Silsilei-Saadat. Altun Silsile

11. Mahmud İncir Fag’nevi (k.s.)

Hâce Arif Rivgirî (k.s.) Hazretlerinin eshabının efdali ve halifelerinin en büyüğü olup, en yakın sırdaşı idi.
Orta boylu olup çok güzel bir sureti vardı.
Buhâra'ya üç fersah mesâfede bulunan Fagne isimli kasabada doğmuş ve Emkeng isimli beldeyi kendisine vatan edinmiş, maîşetlerinin temini için ticaretle (mimarlıka) iştigal etmişlerdir.
Birçok âlim yetiştirdi. Binlerce kimsenin, dalâletten hidâyete, doğru yola ve seâdete kavuşmasına vesile oldu. Yetiştirdiği âlimlerin en büyüğü ve kendisinden sonra Halîfesi Hâce Ali Ramîtinî Hazretleridir.
Hocası Arif Rivgirî'den icâzet alıp, insanları doğru yola irşad ile va-zifelendirilince, vaktin icabı sesli zikre başladı. Sesli zikre başlaması, hocası Hâce Arif Rîvgirî'nin vefât hastalığı sırasında, Rîvgir tepesi üze-rinde olmuştur. Hâce Arif Hazretleri bunu duyunca : "Şimdi vaktidir" buyurmuşlar ve bu hali kabul etmişlerdir. Hâce Arif Rîvgirî'nin vefâtından sonra, Kale Kapısı önündeki mescidde sesli zikre devâm eyledi. Zikr-i cehrî Muhammed Bahâü'd-dîn Şah Nakşibend (k.s.) Hazretlerine kadar devam etti.

UYUYANLAR UYANSIN

Bir gün yakınları ile saâdet meclislerinde zikr-i cehrî ile iştigal eder-ken, Buhâra'nın büyük âlimlerinden Hâfızü'd-dîn Hazretleri:
—"Tarîkatınız zikr-i hafî üzerine te'sis edilmişken sizin cehren zikre muhabbet göstermenizin sebebi nedir?" diye sorduklarında :
—"Uyuyanlar uyansın, gafiller işitsin ve hak yoluna, şerîat ve tarîkat hedeflerine doğru yürüsünler diye" buyurmuşlardır. Bu cevap üzerine Hâfizü'd-dîn Hazretleri:
—"Niyetiniz dürüsttür ve bu hal size helâldir." cevabını vermişlerdir.
Hâfızü'd-dîn Hazretleri hakîkatin mecâzdan ayrılma hudûdunun olması için, sesli zikrin sınırını (şartını) rica etti. Bunun üzerine şöyle buyurdu:
—"Sesli zikri ancak, dili yalandan ve gıybetten, boğazı, midesi haram ve şüpheliden temiz, kalbi riyâdan ve gösterişten uzak, sırrı Rabbinden başka her şeye teveccühden münezzeh olan yapabilir." buyurdu.

MERD OL
Büyük âlim Ali Ramîtinî anlatır:
Hâce Mahmud İncir Fagnevî (k.s.) zamanında dervişlerden biri Hızır' aleyhisselamı gördü ve sordu:
—"Bu zamanda eteğine yapışılacak, doğruluk caddesi üzerinde sâbit mürşid kimdir?" Hızır (A.S.) cevap verdi:
—"Hâce Mahmud İncir Fagnevî"dir.
Yine bir gün Hâce Ali, Hâce Mahmud'un bağlıları ile Ramitin'de zi-kirle meşgulken başı üstünden bir ak kuş geçiyor ve açık bir dille:
—"Yâ Ali! Erkekliği elden bırakma, merd ol" diyor. Kuşun gagasın-dan dökülen bu açık kelimeler, halkada bulunanlara öylesine dokunuyor ki, kendilerinden geçiyorlar. Akılları başlarına gelince soruyorlar:
— "Bu ne haldir?" Şu cevabı alıyorlar:
—"O kuş Hâce Mahmud Hazretleridir. Hazreti Allah O'na öyle bir keramet vermiştir ki, Mûsa Peygamber ile nice kelime söyleştiği makamda O'nu uçurur. Şimdi Hâce Evliyâ-i Kebîr'in halifesi Hâce Dıhkan ölüm halinde bulunduğu için kendisine ziyarete ve hatırını sormaya gidiyor. Çünkü o, Allahü Teâlâ'dan son nefeste, kendisine yardımcı olması için ev-liyâsından birini göndermesini istemişti. Hâce Mahmûd, bu sebeble onun yanına gidiyor." buyurdu.
Büyüklerden Hâce Dıhkan ölüm yatağında dua etmiş:
— Ya Rabbi! dünyadan ayrılmak üzereyim. Bana öz dostlarından bi-rini gönder de bu korkunç geçitte elimden tutsun, bana medet etsin.
Biraz sonra kapı açılıyor ve Muhmud İncir Fagnevî Hazretleri görü-nüyor.
— Geldim sana medet etmeye, diyor.
Hâce Hazretleri Hicret-i Celile-i Nebeviyye'nin 715 (M.1315) veya 717 senesinde irtihal buyurmuşlardır. (Kuddise Sirruhu)
Hâce Mahmud İncir Fagnevî (k.s.) Hazretlerinin
Varisi:
HÂCE ALİ RAMÎTİNÎ (k.s.),
Halifeleri:
Hâce Emir Hüseyin Vapekî, Hâce Emir Bilal Hüseyin Vapekî.

