ilk yardım

GENEL İLKYARDIM BİLGİLERİ

İlkyardım nedir?
Herhangi bir kaza veya yaşamı tehlikeye düşüren bir durumda, sağlık görevlilerinin yardımı sağlanıncaya kadar, hayatın kurtarılması ya da durumun kötüye gitmesini önleyebilmek amacı ile olay yerinde, tıbbi araç gereç aranmaksızın, mevcut araç ve gereçlerle yapılan ilaçsız uygulamalardır.

Acil tedavi nedir?
Acil tedavi ünitelerinde, hasta/yaralılara doktor ve sağlık personeli tarafından yapılan tıbbi müdahalelerdir.

İlkyardımcı kimdir?
İlkyardım tanımında belirtilen amaç doğrultusunda hasta veya yaralıya tıbbi araç gereç aranmaksızın mevcut araç gereçlerle, ilaçsız uygulamaları yapan eğitim almış kişi ya da kişilerdir.

İlkyardım ve acil tedavi arasındaki fark nedir?
Acil tedavi bu konuda ehliyetli kişilerce gerekli donanımla yapılan müdahale olmasına karşın, ilkyardım bu konuda eğitim almış herkesin olayın olduğu yerde bulabildiği malzemeleri kullanarak yaptığı hayat kurtarıcı müdahaledir.

İlkyardımın öncelikli amaçları nelerdir?

ØHayati tehlikeyi ortadan kaldırmak,
ØYaşamsal fonksiyonların sürdürülmesini sağlamak,
ØHasta/yaralının durumunun. kötüleşmesini önlemek,
Øİyileşmeyi kolaylaştırmak.

İlkyardımın temel uygulamaları nelerdir?
İlkyardım temel uygulamaları Koruma, Bildirme, Kurtarma (KBK) olarak ifade edilir.
Koruma:
Kaza sonuçlarının ağırlaşmasını önlemek için olay yerinin değerlendirilmesini kapsar. En önemli işlem olay yerinde oluşabilecek tehlikeleri belirleyerek güvenli bir çevre oluşturmaktır.
Bildirme:
Olay / kaza mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde telefon veya diğer kişiler aracılığı ile gerekli yardım kuruluşlarına bildirilmelidir. Türkiye'de ilkyardım gerektiren her durumda telefon iletişimleri, 112 acil telefon numarası üzerinden gerçekleştirilir.
Kurtarma (Müdahale):
Olay yerinde hasta / yaralılara müdahale hızlı ancak sakin bir şekilde yapılmalıdır.

112’nin aranması sırasında nelere dikkat edilmelidir?
ØSakin olunmalı yada sakin olan bir kişinin araması sağlanmalıdır.
Ø112 merkezi tarafından sorulan sorulara net bir şekilde cevap verilmelidir;
ØKesin yer ve adres bilgileri verilirken, olayın olduğu yere yakın bir caddenin yada çok bilinen bir yerin adı verilmelidir,
ØKimin, hangi numaradan aradığı bildirilmelidir,
ØHasta/yaralı(lar)ın adı ve olayın tanımı yapılmalıdır,
ØHasta/yaralı sayısı ve durumu bildirilmelidir,
ØEğer herhangi bir ilkyardım uygulaması yapıldıysa nasıl bir yardım verildiği belirtilmelidir,
Ø112 hattında bilgi alan kişi, gerekli olan tüm bilgileri aldığını söyleyinceye kadar telefon kapatılmalıdır.

İlkyardımcının müdahale ile ilgili yapması gerekenler nelerdir?
ØHasta / yaralıların durumunu değerlendirmek (ABC) ve öncelikli müdahale edilecekleri belirlemek
ØHasta/yaralının korku ve endişelerini gidermek
ØHasta/yaralıya müdahalede yardımcı olacak kişileri organize etmek
ØHasta/yaralının durumunun ağırlaşmasını önlemek için kendi kişisel olanakları ile gerekli müdahalelerde bulunmak
ØKırıklara yerinde müdahale etmek
ØHasta/yaralıyı sıcak tutmak
ØHasta/yaralının yarasını görmesine izin vermemek
ØHasta/yaralıyı hareket ettirmeden müdahale yapmak
ØHasta/yaralının en uygun yöntemlerle en yakın sağlık kuruluşuna sevkini sağlamak (112) (Ancak, ağır hasta/yaralı bir kişi hayati tehlikede olmadığı sürece asla yerinden kıpırdatılmamalıdır.)

İlkyardımcının özellikleri nasıl olmalıdır?
Olay yeri genellikle insanların telaşlı ve heyecanlı oldukları ortamlardır. Bu durumda ilkyardımcı sakin ve kararlı bir şekilde olayın sorumluluğunu alarak gerekli müdahaleleri doğru olarak yapmalıdır. Bunun için bir ilkyardımcıda aşağıdaki özelliklerin olması gerekmektedir:
Øİnsan vücudu ile ilgili temel bilgilere sahip olmak,
ØÖnce kendi can güvenliğini korumak,
ØSakin, kendine güvenli ve pratik olmak,
ØEldeki olanakları değerlendirebilmek,
ØOlayı anında ve doğru olarak haber vermek (112’yi aramak),
ØÇevredeki kişileri organize edebilmek ve onlardan yararlanabilmek,
Øİyi bir iletişim becerisine sahip olmak.

Hayat kurtarma zinciri nedir?
Hayat kurtarma zinciri 4 halkadan oluşur. Son iki halka ileri yaşam desteğine aittir ve ilkyardımcının görevi değildir.
1.Halka - Sağlık kuruluşuna haber verme
2.Halka - Olay yerinde yapılan Temel Yaşam Desteği
3.Halka - Ambulans ekiplerince yapılan müdahaleler
4.Halka - Hastane acil servisleridir

İlkyardımın ABC si nedir?
Bilinç kontrol edilmeli, bilinç kapalı ise aşağıdakiler hızla değerlendirilmelidir:
A. Hava yolu açıklığının değerlendirilmesi
B. Solunumun değerlendirilmesi ( Bak-Dinle-Hisset)

C. Dolaşımın değerlendirilmesi (Şah damarından 5 saniye nabız alınarak yapılır

HASTA/YARALININ VE OLAY YERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

İlkyardımcının bilmesi gereken ve vücudu oluşturan sistemler nelerdir?
Hareket sistemi: Vücudun hareket etmesini, desteklenmesini sağlar ve koruyucu görev yapar. Hareket sistemi şu yapılardan oluşur:
ØKemikler
ØEklemler
ØKaslar
Dolaşım sistemi: Vücut dokularının oksijen, besin, hormon, bağışıklık elemanı ve benzeri elemanları taşır ve yeniden geriye toplar. Dolaşım sistemi şu yapılardan oluşur:
ØKalp
ØKan damarları
ØKan
Sinir sistemi: Bilinç, anlama, düşünme, algılama, hareketlerinin uyumu, dengesi ve solunum ile dolaşımı sağlar. Sinir sistemi şu yapılardan oluşur:
ØBeyin
ØBeyincik
ØOmurilik
ØOmurilik soğanı
Solunum sistemi: Vücuda gerekli olan gaz alışverişi görevini yaparak hücre ve dokuların oksijenlenmesini sağlar. Solunum sistemi şu organlardan oluşur:
ØSolunum yolları
ØAkciğerler
Boşaltım sistemi: Kanı süzerek gerekli maddelerin vücutta tutulması, zararlı olanların atılması görevlerini yaparak vücutta iç dengeyi korur. Boşaltım sistemi şu organlardan oluşur:
Øİdrar borusu
Øİdrar kesesi
Øİdrar kanalları
ØBöbrekler
Sindirim sistemi: Ağızdan alınan besinlerin öğütülerek sindirilmesi ve kan dolaşımı vasıtasıyla vücuda dağıtılmasını sağlar. Sindirim sistemi şu organlardan oluşur:
ØDil ve dişler
ØYemek borusu
ØMide
ØSafra kesesi
ØPankreas
ØBağırsaklar

Vücutta nabız alınabilen bölgeler nelerdir?
ØŞah damarı (adem elmasının her iki yanında)
ØÖn-kol damarı (Bileğin iç yüzü, baş parmağın üst hizası)
ØBacak damarı (Ayak sırtının merkezinde)
ØKol damarı (Kolun iç yüzü, dirseğin üstü)
Hasta/yaralıların dolaşımını değerlendirirken, çocuk ve yetişkinlerde şah damarından, bebeklerde kol atardamarından nabız alınır.

Hasta/yaralının değerlendirilmesinin amacı nedir?
ØHastalık yada yaralanmanın ciddiyetini değerlendirmek
Øİlkyardım önceliklerini belirlemek
ØYapılacak ilkyardım yöntemini belirlemek
ØGüvenli bir müdahale sağlamak

Hasta/yaralının ilk değerlendirilme aşamaları nelerdir?
Hasta/yaralıya sözlü uyaran yada hafifçe omzuna dokunarak “iyi misiniz?” diye sorularak bilinç durumu değerlendirmesi yapılır. Bilinç durumunun değerlendirilmesi daha sonraki aşamalar için önemlidir. Buna göre hasta/yaralının ilk değerlendirilme aşamaları şunlardır:
A. Havayolu açıklığının değerlendirilmesi:
ØÖzellikle bilinç kaybı olanlarda dil geri kaçarak solunum yolunu tıkayabilir yada kusmuk, yabancı cisimlerle solunum yolu tıkanabilir. Havanın akciğerlere ulaşabilmesi için hava yolunun açık olması gerekir.
ØHava yolu açıklığı sağlanırken hasta/yaralı baş, boyun, gövde ekseni düz olacak şekilde yatırılmalıdır.
ØBilinç kaybı belirlenmiş ise ağız içi önce göz ile daha sonra işaret parmağı yandan ağız içine sokularak bir çengel gibi kullanılarak diğer yandan çıkartılmak suretiyle kontrol edilmeli, ardından yabancı cisim varsa bir bez aracılığı ile çıkarılmalıdır.
ØDaha sonra bir el hasta/yaralının alnına konarak, diğer elin 2-3 parmağı ile çene tutularak baş geriye doğru itilip Baş-Çene pozisyonu verilir. Bu işlemler sırasında sert hareketlerden kaçınılmalıdır.
B. Solunumun değerlendirilmesi:
İlkyardımcı, başını hasta/yaralının göğsüne bakacak şekilde yan çevirerek yüzünü hasta/yaralının ağzına yaklaştırır, Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile solunum yapıp yapmadığını 10 saniye süre ile değerlendirir.
ØSolunum hareketini gözler.
ØSolunum sesini dinler.
ØYanağında hasta/yaralının nefesini hissetmeye çalışır.
Solunum yoksa derhal yapay solunuma başlanır.

C. Dolaşımın değerlendirilmesi:
Dolaşımın değerlendirilmesi için ilkyardımcı çocuk ve yetişkinlerde şalı damarından, bebeklerde kol atardamarından 3 parmakla 5 saniye süre ile nabız almaya çalışılır. Bu süre içinde nabız alınmıyorsa derhal dış kalp masajına başlanır.
İlk değerlendirme sonucu hasta/yaralının bilinci kapalı fakat solunum ve nabzı varsa derhal koma pozisyonuna getirerek diğer yaralılar değerlendirilir.

