ilk yardım

HAYVAN ISIRMALARINDA İLKYARDIM

Hayvan ısırmalarında ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØHasta/yaralı yaşamsal bulgular yönünden değerlendirilir (ABC),
ØHafif yaralanmalarda yara 5 dakika süreyle sabun ve soğuk suyla yıkanır,
ØYaranın üstü temiz bir bezle kapatılır,
ØCiddi yaralanma ve kanama varsa yaraya temiz bir bezle basınç uygulanarak kanama durdurulmalıdır,
ØDerhal tıbbi yardım istenmeli (112),
ØHasta kuduz ve/veya tetanos aşısı için uyarılmalıdır,

Arı sokmalarının belirtileri nelerdir?
Belirtiler kısa sürer. Acı, şişme, kızarıklık gibi lokal belirtiler olur. Arı birkaç yerden soktuysa, nefes borusuna yakın bir yerden soktuysa yada kişi alerjik bünyeli ise tehlikeli olabilir.

Arı sokmalarında ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØYaralı bölge yıkanır,
ØDerinin üzerinden görülüyorsa arının iğnesi çıkarılır,
ØSoğuk uygulama yapılır,
ØEğer ağızdan sokmuşsa ve solunumu güçleştiriyorsa buz emmesi sağlanır,
ØAğız içi sokmalarında ve alerji hikayesi olanlarda tıbbi yardım istenir (112).

Akrep sokmalarının belirtileri nelerdir?
Kuvvetli bir lokal reaksiyon oluşturur.
ØAğrı
ØÖdem
Øİltihaplanma, kızarma, morarma
ØAdale krampları, titreme ve karıncalanma
ØHuzursuzluk, havale gözlenebilir.

Akrep sokmalarında ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØSokmanın olduğu bölge hareket ettirilmez,
ØYatar pozisyonda tutulur,
ØYaraya soğuk uygulama yapılır,
ØKan dolaşımını engellemeyecek şekilde bandaj uygulanır,
ØYara üzerine hiçbir girişim yapılmaz.

__________________

Yılan sokmalarının belirtileri nelerdir?
Lokal ve genel belirtiler verir :
ØBölgede morluk, iltihaplanma (1-2 hafta sürer)
ØKusma, karın arısı, ishal gibi sindirim bozuklukları
ØAşırı susuzluk
ØŞok,kanama
ØPsikolojik bozukluklar
ØKalpte ritim bozukluğu, baş ağrısı ve solunum düzensizliği

Yılan sokmalarında ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØHasta sakinleştirilip, dinlenmesi sağlanır,
ØYara su ile yıkanır,
ØYaraya yakın bölgede baskı yapabilecek eşyalar (yüzük, bilezik vb.) çıkarılır,
ØYasa baş ve boyunda ise yara çevresine baskı uygulanır,
ØKol ve bacaklarda ise yara üstünden dolaşımı engellemeyecek şekilde bandaj uygulanır (Turnike uygulanmaz),
ØSoğuk uygulama yapılır,
ØYara üzerine herhangi bir girişimde bulunulmaz (yara emilmez),
ØYaşamsal bulgular izlenir,
ØTıbbi yardım istenir (112).

Deniz canlıları sokmasında belirtiler nelerdir?
Çok ciddi değildir. Lokal ve genel belirtiler görülür :
ØKızarma
ØŞişme
Øİltihaplanma
ØSıkıntı hissi
ØHuzursuzluk
ØHavale
ØBaş ağrısı

Deniz canlıları sokmasında ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØYaralı bölge hareket ettirilmez,
ØBatan diken varsa ve görünüyorsa çıkartılır,
ØEtkilenen bölge ovulmamalıdır.