12. Hace Arif Ramitini (k.s.)

Hâce Mahmud İncir Fagnevî Hazretlerinin en büyük halifelerinden ve Nakşibendiyye meşayıhının da büyüklerindendir. Silsile-i Tarîkat-ı Aliyye içerisinde "Hâce Azîzan Ali" diye meşhur oldukları gibi, helâlinden kazanç te'min etmek için kumaş dokuyuculuğu yapar ve kendisine "Nessac" da denirdi. Büyük makamların ve acaib kerametlerin sahibi idiler. Buhâra yakınlarında Ramîtin isimli kasabada doğdular.
ZİKRİ KESİR
Şeyh Hasan Belfarî'nin eshabının ileri gelenlerinden Şeyh Bedreddin Hemedânî, Hâce Ali Ramitinî Hazretlerinin huzuruna gelerek:
—"Allah'ı çok zikrediniz" nazm-ı celîli ile me'mur olduğumuz zikr, zikr-i cehrî mi dir?, Zikr-i hafî mi dir? diye sordukları zaman, Hazret-i Şeyh şu cevabı verir:
—"Mübtedi'ye göre cehrî, müntehî'ye göre hafî" Yani, daha yolun başında olanlar için cehrî, yolun sonuna gelenler için ise hafîdir.
HALLAC'A YARDIM
Hâce Ali Ramîtinî (k.s.) buyurmuşlardır ki:
—Hallâc-ı Mansur zamanında, Hazret-i Abdü'l Hâlik Gucdüvânî (k.s.)'nin müridlerinden birisi bulunmuş olsaydı elbette ona imdad edip onu "Vahdet-i Vücud" makamından çıkarırdı.
AZİZAN LAKABI
Reşâhat sahibi Hâce Ali Ramîtinî (k.s.) Hazretlerinin kerametlerinden olarak rivayet eder ki:
—"Bir aralık Hâce Ali Ramîtinî (k.s.) hazretlerinin evinde fakirlik hasıl olmuştu. İki üç gün süren bu zamanda ev halkı açlıktan gayet üzüntülü idiler. O sırada Hz. Şeyhin muhlislerinden bulunan genç bir aşçı, içi pirinç pilavı doldurulmuş bir horoz getirip hediye eder ve lütfen kabul buyurması ricasında bulunur. Bu halden Hâce Ali Ramîtinî (k.s.) Hazretleri çok memnun olur ve:
—"Ey oğlum! icabet kapısı açıktır, ne istersen iste" buyurur. Genç aşçı şu dilekte bulunur:
—"Zâhir ve bâtında sizin şeklinizle şekillenmek istiyorum, başka bir isteğim yoktur" diye cevap verir. Hazret-i Hâce:
—"Evladım bu iş çok ağır bir yüktür, tahammül edemezsin" demesi üzerine, genç aşçı:
—"Efendim dileğim budur, fakat irade siz efendimindir." der. Cenâb-ı Şeyh:
—"O halde pek âlâ diyerek onun elinden tutup kendi halvethâne-i seâdetlerine götürerek karşısına oturtur ve bir saat murakabe ettikten sonra, o genç aşçı zâhir ve bâtın bi-aynihî şeyhi sûretinde teşekkül eder, fakat kendinden geçerek bayılır. Ondan sonra 40 gün daha yaşar ve sonra da rahmet-i Hakk'a kavuşur. İşte kendisine aynen benzeyen bu genç sebebiyle"Azîzân = İki aziz" lakabı verilmiştir.
Madden ve manen birbirine tıpatıp benzeyen iki zat...
SÖZLERİNDEN
—"Güzel güzel işler yapmaya çalışınız; onların hesabını yapmaya kalkışmayınız. Kendi kendinize kusurunuzu anlamaya çalışınız, eksik yanlarınızı biliniz; hemen onları tamamlamaya bakınız."
KALB
Resulüllah Efendimiz (s.a.v.) bir hadis-i şerifinde şöyle buyurdu:
—"Cenâb-ı Hakk, bir gün ve bir gecede mümin kulun kalbine üç yüz altmış kere bakar."
Ali Ramitinî Hazretleri bu hadîs-i şerîfi, şöyle açıkladı:
—"Kalbin, üç yüz altmış deliği vardır. Her uzvun da, üç yüz altmış tane barsak yolundan ve diğer yerlerden gelen damarı vardır. Bütün bu damarlar, kalble birleşir. Kalb, Cenâb-ı Hakk'ın zikrinden etkilenir ve Cenâb-ı Hakk'ın rahmet nazarına has bir duruma gelirse, ondaki bu hal, bütün organlara geçer. İşte o zaman, organ kendi haline uygun bir şekilde ibadet ve taatle meşgul olur. O ibadet ve taattan meydana gelen her uzvun nuru, kalbe gelen nazardan ibaret olan feyze ulaşır.
İMAN
Ali Ramitinî (k.s.) Hazretleri'ne
—"İman nedir?." diye sorulduğu zaman şöyle dedi:
—"Maddeden kesilmek, mana ile birleşmektir. Bu sorunun cevabını daha çok onun güzel sanatlarından almaktır.
ÜÇ SORU
Ali Ramitinî (k.s.) Hazretleri'ne büyük alim Şeyh Rükneddin üç soru sordu.
Birinci soru :
—"Sen de, ben de fakirlere, yoksullara hizmet etmekteyiz, onlara yemek yedirmekteyiz. Senin yedirdiğin yemekte ne var ki, onda hiç bir zorlama yapmazsın, halk sana teşekkür eder; senden razı olurlar. Benden de şikâyet ederler ve razı olmazlar. Bunun sebebini anlatır mısın?.
Ali Ramitinî (k.s.) Hazretleri, bu soruya şöyle cevap verdi:
—"İyilik edenlerden çoğu kimseler, iyilik ettikleri kimselerin başına kakınç olurlar. Tabi insanların da, pek azı minnet yükünü çekebilir. Öyle ise, mümkün olduğu kadar insanlara minnet yükü vurmamaya çalış. O zaman onlardan hiç kimseyi senden şikayetçi bulamazsın.
İkinci soru:
—"Duyduğuma göre, Hızır aleyhisselam seni terbiye edip yetiştirmeyi üzerine almış. Bu nasıl olur?.
Ali Ramitinî (k.s.) Hazretleri, buna da şu cevabı verdi:
—"Allah'ın sevdiği kimseleri, Hızır aleyhisselam da sever.
Üçüncü soru:
—"Duyduğuma göre, sen Cenâb-ı Hakk'ı cehren (açıktan ve sesli) zikrediyormuşsun.. Bu sana nereden geldi?.
Ali Ramitinî (k.s.) Hazretleri, bu soruyu da şöyle cevapladı:
—"Ben de, sana bunu söyleyecektim. Duydum ki, sen de Cenâb-ı Hakk'ı gizli gizli zikrediyormuşsun. Mademki senin öyle zikrini başkası duydu; o da cehri zikir yerine geçer.
DUA
— Allahü Teala hazretlerine hiç isyan etmediğiniz bir dille dua ediniz ki , duanız kabulolsun. (Yani duada Allah dostlarını vesile ederek dua ediniz ki duanız kabul olsundemektir)
ZİKR-İ CEHRİ
Mevlâna Seyfeddin Fıdda, Ali Ramitinî (k.s.) Hazretleri'ne şöyle sordu:
—"Neden cehri zikir yapıyorsun?."
Buna da şu cevabı verdi:
—"Ulemânın ittifakı odur ki, son nefeste cehrî zikir yapılacaktır. Bunun delîli de, Resulüllah Efendimiz'in (s.a.v.) şu hadis-i şerifidir:
—"Ölülerinize şehadet cümlesi olan 'Eşhedü en lâ ilâhe illallah ve eşhedü enne Muhammeden abdühu ve Resulüh' Cümlesini telkin ediniz." Buradaki telkin sesli telkindir.
ZİKR-İ KESİR
Mevlânâ Şeyh Bedreddin Meydani, Ali Ramitinî (k.s.) Hazretleri'ne şöyle sordu:
— "Cenâb-ı Hakk, Kur'an'-ı kerimde (33/41) : 'Ey iman edenler, Allah'ı çokça zikrediniz.' buyuruyor. Bununla, bize çokça zikretmeyi emretti. Bu zikirden murad olan mânâ, dil zikri midir, kalb zikri midir?."
Ali Ramitinî (k.s.) Hazretleri şöyle cevap verdi:
—"Bu yola ilk girenler için dil zikridir. İşin sonuna varanlar için de kalb zikridir. Bu yola ilk giren kimse, Cenâb-ı Hakk'ı zorlama ile yapmacık zikretmeye çalışır. Müntehinin, yani, işin sonuna ulaşan kimsenin durumu öyle değildir. Kalb, zikirden etkilenince, onun bu etkisi, bütün bedene varır. Hemen her organ, zikretmeye başlar. İşte o zaman, zikir-i kesir gerçekleşir. Yine o zaman, bir günlük amel, bir senelik amel yerine geçer."
SÜLEYMANİYE KÜTÜPHANESİNDEKİ
RİSALESİNDEN:
Ali Ramitinî (k.s.) Hazretleri'nin İstanbul, Süleymaniye Kütüphanesinde bir riasalesi mevcuttur. O risalede şöyle buyurur:
Allahü Teâlâ Hazretlerinin sevdiği kul olabilmenin 10 şartı vardır:
1- Zâhirî ve bâtınî temizlik.
2- Dilin temizliği.
3- Zarûret olmadıkça yabancılarla beraber olmamak.
4- Oruç tutmak.
5- Çokça zikir.
6- Kalbe gelen masivayı (mahlukatı düşünmeyi) defetmek
.7-Allaha tevekkül ve bütün işlerin Allahın bilgisi ve kudreti dahilinde bir hikmete dayalı olarak olduğuna inanmak.
8- Allah dostları ile sohbet.
9- Allahın ahlakı ile ahlaklanmaya çalışmak.
10- Helal ve temiz lokma yemek.
MÜRŞİD
Ali Ramitinî (k.s.) Hazretleri şöyle buyurdu:
—"İrşad işine giren bir kimse müridin yeteneğini, kabiliyetini bilmelidir. Bunu bildikten sonra ona zikir telkini eder; kabiliyetine göre onu yetiştirir. Bir kimse, mürid terbiyesi işine girmiş ise kuş yetiştiricisi gibidir. Kuşun kursağına ne kadar yem gireceğini bilmesi gerekir. Haddinden fazla ona yem yüklememelidir."
ÜÇ BAYRAM
Biri, Ali Ramitinî (k.s.) Hazretleri'nin huzurunda şöyle bir şiir okudu:
Kalbini eritir ulvî aşk her âşıkın;
İki bayram herkese nefesinden bakın..
Bunu dinledi ve şöyle dedi:
—"Asıl üç bayram vardır: Zikirde başarı, zikir, zikrin kabulü.."
SEVGİ
Ali Ramitinî (k.s.) Hazretleri şöyle buyurdu:
—"Bu yolda en esaslı şey, veli kulların kalb sevgilerini elde etmeye çalışmaktır. Zira bu üstün velilerin kalbleri, hikmet-i ilahiye kaynağıdır. Onların sevgisini elde eden sâlik, büyük bir nasîbe kavuşmuş olur; onlardaki üstün haller, kendisinde de görülmeye başlar."
YÜKSEK HALLERİNDEN
Şöyle anlatıldı:
—"Ali Ramitinî (k.s.) Hazretleri ile, zamanında yaşayan Seyyid Ata arasında bir vak'a geçmişti.
Bir gün Seyyid Atâ'nın dilinden, Ali Ramitinî (k.s.) Hazretleri hakkında edep dışı bir söz çıktı. O gün, Türklerden bir gurup gelip bulunduğu şehri yağmaladılar. Malları alıp çoğunu da esir ettiler. O esirler arasında Seyyid Ata'nın oğlu da vardı. Oğlunun esir edildiği haberini alan Seyyid Atâ, anladı ki, bu belâ, Ali Ramitinî (k.s.) Hazretleri hakkında yaptığı hatadan başına geldi. Allah tarafından bir ceza idi bu.
Bunun üzerine koşa koşa Ali Ramitinî'ye gitti, ve ondan özür diledi. Sonra Ali Ramitinî (k.s.) Hazretlerini ve diğer bazı zatları evine davet etti. Ali Ramitinî (k.s.) Hazretleri, onun bu davetteki maksadını anlamıştı.
Hizmetçiler sofrayı açtılar, yemekler de geldi. Ali Ramitinî (k.s.) Hazretleri şöyle dedi:
—"Seyyid Ata'nın oğlu gelmeden ben bu yemeğe el sürmem.. O da gelip bizimle yemek yemeli.."
Böyle dedikten sonra sustu. Orada hazır bulunanlar beklemeye başladılar. Tam o anda kapı çalındı. Açtıkları zaman gördüler ki, Seyyid Ata'nın oğlu..
Şöyle anlattı:
—"Ben hiçbir şey bilmiyorum. Düşmanın elinde esirdim. Sonra da kendimi burada buldum.
İki şehir arasında on günlük mesafe vardı.
İLAHİ İLHAM
Şöyle anlatıldı:
Ali Ramitinî (k.s.) Hazretleri'ne Buhara'dan Harzem'e gitmesi için ilham yolu ile ilahi ferman çıktı. Hemen toplandı ve Harzem tarafına yollandı.
Harzem'e geldiği zaman sur kapısına gelip konakladı. Oranın padişahına da bir elçi gönderdi; şu haberi yolladı:
—"Fakir bir dokumacı sizin ülkenize girmek istiyor; orada kalmak niyetinde.. İzin verirseniz şehre girecek, vermezseniz dönüp gidecek."
Daha sonra giden elçiye şöyle dedi:
—"Eğer Şehre girmem için için verirse, kendi mühürü ile mühürlü bir yazı versin."
Elçi gidip padişaha durumu anlattığı zaman, hem padişah, hem de yanındakiler onun bu isteği karşısında güldüler; alay ederek :
—"Bunların ahmak oldukları belli.. Kendisine nasıl bir yazı istiyorsa yazın, verin." dediler.
Elçi, yazıyı aldı ve Ali Ramitinî (k.s.) Hazretleri'ne getirip verdi. O da şehre girdi. Şehirde büyüklerin yolunda devam etmeye başladı.. Her gün çarşıya çıkar, sanatkarların kapılarında durur, orada çalışanlara şöyle derdi:
—"Bugün buradan alacağınız ücret nedir?" Onlar da:
—"Şu kadar " derlerdi. Bunun üzerine Ali Ramitinî (k.s.) Hazretleri onlara şöyle derdi:
—"Ücretinizi ben vereceğim. Gelin abdest alın, birlikte oturalım. Gün batıncaya kadar Allah'ı zikredin."
Ali Ramitinî (k.s.) Hazretleri'nin sözünü dinleyip her kim geldiyse, kuvvetli tasarrufu ile kendisinde bir manevi güzel haller meydana geldi. Onlardaki bu hal, Ali Ramitinî (k.s.) Hazretlerin'den ayrılmamalarına ve onunla sohbet etmeye, yanında kalmaya çekti. Günler geçtikçe, onun yanına gelenler, müridler çoğaldı. Bu durumu gören hasetçiler hemen padişaha koştular ve gammazladılar. Dediler ki:
—"Şehrinize bir şeyh gelmiş. Herkes onun çevresinde toplanıyor, onun müridi oluyor, onunla arkadaş olmaya can atıyor. Bu işin sonu iyi değil. Ülkenin düzeni bozulabilir, fitne çıkabilir? Çıkacak bu fitneye de hiç kimse mani olamaz."
Padişah ve etrafındakiler korktular. Ali Ramitinî (k.s.) Hazretleri'ni şehirden çıkarmak istediler. Ali Ramitinî (k.s.) Hazretleri bu haberi aldığı zaman, elçisini yine padişaha yolladı. Padişahın izin kağıdını eline tutuşturdu. Padişaha gidip şöyle demesini istedi:
—"İşte sizin izin kağıdınız.. O bu şehre girerken, sizin izin kağıdınızla girdi. Eğer verdiğiniz hükümden dönüyorsanız, çıkıp gider."
Elçi padişaha gitti. Daha önce kendisinden aldığı yazılı izin kağıdını da ona verdi. Ali Ramitinî (k.s.) Hazretleri'nin dediklerini de söyledi.
Padişah, bu durumdan çok utandı.
Sonra da, Ali Ramitinî (k.s.) Hazretleri'nin ziyâretine geldi. Yaptığı son işten dolayı kendisinden özür diledi. Temiz bir sevgi ile ona bağlandı ve bundan da çok faydalar gördü.
NASİHATLERİNDEN
"Alahü tealanın sevgili kulu olmanın 10 şartı vardır.
1 -Temizlik. Bu da iki kısımdır. Zahiri temizlik, batıni temizlik
2- Dilin temizliği (dili muhafaza
3- Mümkün meretebe insanlardan uzak kalmak
4-Oruç tutmak
5-Allahü Teala'yı çok zikir
6- Kalbe gelen kötü düşünceleri defetmektir.
7- Allahü Teala'nın hükümlerine olduğu gibi rıza göstermek.
8- Salihlerle sohbet.
9- Ahlak-ı ilahi ile ahlaklanmak.
10- Helal ve temiz lokma yemek."
Hâce Azîzân'dan sordular:
—"Namazdan üst üste kazâ borcu olan ne zaman uyanır?" Şöyle buyurdular:
—"Doğan güneş onu uykuda yakalayamaz hale geldiği zaman."
Şöyle buyururlardı:
—"Allah'a tevbe ediniz!" meâlindeki âyette hem işâret ve hem de beşâret vardır. İşâret tevbeyedir, beşâret de kabul edileceğine dairdir. Kabul edilmeyecek olsaydı emredilmezdi.
Şöyle buyurdular:
—"Her hâl-ü kârda amel lâzımdır. Amel yapılınca da onu yapmamış bilmek, nefsi her zaman suçlu bilmek ve her ameli yeniden yeni baştan işlemeye muhtaç kabul etmek lâzımdır."
Buyurdular ki:
—"Bu yolda maksûda kavuşmak için, nice çileden daha üstün bir şey vardır: Allah dostunun gözüne girmek."
BUYURDULAR Kİ...
— "İki halde kendinizi çok sakınınız: Söz söylerken ve yemek yerken.
— "Hizmeti minnet bil; minneti hizmet bilme."
—" Kul Hakka aşık olursa, Hızır da kula aşık olur."
— "Yiyeceği temiz ve besmele ile pişiren kimselerin yiyeceğinden yemelidir.
— "Mürşidlerin, canavar terbiyecisi gibi olmaları lazımdır. Zira hay-van terbiyecisi onların huyunu bilir. Mürşid de terbiye işinde her saliki kendi kabiliyet ve istidadına göre yetiştirmek borcundadır.
— "Bu yolda ermek nice nefs çilesinden daha üstün olarak bir Allah dostunun gönlüne girmekle olur.
HALİFELERİ VE OĞULLARI
Hâce Hazretlerinin dört büyük halîfesi olup hepsi de, hâlen ve kaalen fazl-ü kemâl sahibi idiler. Ve herbiri Şeyhlerinin irtihallerinden sonra irşad işiyle uğraşmışlardır. Bu dört halîfenin dördünün de isimleri Mahmud idi. Birincisi, Hâce Mahmud Külahduz (Kalpak diken) Harzem'de medfundur. İkincisi, Hâce Mahmud Salâh Belhî'dir ki, Belh şehrinde medfundur. Üçüncüsü Hâce Muhammed Bâverdî'dir. Dördüncüsü, Hâce Muhammed Bâbâ Semâsî'dir ki, kendisinden sonra yerine geçen varisidir. Kabr-i şerifleri Semâs'dadır. (Rahmetullahi aleyhim ecmaîn)
Hazret-i Hâcenin iki oğlu olup her ikisi de zâhir ve bâtın ilimlerin hepsine sahip birer âlim, âmil ve ârif-i kâmil idiler. Büyük oğlunun ismi Hâce Muhammed olup hicrî 715 tarihinde, peder-i âlîlerinin irtihallerinden 19 gün veya 40 gün sonra vefat etmiştir. Küçük oğlunun ismi İbrahim olup 793 tarihinde vefat etmiştir.
Hace Azizan Ali Ramitinî Hazretleri , müridlerine şu emri verdi:
—" Muhammed Baba Semasi'ye bağlanınız, emrini tutunuz; hayatta kaldığı müddetçe yolundan ayrılmayınız.
VEFATI
Hâce Ali Ramitinî (k.s.) Hazretleri hicrî 715 yılında ve zilkaade ayının 28'inci pazartesi günü (130) yaşında Harezm şehrinde irtihal-i dâr-ı bekâ eylemişlerdir. (k.s.)
H. 721 veya 728'de (M. 1328) tarihinde vefat ettiğine dair de rivayet vardır. Kabri Harezm'dedir. Mühim ziyaret merkezlerinden biridir.
Hâce Ali Ramîtinî (k.s.) HazretlerininVarisi:
HÂCE MUHAMMED BÂBÂ SEMÂSÎ,
Halifeleri: Hâce Muhammed Bâverdî, Hâce muhammed Belhî, Hâce muhammed Külahdüz,

13. Muhammed Baba Semasi (k.s.)

Hâce Muhammed Bâbâ Semâsî (k.s.) Hazretleri Ramîtin ile Buhâra arasında bulunan ve Râmîtin'e iki kilometre, Buhâra'ya ise altı kilometre uzaklıkta bulunan Semâs (bazı kaynaklarda Semmas) köyünde doğdu. Mîlâdî 1354 (H.755)'te orada vefât etti. Tasavvuf ilmini büyük âlim Ali Ramîtinî Hazretlerinden öğrendi. Onun derslerinde ve sohbetlerinde yetişip, tasavvufta yüksek dereceye ulaştı. Hocası, kendisinden sonra irşâd makamına, Muhammed Bâbâ Semâsî'yi vekil bıraktı. Diğer talebelerine de, ona tâbi olmalarını vasiyet etti.
Hâce Azîzân Ali Ramîtinî Hazretlerinin hizmetlerinde bulunarak çok faide elde etmiş ve çok da feyz almışlardır. Hâce Azîzan Hazretleri Buhâra'dan Harezme teşrif buyurdukları vakit, Hâce Muhammed Bâbâ Semâsî Hazreleri de O'nunla beraber gelmiştir.

KASR-I ÂRİFÂN OLACAK

Reşâhat sahibi nakleder ki; Hâce Muhammed Bâbâ Semâsî Hazreleri, Hâce Muhammed Bahâü'd-dîn-i Nakşibend Hazretlerini (k.s.) evladlığa kabul edip terbiye buyurmuşlardır. Şâh Nakşibend Hazretlerinin doğumundan evvel, yuksek babalarının evlerinin önünden geçerken:
—"Bu topraktan tarîkata önder olacak irfan meydanının yiğidinin kokusu geliyor. Yakında bu hane bir kasr-ı ârifân olacakdır." buyurmuş-lardır.
Pîr-i Tarîkat Muhammed Bahâü'd-dîn Nakşibend Hazretleri, dünyayı teşrif ettiklerinin üçüncü günü, Hâce Muhammed Bâbâ Semâsî Hazreleri, tesadüfen yine evlerinin önünden geçerken:
—"Ötedenberi kokusunu duymakta olduğumuz, rayiha-i irfan bu gün fazlalaşmıştır. Galiba o ârîf zât dünyaya geldi." buyurdular. Bu haberi Muhammed Şâh Nakşibend Hazretlerinin büyük babasına ulaştırdılar. O zat da hemen Cenâb-ı Bahâü'd-dîn'i, Hâce Muhammed Bâbâ Semâsî Hazretlerine getirerek teslim ettiler.
Hazret-i hâce sevindi:
—"Yeni dünyaya gelmiş olan bu çocuk artık bizim oğlumuzdur. Biz O'nu evlatlığa kabul ettik. İşte gönüllerimizi okşayan kokusunu duydu-ğumuz bu zat yakında tarîkatın önderi olacak ve o zaman herkes ona bağlanacak." dedi. Daha sonra en büyük halîfeleri olan Emir Kilâl Hazretlerine:
—"Oğlum Bahâü'd-dîn'i sana havale ettim. Zahiren ve bâtınen yetiş-tirilmeleri senin için büyük bir vazifedir. Sakın ha kusur etmeyesin." diye emir buyurmaları üzerine, Cenâb-ı Emir Kılâl Hazretleri de bu emri çok acele yerine getireceğine dair söz verdiler.

RIZAN NEREDE İSE

Pîr-i Tarikat Hâce Muhammed Bahâü'd-dîn Hazretleri buyurdular:
—Evlenmek istediğim zaman Büyük Babam (aleyhirrahme) beni, Muhammed Bâbâ Semâsî Hazretlerinin huzuruna gönderdi. Kendisiyle görüşme şerefine nail olduğum vakit O'nun ilk zuhur eden kerametleri şu olmuştur:
Yüksek huzurlarına gideceğim günden bir evvelki gecede, kalbimde niyaz, ağlama ve tazarru fikri peyda olup Hazret-i Hâcenin camiine gitmiş ve iki rek'at namaz kılarak:
—"İlâhî! senin belâlarına sabra huccet ve muhabbet-i rabbaniyende zuhur edecek mihnetlere tahammül ve tâkat ihsan eyle." diye dua iste-miştim. Sabahleyin yüksek huzurlarına vardığım zaman, birdenbire bana hitaben:
—"Ey oğul! duayı şöyle yapmalıydın: "İlâhî! Rızâ-i ilâhiyen ne şeyde ise, bu zayıf kulunu o şeyde bulundur." Eğer Mevla hikmet-i kâmilesi icabı dostuna belâ gönderirse, yine kendi inâyeti ile o dostuna belâsına tahammül kuvvetini de ihsan eder. Yoksa kulun kendi dileği ile belâ is-temesi küstahlıktır. İşte Hazret-i Hâce geceki vak'ayı mükâşefe ile beni terbiye buyurdular. Sonra yemeği birlikte yedik. Bir ekmek arttı. Bunu yanında sakla dedi. Ben de kendi kendime şöyle düşündüm; Biz burada yedik, karnımız doydu, şimdi de evimize gideceğiz. Acaba bu ekmek ne işimize yarayacak. Yolda beraber gidiyorduk. Ben kendilerini kemâl-i edeple takip ediyordum. Fakat içimden hâlâ o ekmeği düşünüyordum. Hazret-i Şeyh benim hâlimi keşf edip:
— "Kalbi faydasız şeylerden korumak lâzımdır.” diyerek beni ikâz buyurdular. Yolda, ahbaplarından birisinin evine uğradı. Ev sahibi, bu ziyaretten son derece memnun kalarak bizi sevinçle karşıladı. Lâkin içinde bir sıkıntı olduğu yüzünden belli idi. Hâce Hazretleri sıkıntısının sebebini sorunca o da şu cevabı verdi.
—"Bir kâse sütüm var fakat, ekmeğim yok ki, beraber yiyelim. Bunun üzerine Hâce Hazretleri bana dönerek:
—"Ne işe yarayacak diye merak ettiğin ekmek işte işe yaradı, buna ver." buyurdular.

SÖZLERİNDEN

—"Talibler için en kestirme yol, ilahi hikmetlerin dolu olduğu bir gönüle girebilmektir."
—"Hiç günah işlememiş bir dille dua edin; reddolmaz. Hakiki dost vasıta kılınarak yapılan dua böyledir."

Hâce Muhammed Bâbâ Semâsî Hazretlerinin dört büyük halîfeleri var idi. Onlar, Hâce Sûfî Suhârî, oğlu Hâce Muhammed Semâsî, Hâce Dânişmend ve Hâce Emir Kilâl Hazretleridir. (Rahmetullahi aleyhim ec-maîn)
Cenâb-ı Hâce Hicrî 755 (M. 1354) senesinde irtihal eylediler. Memleketi olan Semâs'da medfundur. (k.s.)
Kuddise sirruhu

14. Seyyid Emir Kilal (k.s.)

Silsile-i Sâdât-ı Nakşıbendiye-i aliyye'nin on dördüncüsüdür.
Hâce Bâbâ Semâsî Hazretlerinin halifelerinin en üstünü idiler. Zamanında bulunan ulemâ ve evliyâ arasında şerîat, tarîkat ve marifet hususunda en fazla ilme sahip idi. Hazreti Hüseyin Efendimizinin so-yundan olup, seyyid idi. Muhammed Baba Semâsî Hazretlerinin (k.s.) talebesi ve Muhammed Bahaüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin hocasıdır. Çömlekçilik yaptığı için Kilal (bazı kaynaklarda Külal) ismiyle meşhur olmuştur.
Salih bir zat olan babası Seyyid Hamza, Medine'den gelip Buhâra'nın Efşene köyüne, sonra da Sühari'ye yerleşmiştir.
Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri Buhâra'nın Sühari kasabasında doğdu. Doğum tarihi bilinmemektedir. M.1370 (H.772) senesinde Sühari'de vefat etti. Kabri de oradadır. Büyük bir âlim ve mürşid'i kamil olup, her ânını sünnete uygun olarak geçirdi. Pek çok kimse onun sohbet ve derslerinde kemale erdi. Üstün hallerini gösteren çok menkıbesi vardır.
Annesi anlatmıştır:
"Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretlerine hamile iken, şüpheli bir lokma yesem, karın ağrısına tutulurdum. O lokmayı midemden çıkarmadıkça, karın ağrısından kurtulamazdım. Bu hal başımdan üç defa geçti. Çok temiz ve hayırlı bir çocuğa hamile olduğumu anladım. Bunun üzerine yediğim lokmaların helalden olmasına daha çok dikkat edip, ihtiyatlı dav-randım."
Bir defasında, o devrin en meşhur velisi Seyyid Ata beraberinde za-manın maruf zatlarıyla, büyük bir cemaat halinde, Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretlerinin babası Seyyid Hamza'nın bulunduğu köyden geçiyordu. Bu yolculuğu sırasında tanışıp dost oldular. Bundan sonra Seyyid Ata'nın her ne zaman oraya yolu düşse evvela Seyyid Hamza'nın evine gider, başkalarıyla daha sonra görüşürdü. Yine bir defasında Efşene köyüne uğramış ve seyyid Hamza'nın yanına gelmişti. Bu gelişinde Seyyid Ata ona bir müjde verip;
—"Ey Kardeşim! Allahü Teâlâ sana şanı pek yüce olacak bir evlat verecek. Cihan, baştan başa onun hizmetine girecektir. Bu çocuk doğduğu zaman, ismini Emir Kilal koy!" dedi. Aradan yıllar geçti. Seyyid Hamza'nın bir oğlu oldu. Seyyid Ata'nın işareti üzerine, ismini "Seyyid Emir Kilal " koydu.
Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri Yirmi sene Baba Semâsi Hazretlerinin sohbetlerine ve derslerine devam etti. Her hafta pazartesi ve perşembe günleri, Sühârî'den 30 km kadar uzakta bulunan ve hocasının ikamet ettiği Semas'a gider gelirdi. Hocasına olan bağlılığı, temizliği, gayreti, ilme olan arzu ve isteği, onu kısa zamanda olgunlaştırdı. Hocasının ders ve sohbetlerinde kemale ulaştı. İnsanlara doğru yolu gösteren kıymetli bir rehber oldu. Hocası Muhammed Baba Semâsî Hazretlerinin vefatından sonra, onun yerine geçip, irşad vazifesi yaptı. İnsanların İslam ahlakı ile ahlaklanmasını, kalbin ve ruhun kötü huylardan kurtulmasını öğreten tasavvuf ilminde çok talebe yetiştirdi.