Hasta/yaralının ikinci değerlendirmesi nasıl olmalıdır?
İlk muayene ile hasta/yaralının yaşam belirtilerinin varlığı güvence altına alındıktan sonra ilkyardımcı ikinci muayene aşamasına geçerek baştan aşağı muayene yapar. İkinci değerlendirme aşamaları şunlardır :
Görüşerek bilgi edinme:
ØKendini tanıtır,
ØHasta/yaralının ismini öğrenir ve adıyla hitap eder,
ØHoşgörülü ve nazik davranarak güven sağlar,
ØHasta/yaralının endişelerini gidererek rahatlatır,
ØOlayın mahiyeti, koşulları, kişisel özgeçmişleri, sonuç olarak ne yedikleri, kullanılan ilaçlar ve alerjinin varlığı sorularak öğrenilir.
Baştan aşağı kontrol yapılır:
ØBilinç düzeyi, anlama, algılama
ØSolunum sayısı, ritmi, derinliği
ØNabız sayısı, ritmi, şiddeti
ØVücut veya cilt ısısı, nemi, rengi
Baş: Saç, saçlı deri, baş ve yüzde yaralanma, morluk olup olmadığı, kulak yada burundan sıvı yada kan gelip gelmediği değerlendirilir, ağız içi kontrol edilir.
Boyun: Ağrı, hassasiyet, şişlik, şekil bozukluğu araştırılır. Aksi ispat edilinceye kadar boyun zedelenmesi ihtimali göz ardı edilmemelidir.
Göğüs kafesi: Saplanmış cisim, açık yara, şekil bozukluğu yada morarma olup olmadığı, hafif baskı ile ağrı oluşup oluşmadığı, kanama olup olmadığı değerlendirilmelidir. Göğüs kafesi genişlemesinin normal olup olmadığı araştırılmalıdır. Göğüs muayenesinde eller arkaya kaydırılarak hasta/yaralının sırtı da kontrol edilmelidir.
Karın boşluğu: Saplanmış cisim, açık yara, şekil bozukluğu, şişlik, morarma, ağrı yada duyarlılık olup olmadığı ve karnın yumuşaklığı değerlendirilmelidir. Eller bel tarafına kaydırılarak muayene edilmeli, ardından kalça kemiklerinde de aynı araştırma yapılarak kırık yada yara olup olmadığı araştırılmalıdır.
Kol ve bacaklar: Kuvvet, his kaybı varlığı, ağrı, şişlik, şekil bozukluğu, işlev kaybı ve kırık olup olmadığı, nabız noktalarından nabız alınıp alınmadığı değerlendirilmelidir.
İkinci değerlendirmeden sonra mevcut duruma göre yapılacak müdahale yöntemi seçilir.

Olay yerini değerlendirmenin amacı nedir?
ØOlay yerinde tekrar kaza olma riskini ortadan kaldırmak,
ØOlay yerindeki hasta/yaralı sayısını ve türlerini belirlemek.
Olay yerinin hızlı bir şekilde değerlendirilmesinin ardından yapılacak müdahaleler planlanır.

Olay yerinin değerlendirilmesinde yapılacak işler nelerdir?
Herhangi bir olay yerinin değerlendirilmesinde aşağıdakiler mutlaka yapılmalıdır:
ØKazaya uğrayan araç mümkünse yolun dışına ve güvenli bir alana alınmalı, kontağı kapatılmalı, el freni çekilmeli, araç LPG’li ise aracın bagajında bulunan tüpün vanası kapatılmalıdır.
ØOlay yeri yeterince görünebilir biçimde işaretlenmelidir. Kaza noktasının önüne ve arkasına gelebilecek araç sürücülerini yavaşlatmak ve olası bir kaza tehlikesini önlemek için uyarı işaretleri yerleştirilmelidir. Bunun için üçgen reflektörler kullanılmalıdır.
ØOlay yerinde hasta/yaralıya yapılacak yardımı güçleştirebilecek veya engelleyebilecek meraklı kişiler olay yerinden uzaklaştırılmalıdır.
ØOlası patlama ve yangın riskini önlemek için olay yerinde sigara içilmemelidir.
ØGaz varlığı söz konusu ise oluşabilecek zehirlenmelerin önlenmesi için gerekli önlemler alınmalıdır.
ØOrtam havalandırılmalıdır.
ØKıvılcım oluşturabilecek ışıklandırma veya çağrı araçlarının kullanılmasına izin verilmemelidir.
ØHasta/yaralı yerinden oynatılmamalıdır.
ØHasta/yaralı hızla yaşam bulguları yönünden (ABC) değerlendirilmelidir.
ØHasta/yaralı kırık ve kanama yönünden değerlendirilmelidir.
ØHasta/yaralı sıcak tutulmalıdır.
ØHasta/yaralının bilinci kapalı ise ağızdan hiçbir şey verilmemelidir.
ØTıbbi yardım istenmelidir (112).
ØHasta/yaralının endişeleri giderilmeli, nazik ve hoşgörülü olmalıdır.
ØHasta/yaralının paniğe kapılmasını engellemek için yarasını görmesine izin verilmemelidir.
ØHasta/yaralı ve olay hakkındaki bilgiler kaydedilmelidir.
ØYardım ekibi gelene kadar olay yerinde kalınmalıdır.

TEMEL YAŞAM DESTEĞİ

Solunum ve kalp durması nedir?
Solunum durması: Solunum hareketlerinin durması nedeniyle vücudun yaşamak için ihtiyacı olan oksijenden yoksun kalmasıdır. Hemen yapay solunuma başlanmaz ise bir süre sonra kalp durması meydana gelir.
Kalp durması: Bilinci kapalı kişide büyük arterlerden nabız alınamaması durumudur. Kalp durmasına 5 dakika içinde müdahale edilmezse dokuların oksijenlenmesi bozulacağı için beyin hasarı oluşur.

Temel Yaşam Desteği nedir?
Hayat kurtarmak amacı ile hava yolu açıklığı sağlandıktan sonra, solunumu ve/veya kalbi durmuş kişiye yapay solunum ile akciğerlerine oksijen gitmesini, dış kalp masajı ile de kalpten kan pompalanmasını sağlamak üzere yapılan ilaçsız müdahalelerdir.
Temel yaşam desteğine başlarken eğer çevrede biri varsa hemen 112 aratılmalıdır. Boğulma ve travmalarda ilkyardımcı yalnız ise 1 siklusdan sonra kendisi yardım çağırmalıdır. Bebek ve çocuklarda, ilkönce iki solunum yapılır, ardından 112 aranır.

Hava yolunu açmak için Baş-Çene pozisyonu nasıl verilir?
Bilinci kapalı bütün hasta/yaralılarda solunum yolu kontrol edilmelidir. Çünkü dil geriye kayabilir yada herhangi bir yabancı madde solunum yolunu tıkayabilir. Ağız içi kontrol edilerek temizlendikten sonra hastaya baş-çene pozisyonu verilir.
Bunun için ;
ØBir el alına yerleştirilir,
ØDiğer elin iki parmağı çeneye yerleştirilir,
ØBaş geriye doğru itilir.
ØBöylece dil yerinden oynatılarak hava yolu açıklığı sağlanmış olur.

Yapay solunum nasıl yapılır?

ØHasta/yaralının hava yolu açıldıktan sonra, solunum Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile değerlendirilir,
ØSolunum yoksa tıbbi yardım istenir (112),
ØHemen yapay solunuma başlanır. YAPAY SOLUNUMA BAŞLAMADAN ÖNCE SOLUNUMUN OLMADIĞINDAN KESİNLİKLE EMİN OLUNMALIDIR!
ØAğızdan ağıza tekniği için hasta/yaralıya Baş-Çene pozisyonu verilir,
ØBir elin baş ve işaret parmakları ile burun kanatları hava çıkmayacak şekilde kapatılır,
Øİlkyardımcı, hasta/yaralının ağzını hava çıkmayacak şekilde kendi ağzı ile kavrar,
ØHasta akciğerine 400-600 ml hava gidecek şekilde ağızdan iki kez üflenir,
ØŞah damarından 5 saniye süre ile nabız kontrolü yapılır. Nabız varsa dakikada 15-20 kez olacak şekilde yapay solunuma devam edilir. 1 yaşın altındaki bebeklerde 20-25 kez olacak şekilde hava verilir (Eğer nabız alınamıyorsa suni solunum ile birlikte kalp masajına da başlanır),
ØBu şekilde verilen hava hayati organları koruyacak yeterli oksijene (%16-18) sahiptir,
ØBebeklerde ve çene kilitlenmesi gibi durumlarda yetişkinlerde, yapay solunum ağızdan buruna hava verilerek yapılmalıdır,
ØYapay solunumun etkili olup olmadığı Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile her 10 üflemede bir kontrol edilmelidir,
ØNabız olup olmadığı şah damarından kontrol edilmelidir,
Øİlkyardımcı kendini korumak için yapay solunum sırasında ince bir tülbent, gazlı bez gibi araçlar kullanabilir.

__________________

Dış kalp masajı nasıl yapılır?

ØYapay solunum sırasında şah damarından 5 saniye süre ile nabız kontrolü yapılır, nabız yoksa dış kalp masajına başlanır. KALP MASAJINA BAŞLAMADAN ÖNCE KALBİN TAMAMEN DURDUĞUNDAN KESİNLİKLE EMİN OLUNMALIDIR!
ØTemel yaşam desteğine başlarken eğer çevrede biri varsa hemen 112 aratılmalıdır. Boğulma ve travmalarda ilkyardımcı yalnız ise 1 siklusdan sonra kendisi yardım çağırmalıdır. Bebek ve çocuklarda, ilkönce iki solunum yapılır, ardından 112 aranır. (*)
ØAlttaki kaburgalar elle tespit edilir, eller kaydırılarak göğüs kemiğinin alt ucu belirlenir.
ØHer iki kaburganın birleştiği noktaya (sternum ucu) iki parmak konur ve üstüne diğer el topuğu yerleştirilerek bası noktası tespit edilir. Bu elin üzerine diğer el yerleştirilir.
ØHer iki el parmakları birbirine geçirilir ve hastaya temas etmemesine dikkat edilir. Eller sabit tutulmalıdır. Dirsekler ve omuz düz ve hasta/yaralının vücuduna dik tutulacak şekilde tutulmalıdır.
ØVücut ağırlığı ile kaburga kemikleri 4-5 cm içe çökecek şekilde (yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3’ü kadar ) ritmik olarak sıkıştırma-gevşetme şeklinde bası uygulanır. Erişkinlerde dakikada 100 bası uygulanmalıdır.
ØDış kalp masajı 1 yaşın altındaki bebeklerde göğüs kemiği alt ucuna iki parmakla, göğüs kemiği 1-1,5 cm içe çökecek şekilde dakikada 100 bası olarak yapılır. 1-8 yaşına kadar çocuklarda tek elle 2.5-5 cm çökecek şekilde yapılmalıdır (yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3’ü kadar).
ØYapay solunum ve dış kalp masajı birlikte uygulandığında , yetişkinlerde tek ya da iki ilkyardımcı ya da iki ilkyardımcı ile 15/2 olarak uygulanır. (Bebek ve 1-8 yaş çocuklarda ise 5/1 olarak uygulanır.)
ØHer siklusta hasta/yaralının solunumu ve şah damarından nabzı 5 saniye süre ile kontrol edilmelidir (1 siklus:15 kalp masajı ve 2 yapay solunum uygulamasının 4 kez tekrarlanmasıdır).
ØTemel yaşam desteğine bu konuda eğitim almış bir sağlık personeli gelinceye kadar devam edilmelidir.
(*)Temel yaşam desteği yapılırken yaş önemli bir faktördür. Orta yaş ve üzerindeki bir hastada ölüm nedenlerinin başında ventriküler fibrilasyon gelmektedir. Böyle bir durumda olay yerine gelen 112 ekibi defibrilasyon yaparak hastayı kurtarma şansını artırabilir. Bu nedenle süratle 112’yi aramak son derece önemlidir.