GÖZ, KULAK VE BURUNA YABANCI CİSİM KAÇMASINDA İLKYARDIM

Göze yabancı cisim kaçmasında ilkyardım nasıl olmalıdır?
Toz gibi küçük madde ise;
ØGöz ışığa doğru çevrilir ve alt göz kapağı içine bakılır,
ØGerekirse üst göz kapağı açık tutulur,
ØNemli temiz bir bezle çıkarılmaya çalışılır,
ØHastaya gözünü kırpıştırması söylenir,
ØGöz ovulmamalıdır,
ØÇıkmıyorsa sağlık kuruluşuna gitmesi sağlanır.
Bir cisim batması varsa ya da metal cisim kaçmışsa;
ØGerekmedikçe hasta yerinden oynatılmaz,
ØGöze hiçbir şekilde dokunulmaz,
ØTıbbi yardım istenir (112),
ØHastanın göz uzmanı olan bir sağlık kuruluşuna gitmesi sağlanır.

Kulağa yabancı cisim kaçmasında ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØKesinlikle sivri ve delici bir cisimle müdahale edilmez,
ØSu değdirilmez,
ØTıbbi yardım istenir (112).

Buruna yabancı cisim kaçmasında ilkyardım nasıl olmalıdır?
ØBurun duvarına bastırarak kuvvetli bir nefes verme ile cismin atılması sağlanır,
ØÇıkmazsa tıbbi yardım istenir (112).

BOĞULMALARDA İLKYARDIM

Boğulma nedir?
Boğulma, vücuttaki dokulara yeterli oksijen gitmemesi sonucu dokularda bozulma meydana gelmesidir.

Boğulma nedenleri nelerdir?
ØBayılma ve bilinç kaybı sonucu dilin geriye kayması
ØNefes borusuna sıvı dolması
ØNefes borusuna yabancı cisim kaçması
ØAsılma
ØAkciğerlerin zedelenmesi
ØGazla zehirlenme
ØSuda boğulma (*)
(*) Suda boğulmalarda, boğulma sırasında nefes borusu girişinin kasılmasına bağlı olarak çok az miktarda su akciğerlere girer. Suda boğulanlarda özellikle soğuk havalarda 20-30 dakika geçse bile yapay solunum ve kalp mesajına başlanmalıdır.
Suda boğulmalarda, ağızdan ağıza ya da ağızdan buruna solunumun suda yaptırılması mümkündür ve bu uygulamaya su içerisinde iken başlanmalıdır. Bu uygulama derin sularda mümkün olmayabilir, bu nedenle hasta/yaralının hızla sığ suya doğru çekilmesi gerekir.
Suya atlama sonucu, boğulma riskinin yanısıra genel vücut travması ya da omurga kırıkları da akla gelmelidir. Bu nedenle suda, başın çok fazla arkaya itilmemesi gereklidir.

Boğulmalarda genel belirtiler nelerdir?
ØNefes almada güçlük
ØGürültülü, hızlı ve derin solunum
ØAğızda balgam toplanması ve köpüklenme
ØYüzde, dudaklarda ve tırnaklarda morarma
ØGenel sıkıntı hali, cevaplarda isabetsizlik ve kararsızlık
ØBayılma

Boğulmalarda genel ilkyardım işlemleri ne olmalıdır?
ØBoğulma nedeni ortadan kaldırılır,
ØBilinç kontrolü yapılır,
ØHastanın yaşamsal bulguları değerlendirilir (ABC),
ØTemel yaşam desteği sağlanır,
ØDerhal tıbbi yardım istenir (112),
ØYaşam bulguları izlenir.

