SÜHEYL Ü NEV-BAHÂR

Bu eser,Mes'ûd bin Ahmed tarafından XIV. asırda yazılmıştır.
Eserin mevzuu,Yemen padişahının oğlu Süheyl ile Çin fağfûrunun kızı Nev-bahar arasında geçen aşk hikayesidir.
Bu eser, Türk edebiyatında, beşeri aşk mevzuunda yazılmış ilk mesnevidir. Ayrıca çağdaşı olan mesnevilere göre çok daha sade bir Türkçe ile yazılmış olması, esere, dil tarihi açısından da büyük bir önem kazandırmıştır.
Eser, nazım tekniği açısından kusursuzdur. Edebî sanatlar oldukça zengindir.
Eser, ana konusunun yanı sıra dini ve ahlaki düşünceleri de işlemiş, toplum hayatı ile
ilgili kimi konuları, kimi gelenek ve görenekleri de yansıtmıştır.
Bu eserde, 3300'den fazla eski sözcük ve deyim yer almıştır. Eser,Kutadgu Bilig'de kullanılmış olan aruz kalıbı ile yazılmıştır. 5703 beyitlik bu eserde, kafiyenin her türüne rastlanmaktadır.

ESERİN NÜSHÂLARI

Berlin Devlet Kitaplığı nüshası (M nüshası) : Bu nüshayı, Mordtmann bulmuş ve 1925 senesinde Almanya'da 13 sahifelik bir mukaddime ile tıpkı basım olarak yayınlamıştır. 5568 beyit olan bu nüsha, 189 yapraktır ve her sayfada 17 satır vardır. Yazı okunaklı bir harekeli nesihtir. Başlıklar(62) Farsçadır ve kırmızı ile yazılmıştır. Nüshanın sonunda istinsah tarihi verilmiştir ancak müstensihin adı yoktur. Yazmanın ilk ve son sayfalarında Bayezid-i Sânî RahmetuIlahi Aleyh'in mührü bulunmaktadır.
Dehri Dilçin nüshası (D nüshası) : Eserin bu nüshası, A.Talat Onay tarafından, Mordtmann nüshasından bir sene sonra (1926) Çankırı'da bulunmuştur. Bu nüshada 12 yaprak eksiktir. Son yaprağın bir sahifesi eksik olarak görünmektedir. Bu nüsha 5278 beyittir. Kopuk sahifelerde 345 beyit olması gerektiğine göre bu nüshanın beyit sayısı yaklaşık 5623 olacaktır.Yani bu nüshanın ilk istinsah edildiğinde M nüshasından 55 beyit daha fazla olduğu tahmin edilebilir.Nüsha güzel talikle yazılmış, hareke yoktur.

DİL HUSÛSİYETLERİ

Eski Anadolu Türkçesinin bütün ses bilgisi, yapı bilgisi ve söz dizimi özelliklerini taşımaktadır.Söz varlığı çok zengin olup, yüzlerce kelime ve deyim ihtiva etmektedir.
Hoca Mes'ud, eserinde sade bir dil kullanmakla yetinmemiş, söze canlılık vermek için bol bol Türkçe deyim ve Arabi-Farisi kelimelerle kurulmuş deyimlere yer vermiştir. (diş bilemek,boyun virmek / baha biçmek. .. )
Sözcüklerin gerçek ve mecazlı anlamlarını,cinas san'atları içinde büyük bir başarı ile değerlendiren şair,dilbilgisi açısından muhtelif yapılardaki ad ve fiilleri, ikilemeler biçiminde kullanarak anlatımı güçlendirip zenginleştirmiştir.
Süheyl ü Nev-bahar'ın dilinde Arapça ve Farsça sözcüklere çok az rastlanmaktadır. Bu kelimelerin büyük bir çoğunluğu, Hoca Mes'ud'un yaşadığı devrin halk dilinde kullanılan sözcükler olmalıdır.
Eserde, Arapça ve Farsça tamlamaların çok az olmasına karşın,u,ü,vü bağlaçlarına çok rastlanmaktadır.
-ki ve çü bağlaçları da vezin doldurmak için sık sık kullanılmıştır.
Anlatımda en yaygın olarak görünen geçmiş zaman ve hikayesi, geniş zaman ve hikayesi, istek kipinin üçüncü tekil ve çoğul kişi çekimleri kullanılmaktadır.

ESER ÜZERİNDE YAPILAN ÇALIŞMALAR -

J.H.Mordtmann : Suheil und Nevbahar , Romontisches Gedicht des Mes'üd bin Ahmed Hannover, 1925.
-Dehri Dilçin:Edebiyatımızda atasözleri I. T.D.K. Y,İstanbul, 1934.
-Ahmet Ateş:Mesnevi,İslam Ansiklopedisi,c: 8,İst.1928.
-K.R.Bilge üheyl ü Nev-bahar'a Dair,Türkiyat Mecmuası.
- İ.Bilgen: Süheyl ü Nev-bahar(Metnin yazı çevirisi, yazılış ve dil özellikleri)Hacettepe Ünv.Edb.Fak.Türk Dili veEdb. Mezuniyet aaai 1980.
-Mehmet CAN: Süheyl ü Nev-bahar(Mensur)Transkripsiyonlu Metin ve İndeks. İsİ. Ünv.Edb.Fak.Türk Dili veEdb. Mezuniyet aaai 1980,Türkiyat Mecmuası.
-F.Köprüıü:Kitabiyat,Tenkit veTahlilleri,Türkiyat Mecmuası,c.II,İsİ.1934.
-F .Köprüıü: Türk Dili veEdb.Hakkında Araştırmalar,Kanaat Kitabevi,İst.1934.