mizan el-İ'tidâl, II, 283-285)

Abdullah b. El-İmâm Ahmed, babasının ez-Zühd kitabında der ki:
... Malik b. Dînâr Allah Azze ve Celle'nin "Şüphesiz onun için bizim yanımızda pek bir yakınlık ve güzel bir dönüş var," (Sâd, 40) âyetinde demiş ki:
"Allah Sübhânehû Davud'u Arş'ın ayağı yanında durdurur ve ey Davûd beni o güzel latif sesinle yücelt, buyurur. Davûd:
Ey ilâhım, seni nasıl yücelteyim ki onu (güzel sesi) benden dünya yurdunda almıştın? der.
Allah Azze ve Celle, onu sana geri veriyorum, der. Onu O'na geri verir, bunun üzerine sesi artar (yükselir veya güzelliği artar).
Malik dedi ki:
O zaman Davud'un sesi (öyle yükselir ve güzelleşir ki) Cennet ehlini nimetlerinden eğler." (Bk, ed-Durr el-Mensûr, V, 305; Beyhakî, el-Ba's ve'n-Nuşur, 382)

İbn Ebî'd-Dünya der ki:
... Miskin b. Bükeyr'den. Ubeyde b. Ebî Lübabe şöyle demiştir:
"Cennet'te bir ağaç vardır, meyvesi zeberceddir, yakuttur, incidir, Allah bir rüzgar gönderir, bunun üzerine çınlamaya-çırpışmaya-sallanmaya başlar, öyle sesler duyurur ki onlardan daha tatlısı işitilmemiştir."
(Senedindeki Miskin b. Bükeyr hakkında, Ebu Ahmed el-Hâkim, onun çok münkerleri var, der, bk, Mizan el-İ'tidâl, IV, 101. İbn Hacer ise, saduktur, hata eder, demiştir, bk, Takrib et-Tehzib, II, 244)

... Bize Zem'a b. Salih anlattı, Seleme b. Vehram'den,
... İbn Abbas der ki:
"Cennette bir gövde üzere duran bir ağaç vardır, gölgesinde bir süvari yüz yıl gidecek bir ağaç. Onun gölgesinde söyleşirler. Bazıları iştaha gelir, dünya eğlencesini hatırlar. Bunun üzerine Allah Cennet'ten bir rüzgar gönderir, bu ağacı sallar, ağaç dünyadaki tüm eğlenceleri (ses ve hareket olarak) ortaya çıkarır."
(Bunu İbn Ebi'd-Dünya,... yoluyla rivayet etmiş bu rivayeti İbn Huzeyme ve Hâkim sahih, Tirmizi hasen saymıştır, bk, et-Terğib ve't-Terhîb, IV, 520. Senedindeki Zem'a b. Salih'i, Ahmed ve İbn Mâin zayıf saymış, Ebu Zur'a leyyindir hadisi vâhîdir, demiştir, bk. Mizan el-İ'tidâl, 11,81. Seleme b. Vehram hakkında ise, Ahmed münkerleri rivayet eder, korkarım ki zayıftır, Ebu Davud, zayıftır demişlerdir, bk, Mizan el-İ'tidâl, II, 193)

...Said b. Sald el-Harisî der ki:
"Bana anlatıldığına göre Cennet'te altın kamışlardan ormanlar varmış, yükü (meyvesi) inci imiş, Cennet ehli güzel ses dinlemek istedikleri zaman Allah o ormanlara bir rüzgar gönderir, rüzgar arzu ettikleri her sesi çıkarır (getirir)miş."
(Bk. en-Nihâye, II, 509-510, İbn Ebîd-Dünya'da)

Daha Yüce Bir Semâ'

Onlar için bunlardan daha yüce bir semâ' daha vardır, onun yanında bütün semâ' (dinleyiş)ler hiç kalır. Bu semâ, Rabb Celle Celalühü'nun konuşmasını (kelâmını) hitabını, selamını ve mukabelesini dinlemektir. O, onlara kelâmını okuyacak, onu O'ndan dinledikleri zaman sanki önce hiç duymamış gibi olacaklar.
Ey Sünnî (sen inandığın için sana söylüyorum), bu konu ile ilgili, dünyada iken işitebileceğin en güzel şey olan, kulağına zevk veren, gözlerini nurlandıran sahih ve hasen hadisler biraz sonra zikredilecek. Tabii ki Cennet'te Rab tealanın vechine bakmaktan, kelamını işitmekten daha lezzetli bir şey yoktur. Cennet ehline bunlardan daha lezzetli bir şey verilmemiştir.

Ebu'ş-Şeyh, Salih b. Hayyan'dan zikreder, Abdullah b. Büreyde şöyle demiştir:
"Cennet ehli her gün el-Cebbâr (istediğini yaptıran, her şeyin çaresini yaratan) Celle Celâlühû'nun huzuruna girerler, onlara Kur'an okur, orada herkes kendi meclisi olan meclise (oturacak yere), inci yakut, zeberced, altın, zümrüt minberler üzerine oturur. O zaman gözleri o şekilde hiçbir zaman aydın olmamış, Onun okuyuşundan daha azametli, daha güzel bir şey asla işitmemişlerdir. Sonra, yarın tekrar aynısına gelmek üzere, nimetler içinde gözleri aydın meskenlerine dönerler."
(Bk, en-Nihaye, II, 511-512. Senedindeki Salih b. Hayyân'ı İbn Mâin zayıf saymış, bir seferinde de öyle değil demiştir. Buhârî ona bakmalı, Nesâî, sika değildir, derler, bk, Mizan el-İ'tidâl, II, 292)