HASTA/ YARALI TAŞIMA TEKNİKLERİ

Hasta/yaralı taşınmasında genel kurallar nelerdir?
ØHasta/yaralı taşınmasında ilkyardımcı kendi sağlığını riske sokmamalıdır,
ØGereksiz zorlama ve yaralanmalara engel olmak için aşağıdaki kurallara uygun davranmalıdır,
ØHasta/yaralıya yakın mesafede çalışılmalıdır,
ØDaha uzun ve kuvvetli kas grupları kullanılmalıdır,
ØSırtın gerginliğini korumak için dizler ve kalçalar bükülmelidir (Omurilik yaralanmaları riskini azaltır),
ØYerden destek alacak şekilde her iki ayağı da kullanarak biri diğerinden biraz öne yerleştirilmelidir,
ØKalkarken, ağırlığı kalça kaslarına vererek dizler en uygun biçimde doğrultulmalıdır,
ØBaş her zaman düz tutulmalı, homojen ve düzgün bir şekilde hareket ettirilmelidir,
ØYavaş ve düzgün adımlarla yürümek gerekir, adımlar omuzdan daha geniş olmamalıdır,
ØAğırlık kaldırırken karın muntazam tutulup kalçayı kasmak gerekir,
ØOmuzlar, leğen kemiğinin ve omuriliğin hizasında tutulmalıdır,
ØYön değiştirirken ani dönme ve bükülmelerden kaçınılmalıdır,
ØHasta/yaralı mümkün olduğunca az hareket ettirilmelidir,
ØHasta/yaralı baş-boyun-gövde ekseni esas alınarak en az 6 destek noktasından kavranmalıdır,
ØHasta/yaralı taşımak mükemmel bir ekip çalışması gerektirir,
ØTüm hareketleri yönlendirecek sorumlu bir kişi olmalı, bu kişi hareketler için gereken komutları (dikkat, kaldırıyoruz gibi) vermelidir. Bu kişi genellikle ağırlığın en fazla olduğu ve en fazla dikkat edilmesi gereken bölge olan baş ve boyun kısmını tutan kişi olmalıdır.

Acil taşıma teknikleri nelerdir?
ØGenel bir kural olarak, hasta/yaralının yeri değiştirilmemeli ve dokunulmamalıdır. Olağanüstü bir tehlike söz konusuysa, taşıdığı her türlü riske rağmen acil taşıma zorunludur.
ØEn kısa sürede yaralılar güvenli bir yere taşınmalıdır.

Sürükleme yöntemleri nelerdir?
Hasta/yaralının sürüklenmesi, oldukça faydalı bir yöntemdir. Özellikle, çok kilolu ve iriyarı kişilerin taşınması gerekiyorsa; dar, basık ve geçiş güçlüğü olan bir yerden çıkarmalarda herhangi bir yaralanmaya neden olmamak için seçilebilecek bir yöntemdir. İlkyardımcının fiziksel kapasitesi göz önünde bulundurulmalıdır. Mümkünse battaniye kullanılmalıdır.

Sürükleme yöntemleri şunlardır:
ØAyak bileklerinden sürükleme
ØKoltuk altından tutarak sürükleme

Araç içindeki yaralıyı taşıma (RENTEK manevrası) tekniği nedir?
Kaza geçirmiş yaralı bir kişiyi eğer bir tehlike söz konusu ise omuriliğine zarar vermeden çıkarmada kullanılır. Bu uygulama solunum durması; yangın tehlikesi gibi olağanüstü durumlarda uygulanacaktır. Öncelikle;
ØHasta/yaralının ayaklarının pedalların arasına sıkışmamış olduğundan emin olunmalıdır ve varsa emniyet kemeri çıkartılmalıdır.
Daha sonra;
Øİlkyardımcı, yaralıya yan taraftan yanaşır,
ØBir eliyle yaralının kolunu, diğer eliyle de çenesini kavrayarak boyun tespiti yapar,
ØYaralının baş-boyun-gövde eksenini mümkün olduğunca hareket ettirmeden bütün halinde araçtan dışarı çeker,
ØYaralı dışarı alındıktan sonra yavaşça yere veya sedyeye konur.

Kısa mesafede süratli taşıma teknikleri nelerdir?
1-Kucakta taşıma :
Bilinci açık olan çocuklar ve hafif yetişkinler için kullanışlı bir yöntemdir. Bir ilkyardımcı tarafından uygulanır.
ØBir elle yaralı dizlerinin altından tutularak destek alınır,
ØDiğer elle gövdenin ağırlığı yüklenerek sırtından kavranır,
ØYaralıya kollarını ilkyardımcının boynuna dolaması söylenebilir. Bu yaralının kendini güvende hissetmesini sağlar,
ØAğırlık dizlere verilerek kalkılır.

