Konu: Bilgisayarda Muhtemel Donanım Sorunları

İşlemcim olması gerekenden daha yavaş!


Tanım: İşlemci, BIOS ekranında ve sistem içinde kutu üzerinde görünen hızdan daha yavaş bir değer gösteriyor.

Muhtemel Sorun: Anakartların fabrika çıkış ayarları genellikle işlemcileri riske atmamak için en düşük FSB hızına sabitlenir.

Çözüm Adımları: BIOS'a girdiğinizde detaylı frekans ayarlarının olduğu yerde işlemcinin kullanacağı FSB hızını belirleyebilirsiniz. İşlemcinizin FSB hızı x saat çarpanı = olması gereken saat hızı şeklinde hesabınızı yapabilirsiniz. BIOS saat çarpanına dokunmaz; FSB'yi kısar (genellikle 100 MHz'e sabitler). Dolayısıyla böyle bir sorunu yalnızca FSB hızını değiştirerek giderilebilir. Voltaj ve diğer frekans ayarlarıyla oynamanıza gerek kalmaz.


Bu işlemci çok sıcak!


Tanım: İşlemci izleme programlarıyla baktığınızda çok sıcak görünüyor. İşlemcinin bir şekilde yanacağından şüphe ediyor olabilirsiniz. İşlemciniz kasanın içini epeyce ısıtıyor olabilir.

Muhtemel Sorun: Aslında bunda bir sorun olmayabilir. Çekirdekten ölçülen sıcaklıklar geçerliyse yüksek çıkmaları olası (50° civarı). Soket içinden ölçülen sıcaklıklar ise yüksek değerlerde 35° civarında olacaktır. Bunun yanında kasanın içi çok sıcak oluyor olabilir. Bu da kullanıcılar için, özellikle sıcak aylarda, rahatsız edici bir durum.

Çözüm Adımları: Öncelikle, meraklanmayın, günümüzde anakartlar ve işlemciler, kendileri ve diğer bileşenlerin yanmaması için bir çok koruma özelliği içeriyor.

Kasayı soğutabilmek serin bir işlemci için ilk adımdır. İçeriden dönen hava serin olursa, işlemci soğutucusu daha etkin çalışacaktır. Mümkünse kasanızın ön tarafına içeriye serin hava çeken bir fan yerleştirin. Bugünkü bir çok kasa tasarımı, bu fan girişini hemen sabit diskin önüne doğru sunuyor. Dolayısıyla bu fan aynı zamanda sabit diskin de bir miktar soğumasına yardımcı oluyor. Bunun yanında, kasanın arkasına, güç kaynağının fanına yardımcı olması amacıyla bir fan daha yerleştirilmesi faydalı olacaktır.


Yeni bellek alacağım ama hız uyumu konusunda sorun çıkar mı?


Tanım: Sisteminizdeki bellek miktarını yükselteceksiniz ve eski ile yeni bellekleri beraber çalıştırmayı düşünüyorsunuz.

Muhtemel Sorunlar: Bu durumda sistem düzgün şekilde çalışabilir. Gelin görün ki, iki belleğin çalışması durumunda hızları en düşük olanın hızına, iç gecikme süreleri de en yüksek olanına göre belirlenecektir.

Çözüm Adımları: Eğer sistem çalışmazsa, bellek zamanlarını el ile en düşük bellek başarımından daha düşüğe ayarlamanız belki sorunu çözecektir. Bunu yapmak için BIOS ayarlarına girip sistemdeki frekansların Bunun haricinde ise bellekleri birbirinin hız olarak aynısı olarak kullanmak haricinde kalıcı ve sağlam bir çözüm yok.


BIOS'um elektrik kesildiğinde ayarlarını kaybediyor!


Tanım: Bilgisayarın şehir şebekesinden aldığı besleme her kesildiğinde sistem saati ve BIOSun ayarları fabrika çıkış hâline dönüyor.

Muhtemel Sorun: İlk şüpheli olarak BIOS pilinin bittiğini veya bir şekilde hasar görmüş olduğunu düşünebiliriz. Bunun yanında diğer elektriksel sorunlar da (örneğin topraklama) bu tür sonuçlar doğurabiliyor.