DİŞİ YERİNE TAKTI

Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri, hocası Muhammed Baba Semâsî'nin yanında, Semâs'ta bulunduğu sırada orada oturan bir grup insanla, başka bir köyden bir cemaat arasında anlaşmazlık çıkmış iş kavgaya dökülüp, birinin dişi kırılmıştı. Dişi kırılan kimse ve taraftarları, kırılan dişin diyetini almak için hakime müracaat etmeye karar verdiler. Fakat önce Muhammed Baba Semâsî'ye dınışalım, kendi başımıza iş yapmayalım, ne buyurursa öyle yapalım dediler. Doğruca Muhammed Baba Semâsî Hazretlerinin huzuruna gidip, durumu arzettiler.
—"Kırılan dişi verin." buyurdu. Dişi alıp, o sırada henüz yanında ta-lebe olan Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri'e kırık dişi uzatıp;
—"Evladım, şu işi hallet de, aralarındaki anlaşmazlık bitsin." buyurdu.
Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri, evliyanın ruhaniyetini vesile kılıp, Allâhü Teâlâya dua ederek, kırık dişi yerine koydu. O anda, duası be-reketiyle diş, eskisi gibi sağlam bir hale geldi. Dişi kırılan kimse, bu hadise karşısında hayret edip, dişini kıranları şikayet etmekten vazgeçti. Yanında bulunanlarla birlikte, yaptıklarına pişman olup, tövbe ettiler.

KÂBEYİ GÖRÜYORDU

Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri bir gün sohbet ederken, kendisini bir hal kapladı. Bu sırada hac yapanların hallerini, nerede ve ne yapmakta olduklarını gördüğünü söyleyerek,anlatmaya başladı. Meclisinde bulunanlardan biri:
—" Kabe'yi nasıl görüp de anlatıyor? Kabe buraya çok uzakdır." Diye düşündü. Biraz sonra Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri, böyle düşünen kimsenin yanına yaklaşıp, elinden tuttu ve;"Gözlerini yum, başını kaldır, bak ne göreceksin." buyurdu. O da söylediği gibi yaptı. Birden gözüne Kâbe ve tavaf edenler göründü. Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretlerini de tavaf edenler arasında gördü. Bunun üzerine adam hayretler içinde kalıp, Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri'nin ayaklarına kapandı, yanlış düşüncelerden dolayı af diledi. Bundan sonra Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri;
—"Ey cahil kişi, bir kimse kendisinde bir şey olmazsa, başkasında da yok zanneder. Gönül aynası açılmadıkça da hiç bir şeyi göremez, idrak edemez." dedi. O kimse tövbe edip, salih ve makbul kimselerden oldu.

ALLAHTAN KORKAN

Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri bir defasında talebeleriyle birlikte evliyanın meşhurlarından Hayrun Ata'nın kabrini ziyarete gitmek için yola çıkmıştı. Yolun bir kısmını yürümüşlerdi ki, yolun ilersinden bir gayretli arslan ortaya çıkıp yolda durdu. Arslanı gören talebeler endişelenip, huzursuz olmaya başladılar. Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri hiç al-dırmadı. Arslanın yanına yaklaşınca, yelesinden tutarak yoldan çıkardı ve kenara bıraktı; talebeler geçtiler. Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretlerine, aslan başını yere koyarak, saygı gösterir gibi hareketler yaptı. Sonra oradan uzaklaştılar. Bu hali gören talebeleri;
—"Efendim bu nasıl bir iştir" diye sual ettiler. Bunun üzerine buyurdu ki:
—"Ey dostlarım, şunu biliniz ve dikkat ediniz ki, her kim gerçekten Allâhü Teâlâdan korkarsa, her şey ondan korkar, zarar vermez. Allah'tan korkmayan kimse, her şeyden korkar. Bir kimse, dâimâ Allâhü Teâlâdan korkar bir hâlde olursa, Allâhü Teâlâ ona korkutucu bir şeyi, musallat etmez. Hattâ o kul, Allah'tan korktuğu için her şey ondan korkup, çekinir."

CENAZE NAMAZI

Nakledilir ki, bir köyde sâlih zatlardan biri vefât edeceği sırada, cenâze namazını Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretlerinin kıldırmasını vasiyet etmişti. Fakat Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri, uzak bir yerde bu-lunuyordu. O zât vefât edince, o beldenin âlimleri, velîleri toplandı. Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretlerinin çağrılması için, bulunduğu yere bir kişi gönderelim, dediler. Bunun üzerine orada bulunan Şeyh Sûfi ;
- " Haberci göndermenize lüzum yok. Bu durum ona Allâhü Teâlâ'nın izni ile malum olur. Ve buraya gelir" dedi. Bu arada iki kişi gidip haber vermek üzere hazırlanmıştı. Tam gidecekleri sırada Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri aniden karşıdan gözüktü. Halk onu görünce karşılamaya koştular. Ve bu kerameti karşısında onu daha çok sevip bağlandılar. Sonra Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri vefat eden zatın cenaze namazını kıldırdı. Ve toplananlarla birlikte kabre götürüp defnettiler. Cenaze defnedildikten sonra kalabalık bir cemaat camide toplandı. Oradaki alimler bu iş için kendisine bir işaret ulaşıp ulaşmadığını ve nasıl malum olduğunu sordular. Bunun üzerine Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri buyurduki:
—"Ey kardeşlerim! Resülüllah Efendimiz buyurduki; "Kalb kalbe kar-şıdır." Yine Resûlüllah Efendimiz buyurduki; "Mümin müminin aynasıdır" "Her kaptan içindeki sızar."
Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri bunları söyledikten sonra halk onun marifet sahibi büyük bir veli olduğunu anlayıp kendi kendilerine
—"Biz bu zatın büyüklüğünü bilmiyormuşuz." dediler. Bu sırada ce-maat içinde bulunan âlimlerden Mevlana Tâceddin, Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretlerine, kendisini talebeliğe ve hizmetkarlığa kabul etmesini söyledi. Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri;
—"O bizim vazifemiz değildir." buyurarak; "Bari seni mânevî evlat-lığa kabul edeyim. " deyip onu mânevî evlatlığa kabul etti. Öyle bir te-veccühde bulundu ki, Mevlâna Taceddin, o anda marifet ilmine kavuşup, maksadına ulaştı.


GERÇEK KERÂMET EHLİ

Nakledilir ki, Kebş şehrinde Seyyid Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretlerinin talebelerinden birinin de bulunduğu bir micliste Kerametten söz açılmış ve Mevlana Celâleddîn Kebşî;
—" Şimdi böyle gerçek keramet ehli nerede bulunur. Göz açıp ka-payacak kadar kısa bir zaman içinde, doğudan batıya dünyâyı dolaşsın." deyince, o talabe ;
—" Evet şimdi böyle bir zât vardır. O benim hocam Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri'dir." dedi. Bunun üzerine Mevlânâ Celâleddîn Kebşî;
—"Bizi sohbetine kavuştur da, onun ayaklarının tozunu gözlerimize sürme yapalım."dedi. Talebe;
—"Sizin oraya kadar gitmenize lüzum yok, eğer buraya teşrif etmesi için tam bir teveccüh yaparsanız, bir anda burada olur."dedi. Bu söz üzerine, Mevlânâ Celâleddîn Kebşî teveccüh edip, Allâhü Teâlâ'ya hâlis kalble duâ etti. Sonra içeride bulunan cemâat birdenbire ayağa kalktı. Çünkü Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri çok uzakta olmasına rağmen, içeri giriverdi. Bu hâle çok şaşırdılar. Sonra da oturup sohbete başladılar. Mevlânâ Celâleddîn, Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretlerine;
—"Efendim, sizi bu hâle kavuşturan şey nedir? Burayı bir ânda teşri-finiz nasıl oldu?" diye sordu. Bunun üzerine Seyyid Emir Kilâl (k.s.) Hazretleri, sohbete başlayıp buyurdu ki:
—"Bizi, sizin samîmî arzunuz bu diyâra getirdi. Bir kimse Allâhü Teâlâ'ya ihlâs ile yalvarır, tam samîmiyetle bir şey ister ve duâ ederse, Allâhü Teâlâ onu maksadına kavuşturur.
Bu sırada Mevlânâ Celâleddîn Kebşî;
—" Efendim, talebeniz ve hizmetçiniz olmakla şereflenmek istiyo-rum." dedi. Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri ona;
—"Biz seni evlâtlığa kabûl ettik." buyurdu. Sonra ona teveccüh na-zarlarıyla bakıp, bir anda yüksek derecelere kavuştu. Orada bulunanlar bu hâli görüp;
—"Ey Mevlânâ Celâleddîn, uzun zamandan beri uğraşıp ömür tü-kettin, fakat şimdi maksadına kavuştun." dediler. Onların böyle söyleme-leri üzerine, Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri;
—"Siz kendi işinizi onun işiyle bir mi tutuyorsunuz? O, işini tamam-lamış, yolları katetmiş ve vakti gelmiş. Sâdece bizim bir işâretimize, te-veccühümüze ihtiyâcı kalmıştı." buyurdu.

SEVDİĞİ KULLARI...

Türkistan' dan Buhârâ'ya bir grup insan, Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretlerini ziyârete geldi. Buhâra'dakiler, gelenlere;
—"Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri sizin diyârınıza gitmemiştir, siz onu nereden tanıyorsunuz?" dediler. Gelenler;
—"Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri, bizim memleketimizde o kadar tanınmış ve sevilmiş ki, anlatmakla bitmez. Biz, onun talebeleriyiz. O çok defâ bir anda bizim memleketi teşrif eder, biz de sohbetinde bulunurduk. Bu hadise çok vukû buldu. Biz böyle aniden teşrif edip, bizimle sohbet eden zata kim olduğunu sorduğumuz zaman, Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri olduğunu söylerdi. İşte biz de, böylece onun talebelerinden olduk. Buhârâ'dakiler, anlatılan bu hâdiseye hayret edip, Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretlerini daha çok sevdiler. Bağlılıkları kat kat arttı.
Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri buyurdu ki:
—"Allâhü Teâlâ, sevdiği kullarına öyle ihsânda bulunmuştur ki, bir ânda doğudan batıya gidip gelirler. Başkalarının bundan haberi olmaz."

TİMUR HANLA MÜNASEBETİ

Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri Buhârâ'da Cumâ namazını kılıp, ta-lebeleri ile birlikte ikâmet ettiği yere dönüyordu. Yolculukları sırasında, Gülâbâd ile Fetihâbât arasında, yeşillik bir yerde oturan bir cemâate rasladılar. Sohbet ediyorlar ve sohbetlerinde; evliyalıktan, kerâmetten bahsediyorlardı. Bu cemâat arasında, Timur Han da bulunuyordu . Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri talebeleriyle birlikte oradan geçerken, Timur Han onları görüp ;
—"Bunlar kimdir? diye sordu.
—"Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri ve talebeleridir."dediler. Timur Han bu sözü duyar duymaz kalkıp süratle yanlarına geldi. Huzuruna varıp, Fevkalade bir edeple önünde durdu. Sonra şöyle dedi:
—"Ey, dinin büyük alimi! Ey doğru ve yakın yolun kılavuzu ! Burada biraz durup sohbet ediniz ve bize nasihatta bulununuz da , dervişler is-tifade edip, bereketlensinler." dedi. Bunun üzerine Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri;
—"Dervişlerin sözleri gizli olur. Bu bizim vazifemiz değildir. Büyüklerin rûhâniyetinden bir işâret olmadıkça, bir şey söylemeyiz. Hiç bir zaman kendinden bir söz söyleme ve gafil olma. Görüyorum ki, senin başına büyük bir iş çıkacak ve bunda muvaffak olacaksın." buyurdu. Sonra yola devâm ettiler. Evine varınca, zâviyesinde bir müddet durup, yatsı namazı vaktinde dışarı çıktı. Cemâatle birlikte yatsı namazı kıldı. Namazdan sonra bir müddet oturup, büyüklerin rûhâniyetine teveccüh etti. Sonra hemen, Şeyh Mansûr adında bir talebesini yanına çağırdı. Talebe huzuruna gelince, ona;
—"Hiç durma süratle Emîr Timura git ; derhâl Harezm tarafına ha-rekete geçmesini söyle. Eğer oturuyorsa, hemen kalksın, ayakta ise ha-rekete geçsin, hiç durmasın. Çünkü velîlerin rûhâniyetleri, onun ve oğ-lunun bütün memlekete baştan başa hâkim olacağını bildirdi. Harezmi alınca Semerkand'a hareket etsin.
Haberi götüren Şeyh Mansur, süratle Timur Hânın bulunduğu yere gitti. Timur Hânı ayakta bekler bir halde buldu. Haberi aynen iletti. Tîmur Hân bu haberi alır almaz, hemen ordusunu harekete geçirdi. O harekete geçip gideceği yolun yarısına vardığı anda Tîmur Hân'ın düşmanları çadırına hücüm ettiler. Tîmur Hân ise Harezm'e yürüyüp orayı aldı. Sonra Semerkand'a yürüdü, orayı da fethetti. Böylece her gün yeni bir zafere ulaşıp hep muzaffer oldu ve işleri daima iyi gitti.

HELAL ET

Bir gün Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri, bir talebesiyle evine git-mişti. Evine gittiği talebesi ise, ava gittiğinden evde yoktu. Bu sebeple evine Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretlerinin teşrif ettiğini haber vermek üzere, bir haberci gönderildi. Hiç bir av bulamamıştı. Hemen eve dönmek üzere hareket etti. Bir av bulamadığı için üzülmüştü. Dönerken, karşısına iki kuş çıktı. Kuşlara atıp, vurdu ve yanına alıp sevinerek evine döndü. Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretlerinin teşrifine çok sevinip, avladığı iki kuşu pişirip ikram etti. Kuşlar pişirilip konduğu sırada, Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri talebesine;
—"Eğer bu iki kuş da karşına çıkıp avlamasaydın, hiç av getiremez-din, o zaman ne yapardın?" deyip talebelerine şöyle buyurdu; :
—"Ey dostlarım, şunu biliniz ve rahat olunuz ki, bizim maksadımız, Allâhü Teâlâ'nın rızâsını kazanmaktır. Allâhü Teâlâ sizi, hem dünyada, hem de ahirette utandırmaz, mahrum bırakmaz. İnşallah fadl ve keremine kavuşturur.
Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri, bir gün Şeyh ibrâhim adında bir zâtın bulunduğu Kıraman denilen yere gitmişti. Şeyh ibrahim Kıramanî'ye;
—"Bize helal et bul. "dedi. Şeyh ibrahim;
—"Bu iş oldukça zor, helal et az bulunur " dedi. Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri ona; Sen silahını al, ava çık. Kuşları kendine çağır, gel-diklerinde bir kaç tane avla." dedi. Bunun üzerine Şeyh İbrahim, silâhını alıp ava çıktı. Kuşları çağırdı, yanına pek çok toplandı. Bir kaç kuş avlayıp, Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri'ne götürdü. Bu hâdiseden sonra, Şeyh İbrahim şöyle demiştir:
—"Her ne zaman ava çıkıp kuşları çağırsam, Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretlerinin bereketiyle yanıma toplanırlar, ben de avlardım "

KUŞ YERE DÜŞTÜ

Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretlerinin talebelerinden biri, Kermine şehrine gitmişti. Bu şehirde bulunduğu sırada, bir grup kimse ile sohbet ediyordu. Sohbette bulunanlardan her biri, kendi hocasından ve hocasının üstünlüklerinden bahsediyordu. Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri'nin talebesi de söze karışıp, benim hocam, hepinizin hocasından üstündür. Çünkü o, hem seyyid hem mürşid-i kâmildir dedi. Bu sırada, orada toplanıp konuşmakta olanların üzerinden bir kuş sürüsü geçiyordu. Bâzıları Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretlerinin talebesine dediler ki:
—"Eğer dediğin gibi hocan büyük bir velî ise, haydi duâ et de, onun hürmetine şu kuşlardan biri önümüze düşsün!"
Onların bu isteği üzerine Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretlerinin Talebesi Alahü Teâlaya dua edip hocasının hürmetine bu işin gerçek-leşmesini istedi. O talebe dua eder etmez kuşlardan biri cemaatin üzerine düşüverdi. Orada bulunanlar hayretten şaşıp Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretlerinin büyük bir veli olduğunu anladılar.

TAKVA ve ADALETTEN AYRILMASIN

Timûr Hân Semerkand'ın yanına yaklaşarak yerleşince, Buhâra'ya gitmeyi arzu etti. Bu sebeple Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretlerine haber gönderip,
—"Bizim Buhârâ'ya gelmemize musaade eder mi? Şâyet izin veril-mezse, kendilerinin Semerkandı teşrif etmelerini arzu ediyoruz, nasıl buyururlarsa öyle yapalım. "dedi. Timur Han'ın bu arzusu üzerine, Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri gelmesini ve gitmeği kabûl edeceğini ve kendilerine duâ etmekte olduğunu söyledi. Bunları bildirmek ve Timur Hanla görüşmek üzere , oğlu Emir Ömer'i vazifelendirdi. Oğlunu gönderirken şöyle dedi :
—"Oğlum! Emir Timûr'a söyle! Eğer Allâhü Teâlânın razı olduğu yolda yürümek istiyorsa, takvâdan ve adaletten asla ayrılmasın. Bunları kendisine şiar edinsin ki, kıyamet günü kurtulabilsin! Yine talebelerimizle her zaman ona dua ettiğimizi söyle. Eğer dünyaya meylederse, bu durumların faydasına kavuşamaz.
—"Emir Kilâl Hazretlerinin oğlu Emir Ömer, Semerkand'a gidip, Timûr Han ile görüştü. Babasının söylediği şeyleri aynen bildirdi. Birkaç gün sonra da, Buhâra'ya dönmek üzere Timur Han'dan müsâade istedi. Ayrılırken, Timur Han ona;
—" Buhâra ve çevresini sizin emrinize bırakayım, ne olur kabul edin." dedi. Emir Ömer;
—"Buna izin yok." dedi. Bunun üzerine Timur Han;
—"Öyle ise Buhâra şehrini Emir Kilâl Hazretlerine bağışlayayım." deyince, Emir Ömer yine;
—"Buna izin yok." dedi. Timur Han;
—"Hiç olmazsa, Buhâra yakınında ikame etmekte olduğunuz köyü size bağışlayayım." diyerek, çok temennide bulundu. Emir Ömer şöyle dedi:
—"Babamdan sizin için, şu sözleri işittim: "Eğer, Allah adamı olan büyüklerin kalbinde bir yer kazanmak istiyorsa, takvadan ve adaletten ayrılmasın. Kıyamet günü Allâhü Teâlâ'nın rahmetine kavuşmak bununla olur." buyurdu.

SICAK EKMEK

Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri bir ev yaptırmakta idi. Bu binanın inşası için pekçok kimse toplanmış çalışıyordu. Bir gün Emir Kilâl, aniden evine gitti. O gidince, orada çalışanlar dediler ki:
—"Emir Kilâl gerçekten veli ise, bizim her birimize birer sıcak ekmek verir. "
Bir müddet sonra Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri geldi. Yanında hiçbir şey yoktu. Yerine oturunca, binanın inşasında çalışanlardan bazıları birbirine;
—"Eğer veli olsaydı, bizim arzu ettiğimiz şeyi getirirdi." diyerek, aralarında konuşmaya başladılar. Daha sonra onlar böyle konuşurlarken, Emir Kilâl hemen ayağa kalkıp;
— "Ey tahammülsüzler, işte istediğiniz!" diyerek, elini koltuğunun al-tına sokup, her birine sıcak bir ekmek çıkarıp verdi. Onlar da söyledikleri sözlerden dolayı pişman olup, tövbe ettiler. Bundan sonra, Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri onlara buyurdu ki:
—"Ey dostlarım, biz arzu ederiz ki, siz bizden ahireti, ahirette kur-tulmayı taleb edesiniz. Nefsinizin isteklerini terkediniz ki, ahirette utanıp, mahcub olmayınız. Eğer şükrederseniz, Allahü Teâlã size her istediğinizi ihsan eder. Bu dünyada ne yaparsak ahirette onun karşılığını bulacağız. Ey dostlar, dikkat ediniz ve uyanık olunuz! Bir kimse heva ve hevesinden vazgeçmedikçe, tuzağına av düşmeyen ve eli boş kalan avcı gibidir. Eğer insan, Allâhü Teâlâ'yı unutur, gaflete dalarsa, belaya ve musibete düşer. Ne yazık ki, ömür bitmek üzere olduğu halde, insan dünyalıklara dalmış, nefsinin esiri olmuş ve ahiret yolculuğunu unutmuş, ihmal etmiştir. Şiir:

"Ey ömrünü cahillerle rüzgara veren!
Sen ömrünün kıymetini nasıl bilirsin?
Yarın toprak altında yalnız kalınca,
Tövbe edeyim dersin, ama yapamazsın!"

ŞEYH BAZERGAN ÖLDÜ

Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri bir defasında, Buhârâ'da Cuma namazı kılmak için talebeleriyle Buhâra'ya gidiyordu. Buhâra'ya var-dıklarında, Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri dedi ki:
—"Ey dostlarım, Şeyh Muhammed Agâî Bâzergân, şu anda Belh şehrinde vefat etti." Bu söze şaşıranlar oldu. Çünkü kendisi Buhâra şehrinde olduğu halde, Belh şehrindeki bir hadiseyi haber veriyordu. Bu söze hayret edenlere buyurdu ki:
—"Biliniz ki Allâhü Teâlâ, resulü Muhammed aleyhisselama tam tabi olan kullarına öyle dereceler ihsan eder ki, her zaman doğuda ve batıda ne vuku bulursa, gözlerinin önünde görüp dinlerler. Belh şehrinin uzaklığı nedir ki!" Bunun üzerine talebeleri, o günün tarihini yazdılar. Daha sonra gördüler ki, Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretlerinin işaret ettiği gün, o zât vefat etmişti.


GÖZLERİ GÖRMEZ OLDU

Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretlerinin yaşadığı diyarda bulunan Kermine şehrinden bir adam ava çıkmıştı. Bu, Emir Kilal'i tanıyıp çok severdi. Ava çıkarken; "Eğer avlamak istediğim kazlardan avlayabilirsem, ikisini Emir Kilâl'e götürüp hediye edeceğim." diye niyet etti. Nihayet bir mikdar kaz avladı. İki tanesini Emir Kilâl'e vermek için ayırdı. Evine, şeh-rin ileri gelenlerinden biri geldi. O iki kazı görüp, gözü onlarda kaldı. Kazlar, kuzu gibi iri ve semiz idi. Gelen kimse, ev sahibine; "Bu kazları pişir de yiyelim." dedi. Ev sahibi; "Onları, Emir Kilâl hazretlerine vermek için ayırdım. Onları yememiz uygun olmaz, ben buna cesaret edemem." dedi. Gelen adam ısrar edip;
—"Ne olursa olsun bunları yiyelim, ben oğlu vasıtasıyla ondan özür dilerim." diyerek, ev sahibini ikna etti. Ev sahibi kazları pişirtip, o şehrin meşhurlarından olan o kimsenin önüne koydu. Tam yiyeceği sırada, yüzüne kazlardan öyle bir buhar ve sıcaklık yükseldi ki, gözlerine tesir edip, gözleri görmez oldu. Kazları yiyemedi ve yaptığı işe pişman oldu, tövbe etti. Hemen Emir Kilâl Hazretlerine bir at hediye etti. Birkaç gün sonra gözleri iyileşip eski haline döndü.

RİCALÜL GAYB VELİLER

Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretlerinin talebelerinden biri, bir gece kendinde bambaşka bir hal hissedip;
—"Hocamın yanına gideyim, bakalım benim hakkımda ne emreder ve ne buyurur?" diye düşündü. Sonra, Emir Kilal'in yanına gitti. Bu talebesi şöyle anlatmıştır:
—"Gece vakti, varıp hocamın odasına girdiğimde, kalabalık bir ce-maat vardı. Hayret ettim. Bunlar, hiç görmediğim ve tanımadığım kimse-lerdi. Kalabalıktan oturacak yer kalmamıştı. Herkes başını eğmiş, sessizce oturuyordu. Ben de başka bir yere oturarak başımı yere eğip beklemeye başladım. Bir müddet böyle durdum. Sonra başımı kaldırıp baktım ki, odada hocam Emir Kilâl'den başka hiç kimse görünmüyordu. Hocam bana bakıp;
—"Sana müjdeler olsun, şimdi sen artık maksada kavuştun, ama bunu gizli tut." buyurdu. Bundan sonra hocama;
—"Burada gördüğüm, sonra da birdenbire kaybolup görünmez olan zâtlar kimlerdi?" diye sordum. Buyurdu ki:
—"Bunlar ricâl-ül-gayb denilen velilerdi. Aralarında HÂCE Gülan ve Abdülhalik Gucdüvani de vardı. Bunlar öyle zatlardır ki, vefatlarından önce ve sonra, Allâhü Teâlâ'nın dinine hizmet ederler. Bugün sen de onların sohbetinden (feyzinden) pay aldın."

NASİHATLERİ †£J @ä §πj †o
—"Evliyanın kerameti haktır. Aklen ve naklen câizdir. Bu hususta ev-liyadan çok nakiller vardır. Malum ve meşhur olup, hiç şüphe yoktur. Kalbi iman nuruyla aydınlanmış olan herkes, evliyanın kerametine inanır ve bu hususta hiç şüphe etmez. Buna misal çoktur. Süleyman aley-hisselamın veziri Asaf'ın Saba melikesi Belkıs'ın tahtını bir anda Sana'dan Kudüs'e getirmesi gibi.
Bir başka Misal: Hazret-i Ömer, Bir defasında Medine-i müneverede mescidde, Peygamber Efendimizin mimberi üzerinde hutbe okuyordu. Bu sırada çok uzaklarda düşmanla cihad eden ordu kumandanına;
—"Ya sariye, dağa dağa!" buyurdu. Uzakta olan kumandan Sâriye ve ordunun erleri, bu sesi duyup dağa çekildi. Düşmanın tehlikeli hücû-mundan korundu. Bu, apaçık bir keramettir. Eğer bir kimse, bu keramet, mucizeden aşağı değil derse, bu yanlıştır. Çünkü, hiç bir veli Peygamber derecesinde olamaz. Evliya-i kiram buyurmuşlardır ki:
—"Evliyadan meydana gelen keramet, Peygamber Efendimizin mu-cizesinden dolayıdır ve peygamberin peygamberliğini tasdik eder. Ona tabi olmayı gösterir. Eğer peygamberler doğru sözlü olmasıydı, evliyanın kerameti de hasıl olmazdı. Çünkü evliya, Nebî'ye tabi olmuştur."

NASİHATLERİNDEN...

Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri kendine ait bir yerde dergah inşa ettiriyordu. Çalışanlardan biri, kendi kendisine;
—"Hiç kimse bir şey getirmiyor." dedi. Aradan az bir zaman geçmişti ki, bir adam geldi. Çok miktarda ekmek ve üzüm getirdi. Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretlerinin huzuruna varıp, gece gündüz diş ağrısı çekmekteyim. Sizin duanızı almak için geldim, bana yardımcı olunuz, tâkatım kalmadı dedi. Emir Kilâl, gelen adama;
—"Yanıma yaklaş bakayım, hangi dişin ağrıyor?" dedi. Adam yak-laştı. Emir Kilal parmağını ağzına sokup, ağrıyan dişinin üzerine koydu. Sonra İhlas suresini okudu. Gelen kişinin diş ağrısı kesilip, hiç hastalan-mamış gibi oldu. Bundan sonra Emir Kilâl hazretleri buyurdu ki:
—"Ey dostlar! ihlaslı olunuz. Her işinizi Allah rızası için yaparsanız, kurtulursunuz. İhlassız yapılan amel, üzerinde padişahın mührü bulun-mayan para gibidir. Üzerinde padişahın sikkesi bulunmayan parayı kimse almaz. Üzerine mühür vurulanı ise herkes alır. İhlas ile yapılan az amel, Allâhü Teâlâ indinde çok amel gibidir. İhlassız yapılan çok amelin ise, Hak katında kıymeti yoktur. Yaptığınız her ibadeti ve işi, ihlas ile yapınız. Böylece Allâhü Teâlâya yakın ve rızasını kazananlardan olunuz. Ey dostlarım! İhlas ile amel yaparsanız korkmayınız, bu size ahirette itibar ve şereftir. Eğer tama sahibi olup dünyaya düşkün değilsen, sonunda va-racağın yeri düşün. Merd o kimsedir ki, önce iyice düşünür, sonra amel etmeye başlar. Böylece, sonunda yaptığı işten utananlardan olmaz."