2-İlkyardımcının omzundan destek alma :
Hafif yaralı ve yürüyebilecek durumdaki hasta/yaralıların taşınmasında kullanılır. Bir ilkyardımcı tarafından uygulanır. Bu yöntem iki kişi ile de uygulanabilir.
ØYaralının bir kolu ilkyardımcının boynuna dolanarak destek verilir,
Øİlkyardımcı boşta kalan kolu ile hasta/yaralının belini tutarak yardım eder

3-Sırtta taşıma:
Bilinçli hastaları taşımada kullanılır. Bir ilkyardımcı tarafından uygulanır.
Øİlkyardımcı hasta/yaralıya sırtı dönük olarak çömelir ve bacaklarını kavrar,
ØHasta/yaralının kolları ilkyardımcının göğsünde birleştirilir,
ØAğırlık dizlere verilerek hasta/yaralı kaldırılır.
4-Omuzda taşıma ( İtfaiyeci yöntemi) :
Yürüyemeyen yada bilinci kapalı olan kişiler için kullanılır. Bir ilkyardımcı tarafından uygulanır. İlkyardımcının bir kolu boşta olacağından merdiven yada bir yerden rahatlıkla destek alınabilir.
Øİlkyardımcı sol kolu ile omuzun dan tutarak hasta/yaralıyı oturur duruma getirir,
ØÇömelerek sağ kolunu hasta/yaralının bacaklarının arasından geçirir,
ØHasta/yaralının vücudunu sağ omzuna alır,
ØSol el ile hasta/yaralının sağ elini tutar, ağırlığı dizlerine vererek kalkar,
ØHasta/yaralının önde boşta kalan bileği kavranarak hızla olay yerinden uzaklaştırılır.

5-İki ilkyardımcı ile ellerin üzerinde taşıma (Altın Beşik Yöntemi) :
Hasta/yaralının ciddi bir yaralanması yoksa ve yardım edebiliyorsa iki, üç, dört elle altın beşik yapılarak taşınır.
İki elle: İki ilkyardımcının birer eli boşta kalır, bu elleri birbirlerinin omzuna koyarlar, diğer elleri ile bileklerinden kavrayarak hasta/yaralıyı oturturlar.
Üç elle: Birinci ilkyardımcı bir eli ile ikinci ilkyardımcının omzunu kavrar, diğer eli ile ikinci ilkyardımcının el bileğini kavrar. İkinci ilkyardımcı bir el ile birinci ilkyardımcının bileğini, diğer eli ile de kendi bileğini kavrar.
Dört elle: İlkyardımcılar bir elleri ile diğer el bileklerini, öbür elleri ile de birbirlerinin bileklerini kavrarlar.

6-Kollar ve bacaklardan tutarak taşıma:
Hasta/yaralı bir yerden kaldırılarak hemen başka bir yere aktarılacaksa kullanılır. İki ilkyardımcı tarafından uygulanır.
Øİlkyardımcılardan biri sırtı hasta/yaralıya dönük olacak şekilde bacakları arasına çömelir ve elleri ile hasta/yaralının dizleri altından kavrar. İkinci ilkyardımcı hasta/yaralının baş tarafına geçerek kolları ile koltuk altlarından kavrar. Bu şekilde kaldırarak taşırlar.

7-Sandalye ile taşıma:
Hasta/yaralının bilinçli olması gereklidir. Özellikle merdiven inip çıkarken çok kullanışlı bir yöntemdir. İki ilkyardımcı tarafından uygulanır.
ØBir ilkyardımcı sandalyeyi arka taraftan, oturulacak kısma yakın bir yerden, diğer ilkyardımcı sandalyenin ön bacaklarını aşağı kısmından kavrayarak taşırlar.