Çözüm Adımları: BIOS pilini değiştirmek kolay bir işlem. Dikkat etmeniz gereken şey içeride çalışırken bilgisayarın fişini prizden çekmek olmalı. BIOS pilini yerinden çıkardığınızda yerine tercihen kaliteli bir pil takın. Böylece ileride tekrar başınızı ağrıtma riskine karşı bir önlem almış olursunuz. Yeni pili anakarta yerleştirirken bir şekilde bir temassızlığa yol açmadığından da emin olmalısınız. Pili yerinde tutan klipsler aynı zamanda pilden enerjiyi çeken kısımdırlar. Burada oluşacak bir oksitlenme BIOStaki hafıza kaybına sebep olabilir.

Anakart ve kasa arasında oluşan istenmeyen bir kısadevre bu soruna yol açıyor olabilir. Bu sorunu anlamak nispeten güçtür fakat gözle yapılacak bir tetkik işinizi görecektir.


Bazı sorunlar var, BIOS güncellemesi çözüm olur mu?


Tanım: Bilgisayarın çalışmasında bir takım sorunlar oluşuyor ve çevrenizden gelen sesler BIOS güncellemesi yapmanız yönünde. Gerçekten işe yarayıp yaramayacağını da bilemiyorsunuz.

Muhtemel Durum: BIOS güncellemesi her derde deva bir durum değildir. BIOS güncellemeleri genellikle çok özel sorunlar (örneğin bir markanın bir model grafik kartının AGP 8x desteğindeki sorun) için çıkartılır. Anakartınız için çıkartılan BIOS güncellemelerinin beni oku dosyalarında, çözümünü aradığınız benzer sorunla ilgili bir ibare görürseniz güncelleme yapmak mantıklı olabilir

BIOS nasıl güncellenir? BIOS güncellemeleri genellikle üreticiden üreticiye fark etmekle beraber; iki ana yöntem bulunuyor. Bunlardan bir tanesi en eski yöntem. Bir başlangıç disketi hazırlanır ve sistem o disketten başlatılır. Bundan sonra yapılması gereken kullanım şeklinde belirtilen dosyayı çalıştırıp güncellemeyip yapmaktır. Diğer bir yöntem ise, artık son yıllarda her anakartta standart özellik olan işletim sistemi üzerinden güncelleme programlarıdır. Gerçi işletim sistemi derken; henüz son kullanıcılar için Linux üzerinden BIOS güncelleme yazılımı yayınlayan bir firma görülmüş değil. Bu sistemle, sistemi kapatmadan yalnızca arka planda çalışan programları kapatarak güncellemeleri kolayca yapabiliyorsunuz. Yeniden başlattığınızda sistem artık güncel BIOSuna kavuşmuş oluyor. Gerek disketten olsun gerek de işletim sistemi altından olsun, güncellemeleri yapan yazılım ve BIOSun içeriğini barındıran dosya genellikle ayrıdır ve modüler olarak tasarlanmıştır. Yani güncelleme programı marka için genelde tektir; siz anakarta uygun sabit yazılımı disketin içine koyarsınız ve ya yükleyici programa yer olarak gösterirsiniz, o da yükler.

BIOS pili ve anakart-kasa sorunu geçerli değilse, bazı bileşenlerin (güç kaynağı ve anakart ilk şüpheliler arasındadır) topraklama sorunu sebebiyle bu tür hatalara yol açtıkları yolunda iddialar var. Topraklaması ev tesisatının eski olması sebebiyle hattın tarafına yapılmış bir prizde bu sorunu sürekli olan bir sistem, daha yeni ve gerçek anlamda topraklı bir evde (prizde), sürekli voltaj dalgalanmalarına da maruz kalsa bu hatayı vermiyordu. Henüz laboratuar ortamında kanıtlanamadı; fakat bu olasılığı da göz önünde bulundurmak gerekiyor.


Ekranda garip çizgiler oluşuyor/renkler gidiyor!


Tanım: Monitörünüzde bazı renkler kaybolup geri geliyor veya yer yer renklerde sorun çıkıyor.

Muhtemel Sorun: Monitör kablosu veya grafik kartının D-SUB çıkışı hasar görmüş olabilir.