Çocuklarda (1-8 yaş) Temel Yaşam Desteği nasıl yapılır?
ØÇocuğun hava yolu açıldıktan sonra, solunum Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile değerlendirilir,
ØSolunum yoksa tıbbi yardım istenir (112),
ØÇocuğa önce Baş-Çene pozisyonu verilir,
ØHemen yapay solunuma başlanır. YAPAY SOLUNUMA BAŞLAMADAN ÖNCE SOLUNUMUN OLMADIĞINDAN KESİNLİKLE EMİN OLUNMALIDIR!
ØYapay solunum ağızdan ağıza ya da ağızdan ağız ve buruna tekniği ile çocuğun yaşı ve yüzünün büyüklüğüne göre gerçekleştirilir,
ØYapay solunuma iki kez hava üflenerek başlanır ve tıbbi yardım istenir (112),
ØYapay solunum dakikada 15-20 olacak şekilde yapılır,
ØNabız kontrolü yetişkinlerdeki gibidir (şah damarından 5 saniye süreyle kontrol edilir),
ØNABIZIN ALINAMADIĞINDAN YANİ KALBİN ATMADIĞINDAN KESİN OLARAK EMİN OLUNDUKTAN SONRA KALP MASAJINA BAŞLANMALIDIR!
ØKalp masajı tek elle basılarak yapılır,
ØBası noktası yetişkinlerde olduğu gibi belirlenir. Büyük çocuklarda tek elin basısı yetersiz görülürse yine yetişkinlerdeki gibi uygulama yapılır,
ØÇocuklarda dakikada 100 bası uygulanır,
ØBası gücü ise göğüs boşluğu 2.5-5 cm çökecek şekilde (yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3’ü kadar) ,
ØÇocuklarda bir ya da iki ilkyardımcı ile 5/1 olacak şekilde uygulama yapılır, ancak çocuğun iriliğine göre bu uygulama gerekirse yetişkinlerde olduğu gibi 5/2 olarak gerçekleştirilir.

Bebeklerde (0-1 yaş) Temel Yaşam Desteği nasıl yapılır?
ØBebeğin topuğuna hafifçe vurularak bilinç kontrolü yapılır,
ØÇocuğun hava yolu açıldıktan sonra, solunum Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile değerlendirilir,
ØSolunum yolunun açılması için bebeğe Baş-Çene pozisyonu verilir (bebeğin başı hafifçe itilir). Başın fazla gerdirilmesi solunum yollarını tıkayıp olumsuz sonuçlar yaratabileceğinden başa hafif bir eğim vermek son derece önemlidir!
ØYapay solunuma başlanırken ilkyardımcı ağzını bebeğin ağzı ve burnunun üstüne yerleştirilmelidir,
ØYapay solunuma iki kez hava verilerek başlanır,
ØTıbbi yardım istenir (112),
ØÜflemenin ayarı bebeğin göğsünün kalkış hareketlerine göre olmalıdır, çocuğun akciğerlerinin alacağından daha fazla hava üflenmemelidir,
ØSolunum sıklığı dakikada 20-25 olmalıdır,
ØNabız kontrolü dirsek önyüz iç kısmındaki kol atardamarı hissedilerek yapılır,

ØNABIZIN ALINAMADIĞINDAN YANİ KALBİN ATMADIĞINDAN KESİN OLARAK EMİN OLUNDUKTAN SONRA KALP MASAJINA BAŞLANMALIDIR!
ØBebeğin iki memesi arasında hayali bir çizgi olduğu varsayılarak bu çizginin orta noktasında göğüs kemiği tespit edilir. Buraya iki parmağı bastırmak suretiyle kalp masajına başlanır,
ØKalp masajı göğüs kemiği 1-1.5 cm içeri çökecek şekilde yapılır,
ØBebeklere de dakikada 100 bası uygulanır,
ØBebeklerde de kalp masajı ve yapay solunum sayısı 5/1 olacak şekilde uygulanır.

Hava yolu tıkanıklığı nedir?

Hava yolunun, solunumu gerçekleştirmek için gerekli havanın geçişine engel olacak şekilde tıkanmasıdır. Tıkanma tam tıkanma yada kısmi tıkanma şeklinde olabilir.

Hava yolu tıkanıklığı belirtileri nelerdir?
Tam tıkanma belirtileri:
ØNefes alamaz,

ØAcı çeker, ellerini boynuna götürür,
ØKonuşamaz,
ØRengi morarmıştır,
Bu durumda Heimlich Manevrası (=Karına bası uygulama) yapılır .

Kısmi tıkanma belirtileri:
ØÖksürür
ØNefes alabilir
ØKonuşabilir
Bu durumda hastaya dokunulmaz, öksürmeye teşvik edilir.


Tam tıkanıklık olan kişilerde Heimlich Manevrası (=Karına bası uygulama) nasıl uygulanır?
Bilinci yerinde olan(=bilinci açık) kişilerde Heimlich manevrası:
ØHasta ayakta ya da oturur pozisyonda olabilir,
ØArkadan sarılarak gövdesi kavranır,
ØBir elin baş parmağı midenin üst kısmına, göğüs kemiği altına gelecek şekilde yumruk yaparak konur. Diğer el ile yumruk yapılan el kavranır,
ØKuvvetle arkaya ve yukarı doğru bastırılır,
ØBu hareket 5-7 kez yabancı cisim çıkıncaya kadar tekrarlanır,
ØŞah damarından nabız ve solunum değerlendirilir,
ØTıbbi yardım istenir (112).

Bilincini kaybetmiş(=bilinci kapalı) kişilerde Heimlich Manevrası: (*)
ØHasta yere yatırılır, yan pozisyonda sırtına 5 kez vurulur,
ØTıkanma açılmadığı taktirde hasta düz bir zeminde başı yana çevrilir,
ØHastanın bacakları üzerine ata biner şekilde oturulur,
ØBir elin topuğunu göbek ile göğüs kemiği arasına yerleştirilir, diğer el üzerine konur,
ØGöbeğin üzerinden kürek kemiklerine doğru eğik bir baskı uygulanır,
ØŞah damarından nabız ve solunum değerlendirilir,
Øİşleme yabancı cisim çıkıncaya kadar devam edilir,
ØTıbbi yardım istenir (112),
ØBu hareketi 5-7 kez yabancı cisim çıkıncaya kadar ya da yardım gelinceye kadar devam edin,
ØBu tür olgularda havayolu tıkanıklığından şüphelenildiğinde, ilkyardımcılar Temel Yaşam Desteği uygulamalarını yapacaklardır. Kurtarıcı nefes verdikten sonra hava gitmiyorsa tıkanıklık olduğu düşünülür, ilkyardımcı ağız içinde yabancı cisim olup olmadığını kontrol etmeli, yabancı cisim görüyorsa çıkarmalıdır. Havayolu tıkanıklığı varsa havayolunu açacak manevraları profesyonel acil yardım ekibi uygular.
(*)Yukarıdaki bilgiler sadece ilkyardım eğitmenleri için verilmiş olup bilinci kapalı olan erişkinlerde havayolunun açılması için gerekli olan girişimler ve hareketler ilkyardımcılara öğretilmeyecektir.

Bebeklerde tam tıkanıklık olan hava yolunun açılması (**):
ØBebek ilkyardımcının bir kolu üzerine ters olarak yatırılır,
ØBaşparmak ve diğer parmakların yardımıyla bebeğin çenesi kavranarak boynundan tutulur ve yüzüstü pozisyonda öne doğru eğilir,
ØBaş gergin ve gövdesinden aşağıda bir pozisyonda tutulur,
Ø5 kez el bileğinin iç kısmı ile bebeğin sırtına kürek kemiklerinin arasına hafifçe vurulur,
ØDiğer kolun üzerine başı elle kavranarak sırtüstü çevrilir,
ØYabancı cismin çıkıp çıkmadığına bakılır,
ØÇıkmadıysa başı gövdesinden aşağıda olacak sırtüstü şekilde tutulur,
Ø5 kez iki parmakla göğüs kemiğinin alt kısmından karnın üs kısmına baskı uygulanır,
ØYabancı cisim çıkana kadar devam edilir,
ØTıbbi yardım istenir (112).
(**)Bebek çok küçük ise ve karından baskı uygulanamıyorsa bebekler için yukarıda anlatılan uygulamalar yapılır. Ancak diğer hallerde bebeklerde yapılan uygulamalar, bilinci kapalı erişkinlerde yapılan Heimlich Manevrası uygulamaları ile aynıdır. Yukarıdaki bilgiler sadece ilkyardım eğitmenleri için verilmiş olup bebeklerde havayolunun açılması için gerekli olan girişimler ve hareketler ilkyardımcılara öğretilmeyecektir.

Kısmi tıkanıklık olan kişilerde nasıl ilkyardım uygulanır?
ØEğer kişinin hava yolunda yeterli hava giriş çıkışı mevcutsa, kazazede öksürmeye teşvik edilmeli, yakından izlenmeli ve başka bir girişimde bulunulmamalıdır. Kazazedenin henüz ayakta durabildiği bu dönemde onun arka tarafında yer alınmalıdır.

ØBu durumda, kazazede öncelikle bulunduğu pozisyonda bırakılmalıdır.
ØKazazedenin solunum ve öksürüğü zayıflarsa ya da kaybolursa ve morarma saptanırsa derhal girişimde bulunulmalıdır.
ØBelirgin bir yabancı cisim, yerinden çıkmış veya gevşemiş takma dişleri varsa bunlar yerinden çıkarılır.
ØEğer yabancı cisim görülemiyorsa ve hastanın durumu kötüye gidiyorsa yukarıda tam tıkanmada anlatılan uygulamalara başlanır.

KANAMALARDA İLKYARDIM

Kanama nedir?
Damar bütünlüğünün bozulması sonucu kanın damar dışına (vücudun içine veya dışına doğru) doğru akmasıdır. Kanamanın ciddiyeti aşağıdaki durumlara bağlıdır:
ØKanamanın hızına,
ØVücutta kanın aktığı bölgeye,
ØKanama miktarına,
ØKişinin fiziksel durumu ve yaşına.