Sedye üzerine yerleştirme teknikleri nelerdir?
1-Kaşık tekniği:
Bu teknik hasta/yaralıya sadece bir taraftan ulaşılması durumunda üç ilkyardımcı tarafından uygulanır.
Øİlkyardımcılar hasta/yaralının tek bir yanında bir dizleri yerde olacak şekilde diz çökerler,
ØHasta/yaralının elleri göğsünde birleştirilir,
ØBirinci ilkyardımcı baş ve omzundan, ikinci ilkyardımcı sırtının alt kısmı ve uyluğundan, üçüncü ilkyardımcı dizlerinin altından ve bileklerinden kavrar. Daha sonra kendi ellerini hasta/yaralının vücudun altından geçirerek kavrarlar,
ØBaşını ve omzunu tutan birinci ilkyardımcının komutu ile tüm ilkyardımcılar aynı anda hasta/yaralıyı kaldırarak dizlerinin üzerine koyarlar,
ØSonra uyumlu bir şekilde ayağa kalkarlar,
ØAynı anda tek bir hareketle hasta/yaralıyı göğüslerine doğru çevirirler ve aynı anda düzgün bir şekilde sedyeye koyarlar.

2-Köprü tekniği:
Hasta/yaralıya iki taraftan ulaşılması durumunda dört ilkyardımcı tarafından yapılır.
Øİlkyardımcılar bacaklarını açıp, hasta/yaralının üzerine hafifçe çömelerek yerleşirler,
ØBirinci ilkyardımcı başı koruyacak şekilde omuz ve ensesinden, ikinci ilkyardımcı kalçalarından, üçüncü ilkyardımcı da dizlerinin altından tutar,
ØBirinci ilkyardımcının komutu ile her üç ilkyardımcı hastayı kaldırırlar,
ØDördüncü ilkyardımcı sedyeyi arkadaşlarının bacakları arasına iterek yerleştirir ve ·hasta/yaralı sedyenin üzerine konulur.

3-Karşılıklı durarak kaldırma:
Omurilik yaralanmalarında ve şüphesinde kullanılır. Üç ilkyardımcı tarafından uygulanır.
Øİki ilkyardımcı hasta/yaralının göğüs hizasında karşılıklı diz çökerler,
ØÜçüncü ilkyardımcı hasta/yaralının dizleri hizasında diz çöker,
ØHasta/yaralının kolları göğsünün üzerinde birleştirerek, düz yatması sağlanır,
ØBaş kısımdaki ilkyardımcılar kollarını baş-boyun eksenini koruyacak şekilde hasta/yaralının sırtına yerleştirirler,
ØHasta/yaralının dizleri hizasındaki üçüncü ilkyardımcı kollarını açarak hasta/yaralının bacaklarını düz olacak şekilde kavrar. Verilen komutla, tüm ilkyardımcılar hasta/yaralıyı düz olarak kaldırarak sedyeye yerleştirirler.

Sedye ile taşıma teknikleri nelerdir?
Sedye ile taşımada genel kurallar şunlardır:
ØHasta/yaralı battaniye ya da çarşaf gibi bir malzeme ile sarılmalıdır,
ØDüşmesini önlemek için sedyeye bağlanmalıdır,
ØBaşı gidiş yönünde olmalıdır,
ØSedye daima yatay konumda olmalıdır,
ØÖndeki ilkyardımcı sağ, arkadaki ilkyardımcı sol ayağı ile yürümeye başlamalıdır (Sürekli değiştirilen adımlar sedyeye sağlam taşıma sağlar),
ØDaima sedye hareketlerini yönlendiren bir sorumlu olmalı ve komut vermelidir,
ØGüçlü olan ilkyardımcı hasta /yaralının baş kısmında olmalıdır.
1-Sedyenin iki kişi tarafından taşınması:
ØHer iki ilkyardımcı çömelirler, sırtları düz, bacakları kıvrık olacak şekilde sedyenin iki ucundaki iç kısımlarda dururlar,
ØKomutla birlikte sedyeyi kaldırırlar ve yine komutla dönüşümlü adımla yürümeye başlarlar,
ØÖnde yürüyen yoldaki olası engelleri haber vermekle sorumludur.