Çözüm Adımları: Burada pek kullanıcı müdahalesiyle çözülecek bir sorun bulunmuyor aslında; fakat isterseniz teşhisi koyabilirsiniz. Bu sorunlar genellikle eskimiş veya yerine sağlam oturmamış olan grafik kartı-monitör arası bağlantılardan olur. Eğer kablo hareket ettiğinde görüntüde değişim oluyorsa, yani bir bozulup bir düzeliyorsa, sorun basit demektir. Eğer kablo ve girişi yoklayarak bir yere ulaşamıyorsanız daha ciddi bir monitör sorunuyla karşı karşıya olabilirsiniz.

Görüntüde ince ince karlanmalar meydana geliyor!


Tanım: Görüntüde, televizyonlardaki karlanmaya benzer bir bozukluk oluyor; fakat çok hafif.

Muhtemel Sorun: Bu sorun genellikle çalıştığı hızı kaldıramayan grafik kartı belleklerinden ortaya çıkar. Eğer bir hız aşırtma işlemine girişmediyseniz soğutucuda bir sorun olabilir.

Çözüm Adımları: Grafik kartının belleklerinde ciddi miktarda ısınma varsa bunu elinizle denetleyebilirsiniz. Normal şartlarda üzerilerinde bir soğutucu varsa ve düzgün şekilde çalışıyorsa böyle bir sorun oluşmaz; fakat elinizi üzerine götürdüğünüzde sıcaklık dayanılmaz boyuttaysa (aman dikkat edin, eliniz yanmasın) bu konuda bir önlem almanız gerekecektir. Bu önlemlerin adını koyalım isterseniz: Grafik kartı üzerinde, özellikle de bellekler için daha fazla soğutma sağlayacak ek bileşenler işinizi görecektir. Eğer "benim grafik işlemcim bütünleşikti" diyorsanız, bütünleşik grafik işlemcisinde benzer bir ısınma sorunu olabilir. Bu sorunun sebebi de genellikle bu tür yongalarda kullanılan aktif soğutucunun bozulması veya aradaki ısı iletken macunlu yüzeyin tam yerine oturmaması olarak görülebilir. Bir de şu durum var: Fabrika çıkışında olduğu şekilde kullanılan bir grafik kartı veya bütünleşik grafik işlemcisi bu hatayı vermemelidir. Sizden ve kullanımdan kaynaklanan bir sorun değilse garanti yollarını denemeniz daha iyi sonuçlar verecektir.


Sabit disk alanım olması gerekenden daha az görünüyor!


Tanım: Sabit diskin üzerinde yazan etiket sığa değeri ile işletim sistemi içinde gördüğünüz değer uyuşmuyor; daha az gözüküyor.

Muhtemel Sorun: Sorun üreticilerin bayt hesabı ile işletim sisteminin bayt hesabı arasındaki fark olabilir. Bunun yanında sabit diskiniz BIOS verilerine göre ilginç bir şekilde 32 GB veya 137 GB sınırında takılmış olabilir. Belki de BIOS gerçek değerini görüyordur; fakat işletim sistemi ne yazık ki bunu anlamıyor olabilir.

Çözüm Adımları: Bunlardan birincisi aslında üreticiler ve işletim sistemlerinin arasındaki hesaplama farkından kaynaklanıyor. Durumu şöyle izah edelim: Mega, milyon çarpanını temsil eden bir ön ektir. Disk üreticileri bunu gerçek anlamda bir milyon bayt, bir megabayttır şeklinde kabul ediyor. Gelin görün ki, bilgisayarlar ikili sayı sistemiyle çalışan aygıtlar olarak bu ayrımı ikinin kuvvetleri şeklinde yapıyorlar. Üreticiler basamakları 1000, 1000000, 1000000000; yani 10^3, 10^6, 10^9 şeklinde ilerletirken, bilgisayar bunu 2^10, 2^20, 2^30; yani 1024, 1048576, 1073741824 şeklinde ilerletiyor. Dolayısıyla arada aşırı olmasa da disk başına birkaç GB'lık fark oluşabiliyor. Örneğin etiketinde 120 GB yazan bir disk, biçimlendirildiğinde 111 GB'ın biraz üzerinde bir değer verecektir. Bunda taktik bir sorun olsa da teknik sorun bulunmuyor.