Kaç çeşit kanama vardır?
Vücutta kanın aktığı bölgeye göre 3 çeşit kanama vardır :
Dış kanamalar: Kanama yaradan vücut dışına doğru olur.
İç kanamalar: Kanama vücut içine olduğu için gözle görülemez.
Doğal deliklerden olan kanamalar:Kulak, burun, ağız, anüs, üreme organlarından olan kanamalardır.
Kanama arter, ven yada kılcal damar kanaması olabilir. Arter kanamaları kalp atımları ile uyumlu olarak kesik kesik akar ve açık renklidir. Ven kanamaları ise koyu renkli ve sızıntı şeklindedir. Kılcal damar kanaması küçük kabarcıklar şeklindedir.
Kanamanın değerlendirilmesinde, şok belirtilerinin izlenmesi çok önemlidir.

Kanamalarda ilkyardım uygulamaları nelerdir?
Dış kanamalarda ilkyardım:
ØHasta/yaralının durumu değerlendirilir (ABC),
ØTıbbi yardım istenir (112),
ØYara yada kanama değerlendirilir,
ØKanayan yer üzerine temiz bir bezle bastırılır,
ØKanama durmazsa ikinci bir bez koyarak basıncı arttırılır,
ØGerekirse bandaj ile sararak basınç uygulanır,
ØKanayan yere en yakın basınç noktasına baskı uygulanır,
ØKanayan bölge yukarı kaldırılır,
ØÇok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa, yaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksa, uzuv kopması varsa ve/veya baskı noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa turnike uygulanır,
ØŞok pozisyonu verilir,
ØSık aralıklarla (2-3dakikada bir) yaşam bulguları değerlendirilir,
ØKanayan bölge dışarıda kalacak şekilde hasta/yaralının üstü örtülür,
ØYapılan uygulamalar ile ilgili bilgiler (turnike uygulaması gibi) hasta/yaralının üzerine yazılır,
ØHızla sevk edilmesi sağlanır.

Vücutta baskı uygulanacak noktalar nelerdir?
Ataradamar kanamalarında kan basınç ile fışkırır tarzda olur. Bu nedenle, kısa zamanda çok kan kaybedilir. Bu tür kanamalarda asıl yapılması gereken, kanayan yer üzerine veya kanayan yere yakın olan bir üst atardamar bölgesine baskı uygulanmasıdır. Vücutta bu amaç için belirlenmiş baskı noktaları şunlardır:
1-Boyun : Boyun atardamarı (şah damarı) baskı yeri
2-Köprücük kemiği üzeri : Kol atardamarı baskı yeri
3-Koltukaltı : Kol atardamarı baskı yeri
4-Kolun üst bölümü : Kol atardamarı baskı yeri
5-Kasık : Bacak atardamarı baskı yeri
6-Uyluk : Bacak atardamarı baskı yeri

Kanamalarda üçgen bandaj uygulaması nasıl yapılmalıdır?
Üçgen bandaj, vücudun değişik bölümlerinde bandaj ve/veya askı olarak kullanılabilir. Üçgen bezin tepesi tabanına doğru getirilip yerleştirilir, sonra bir yada iki kez daha bunun üzerine katlanarak istenilen genişlikte bir sargı bezi elde edilmiş olur.
Elde üçgen bandaj uygulama:
Parmaklar, üçgenin tepesine gelecek şekilde el üçgen sargının üzerine yerleştirilir. Üçgenin tepesi bileğe doğru katlanır. Elin sırtında, üçgenin uçları karşı karşıya getirilir ve çaprazlanır, bilek seviyesinde düğümlenir.
Ayağa üçgen bandaj uygulama:
Ayak, üçgenin üzerine düz olarak, parmaklar üçgenin tepesine bakacak şekilde yerleştirilir. Üçgen bandajın tepesini ayağın üzerinde çaprazlayacak şekilde öne doğru getirilir. İki ucu ayak bileği etrafında düğümlenir.
Dize üçgen bandaj uygulama:
Üçgenin tabanı dizin 3-4 parmak altında ve ucu dizin üzerine gelecek şekilde yerleştirilir. Dizin arkasından uçları çaprazlanır, dizin üstünde uçları düğümlenir.
Göğüse üçgen bandaj uygulama:
Üçgenin tepesi omuza yerleştirilir ve tabanı göğsü saracak şekilde sırtta düğümlenir. Bu düğüm ile üçgenin tepesi, bir başka bez kullanılarak birbirine yaklaştırılarak bağlanır.
Kalçaya üçgen bandaj uygulama:
Üçgenin tabanı uyluğun alt kısmının etrafında düğümlenir, tepesi ise belin etrafını saran bir kemer yada beze bağlanır.

Hangi durumlarda turnike uygulanmalıdır?
ØÇok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa (kanamayı durdurmak ve daha sonra da diğer yaralılarla ilgilenebilmek için),
ØYaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksa,
ØUzuv kopması varsa,
ØBaskı noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa
Turnike uygulaması kanamanın durdurulamadığı durumlarda başvurulacak en son uygulamadır. Ancak eskisi kadar sık uygulanmamaktadır. Çünkü, uzun süreli turnike uygulanması sonucu doku harabiyeti meydana gelebilir ya da uzvun tamamen kaybına neden olunabilir.

Turnike uygulamasında dikkat edilecek hususlar neler olmalıdır?
ØTurnike uygulamasında kullanılacak malzemelerin genişliği en az 8-10 cm olmalıdır.
ØTurnike uygulamasında ip, tel gibi kesici malzemeler kullanılmamalıdır.
ØTurnikeyi sıkmak için tahta parçası, kalem gibi malzemeler kullanılabilir.
ØTurnike kanama duruncaya kadar sıkılır, kanama durduktan sonra daha fazla sıkılmaz.
ØTurnike uygulanan bölgenin üzerine hiçbir şey örtülmez.
ØTurnike uygulamasının yapıldığı saat bir kağıda yazılmalı ve yaralının üzerine asılmalıdır.
ØUzun süreli kanamalardaki turnike uygulamalarında, kanayan bölgeye göre 15-30 dakikada bir turnike gevşetilmelidir.
ØTurnike, kol ve uyluk gibi tek kemikli bölgelere uygulanır, ancak önkol ve bacağa el ve ayağın beslenmesini bozabileceği için uygulanmaz. Uzuv kopması durumlarında, önkol ve bacağa da turnike uygulanabilir.

El ve ayak kopmalarında turnike nasıl uygulanır?
Kaza ve yaralanmalarda atardamar yaralanmalarına neden olarak ölüme yol açmaktadır.
ØKopmuş olan uzvun kanama kontrolü yapılır, tampon yapılır ve kapatılır.
ØTurnike uzvun koptuğu bölgeye en yakın olan ve deri bütünlüğünün bozulmamış olduğu bölgeye uygulanır.
ØTurnike uygulandıktan sonra sıkılaştırılarak uzuvdaki kanama kontrol edilir.
ØKopmuş uzuv parçası, su geçirmeyen bir plastik torbaya konur.
ØDaha sonra kopmuş uzuv parçasının konduğu plastik torba ağzı kapatıldıktan sonra, içerisinde 1 ölçek suya 2 ölçek buz konulmuş ikinci bir torbaya yada kovaya konulur. Bu şekilde, kopmuş uzuv parçasının buz ile direkt teması önlenmiş ve soğuk bir ortamda taşınması sağlanmış olur.
ØTorbanın üzerine kopan uzuv parçasının sahibine ait kimlik bilgileri kaydedilir ve yaralı ile aynı araca konarak en çok 6 saat içerisinde sağlık kuruşuna sevki sağlanır.

İç kanamalarda ilkyardım:
İç kanamalar, şiddetli travma, darbe, kırık, silahla yaralanma nedeniyle oluşabilir. Hasta/yaralıda şok belirtileri vardır. İç kanama şüphesi olanlarda aşağıdaki uygulamalar yapılmalıdır.
ØHasta/yaralının bilinci ve ABC si değerlendirilir,
ØÜzeri örtülerek ayakları 30 cm yukarı kaldırılır,
ØTıbbi yardım istenir (112),
ØAsla yiyecek ve içecek verilmez,
ØHareket ettirilmez (özellikle kırık varsa),
ØYaşamsal bulguları incelenir,
ØSağlık kuruluşuna sevki sağlanır.
Doğal deliklerden çıkan kanamalarda ilkyardım:
Burun kanaması:
ØHasta/yaralı sakinleştirilir, endişeleri giderilir,
ØOturtulur,
ØBaşı hafifçe öne eğilir,
ØBurun kanatları 5 dakika süre ile sıkılır,
ØUzman bir doktora gitmesi sağlanır.
Kulak kanaması:
ØHasta/yaralı sakinleştirilir, endişeleri giderilir,
ØKanama hafifse kulak temiz bir bezle temizlenir,
ØKanama ciddi ise, kulağı tıkamadan temiz bezlerle kapanır,
ØBilinci yerinde ise hareket ettirmeden sırt üstü yatırılır, bilinçsiz ise kanayan kulak üzerine yan yatırılır,
ØKulak kanaması, kan kusma, anüs, üreme organlarından gelen kanamalarda hasta/yaralı kanama örnekleri ile uzman bir doktora sevk edilir.

Şok nedir?
Kalp-damar sisteminin yaşamsal organlara uygun oranda kanlanma yapamaması nedeniyle ortaya çıkan ve tansiyon düşüklüğü ile seyreden bir akut dolaşım yetmezliğidir

Kaç çeşit şok vardır?
Nedenlerine göre 4 çeşit şok vardır:
ØKardiyojenik şok
ØHipovolemik şok
ØToksik şok .
ØAnaflaktik şok

Şok belirtileri nelerdir?
ØKan basıncında düşme
ØHızlı ve zayıf nabız
ØHızlı ve yüzeysel solunum
ØCiltte soğukluk, solukluk ve nemlilik
ØEndişe, huzursuzluk
ØBaş dönmesi,
ØDudak çevresinde solukluk ya da morarma
ØSusuzluk hissi
ØBilinç seviyesinde azalma

Şokta ilkyardım uygulamaları nelerdir?
ØKendinin ve çevrenin güvenliği sağlanır,

ØHava yolunun açıklığı sağlanır,
ØHasta/yaralının mümkün olduğunca temiz hava soluması sağlanır,
ØVarsa kanama hemen durdurulur,
ØŞok pozisyonu verilir,
ØHasta/yaralı sıcak tutulur,
ØHareket ettirilmez,
ØHızlı bir şekilde sağlık kuruluşuna sevki sağlanır (112),
ØHasta/yaralının endişe ve korkuları giderilerek psikolojik destek sağlanır.

Şok pozisyonu nasıl verilir?
ØHasta/yaralı düz olarak sırt üstü yatırılır,
ØHasta/yaralının bacakları 30 cm kadar yukarı kaldırılarak, bacakların altına destek konulur (Çarşaf, battaniye yastık, kıvrılmış giysi vb.),
ØÜzeri örtülerek ısıtılır,
ØYardım gelinceye kadar hasta / yaralının yanında kalınır,
ØBelli aralıklarla (2-3 dakikada bir) bir yaşam bulguları değerlendirilir.

YARALANMALARDA İLKYARDIM

Yara nedir?
Bir travma sonucu deri yada mukozanın bütünlüğünün bozulmasıdır. Aynı zamanda kan damarları, adale ve sinir gibi yapılar etkilenebilir. Derinin koruma özelliği bozulacağından enfeksiyon riski artar.

