Yapay Tatlandırıcılar

Çay şekerinin diyabetlinin diyetinde iyice kısıtlanmasından sonra şeker tadı veren maddeler kullanılmaya başlanmıştır. Bunlara tatlandırıcı denir ve 2 grupta toplanır:



Kalorili tatlandırıcılar : Bunların enerji değeri vardır. Fazla miktarda alındıklarında kan şekerini yükseltirler .Bunlardan meyve şekeri (fruktoz) balda ve meyvede bulunur. Kek marmelat gibi tatlıların ve cikletlerin yapımı için uygundur. Ancak fazla alındığında (günde 50-60 g’ın üzeri) ishal yapabilmektedir.



Kalori içermeyen tatlandırıcılar : Bunlar çay şekerinden 300 kat daha tatlıdır. Ağızda aaaalik bir tad bırakmaktadır. Yemeklerle birlikte pişirildiğinde bu acı tad artar. Sakarin günlük kullanımdaki dozları ile (örneğin 15-20 tablet) emniyetle kullanılabilir. Aspartam bir aminoasittir. Şekerden 180 kat daha tatlıdır. Günlük dozlarda (15-20 tablet) zararlı yan etkisi yoktur. Diyet kola ve cikletlerin tatlandırılmasında kullanılmaktadır. Ağızda aaaalik tad bırakmaz. Fenilketonüri denen doğumsal hastalığın varlığında kullanılmamalıdır.

Tatlandırıcılarla ilgili önemli bir nokta da enerji veren tatlandırıcılarla (fruktoz çikolata gibi yiyeceklerin masum olmadığının bilinmesidir. Diyabetliler için yapıldığı bildirilen bu ürünler sınırsız olarak tüketilmemelidir.



En çok sevdiğimiz besinler nelerdir diye düşündüğümüzde genellikle aklımıza ilk gelen tatlı besinlerdir. Tatlıya düşkünlük insanlık tarihi kadar eskidir. Pek çok insan şekerin ve diğer enerji içeren tatlandırıcılar ile hazırlanan besinlerin oluşturduğu "tatlı lezzetten" hoşlanır. Şeker ve diğer enerji içeren tatlandırıcıların en önemli özellikleri ise fazla enerji oluşturmaları ve kan şekerini yükseltmeleridir.



Günümüzde diyabet ve şişmanlık gibi enerji alımının kısıtlanması gereken durumlarda kullanılan çeşitli tatlandırıcılar vardır.



1. Besin değeri olan diğer şeker alkollerinden hidrojene edilmiş nişasta hidrolizatı.



2. Besin değeri olmayan sukraloz.



Bilimsel deneylerde diyetteki diğer karbonhidratların yerine eklenerek kullanılmalıdır.



Fruktozun fruktozu doğal olarak içeren meyve ve sebzelerin kısıtlanmasına gerek yoktur.



Sukroz ve fruktozdan başka dekstroz ve maltoz gibi enerji içeren tatlandırıcıların diyabetin denetiminde kullanılmalarının yararı ya da zararı olduğu konusunda bilgi yoktur.



Sorbitol diğer karbonhidratların 1 gramının kalori değeri 4'dür. Şeker alkollerinin aşırı kullanımının (25-50 g/gün) laksatif etkisi vardır.



Besin değeri olan ve enerji içeren tüm tatlandırıcılarla birlikte öğün planlanırken kan glikoz düzeyine etkileri olduğu unutulmamalıdır.



Sakarin daha sonra da tüketimine sınırlandırılarak izin verilmiştir.



Bugün için sağlığa hiçbir zararı olmadığı bilinen aspartam fenilketonürili hastalar tarafından tüketilmemelidir.



Toplumumuzda yaygın olarak tüketilen tatlandırıcıların gereksiz kullanımlarını önlemek ve kullanılabilecek miktarlarının belirlenmesi için kullanılmadan önce mutlaka bir diyetisyene danışılmalıdır.



Buna göre Türkiye' de bulunan ve sıklıkla kullanılan tatlandırıcılardan bir kaçının günlük olarak maksimum kullanım miktarları (kabul edilebilir günlük alımları) ise şöyledir:



Tatlandırıcı Türü Maksimum Doz (mg / kg / gün)

Sakarin 25

Aspartam 40

Asesulfam-K 15

Siklamat 11