Diskinizin sürekli olarak 32 GB olarak görünmesi bazı anormallikle içerebilir. Zamanında Windows 95 varken disklerin işletim sistemi tarafından 32 GB üzerinde olduklarında çalışmamaları ile ilgili sorunlar vardı. Bunun yanında anakartlardaki BIOS'ların da bu tür bir soruna sebep olması muhtemeldir. Eğer sisteminiz biraz yıllanmışsa bu tür bir sorunla karşılaşabilirsiniz (veya bu sorun sebebiyle sisteminiz sabit diski hiçbir şekilde görmüyor olabilir). Fakat sisteminiz yeniyse aslında daha küçük bir sorun olabilir. Daha muhtemel olan bir sorun genellikle küçük bir jumper hatasından kaynaklanıyor olabilir. Sabit diskinizin güç ve veri bağlantılarının olduğu yerde genellikle dört çift jumper bulunur. Bunlardan bir çifti diski efendi, bir çifti köle ve bir çifti de kabloya bağımlı konumuna getirir. Sonuncu kalan çift ise, diskin eski sistemlerde veya hata giderme durumlarında 32 GB'a sınırlanması için ayrılmıştır. Özellikle bir markanın disklerinde bu iğne çifti demetin bir ucunda, efendi disk konumuna getiren çift ise diğer ucunda bulunur. Dolayısıyla montaj sırasında bir şekilde böyle bir hata yapılmışsa (ki yapıldığı ve kullandıkça açılır dendiği vakidir) diskinizin 32 GB taklidi yapması normaldir.

Aldığınız 160 GB diskin ise sadece 137 GB görünmesi ayrı bir çileden çıkartıcı durumdur. Burada doğrudan LBA (large block addressing, geniş blok adresleme) ile ilgili bir sorun olduğunu düşünebiliriz. 28 adresleme bize sadece 137 GBın biraz üzerinde sabit disk alanını adreslemeye imkan verir. Yeni anakartlardaki 48 bit adresleme ise bu sorunu tamamen gidermektedir. Bir BIOS güncellemesi ile bu sorunu aşıp aşamayacağınızı anakartınızın üreticisinden öğrenebilirsiniz. Bunun yanında sürücü güncellemeleri de gerekebilmektedir.


Sabit diskimden garip sesler geliyor!


Tanım: Sabit disk çalışırken daha önce çıkartmadığı sesler çıkartıyor.

Muhtemel Sorun: Öncelikle sabit diskin eskiyip eskimediğini bilmemiz gerekiyor. En dayanıklı bilgisayar parçaları bile zamanla eskiyor ve arızalar çıkartabiliyor. Eğer daha ileri gidip sabit diskte durmalar veya bozulmalar oluşuyorsa başka sorunlardan da bahsedilebilir.

Çözüm Adımları: Eski bir sabit diskten bahsediyorsak, diski yenilemek bu sorunu anına çözecektir (kolaya kaçtık biraz). Diyorsanız ki, yepyeni disk neden böyle yapar, orada durup düşünmek gerekir. Sabit diskteki sesleri arada bir sistemin artık sabit diske erişememesi (veya çok uzun sürede erişmesi) gibi bir olay da takip ediyorsa donanımsal bir sorun söz konusu demektir. Veri ve güç kablolarındaki bir sorun bu tür aksaklıklara sebep olabilir. Daha kötüsü ise kasanın dışına elektrik sızdıran güç kaynaklarının, yepyeni bir sabit diskin bir-iki günde çöpe gitmesine sebep olmasıdır. Kasa ve (dolayısıyla) güç kaynağı dışarıya güç sızdırıp sızdırmadıklarına dair denetlenmelidir. Bir kontrol kalemi işinizi görecektir. Böyle bir durum varsa güç kaynağını değiştirmelisiniz, yoksa art arda birkaç garantili sabit diski harcayabilirsiniz. Her hâlükarda sistemdeki önemli verilerin yedeklerini almayı deneyin. Kasada elektrik kaçağı varsa bu işlemi sabit diski kasaya deymeyecek şekilde yalıtkan bir yüzey içinde, kasanın içine veya yanına koyarak çalıştırın. Böylece bu esnada ortaya fazladan bir sorun çıkmasını engellemiş olursunuz.

Belki sabit diskiniz dosya sistemi olarak fazlaca dağılmıştır ve bu sebepten dolayı içindeki kafalar okuma ve yazma sırasında fazlaca oynuyordur. Her ne kadar bu donanımsal bir sorun olmasa da bir disk birleştirme işlemiyle duyduğunuz sesleri biraz azaltabilirsiniz.

Bunların yanında, sorunsuz çalışan bir sabit diskin çıkarttığı sesi azaltmak için bazı sabit diskler ve BIOS'lar fazladan bir ayar sunuyor. Bu sessiz kipte sabit diskin aktarım hızları biraz düşüyor; fakat sesi neredeyse tamamen kesiliyor. Bazı üreticiler ise bu sessiz kipi özel bir ayar yazılımı ile sunuyor.


Klavye birden bire bana yabancılaşıyor!


Tanım: Klavye programlar arasında geçiş yapılırken birden bire dil değiştiriyor.

Muhtemel Sorun: Programlar, kendi dillerine göre bazen mümkün olan klavye dilleri arasında geçiş yapabiliyorlar.

Çözüm Adımları: Bilgisayardaki kullanmak istemediğimiz dili kaldırmak belki sorununuzu çözer. Bunu yapmak için denetim masasında Bölge ve Dil Seçeneklerine girin. Metin hizmetleri ve giriş dilleri kısmından Ayrıntılara tıkladığınızda karşınıza sisteme yüklenmiş klavyeleri gösteren Yüklü Hizmetler kısmı gelecektir. Burada sadece sürekli kullanacağınız dili bırakır, diğerlerini kaldırırsanız sorununuz büyük ihtimalle çözülecektir.


Bilgisayarda ses arada bir kesilip geri geliyor!


Tanım: Sistemde anakarta bütünleşik bir ses kartı/yongası bulunuyor. Özellikle sabit disk etkinliği arttığında dinlediğiniz müzik kesiliyor ve hemen ardından geri geliyor. Özellikle çevresel ses kipleri (5+1 ve benzeri) etkinken bu sorun daha fazla görülüyor.

Muhtemel Sorun: Sorun, sistemdeki bir veya bir kaç sürücünün eskimiş olması, anakartta bulunan teknik bir sorun veya sabit disk gibi bir bileşenin görevini düzgün şekilde yerine getirememesi olabilir. Ayrıca işlemci gücünün ani olarak kesilmesine sebep olacak arka plan işlemleri de bu soruna sebep oluyor olabilir.

Çözüm Adımları: Öncelikle anakartınızın marka ve modelini, bu tür bilinen bir soruna sahip olup olmadığı yönünde kontrol etmelisiniz. Bu sorunun cevabını üretici firmanın forumlarında veya doğrudan teknik sorularınıza cevap verebilecek destek personelinden alabilirsiniz. Bundan sonra öncelikle sistemde arka planda bir virüs, casus yazılım veya bunlarla ilgisi olmayan fakat sisteme aşırı şekilde yük bindirmesi olası bir program veya işlem çalışıp çalışmadığını denetleyin. Gerçi böyle bir yazılım çalışıyor olsa, bütün sistemin içinde bulunduğu yavaşlığı görmemeniz imkânsız olurdu. Ayrıca WindowsXP altında CTRL+ALT+DEL tuş kombinasyonuyla işlemci yükünü gerçek zamanlı olarak görebilirsiniz. Geriye kalan seçeneklerden anakart veya sabit diski test etmek olacaktır. Bu parçalardaki yüklenme sebebiyle sorun ortaya çıkıyorsa bu sorunları giderebileceğiniz sabit yazılım (firmware) veya sürücü güncellemelerini yapmayı deneyin. Sistemde işletim sistemine bağlı bir sorun olması muhtemeldir ve bu da sorununuzu çözmezse işletim sistemini onarmayı veya baştan kurmayı deneyebilirsiniz. Genellikle en güncel sürücülerle yapılan temiz bir kurulum bu tür sorunları çözmektedir. Bu şekillerde çözüme ulaşamıyorsanız sistemde el ile giderilmesi mümkün olmayan bir sorun olması kuvvetli bir ihtimaldir