Kaç çeşit yara vardır?
Kesik yaralar:
Bıçak, çakı, cam gibi kesici aletlerle oluşur. Genellikle basit yaralardır. Derinlikleri kolay belirlenir.
Ezikli yaralar:
Taş yumruk yada sopa gibi etkenlerin şiddetli olarak çarpması ile oluşan yaralardır. Yara kenarları eziktir. Çok fazla kanama olmaz, ancak doku zedelenmesi ve hassasiyet vardır.
Delici yaralar:
Uzun ve sivri aletlerle oluşan yaralardır. Yüzey üzerinde derinlik hakimdir. Aldatıcı olabilir tetanos tehlikesi vardır.
Parçalı yaralar:
Dokular üzerinde bir çekme etkisi ile meydana gelir. Doku ile ilgili tüm organ, saçlı deride zarar görebilir.
Enfekte yaralar:
Mikrop kapma ihtimali olan yaralardır. Enfeksiyon riski yüksek yaralar şunlardır:
ØGecikmiş yaralar (6 saatten fazla),
ØDikişleri ayrılmış yaralar,
ØKenarları muntazam olmayan yaralar,
ØÇok kirli ve derin yaralar,
ØAteşli silah yaraları,
ØIsırma ve sokma ile oluşan yaralar.

Yaraların ortak belirtileri nelerdir?
ØAğrı
ØKanama

ØYara kenarının ayrılması

Yaralanmalarda ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØYaşam bulguları değerlendirilir (ABC),
ØYara yeri değerlendirilir,
- Oluş şekli
- Süresi
- Yabancı cisim varlığı
- Kanama vb.
ØKanama durdurulur,
ØÜzeri kapatılır,
ØSağlık kuruluşuna gitmesi sağlanır,
ØTetanos konusunda uyarıda bulunulur,
ØYaradaki yabancı cisimlere dokunulmamalıdır!

Ciddi yaralanmalar nelerdir?
ØKenarları birleşmeyen veya 2-3 cm olan yaralar,
ØKanaması durdurulamayan yaralar,
ØKas veya kemiğin göründüğü yaralar,
ØDelici aletlerle oluşan yaralar,
ØYabancı cisim saplanmış olan yaralar,
Øİnsan veya hayvan ısırıkları,
ØGörünürde iz bırakma ihtimali olan yaralar.

Ciddi yaralanmalarda ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØYaraya saplanan yabancı cisimler çıkarılmaz,
ØYarada kanama varsa durdurulur,
ØYara içi kurcalanmamalıdır,
ØYara temiz bir bezle örtülür (nemli bir bez),
ØYara üzerine bandaj uygulanır,
ØTıbbi yardım istenir (112).

Delici göğüs yaralanmalarında ne gibi sorunlar görülebilir?
Göğsün içine giren cisim, akciğer zarı ve akciğeri yaralar. Bunun sonucunda şu belirtiler görülebilir:
ØYoğun ağrı
ØSolunum zorluğu
ØMorarma
ØKan tükürme
ØAçık pnömotoraks (Göğüsteki yarada nefes alıyor görüntüsü)

Delici göğüs yaralanmalarında ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØHasta/yaralının bilinç kontrolü yapılır,
ØHasta/yaralının yaşam bulguları değerlendirilir (ABC),
ØYara üzerine plastik poşet naylon vb. sarılmış bir bezle kapatılır,
ØNefes alma sırasında yaraya hava girmesini engellemek, nefes verme sırasında havanın dışarı çıkmasını sağlamak için yara üzerine konan bezin bir ucu açık bırakılır,
ØHasta/yaralı bilinci açık ise yarı oturur pozisyonda oturtulur,
ØAğızdan hiçbir şey verilmez,
ØYaşam bulguları sık sık kontrol edilir,
ØAçık pnömotoraksta şok ihtimali çok yüksektir. Bu nedenle şok önlemleri alınmalıdır,
ØTıbbi yardım istenir (112).

Delici karın yaralanmalarında ne gibi sorunlar olabilir?
ØKarın bölgesindeki organlar zarar görebilir,
Øİç ve dış kanama ve buna bağlı şok oluşabilir,
ØKarın tahta gibi sert ve çok ağrılı ise durum ciddidir,
ØBağırsaklar dışarı çıkabilir.

Delici karın yaralanmalarında ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØHasta/yaralının bilinç kontrolü yapılır,
ØHasta/yaralının yaşam bulguları kontrol edilir,
ØDışarı çıkan organlar içeri sokulmaya çalışılmaz, üzerine geniş ve nemli temiz bir bez örtülür,
ØBilinç yerinde ise sırt üstü pozisyonda bacaklar bükülmüş olarak yatırılır, ısı kaybını önlemek için üzeri örtülür,
ØAğızdan yiyecek yada içecek bir şey verilmez,
ØYaşam bulguları sık sık izlenir,
ØTıbbi yardım istenir (112).

Kafatası ve omurga yaralanmaları neden önemlidir?
Darbenin şiddetine bağlı olarak kafatası boşluğunda yer alan merkezi sinir sistemi etkilenebilir. Bel kemiğindeki yaralanmalarda omurgada ani sıkışma yada ayrılma meydana gelebilir. Bunun sonucunda sinir sistemi etkilenerek bazı olumsuz sonuçlar oluşabilir. Trafik kazalarında ölümlerin % 80’i kafatası ve omurga yaralanmalarından olmaktadır.

Kafatası yaralanmaları çeşitleri nelerdir?
Saçlı deride yaralanmalar :Saç derisi kafatası yüzeyi üzerinde kolaylıkla yer değiştirebilir ve herhangi bir darbe sonucu kolayca ayrılabilir. Bu durumda çok fazla miktarda kanama olur, bu nedenle öncelikle kanamanın durdurulması gereklidir.
Kafatası, beyin yaralanmaları:

Kafatası kırıkları: Kafatası kırıklarında beyin zedelenmesi, kemiğin kırılmasından daha önemlidir. Bu nedenle beyin hasarı bulguları değerlendirilmelidir.
Yüz yaralanmaları: Ağız ve burun yaralanmalarında solunum ciddi şekilde etkilenebilir ve duyu organları zarar görebilir. Bir yüz yaralanması sonucunda burun, çene kemiği kemiklerinde yaralanma görülebilir.
Omurga (bel kemiği) yaralanmaları: En çok zarar gören bölge bel ve boyun bölgesidir ve çok ağrılıdır. Kazalarda en çok boyun etkilenir.

Kafatası ve omurga yaralanmalarının nedenleri nelerdir?
ØYüksek bir yerden düşme
ØBaş ve gövde yaralanması
ØOtomobil yada motosiklet kazaları
ØSpor ve iş kazaları
ØYıkıntı altında kalma

__________________

Kafatası ve omurga yaralanmalarında belirtiler nelerdir?
ØBilinç düzeyinde değişmeler, hafıza değişiklikleri yada hafıza kaybı
ØBaşta, boyunda ve sırtta ağrı
ØElde ve parmaklarda karıncalanma yada his kaybı
ØVücudun herhangi bir yerinde tam yada kısmi hareket kaybı
ØBaş yada bel kemiğinde şekil bozukluğu
ØBurun ve kulaktan beyin omurilik sıvısı ve kan gelmesi
ØBaş, boyun ve sırtta dış kanama
ØSarsıntı
ØDenge kaybı
ØKulak ve göz çevresinde morluk
Ancak, hastada hiçbir belirti yoksa bile,
ØYüz ve köprücük kemiği yaralanmaları
ØTüm düşme vakaları
ØTrafik kazaları
ØBilinci kapalı tüm hasta / yaralılar kafa ve omurga yaralanması olarak var sayılmalıdır.


Kafatası ve omurga yaralanmalarında ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØBilinç kontrolü yapılır,

ØYaşam bulguları değerlendirilir,
ØHemen tıbbi yardım istenir (112),
ØBilinci açıksa hareket etmemesi sağlanır,
ØHer hangi bir tehlike söz konusu ise düz pozisyonda sürüklenir,
ØBaş-boyun-gövde ekseni bozulmamalıdır,
ØYardım geldiğinde sedyeye baş-boyun-gövde ekseni bozulmadan alınmalıdır,
ØTaşınma ve sevk sırasında sarsıntıya maruz kalmaması gerekir,
ØTüm yapılanlar ve hasta/yaralı hakkındaki bilgiler kaydedilmeli ve gelen ekibe bildirilmelidir,
ØAsla yalnız bırakılmamalıdır.

YANIK, DONMA VE SICAK ÇARPMASINDA İLKYARDIM

Yanık nedir?
Herhangi bir ısıya maruz kalma sonucu oluşan doku bozulmasıdır. Yanık, genellikle sıcak su veya buhar teması sonucu meydana geldiği gibi, sıcak katı maddelerle temas, asit/alkali gibi kimyasal maddelerle temas, elektrik akımı etkisi yada radyasyon nedeni ile de oluşabilir.

Kaç çeşit yanık vardır?
Fiziksel yanıklar:
ØIsı ile oluşan yanıklar

ØElektrik nedeni ile oluşan yanıklar
ØIşın ile oluşan yanıklar
ØSürtünme ile oluşan yanıklar
ØDonma sonucu oluşan yanıklar
Kimyasal yanıklar:
ØAsit alkali madde ile oluşan yanıklar

Yanığın ciddiyetini belirleyen faktörler nelerdir?
ØDerinlik
ØYaygınlık
ØBölge
ØEnfeksiyon riski
ØYaş
ØSolunum yoluyla görülen zarar
ØÖnceden var olan hastalıklar

Yanıklar nasıl derecelendirilir?
1. derece yanık: Deride kızarıklık, ağrı, yanık bölgede ödem vardır. Yaklaşık 48 saatte iyileşir.
2. derece yanık: Deride içi su dolu kabarcıklar (bül) vardır. Ağrılıdır. Derinin kendini yenilemesi ile kendi kendine iyileşir.
3. derece yanık: Derinin tüm tabakaları etkilenmiştir. Özellikle de kaslar, sinirler ve damarlar üzerinde etkisi görülür. Beyaz ve kara yaradan siyah renge kadar aşamaları vardır. Sinirler zarar gördüğü için ağrı yoktur.

Yanığın vücuttaki olumsuz etkileri nelerdir?
Yanık, derinliği, yaygınlığı ve oluştuğu bölgeye bağlı olarak organ ve sistemlerde işleyiş bozukluğuna yol açar. Ağrı ve sıvı kaybına bağlı olarak şok meydana gelir. Hasta/yaralının kendi vücudunda bulunan mikrop ve toksinlerle enfeksiyon oluşur.

__________________

Isı ile oluşan yanıklarda ilkyardım işlemleri nedir?
ØKişi hala yanıyorsa paniğe engel olunur, koşması engellenir,
ØHasta/yaralının üzeri battaniye yada bir örtü ile kapatılır ve yuvarlanması sağlanır,
ØYaşam belirtileri değerlendirilir (ABC),
ØSolunum yolunun etkilenip etkilenmediği kontrol edilir,
ØYanık bölge en az 20 dakika soğuk su altında tutulur (yanık yüzeyi büyükse ısı kaybı çok olacağından önerilmez),
ØÖdem oluşabileceği düşünülerek yüzük, bilezik, saat gibi eşyalar çıkarılır,
ØYanmış alandaki deriler kaldırılmadan giysiler çıkarılır,
ØTakılan yerler varsa kesilir,
ØHijyen ve temizliğe dikkat edilir,
ØSu toplamış yerler patlatılmaz,
ØYanık üzerine ilaç yada yanık merhemi gibi maddeler de sürülmemelidir,
ØYanık üzeri temiz bir bezle örtülür,
ØHasta/yaralı battaniye ile örtülür,
ØYanık bölgeler birlikte bandaj yapılmamalıdır,
ØYanık geniş ve sağlık kuruluşu uzaksa hasta / yaralının kusması yoksa bilinçliyse ağızdan sıvı (1 litre su -1 çay kaşığı karbonat -1 çay kaşığı tuz karışımı)verilerek sıvı kaybı önlenir,
ØTıbbi yardım istenir (112).

Kimyasal yanıklarda ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØDeriyle temas eden kimyasal maddenin en kısa sürede deriyle teması kesilmelidir,
ØBölge bol tazyiksiz suyla, en az 15-20 dakika yumuşak bir şekilde yıkanmalıdır,
ØGiysiler çıkarılmalıdır,
ØHasta/yaralı örtülmelidir,
ØTıbbi yardım istenmelidir (112).

Elektrik yanıklarında ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØSoğukkanlı ve sakin olunmalıdır,
ØHasta/yaralıya dokunmadan önce elektrik akımı kesilmelidir, akımı kesme imkanı yoksa tahta çubuk yada ip gibi bir cisimle elektrik teması kesilmelidir,
ØHasta/yaralının ABC’si değerlendirilmelidir,
ØHasta/yaralıya kesinlikle su ile müdahale edilmemelidir,
ØHasta/yaralı hareket ettirilmemelidir,
ØHasar gören bölgenin üzeri temiz bir bezle örtülmelidir,
ØTıbbi yardım istenmelidir (112).

Sıcak çarpması belirtileri nelerdir?
Yüksek derece ısı ve nem sonucu vücut ısısının ayarlanamaması sonucu ortaya bazı bozukluklar çıkar. Sıcak çarpmasının belirtileri şunlardır:
ØAdale krampları
ØGüçsüzlük, yorgunluk
ØBaş dönmesi
ØDavranış bozukluğu, sinirlilik
ØSolgun ve sıcak deri
ØBol terleme (daha sonra azalır)
ØMide krampları, kusma, bulantı
ØBilinç kaybı, hayal görme
ØHızlı nabız

Sıcak çarpmasında ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØHasta serin ve havadar bir yere alınır,
ØGiysiler çıkarılır,
ØSırt üstü yatırılarak, kol ve bacaklar yükseltilir,
ØBulantısı yoksa ve bilinci açıksa su ve tuz kaybını gidermek için 1 litre su -1 çay kaşığı karbonat -1 çay kaşığı tuz karışımı sıvı yada soda içirilir.

Sıcak çarpmasında risk grupları var mıdır?
Sıcak çarpması için özel bir risk grubu bulunmamakla beraber, diğer hastalık yada yaralanmalar için hassas olan kişiler, sıcaktan da diğer kişilere göre daha çok etkilenirler. Bu kişiler;
ØKalp hastaları
ØTansiyon hastaları
ØDiyabet hastaları
ØKanser hastaları
ØNormal kilosunun çok altında ve çok üzerinde olanlar
ØPsikolojik yada psikiyatrik rahatsızlığı olanlar
ØBöbrek hastaları
Ø65 yaş üzeri kişiler
Ø5 yaş altı çocuklar
ØHamileler
ØSürekli ve bilinçsiz diyet uygulayanlar
ØYeterli miktarda su içmeyenler

Sıcak yaz günlerinde sıcak çarpmasından korunmak için alınması gereken önlemler nelerdir?
ØÖzellikle şapka, güneş gözlüğü ve şemsiye gibi güneş ışığından koruyacak aksesuarlar kullanılmalıdır,
ØMevsim şartlarına uygun, terletmeyen, açık renkli ve hafif giysiler giyilmelidir,
ØBol miktarda sıvı tüketilmelidir,
ØVücut temiz tutulmalıdır,
ØHer öğünde yeteri miktarda gıda alınmalıdır,
ØGereksiz ve bilinçsiz ilaç kullanılmamalıdır,
ØDirek güneş ışığında kalınmamalıdır,
ØKapalı mekanların düzenli aralıklarla havalandırılmasına özen gösterilmelidir.

Donuk belirtileri nelerdir?
Aşırı soğuk nedeni ile soğuğa maruz kalan bölgeye yeterince kan gitmemesi ve dokularda kanın pıhtılaşması ile dokuda hasar oluşur. Donuklar şu şekilde derecelendirilir.
Birinci derece: En hafif şeklidir. Erken müdahale edilirse hızla iyileşir.
ØDeride solukluk, soğukluk hissi olur,
ØUyuşukluk ve halsizlik görülür,
ØDaha sonra kızarıklık ve iğnelenme hissi oluşur.
İkinci derece: Soğuğun sürekli olması ile belirtiler belirginleşir.
ØZarar gören bölgede gerginlik hissi olur,
ØÖdem, şişkinlik, ağrı ve içi su dolu kabarcıklar (bül) meydana gelir,
ØSu toplanması iyileşirken siyah kabuklara dönüşür.
Üçüncü derece: Dokuların geriye dönülmez biçimde hasara uğramasıdır.
ØCanlı ve sağlıklı deriden kesin hatları ile ayrılan siyah bir bölge oluşur.

Donukta ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØHasta/yaralı ılık bir ortama alınarak soğukla teması kesilir,
ØSakinleştirilir, kesin istirahata alınır ve hareket ettirilmez,
ØKuru giysiler giydirilir,
ØSıcak içecekler verilir,
ØSu toplamış bölgeler patlatılmaz, bu bölgelerin üstü örtülür,
ØDonuk bölge ovulmaz, kendi kendine ısınması sağlanır,
ØEl ve ayak doğal pozisyonda tutulur,
ØIsınma işleminden sonra hala hissizlik varsa bezle bandaj yapılır,
ØEl ve ayaklar yukarı kaldırılır,
ØTıbbi yardım istenir (112).

KIRIK, ÇIKIK VE BURKULMALARDA İLKYARDIM

Kırık nedir?
Kırık, kemik bütünlüğünün bozulmasıdır. Kırıklar darbe sonucu yada kendiliğinden oluşabilir. Yaşlılık ile birlikte kendiliğinden kırık oluşma riski de artar.

Kaç çeşit kırık vardır?
Kapalı kırık: Kemik bütünlüğü bozulmuştur. Ancak deri sağlamdır.
Açık kırık: Deri bütünlüğü bozulmuştur. Kırık uçları dışarı çıkabilir. Beraberinde kanama ve enfeksiyon tehlikesi taşırlar.

Kırık belirtileri neler olabilir?
ØHareket ile artan ağrı
ØŞekil bozukluğu
ØHareket kaybı
ØÖdem ve kanama nedeniyle morarma
Ağrılı bölgelerin tespiti için elle muayene gereklidir.

Kırığın yol açabileceği olumsuz durumlar nelerdir?
ØKırık yakınındaki damar, sinir, kaslarda yaralanma ve sıkışma. (Kırık bölgede nabız alınamaması, solukluk, soğukluk)
ØParçalı kırıklarda kanamaya bağlı şok

Kırıklarda ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØHayatı tehdit eden yaralanmalara öncelik verilir,
ØHasta/yaralı hareket ettirilmez, sıcak tutulur,
ØKol etkilenmişse yüzük ve saat gibi eşyalar çıkarılır (aksi takdirde gelişebilecek öden doku hasarına yol açacaktır,)
ØTespit ve sargı yapılırken parmaklar görünecek şekilde açıkta bırakılır. Böylece parmaklardaki renk, hareket ve duyarlılık kontrol edilir),
ØKırık şüphesi olan bölge, ani hareketlerden kaçınılarak bir alt ve bir üst eklemleri de içine alacak şekilde tespit edilir. Tespit malzemeleri, sopa, tahta, karton gibi sert malzemelerden yapılmış olmalı ve kırık kemiğin alt ve üst eklemlerini içine alacak uzunlukta olmalıdır,
ØAçık kırıklarda, tespitten önce yara temiz bir bezle kapatılmalıdır,
ØKırık bölgede sık aralıklarla nabız, derinin rengi ve ısısı kontrol edilir,
ØKol ve bacaklar yukarıda tutulur,
ØTıbbi yardım istenir (112).

Burkulma nedir?
Eklem yüzeylerinin anlık olarak ayrılmasıdır. Zorlamalar sonucu oluşur.

Burkulma belirtileri nelerdir?
ØBurkulan bölgede ağrı
ØKızarma, şişlik
Øİşlev kaybı

Burkulmada ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØSıkıştırıcı bir bandajla burkulan eklem tespit edilir,
ØŞişliği azaltmak için bölge yukarı kaldırılır,
ØHareket ettirilmez,
ØTıbbi yardım istenir (112).

Çıkık nedir?
Eklem yüzeylerinin kalıcı olarak ayrılmasıdır. Kendiliğinden normal konumuna dönemez.

Çıkık belirtileri nelerdir?
ØYoğun ağrı
ØŞişlik ve kızarıklık
Øİşlev kaybı

Çıkıkta ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØEklem aynen bulunduğu şekilde tespit edilir,
ØKırık yerine oturtulmaya çalışılmaz,
ØHasta / yaralıya ağızdan hiçbir şey verilmez,
ØBölgede nabız, deri rengi ve ısısı kontrol edilir,
ØTıbbi yardım istenir (112).

Kırık çıkık ve burkulmalarda tespit nasıl olmalıdır?
Tespit için ilkyardımcı elde olan malzemeleri kullanır. Bunlar üçgen sargı, rulo sargı, battaniye, hırka, eşarp, kravat, vb. tahta, karton vb. malzemeler olabilir.

Tespit sırasında dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?
ØTespit yapılırken yaralı bölge sabit tutulmalıdır,
ØYara varsa üzeri temiz bir bezle kapatılmalıdır,
ØTespit edilecek bölge önce yumuşak malzeme ile kaplanmalıdır,
ØYaralı bölge nasıl bulunduysa öyle tespit edilmelidir, düzeltilmeye çalışılmamalıdır,
ØTespit kırık, çıkık. ve burkulmanın üstündeki ve altında kalan eklemleri de içerecek şekilde yapılmalıdır.

Tespit yöntemleri nelerdir?

Kol ve köprücük kemiği kırığı tespiti:
ØKoltuk altına yumuşak malzeme yerleştirilir,

ØKol askısı yerleştirilir,
ØÜçgen bandaj yaralının gövdesinin üzerinde, üçgenin tepesi dirsek tarafına, tabanı gövdeyle aynı hizada olacak şekilde yerleştirilir,
ØEl dirsek hizasında bükülü olarak göğsün alt kısmına yerleştirilir. üçgen bandajın iki ucu yaralının boynuna düğümlenir, tespit edilen elin parmakları görülebilir şekilde olmalıdır,
ØKol askısı desteği, göğüs boşluğu ve yaralı kol üzerine yerleştirilir (geniş dış bandajda yerleştirilebilir.), böylelikle vücuda yapışık bir şekilde yaralı kol ve omuz eklemi sabitlenmiş olur.