NASİHATLERİNDEN...

Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri maraz-ı mevtinde (ölüm hastalı-ğında) bulunduğu sırada, talebelerine şöyle vasiyet etti:
—"Ey kıymetli talebelerim! İlim öğrenmekten ve Muhammed aleyhis-selamın yoluna tabi olmaktan asla ayrılmayınız. Bu, mümin için bütün saadetlerin ve nimetlerin vasıtasıdır. Bunun için Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellem buyurdu ki:
—"İlim öğrenmek, her müslüman erkek ve kadına farzdır." Yani her müslüman erkek ve kadının, kendine lazım olan din bilgilerini öğrenmesi farzdır. Bunlar, sırasıyla şu bilgilerdir:
1- İman ve itikad bilgileri.
2- Namazla ilgili bilgiler.
3- Oruçla ilgili bilgiler.
5- Eğer zengin ise, hac ile ilgili bilgiler.
6- Ana-baba hakkını öğrenmek. Allâhü Teâlânın kendisinden razı olmasını isteyen, annesinin ve babasının rızasını kazanır. Resûlullah Efendimiz; "Allâhü Teâlânın rızası, ana-babanın rızasını kazanmakla elde edilir" buyurdu. Bu bakımdan, ana-babanın hakkını gözetmek mühimdir.
7- Sıla-i rahim, (Akrabayı ziyaret).
8- Komşu hakkını gözetmek.
9- Lazım olan alış-veriş bilgilerini öğrenmek.
10- Helali ve haramları öğrenmek lazımdır. Çünkü insanların çoğu, bil-mediğinden ve bildiği ile amel etmediğinden helak olmuştur.
Şiir:
"Dünya talibleri, hep hırs ile mest oldular,
Para için, daim kendilerini bozdular.
Hüdaya yaptıkları ahidleri bozdular,
Hepsi Mûsa'ya düşman, Fir'avn'a dost oldular."

NASİHATLERİNDEN......

—İyi biliniz ki, dünyayı ve dünyaya düşkün olanları sevmek, sizin, Allâhü Teâlânın razı olduğu yolda yürümenize mani olan büyük bir en-geldir. Daima Allâhü Teâlâyı hatırlayıp, O'nu zikrediniz. Böylece dininizi dünyaya değişmemiş olursunuz. Daima Allâhü Teâlâdan korkunuz! Hiçbir ibadet, Allah korkusundan daha tesirli değildir. Allâhü Teâlâdan korkan kimseden çekininiz. Allâhü Teâlâdan korkmayan kimseden ise, korkmayınız.
Ey dostlarım, daima Allâhü Teâlâyı zikrediniz. Allâhü Teâlâdan başka herşeyi bırakınız. "La ilahe illallah" Kelime-i tevhîdini söylerken "Lâ" derken nefyediniz, Allâhü Teâlânın noksan sıfatlardan münezzeh olduğunu biliniz. Biliniz ki, elbiseyi temiz su temizler. Dili, Allâhü Teâlâyı zikretmek temizler. Bedeninizi namaz kılmak, malınızı zekat vermek temizler. Yolunuzu, insanların sizden hoşnut ve memnun olması temizler. İhlas sahibi oluncaya kadar ihlas, kurtuluşa erinceye kadar da kurtuluşu arayınız.
— Kalbin, dilin ve bedenin temiz olması, helal lokma yemeye bağlı-dır. Bunu, iyi biliniz. Helal lokma yiyen insanın midesi, içinde temiz su toplanan havuz gibidir. Bu havuzdan etrafa temiz su dağılır ve bu su ile çiçekler yetişir, ağaçlar meyve verir, ondan istifade edilir. Resulullah sal-lallahü aleyhi ve sellem bir hadis-i şerifte buyurdu ki: "Bir kimse, hiç ha-ram karıştırmadan kırk gün helal yerse, Allâhü Teâlâ onun kalbini nur ile doldurur. Kalbine nehirler gibi hikmet akıtır. Dünya muhabbetini kal-binden giderir."
—Tövbe ediniz. Tövbekar ve edebli olmak lazımdır. Tövbe ediniz ki, tövbe, bütün taatların başıdır. Tövbe, sadece dil ile olmaz! Tövbe, işlenen günahlara kalbden pişmanlık ve bir daha günahı işlememektir. Allâhü Teâlâdan daima korkunuz. Kendi günahlarınıza bakıp, tövbe ediniz, başkaları sizden hoşnud olsun günahlarınıza pişman olup, o kadar ağlayıp tövbe ediniz de, gerçekten size tövbekar densin. Dünyada iken günahlara pişman olup, kulluk vazifesini yaparak ahireti kazanmak lazımdır. İşte bütün işin aslı budur. Sevgi ve muhabbet; Allâhü Teâlânın rızasını aramak ve kötü işleri terketmek, ahde vefa göstermek, emanete ihanet etmemek, kendi kusurlarını görüp, amelleri ile övünmemek, amellerini görmemek, daima Allâhü Teâlâyı zikretmekle meşgul olmaktır. Hiçbir işe, Allâhü Teâlânın ismini söylemeden (Besmelesiz) başlamayınız ki, ahirette yaptığınız bu işten dolayı utanmayasınız. Bu bakımdan, bir şeye başlarken, önce Besmele çekiniz, sonra işe başlayınız.
—Allâhü Teâlânın emirlerine itaat ediniz. Nerede olursanız olun, ilim öğrenmekten ve amel etmekten uzak kalmayınız. Her ne olursa olsun karşınıza her ne güçlük çıkarsa çıksın, ilmi ve ameli asla terketmeyiniz.
—Emr-i maruf ve nehy-i münker, iyilikleri emredip, kötülüklerden sa-kındırmak vazifesini yerine getiriniz. Dinin yasak ettiği şeylerden, dine uygun olmayan işlerden ve bid'atlerden sakınınız. Ayet-i kerimede mealen buyruldu ki:
"Ey iman edenler! Kendinizi ve evlerinizde ve emrinizde olanları ateşten (Cehennem'den) koruyunuz ki, onun yakacağı insanlar ve taş-lardır..." (Tahrim suresi:6) Ahirette bunlardan olmamak için çok korkup, sakınınız!
Rivayet edilir ki, Fudayl bin iyâd şöyle anlatmıştır: Havanın çok sert ve soğuk olduğu bir gün, Şeyh Abdülallâm'ı gördüm. Üzerinde ince bir elbise vardı. Soğuk olmasına rağmen, alnından buram buram ter damlı-yordu. Bunun üzerine;
—"Bu soğukta böyle terlemenin sebebi nedir?" dedim. Cevabında;
—"Bir gün burada bir günah işleniyordu. Ben buna mani olmak iste-dim. Fakat mani olamadım. Bunun ızdırabından dolayı ve kıyamet günü bunun günahından nasıl kurtulurum diye düşünmekten böyle terliyorum." dedi. Ya siz, her gün hem kendiniz, hem de başkaları için nice emr-i marufu kaçırıyorsunuz, halinize bir bakınız!
—İşlerinizi, dinimizin emirlerine uygun yapınız. Bir iş yapacağınız zaman, bakınız, dinin emirlerine uygun ise, onu kabul edip yapınız. Uymuyorsa, vazgeçiniz. Bütün işlerin başı, dinin emirlerine yapışmaktır ve Allâhü Teâlânın koyduğu hudutları aşmamaktır. Akıllı kimse, kendi halini düşünür. İnsanlar ile kendi arasındaki hududa, hakka riayet eder. Bunu gözetmeyenler için verilecek cezayı bildiren nice ayet-i kerimeler nazil olmuştur.
— Her zaman ve her yerde, bakarken, konuşurken, dinlerken, gelir-ken, yerken ve içerken, Allâhü Teâlâya ve insanlara karşı uyulması gereken bir hudut vardır. Fırsatı ganimet biliniz, yaptığınız işleri kurtuluşunuza vesile olacak şekilde yapınız. Helal rızık kazanmak için çalışınız. Kâfi miktarda kazanıp, israf ve cimrilik etmeyiniz. Nafakanızda dinimizin emrine uygun olarak davranınız. Resulullah Efendimiz; "İşlerin hayırlısı, vasat olanıdır." buyurdu. Helalinden ve kendi kazancınızdan yiyiniz. Eğer uykunuz gelirse, biraz uyuyunuz ki, ibadet ve taat yapmak için dinlenmiş olasınız. Fakat, Allâhü Teâlâyı zikretmeden uyumayınız. Resulullah Efendimiz; "Alimin uykusu, cahilin ibadetinden hayırlıdır." buyurdu.

CAMİ İNŞAATI

Bir gün Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri, talebeleri ile oturmuş soh-bet ediyordu. Bu sırada içeriye güzel yüzlü bir genç girdi. Hiçbir şey söylemeden oturdu. Orada bulunanlar, onu hiç tanımıyorlardı. