Namaz ile alakalı sorulara cevap. (Süleymaniye Vakfı > Namaz > Yazılı Fetvalar)

Soru: Kadın, kadınlara imamlık yapabilir mi? Ölçü, sınır var mı? Mekân önemli mi? Bu konuda yardımcı olur musunuz?

Cevap:
İmamlık, bir kişiye uyarak birlikte namaz kılmaktır. Kadınlar, namaz kılarken içlerinden birine uyarak kılabilirler. Aişe validemiz ile sahabi hanımlardan Ümmü Varaka’nın kadınlara imamlık yaptığı, sahih yollarla bize ulaşmıştır.
Kadının kadına imamlık yapıp yapamayacağı konusunda fıkıh kitaplarında ihtilaf mevcuttur. Peygamberimizin eşlerinden Hz. Aişe ile Ümmü Seleme, tabiin ulemasından Atâ, Sevrî, Evzâî ile İmam Şafii, İshâk ve Ebû Sevr gibi âlimler kadının kadına imamlık yapmasını müstehab kabul etmişlerdir.
Ahmed b. Hanbel müstehab olmadığını söylerken Hanefiler’in başını çektiği Ashâb-ı Re’y ve İmam Malik bunu mekruh kabul etmekle birlikte namazın geçerli olduğunu söylerler.
Yine tabiinden Şa’bî, Nehaî ve Katâde kadının sadece nafile namazlarda kadınlara imamlık yapabileceğini, farz namazlarda yapamayacağını kabul ederler.
Hasan-ı Basri ve Süleyman b. Yesâr ise kadının ister nafile ister farz hiçbir namazda kadınlara imamlık yapamayacağını söylemişlerdir.
Kadının kadına imamlık yapabileceğini kabul edenler Aişe validemiz ile yine sahabi hanımlardan Ümmü Varaka’nın kadınlara imamlık yapmasını bu görüşlerine delil olarak gösterirler ki bize göre de doğru olan görüş budur. Bu görüşte olanlar, imamlık yapacak olan kadının erkek imam gibi cemaatin önünde durmayacağını, safın içinde cemaatle birlikte durması gerektiğini söylemişlerdir. (İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Ebî Muhammed Abdillâh b. Ahmed, İbn Kudâme el-Makdîsî, Şemsuddin Ebi’l-Ferec Abdirrahman b. Ebî Ömer Muhammed b. Ahmed: el-Muğnî ve’ş-Şerhu’l-Kebîr alâ Metni’l-Mukni’, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1984, c: 2, s: 36, 1145. mesele)
Hanefi mezhebi gibi kadının kadına imamlık yapmasını mekruh kabul edenler de vardır. Bunlar, kendi görüşlerini dayanak yapmış, imam olan kadının cemaatin önüne geçemeyeceğini, imamlık yapmasının bu yüzden mekruh olduğunu söylemişlerdir. Ama hem imam olan kadının hem de ona uyan kadın cemaatin namazını geçerli saymışlardır.
Konuyla ilgili detaylı bilgi için www.kurandersi.com sitemizde yer alan Mukayeseli Fıkıh Dersleri‘nin ilgili bölümünü izlemenizi tavsiye ederiz.

Kur'an Dersi | Sesli ve Görüntülü Kur'an Sohbetleri

Soru: Bir kimse bir cemaate namaz kıldırdıktan sonra abdestsiz olduğunu hatırlarsa ne olur?

Cevap:
Bir imam abdestsiz veya cünüp olduğunu bilmeyerek/unutarak cemaate namaz kıldırır da namaz bitinceye kadar bunun farkına varmazsa;

1. Hanefilere göre imamın da cemaatin de namazı yeniden kılmaları gerekir.

2. Hulefâ-i Râşidîn’den Ömer b. Hattâb, Osman b. Affân, Ali b. Ebî Talib ve Abdullah İbn Ömer radıyallâhu anhum gibi sahabiler ile Şafii, Maliki ve Hanbeliler’e göre böyle bir durumda cemaatin namazı geçerli fakat imamın namazı geçersiz olur.

Hanefilere göre cemaatin namazın sahih olması, imamın namazının sahih olmasına bağlıdır. Unutmuş dahi olsa abdestsiz bir şekilde namaz kıldıran imamın namazı geçersiz olduğu için cemaatin de namazı geçersiz olur.

Diğer grupta yer alanlara göre ise cemaatin namazının sahih olması, imamın namazına bağlı değildir. Bu yüzden namaz kıldırdıktan sonra abdestsiz olduğunu hatırlayan imamın namazı geçersiz fakat cemaatin namazı geçerli olur. Bunların diğer delilleri ise şunlardır:

Ömer radıyallâhu anh, bir sabah namazını kıldırdıktan sonra cünüp olduğunu hatırlamış, bunun üzerine kendi namazını tekrar kılmış fakat cemaat tekrar kılmamıştır.

Aynı olayın Osman radıyallâhu anhın başından geçtiği ve onun da kendisinin namazı iade ettiği fakat cemaate iade etme emri vermediği rivayet edilmiştir.

Ali radıyallâhu anhın da şöyle dediği rivayet edilmiştir: “Cünüp bir kimse imamlık yapsa ve bu şekilde namazı bitirse ona gusül abdesti almasını ve namazını iade etmesini emrederim. Fakat cemaatin namazlarını iade etmesini emretmem.”

Abdullah İbn Ömer de bir gün öğle namazını kıldırmış fakat daha sonra abdestsiz olduğunu hatırlayınca kendisi namazı tekrar kılmış fakat cemaat kılmamıştı. (Bkz: İbn Kudâme, el-Muğnî, c. 1, s: 777, 1004. mesele; İbn Rüşd, Bidâyetü’l-Müctehid, c: 1, s: 122; Vehbe ez-Zuhayli, el-Fıkhu’l- İslâmî ve Edilletuhû, c: 2, s: 199-200)

Deliller, abdestsiz veya cünüp olduğunu bilmeyerek/unutarak cemaate namaz kıldıran ve namaz bitinceye kadar bunun farkına varmayan imamın, yalnızca kendi namazını iade etmesi gerektiğini ve cemaatin namazının tamam olduğunu göstermektedir.

Soru: Ailemle birlikte yaşadığım ev dışında iş dolayısı ile başka bir şehirde, sefer mesafesinden daha uzakta, yalnız kaldığım bir evim daha var. Yani işim bir şehirde, ailem başka bir şehirde. Her iki yerde de evim var. Haftanın 5 günü işimde, 2 günü ailemle birlikte oluyorum. İbadetlerimi sefer hükümlerine göre nasıl yapmam gerekir? Yani nerede seferi nerede mukim olurum?


Cevap:
Eğer kendi işinizi yapıyor, birinin yanında çalışmıyorsanız her iki yerde de namazınızı tam kılarsınız, sadece yolda seferi kılarsınız. İşçi olarak çalışıyorsanız o zaman sadece eşinizin bulunduğu yere gittiğinizde namazlarınızı tam kılar, onun dışında seferi olarak kılarsınız.

Soru: Namazlar sadece tehlike ve korku halinde mi yaya veya binek üzerinde kılınabilir?


Cevap:
Allah Teala şöyle buyurmuştur:

“Eğer korku duyacak bir haldeyseniz namazı yürüyerek yahut binek üstünde kılın. Güvene kavuşunca da bilmediğiniz şeyleri size öğreten Allah’ın öğrettiği gibi (namaz kılarak) Allah’ı anın.” (Bakara, 2/239)

Bu ayette korkunun tarifi yapılmamıştır. Korku, kişilere göre farklılık arz eder. Düşmandan veya bir hayvandan korkma, namazın kılınamayacağı korkusu, namaz vaktinin çıkma tehlikesi vs… Bunlar farz namazların binekli veya yaya olarak kılınabileceğini gösteren korku çeşitleridir. Korku yokken farz namazların yürüyerek veya binekte kılınması caiz değildir.

Soru: Bir iş yerinde işveren müsaade etmediği takdirde mesai saatinde namaz kılmak caiz olur mu?

Cevap:
Namaz kılmak Allah Teâlâ’nın emridir. Bu emrin yerine getirilmemesi ona isyan sayılır. Allah’a isyan sayılacak hususlarda hiç kimseye boyun eğilmez. İşveren razı olmuyor diye namaz terk edilemez. Fakat böyle durumlarda namazların sadece farzları kılınır, nafilelerle meşgul olunmaz. (Bkz: İbn Âbidin, Hâşiyetü Reddi’l-Muhtar, Kahraman Yayınları, İstanbul, 1984, c: 6 s: 70, “Matlab Leyse li’l-Ecîri’l-Hâssı en Yusalliye’n-Nafilete”)

Mesela öğle namazının dört rekâtlık farzı, ikindi namazının dört rekâtlık farzı kılınır ve selamdan sonra hemen işe dönülür. Daha da sıkışık bir durum halinde namazlar birleştirilebilir. Tesbih ve dua ile de meşgul olunmaz. Ancak ideal olan, işverenin çalışma şartlarını, ibadet ölçülerine göre düzenlemesidir. Bu yönde onları zorlamamız gerekmektedir.

Benzer bir cevabımızı okumak için lütfen aşağıdaki linki tıklayınız:

Öğrenciler namazlarını cem edebilirler mi? | Fetva

Soru: Şirketimizde bir grup işçi dinî vecibelerini yerine getirmek amacıyla mesai saatleri içinde namaz kılmakta ve durum tarafımızdan saygı ile karşılanmaktadır. Ancak namaz kılanların sayısının gün geçtikçe artmakta olduğu, dolayısıyla dinlenme zamanları dışında kılınan namazların üretimimizi büyük ölçüde aksattığı görülmektedir. Acaba işçilerimiz namazlarını kazaya bırakıp mesai bitiminden sonra kılsalar olur mu?


Cevap:
Namaz Allah’ın kesin emri ve Müslümanların temel dini görevlerindendir. Her Müslümanın onu zamanında ve şartlarına uygun olarak güzelce kılması gerekir. Farz bir namaz, işin aksaması sebebiyle kazaya bırakılamaz. Cephede savaşan Müslüman askerler, çatışma zamanına denk gelse dahi namazlarını kazaya bırakamazlar. Bu durumda nöbetleşe namaz kılarlar. Sizin işçileriniz de işi aksatmayacak şekilde nöbetleşe namaz kılabilirler. Önce bir grup gider, namaz kılar gelir, sonra ikinci grup gider kılar. Bu şekilde bir düzenleme yapılırsa sıkıntı olmaz.

Ayrıca Kur’an ve sünnette namazın kazasının söz konusu olmadığını bir kez daha hatırlatmakta fayda vardır. Sadece uyuyan, bayılan ve unutan kimseler uyandıklarında / ayıldıklarında / hatırladıklarında namazlarını vakitleri dışında kılabilirler. Bu da, onlar için bir kaza değil; edâ olur. Bunun dışında kalan kimselerin gerek keyfi olarak gerekse gevşeklikten, tembellikten ve çalışmaktan dolayı namazları vakit dışında kılmaları diye bir şey söz konusu değildir.

Soru: Köpek, eşek ve kadının namaz kılan bir kimsenin önünden geçmesiyle namaz bozulur! Diye bir hadis, daha doğrusu sahih bir hadis var mı? Buhari kaynaklı dendiğinden ve gayri Müslim bir topluluğun içinde okunduğundan çok rahatsız olduğum için böyle bir soru sordum.


Cevap:
Köpek, eşek ve kadının namaz kılan bir kişinin önünden geçmesi halinde namazı bozacağına dair hadis Kütüb-ü Sitte diye tabir edilen Müslim, Ebu Davud, Tirmizi ve Nesai gibi hadis kitaplarında vardır. Hadisin farklı rivayetlerinde namazı bozacağı söylenen bu üç şey; “kara köpek-eşek-kadın”, “kara köpek-hayızlı kadın”, “domuz-yahudi-mecusi”, “eşek-kâfir-köpek-kadın” şeklinde sıralanmaktadır. (Hadisler için bkz: Şevkâni, Neylü’l-Evtâr, c: 3, s: 11-12)

Fakat yine aynı kitaplarda Aişe validemizin bu hadisleri reddettiğine dair rivayetler de vardır. Aişe validemiz bu hadisi rivayet edenlere şöyle demiştir:

“Âişe’nin yanında namazı bozan şeylerden köpek, eşek ve kadın zikredildiğinde şöyle demişti: Bizi eşek ve köpekle bir tutmakla ne kötü bir iş yaptınız! Yemin olsun ben bilirim ki, Resulullah namaz kılarken onunla kıblesi arasında yatmış olurdum da, secde etmek istediğimde ayaklarıma dokunurdu, ben de onları çekerdim.” (Buhari, Salât 108; Müslim, Salât 269-271; Ebu Davud, Salât, 111; Nesâi, Kıble, 10)

Buhari ve Müslim’in -ki ikisinin birden rivayet ettiği hadislere müttefekun aleyh denilir- diğer bir rivayetinde şöyle gelmiştir:

“Aişe radıyallâhu anhâ’nın yanında namazı bozan şeylerden söz açılmıştı. Bu meyanda köpek, eşek ve kadının da zikri geçti. Aişe radıyallâhu anhâ:

“Bizi yine eşeklere ve köpeklere benzettiniz. Vallahi, ben Resulullah aleyhissalâtu vesselâmı kıblesiyle arasında yatakta yatar olduğum halde namaz kılarken gördüm. Benim için ihtiyaç hâsıl olunca oturup onu rahatsız etmek istemezdim (yatağın) ayak tarafından sıyrılıp çıkardım.” (Buharî, Salât 99, 102, 105, 108; Muslim, Salât 269-271)

İmam Nevevi’nin beyanına göre İmam Malik, Ebu Hanife ve İmam Şafii gibi mezhep imamları da dâhil olmak üzere âlimlerin çoğunluğu (cumhûr-u ulemâ), yukarıda sayılan ve sayılmayan şeylerin namaz kılanın önünden geçmesi ile namazın bozulmayacağını söylemişlerdir. (İmam Nevevi, Sahîhu Müslim bi Şerhi’n-Nevevî, c: 4, s: 227)

Soru: Şafii mezhebine göre namaz kılan biri son teşehhüdde oturmadan kalkarsa rükuya varmadan mı dönmesi lazım yoksa secdeye varmadan önce mi dönmesi lazım?

Cevap:
4 rekâtlı bir namazda beşinci rekâta kalkanlar ile ilgili olarak Şafii mezhebinin görüşleri kısaca şöyle sıralanabilir:

“Eğer beşinci rekâtta teşehhüd yapmış ve selam verdikten sonra hatırlamışsa Peygamberimizin yaptığı gibi * sehiv secdesi yapar.

Teşehhüdü okuduktan sonra fakat selam vermeden önce hatırlarsa sehiv secdesi yapar, sonra selam verir.

Beşinci rekâtın teşehhüdünden önce hatırlarsa ve dördüncü rekâtta da teşehhüdde bulunmadıysa hemen oturur, teşehhüdde bulunur, sonra sehiv secdesi yapar ve selam verir…” (Ebu’l-Hüseyn Yahya b. Ebi’l-Hayr b. Sâlim el-İmrânî, el-Beyân fî Mezhebi’l-İmami’ş-Şâfiî, Dâru’l-Minhâc, Beyrut, 2000, c: 2 s: 333)

* Abdullah ibn Mes’ûd radıyallahu anh şöyle demiştir:

(Bir defasın­da) Rasûlullah sallallahu aleyhi ve selem öğle namazını beş rekât kıldırdı. Kendisine: Na­mazda artırma mı yapıldı? diye soruldu. Rasûlullah: “Ne oldu, neden sordunuz?” buyurdu. Sahâbî: “Namazı beş rekât kıldırdınız da”, dedi. Bunun üzerine Resûlullah, selâm verdikten sonra (yanılma­dan dolayı) iki defa secde etti” (Buhari, Sehv, 2; Müslim, Mesâcid, 89 (572).

Soru: Üzerinde Kâbe resimleri bulunan seccadede namaz kılmak caiz midir?


Cevap:
Üzerinde Kâbe resmi bulunan seccadede namaz kılmayı yasaklayan herhangi bir delil bulunmamaktadır. Bazıları “Kâbe’ye hürmetsizlik olur” diye bunu caiz görmezler. Fakat hiç kimse “Kâbe ayaklar altına alınsın”, “ona hürmetsizlik olsun” diye seccade kullanmaz. Dolayısıyla bu tür seccadeleri kullanmakta bir sakınca yoktur.

Soru: Namaz kıldığımız odanın içerisinde (önümüzde bulunmamak şartıyla) asılı resim, karikatür, oyuncak bebek vb. şeylerin bulunması sakıncalı mıdır?


Cevap:
Namaz kılanın başı üstünde veya kendisine yakın olarak ön tarafında veya kendisine yakın olmasa da, sağ ve sol tarafından hizasındaki duvar veya tavan üzerine çizilmiş veya asılmış büstümsü canlı yaratık şekillerin bulunması mekruhtur. Arka tarafta bulunması da çoğunlukça mekruh sayılmıştır. Fakat bunun keraheti nispeten azdır.

Namaz kılanın ayakları altında veya oturduğu yerde bulunan veya karşıdan organları seçilemeyecek kadar küçük olan veya başları kesilmiş veya yüzleri büsbütün silinmiş veya örtülüp yok edilmiş bulunan bir resmin bulunması, namaz bakımından keraheti gerektirmez.

Yine, kese ve cüzdan gibi şeyler içinde bulunan paralar üzerinde basılı bulunan resimler veya bir organda dövme suretiyle çizilip elbise ile örtülen şekiller veya yüzük taşına oyulup belirsiz halde kalan resimler namazın kerahetini gerektirmez.

Canlılara ait olmayan resimlerde de kerahet yoktur. Ağaç, bina, ay ve güneş resimleri bu kısımdandır. Çünkü bunların resimlerine ibadet edilmemiştir. Ancak namaz kılınan zihnini meşgul edecek bir durum bulunursa, kerahet olur. Bir de kuştan daha küçük olan bir şekil veya bir yerde bulunduğu halde ayakta iken bakılınca organlarının ayrımı belirsiz olan resim, namaz kılanın yanında bulunsa, keraheti gerektirmez.

Bilindiği gibi, öteden beri birçok kavimler, yalnız bir olan Allah’a iman inancını bırakıp şirke düşmüşler ve tasarladıkları canlı tanrılarının resim ve heykellerini yaparak onlara tapınmışlar, hürmet göstermişler ve ibadethanelerini onlarla doldurmuşlardır.

Bugün madde yönünden pek yüksek görülen nice milletler de henüz kendilerini böyle putlara tapmaktan kurtaramıyorlar. İslâm dini ise, insanlara tevhid (yalnız bir Allah’a ibadet) inancını tebliğ edip öğretmiştir. Allah’a ortak koşan kavimlerin bu putlara tapma hallerini çok fazla kötülemiştir. Artık ezelî ve ebedî olan, her şeye hâkim bulunan bir yaratıcının varlığına inanan ve yalnız O’na ibadetle şeref kazanan İslâm toplumunun bu putlara tapanlara karşı bir ayrılık nişanı göstermesi gerekir. Yalnız bir Allah’a iman (tevhid) inancını daima göstermek için mabedlerini ve namaz kılacakları yerleri, bu gibi puta tapanları taklit ve onlara saygı anlamına gelecek şeylerden uzak bulundurmaları bir görev gereğidir.

Gerçekten hiç bir müslümanın bu gibi resim ve heykellere tapınmak hatırından geçmez. Fakat şu putperest milletlere karşı bir ayrılık eseri göstermek ve zihni az çok meşgul edecek şeylerden namazgâhlarını uzak bulundurmak dinimizin yüksek hikmetleri gereğidir. (Ömer Nasuhi Bilmen, Büyük İslam İlmihali, s: 211-212, “Namazın Mekruhları”, 48 ve 49. paragraflar)