Pazı kemiği kırığı tespiti:
ØSert tespit malzemesiyle yapılır,

ØKırık kemiği tespit edecek olan malzemeler yerleştirilmeden önce, kolun altına (koltuk boşluğundan yararlanılarak) iki şerit yerleştirilir,
ØMalzemelerden kısa olanı koltuk altından itibaren dirseği içine alacak şekilde yerleştirilir,
ØUzun olanı omuzla dirseği içine alacak şekilde yerleştirilir,
ØDaha önceden yerleştirilen şeritlerle bağlanarak tespit edilir. Şeritler çok kısa bağlanmamalıdır,
ØDirseği tespit için kol askısı takılır,
ØOmur tespiti için, göğüs ve yaralı kol üzerinden geniş kumaş şerit veya üçgen bandaj uygulanır.

Dirsek kırığı tespiti:
ØKol gergin vaziyette bulunduysa, hastanın vücudu boyunca gergin ve deri ile arası yumuşak malzemeyle doldurulmuş tespit malzemeleri yardımıyla tespit edilir,
ØEğer bükülmüş vaziyette bulunduysa

Kol askısıyla ön kol, bilek ve el tespiti:
ØKırık dirsek ve bilek ekleminin hareketini önlemek için yaralı ön kolun altına üçgen kol askısı yerleştirilir. Hasta/yaralının boynunun arkasına üçgenin iki ucu düğümlenir,
ØAşırı hareket etmesini engellemek için geniş bir bandaj yardımıyla, gövdeye bağlanır.
Dirsek kemiği ve/veya ön kol kemiği kırığında sert malzemelerle tespit:
ØÖn kolun altına 2 şerit yerleştirilir,
ØYumuşak maddeyle desteklenmiş sert tespit malzemelerinden biri parmak diplerinden dirseğe kadar içe, diğeri elin dış yüzünden dirseğe gelecek şekilde dışa konarak tespit edilir,
ØDaha önceden yerleştirilen şeritlerle bağlanır, fazla sıkılmamalıdır,
ØDirsek eklemini tespit için kol askısı takılır,
ØBilek kemiklerinde veya el tarak kemiğinde, bölgeyi bir kol askısı ile tespit yeterlidir,
ØParmak kemiği kırıkları ile çıkığı ayırt etmek zordur. Tespit için, bir tespit malzemesi ile, yaralı parmak, yanındaki sağlıklı parmakla bandaj yapılabilir.

Pelvis kemiği kırığı tespiti:
ØHer iki bacak arasına bir dolgu malzemesi konur,
ØSekiz şeklindeki bir bandajla bilekler tespitlenir,
ØDoğal boşlukların altından (dizler ve bilekler) bandajları kaydırmak ve iki tanesi kalça ve dizler arasında diğer ikisi dizler ve bilekler arasında olacak şekilde düğümlenerek tespit edilir. Bütün düğümler aynı tarafta olmalıdır.

Uyluk kemiği kırığının tespiti:
Sert tespit malzemesi ve sağlam bacağı (ikinci bir tespit malzemesi gibi) kullanarak tespit etme:
ØBir el ayağın üst kısmına, diğeri bileğe konularak yaralı bacak tutulur ve sağlam bacakla bir hizaya getirmek için yavaşça çekilir. Aynı zamanda hafif bir döndürmede uygulanır,
ØHer iki bacak arasına (dizler ve bilekler) bir dolgu malzemesi konur,
ØSekiz şeklinde bir bandajla bilekler sabitlenir,
ØYaralının vücudunun altından, kımıldatmaksızın doğal boşlukları kullanarak bel, diz ve bileklerin arkasına 7 kumaş şerit (veya benzeri) geçirilir,
ØYumuşak malzemeyle desteklenmiş sert tespit malzemesi, koltuk altından ayağa kadar yerleştirilir ve ayaklardan yukarı doğru bağlanır,
ØDüğümler tespit malzemesi üzerine atılarak bandajlar bağlanır,
ØBilek hizasındaki bandaj öncekinin üzerine sekiz şeklinde bağlanır,
ØSert tespit malzemesi bulunmaması halinde, sağlam bacağı tek destek olarak kullanarak, geniş bandajlarla tespit edilir.

Diz kapağı kırığı tespiti:
ØGeniş bandajlar yardımı ile iki bacağı birleştirerek dizkapağı tespit edilir. Dizin üst ve altında kalan bandajları sıkarken dikkatli olunmalıdır,
ØGeniş ve sert tespit malzemesi (tabla) varsa, kalçadan ayağa kadar yaralı bacağın altına yerleştirilir ve iki tane kalça ve diz arasında, iki tanede diz ile bilek arasında olmak üzere geniş bandajlarla bağlanabilir. Bunun üzerine eklemi sabitlemek amacıyla, sekiz şeklinde bir bandaj sarılır.

Kaval kemiğinin tespiti:
Uyluk kemiği kırığı tespitindeki gibidir,
ØBacaklar tutulur ve yavaşça çekilir,
ØDoğal boşluklar kullanılarak (dizlerin altı, bileklerin altı) yaralı bacağın altından kumaş şeritler geçirilir,
ØUygun bir şekilde yumuşak dolgu malzemesiyle desteklenmiş tespit malzemelerinden biri iç tarafta kasıktan ayağa kadar, diğer tarafta kalçadan ayağa kadar yerleştirilir,
ØAyaklardan başlanarak şeritler dış tespit malzemesi üzerinde düğümlenerek bağlanır. Bilek hizasındaki bandaj ayak tabanı üzerine sekiz şeklinde düğümlenir.

Bileğin / ayağın tespiti:
ØYaralının ayakkabıları çıkarılmadan bağları çözülür,
Ø Bilek seviyesinde sarılmış sekiz şeklinde bir bandajla her iki ayak birlikte tespit edilir ve yumuşak malzemelerle iyice kaplanmış (rulo yapılmış bir battaniye) bir yüzeye dayamak suretiyle bacakları yukarıda tutmak gerekir.

BİLİNÇ BOZUKLUKLARINDA İLKYARDIM

Bilinç bozukluğu/ bilinç kaybı nedir?
Beynin normal faaliyetlerindeki bir aksama nedeni ile uyku halinden başlayarak (=bilinç bozukluğu), hiçbir uyarıya cevap vermeme haline kadar giden (=bilinç kaybı) bilincin kısmen yada tamamen kaybolması halidir.
Bayılma (Senkop): Kısa süreli, yüzeysel ve geçici bilinç kaybıdır. Beyne giden kan akışının azalması sonucu oluşur.
Koma: Yutkunma ve öksürük gibi reflekslerin ve dışarıdan gelen uyarılara karşı tepkinin azalması yada yok olması ile ortaya çıkan uzun süreli bilinç kaybıdır.

Bilinç kaybı nedenleri nelerdir?
Bayılma nedenleri:
ØKorku, aşırı heyecan
ØSıcak, yorgunluk
ØKapalı ortam, kirli hava
ØAniden ayağa kalkma
ØKan şekerinin düşmesi
ØŞiddetli enfeksiyonlar
Koma nedenleri:
ØDüşme veya şiddetli darbe
ØÖzellikle kafa travmaları
ØZehirlenmeler
ØAşırı alkol, uyuşturucu kullanımı
ØŞeker hastalığı
ØKaraciğer hastalıkları
ØHavale gibi ateşli hastalıklar

Bilinç bozukluğu belirtileri nelerdir?
Bayılma ( Senkop) Belirtileri:
ØBaş dönmesi, baygınlık, yere düşme
ØBacaklarda uyuşma
ØBilinçte bulanıklık
ØYüzde solgunluk
ØÜşüme, terleme
ØHızlı ve zayıf nabız

Koma belirtileri:
ØYutkunma, öksürük gibi tepkilerin kaybolması
ØSesli ve ağrılı dürtülere tepki olmaması
Øİdrar ve gaita kaçırma

Bilinç bozukluğu durumunda ilkyardım nasıl olmalıdır?
Kişi başının döneceğini hissederse;
ØSırt üstü yatırılır, ayakları 30 cm. kaldırılır,
ØSıkan giysiler gevşetilir,
ØKendini iyi hissedinceye kadar dinlenmesi sağlanır.
Eğer kişi bayıldıysa;
ØSırt üstü yatırılarak ayakları 30 cm kaldırılır,
ØSolunum yolu açıklığı kontrol edilir ve açıklığın korunması sağlanır,
ØSıkan giysiler gevşetilir,
ØKusma varsa yan pozisyonda tutulur,
ØSolunum kontrol edilir,
ØEtraftaki meraklılar uzaklaştırılır.
Bilinç kapalı ise:

ØHasta/yaralının yaşam bulguları değerlendirilir (ABC),
ØHasta/yaralıya koma pozisyonu verilir ,
ØYardım çağrılır (112),
ØSık sık solunum ve nabız kontrol edilir,
ØYardım gelinceye kadar yanında beklenir.

Koma pozisyonu (yarı yüzükoyun-yan pozisyon) nasıl verilir?
ØSesli veya omuzun dan hafif sarsarak, uyarı verilerek bilinç kontrol edilir,
ØSıkan giysiler gevşetilir,
ØAğız içinde yabancı cisim olup olmadığı kontrol edilir,
ØBak, dinle, hisset yöntemi ile solunum kontrol edilir,
ØŞah damarından nabız kontrol edilir ,
ØHasta/yaralının döndürüleceği tarafa diz çökülür,
ØHasta/yaralının karşı tarafta kalan kolu karnının üzerine konur,
ØKarşı taraftaki bacağı dik açı yapacak şekilde kıvrılır,
Øİlkyardımcıya yakın kolu baş hizasında omuzdan yukarı uzatılır,
ØKarşı taraf omuz ve kalçasından tutularak bir hamlede çevrilir,
ØÜstteki bacak kalça ve dizden bükülerek öne doğru destek yapılır,
ØAlttaki bacak hafif dizden bükülerek arkaya destek yapılır,
ØBaşı uzatılan kolun üzerine yan pozisyonda hafif öne eğik konur,
ØTıbbi yardım (112) gelinceye kadar bu pozisyonda tutulur,
Ø3-5 dakika ara ile solunum ve nabız kontrol edilir.

Havale nedir?

Sinir sisteminin merkezindeki bir tahriş (irritasyon) yüzünden beyinde meydana gelen elektriksel boşalmalar sonucu oluşur. Vücudun adale yapısında kontrol edilemeyen kasılmalar olur.

Havale nedenleri nelerdir?
ØKafa travmasına bağlı beyin yaralanmaları
ØBeyin enfeksiyonları
ØYüksek ateş
ØBazı hastalıklar

Nedenlerine göre havale çeşitleri nelerdir?
ØAteş nedeniyle oluşan havaleler

ØSara krizi (=Epilepsi)

Ateş nedeniyle oluşan havale nedir?

Herhangi bir ateşli hastalık sonucu vücut sıcaklığının 38°C'nin üstüne çıkmasıyla oluşur. Genellikle 6 ay-6 yaş arasındaki çocuklarda rastlanır.

Ateş nedeniyle oluşan havalede ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØÖncelikle hasta ıslak havlu ya da çarşafa sarılır,
ØAteş bu yöntemle düşmüyorsa oda sıcaklığında bir küvete sokulur,
ØTıbbi yardım istenir (112).

Sara krizi (=Epilepsi) nedir?
Kronik bir hastalıktır. Doğum sırasında yada daha sonra herhangi bir nedenle beyin zedelenmesi oluşan kişilerde gelişir. Her zaman tipik sara krizi karakterinde olmasa da bazı belirtilerle tanınır. Sara krizini davet eden bazı durumlar olabilir. Örneğin uzun süreli açlık, uykusuzluk, aşırı yorgunluk, kullanılan ilaçların doktor izni dışında kesilmesi ya da değiştirilmesi, hormonal değişiklikler sara krizinin ortaya çıkmasına neden olabilir. Bazı durumlarda sara krizi, madde bağımlılarının geçirdiği madde yoksunluk krizi ile karıştırılabilir

sara belirtileri nelerdir?
ØHastada sonradan oluşan ve ön haberci denilen normalde olmayan kokuları alma, adale kasılmaları gibi ön belirtiler oluşur,
ØBazen hasta bağırır, şiddetli ve ani bir şekilde bilincini kaybederek yığılır,
ØYoğun ve genel adale kasılmaları görülebilir, 10-20 saniye kadar nefesi kesilebilir,
ØDokularda ve yüzde morarma gözlenir,
ØArdından kısa ve genel adale kasılması, sesli nefes alma, aşırı tükürük salgılanması, altına kaçırma görülebilir,
ØHasta dilini ısırabilir, başını yere çarpıp yaralayabilir, aşırı kontrolsüz hareketler gözlenir,
ØSon aşamada hasta uyanır, şaşkındır, nerede olduğundan habersiz, uykulu hali vardır.

Sara krizinde ilkyardım nasıl olmalıdır?
Olayla ilgili güvenlik önlemleri alınır (Örneğin kişi yol ortasında kriz geçiriyorsa olay yerindeki trafik akışı kesilmelidir).
ØKriz, kendi sürecini tamamlamaya bırakılır,
ØHasta bağlanmaya çalışılmaz,
ØKilitlenmiş çene açılmaya çalışılmaz,
ØGenel olarak yabancı herhangi bir madde kullanılmaz, koklatılmaz yada ağızdan herhangi bir yiyecek içecek verilmez,
ØKendisini yaralamamasına dikkat edilir,
ØBaşını çarpmasını engellemek için başın altına yumuşak bir malzeme konur,
ØYaralanmaya neden olabilecek gereçler etraftan kaldırılır,
ØSıkan giysiler gevşetilir,
ØKusmaya karşı tedbirli olunur,
ØDüşme sonucu yaralanma varsa gerekli işlemler yapılır,
ØTıbbi yardım istenir (112).

Kan şekeri düşüklüğü nedir?
Herhangi bir nedenle vücutta glikoz eksildiği zaman ortaya çıkan belirtilerdir.

Kan şekeri düşmesinin nedenleri nelerdir?
ØŞeker hastalığı tedavisine bağlı
ØUzun egzersizler sonrası
ØUzun süre aç kalma
ØBarsak ameliyatı geçirenlerde yemek sonrası

Kan şekeri aniden düştüğünde hangi belirtiler görülür?
ØKorku
ØTerleme
ØHızlı nabız
ØTitreme
ØAniden acıkma
ØYorgunluk
ØBulantı

Kan şekeri düşüklüğü yavaş ve uzun sürede oluşursa hangi belirtiler görülür?
ØBaş ağrısı
ØGörme bozukluğu
ØUyuşukluk
ØZayıflık
ØKonuşma güçlüğü
ØKafa karışıklığı
ØSarsıntı ve şuur kaybı

Kan şekeri düşmesinde ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØHastanın ABC’si değerlendirilir ,
ØHastanın bilinci yerinde ve kusmuyorsa ağızdan şeker, şekerli içecekler verilir, fazla şekerin bir zararı olmaz (Ayrıca belirtiler fazla şekerden meydana gelmiş ise bile fazladan şeker verilmesi, hastanın düşük kan şekeri düzeyinde kalmasından daha az zararlı olacaktır. Çünkü düşük kan şekeri, beyinde ve diğer hayati organlarda kalıcı zararlara neden olabilir.),
Ø15-20 dakikada belirtiler geçmiyorsa sağlık kuruluşuna gitmesi için yardım çağırılır ,
ØHastanın bilinci yerinde değilse koma pozisyonu verilerek tıbbi yardım çağırılır(112).

Göğüste kuvvetli ağrı nedenleri nelerdir?
Göğüste kuvvetli ağrı nedenleri arasında en sık angina pektoris ve miyokart enfarktüsü görülür. Her ikisi de kalp kasının belli bir yerine gönderilen kanın azalması sonucu oluşur.

Göğüste kuvvetli ağrı belirtileri nelerdir?
Kalp Spazmı (Angina Pektoris) belirtileri:
ØSıkıntı veya nefes darlığı olur,
ØAğrı hissi; genellikle göğüs ortasında başlar, kollara, boyuna, sırta ve çeneye doğru ilerler
ØSıklıkla fiziksel hareket, fiziksel zorlanma, heyecan, üzüntü yada fazla yemek yeme sonucu ortaya çıkar,
ØKısa sürelidir, ağrı yaklaşık 5-10 dakika kadar sürer
ØAğrı, istirahat ile durur, istirahat halindeyken görülmesi ciddi bir durumu gösterir,
ØNefes alıp vermekle ağrının şekli ve şiddeti değişmez.
Kalp Krizi (Miyokart Enfaktüsü) belirtileri:
ØHasta ciddi bir ölüm korkusu ve yoğun sıkıntı hisseder, terleme, mide bulantısı, kusma gibi bulgular görülür,
ØAğrı; göğüs yada mide boşluğunun herhangi bir yerinde, sıklıkla kravat bölgesinde görülür, omuzlara, boyuna, çeneye ve sol kola yayılır,
ØSüre ve yoğunluk olarak kalp spazmı (angina pektoris) ağrısına benzemekle birlikte daha şiddetli ve uzun sürelidir,
ØEn çok hazımsızlık, gaz sancısı veya kas ağrısı şeklinde belirti verir ve bu nedenle bu tür rahatsızlıklarla karıştırılır (Bu tür gaz yada kas ağrıları, aksi ispat edilinceye kadar kalp krizi olarak düşünülmelidir),
ØNefes alıp vermekle ağrının şekli ve şiddeti değişmez.

Göğüs ağrısında ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØHastanın yaşamsal bulguları kontrol edilir (ABC),
ØHasta hemen dinlenmeye alınır, sakinleştirilir,
ØYan oturur pozisyon verilir,
ØKullandığı ilaçları varsa almasına yardım edilir,
ØYardım istenerek (112) sağlık kuruluşuna gitmesi sağlanır,
ØYol boyunca yaşam bulguları izlenir

Zehirlenme nedir?
Vücuda zehirli (toksik) bir maddenin girmesi sonucu normal fonksiyonların bozulmasıdır. Vücuda dışarıdan giren bazı yabancı maddeler, vücudun yaşamsal fonksiyonlarına zarar verebileceğinden zehirli (toksik) olarak kabul edilirler.

Zehirlenmelerde genel belirtiler nelerdir?
ØSindirim sistemi bozuklukları: Bulantı, kusma, karın ağrısı, ishal
ØSinir sistemi bozuklukları: Bilinç kaybı, havale, rahatsızlık hissi, hareketlerde uyumsuzluk
ØSolunum sistemi bozuklukları: Nefes darlığı, morarma, solunum durması
ØDolaşım sistemi bozuklukları: Nabız bozukluğu, kalp durması

Zehirlenme hangi yollarla meydana gelir?
Zehirlenme yolları üç grupta toplanır.
ØSindirim yoluyla: En sık rastlanan zehirlenme yoludur. Sindirim yoluyla alınan zehirler genellikle ev yada bahçede kullanılan kimyasal maddeler, ıehirli mantarlar, bozuk besinler, ilaç ve aşırı alkoldür.
ØSolunum yoluyla: Zehirli maddenin solunum yolu ile alınmasıyla oluşur. Genellikle karbonmonoksit (tüp kaçakları, şofben, bütan gaz sobaları), Lağım çukuru veya kayalarda biriken karbondioksit, havuz hijyeninde kullanılan klor, yapıştırıcılar, boyalar ev temizleyicileri gibi maddeler ile oluşur.
ØCilt yoluyla: Zehirli madde vücuda direk deri aracılığı ile girer. Bu yolla olan zehirlenmeler böcek sokmaları, hayvan ısırıkları, ilaç enjeksiyonları, saç boyaları, zirai ilaçlar gibi zehirli maddelerin deriden emilmesi ile oluşur.

Sindirim yoluyla zehirlenmede ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØBilinç kontrolü yapılır,
ØAğız zehirli madde ile temas etmişse su ile çalkalanır, zehirli madde ele temas etmişse el sabunlu su ile yıkanır,
ØYaşam bulguları değerlendirilir,
ØKusma, bulantı, ishal gibi belirtiler değerlendirilir,
ØKusturulmaya çalışılmaz, özellikle yakıcı maddelerin alındığı durumlarda hasta asla kusturulmaz,
ØBilinç kaybı varsa koma pozisyonu verilir,
ØÜstü örtülür,
ØTıbbi yardım istenir (112),

Solunum yolu ile zehirlenmelerde ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØHasta temiz havaya çıkarılır yada cam ve kapı açılarak ortam havalandırılır,
ØYaşamsal belirtiler değerlendirilir (ABC),
ØYarı oturur pozisyonda tutulur,
ØBilinç kapalı ise koma pozisyonu verilir,
ØTıbbi yardım istenir (112),
Øİlkyardımcı müdahale sırasında kendini ve çevresini korumak için gerekli önlemleri almalıdır,
ØSolunumu korumak için maske veya ıslak bez kullanılır,
ØElektrik düğmeleri ve diğer elektrikli aletler ve ışıklandırma cihazları kullanılmaz,
ØYoğun duman varsa hastayı dışarı çıkarmak için ip kullanılmalıdır,
ØDerhal itfaiyeye haber verilir (110).

Cilt yolu ile zehirlenmelerde ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØYaşam bulguları değerlendirilir,
ØEllerin zehirli madde ile teması önlenmelidir,
ØZehir bulaşmış giysiler çıkartılır,
Ø15-20 dakika boyunca deri bol suyla yıkanmalıdır,
ØTıbbi yardım istenir (112).

Zehirlenmelerde genel ilkyardım kuralları nelerdir?
ØZehirlenmeye neden olan maddeyi uzaklaştırmak (Kirli madde vücuttan ne kadar çabuk uzaklaştırılırsa o kadar az miktarda emilir).
ØHayati fonksiyonların devamının sağlanması
ØSağlık kuruluşuna bildirme (112)