2-Sedyenin dört kişi tarafından taşınması:
Yaralının durumu ağır ise yada yol uzun, zor ve engelli ise sedye 4 kişi ile taşınmalıdır,
Øİlkyardımcıların ikisi hasta/yaralının baş, diğer ikisi ayak kısmında sırtları dik, bacakları bükülü olarak sedyenin yan kısımlarında çömelirler. Sedyenin sapından tutarlar ve yukarı komutu ile sedyeyi kaldırırlar,
ØSedyenin sol tarafından tutan ilkyardımcılar sol, sağ tarafındakiler sağ adımlarıyla yürümeye başlarlar,
ØDar bölgeden yürürken ilkyardımcılar sırtlarını sedyenin iç kısmına vererek yerleşirler,
ØMerdiven, yokuş inip çıkarken sedye mümkün olabilecek en yatay pozisyonda tutulmalıdır. Bunun için ayak tarafındakiler sedyeyi uyluk hizasında, baş tarafındakiler omuz hizasında tutmalıdır.

3-Bir battaniye ile geçici sedye oluşturma:
ØTek bir battaniye ile sedye oluşturmada ise battaniye yere serilir kenarları rulo yapılır. Yaralı üzerine yatırılarak kısa mesafede güvenle taşınabilir.

4-Bir battaniye ve iki kirişle geçici sedye oluşturma:
Yeterli uzunlukta iki kiriş ile sedye oluşturmak mümkündür.
ØBir battaniye yere serilir,
ØBattaniyenin 1/3'üne birinci kiriş yerleştirilir ve battaniye bu kirişin üzerine katlanır,
ØKatlanan kısmın bittiği yere yakın bir noktaya ikinci kiriş yerleştirilir,
ØBattaniyede kalan kısım bu kirişin üzerini kaplayacak şekilde kirişin üzerine doğru getirilir,
ØHasta/yaralı bu iki kirişin arasında oluşturulan bölgeye yatırılır.

BOĞULMALAR

Acil ve temel can desteği gerektiren durumların bazı boğulmalar gelir. İnsan bedenine solunum yollarından yeterli oksijen giremez ve akciğerlerdeki oksijen herhangi bir nedenle kana geçmeyerek dokulara ulaştırılamazsa, boğulma hali görülür.
Boğulmaların nedenleri, solunum sistemine yeterli oksijen alınamaması ve akciğerlerin ya da kalbin herhangi bir nedenle görevini yapamaması olabilir.
Boğulmalar bilinç kaybı hallerinin temel nedenidirler.

BOĞULMAYA YOL AÇAN NEDENLER

• Soluk yollarını ve akciğerleri etkileyen nedenler:

·Yemek sırasında lokmanın soluk yollarına kaçması
·Soluk yollarına ve akciğerlere su girmesi (su*da boğulma)
·Boğucu dumanlar, bronşit, zehirli gazlar ve astım halleri;

• Soluk yollarının tıkanması:

·Baygın bir insanın sırtüstü yatarken dilinin geriye düşmesi ve soluk yolunu kapatması;

BOĞULMADA İLK YARDIM
Boğulmada solunum yolunun tıkanması solunuma yardımcı adalelerin felci, solunum merkezinin felci sonucunda ortaya çıkabilir. Zehirli gazlarla da boğulma olabilir. Boğulma sıklıkla suda görülür ve bu durumda kalp çalışmaya devam ettiğinden, acil ilk yardımdan yararlanılan bir durumdur. Bu nedenle sudan çıkartılan bir kişiye yardım etmekte acele edilmesi gerekir. 3-5 dakika içinde hastaya ilk yardım uygulanabilirse hayata döndürmek mümkündür. Bu durumdaki bir hastaya hemen suni solunum yapılmalıdır. Bu sırada akciğerlere giren hava, suyun atılmasına yardımcı olur. Tıbbi tedavi sağlanıncaya kadar suni solunuma devam edilmelidir. Yüzükoyun yatan hastanın karnından tutularak kaldırılması da suyun boşaltılmasına yardımcı olur. Küçük çocuklarda yutulan su ayaklarından tutarak baş aşağı pozisyona getirilerek çıkartılabilir. Suda boğulan kişi ayağa kaldırılmamalıdır. Üstündeki giysiler çıkartılmalı ve vücudu ısıtılmalıdır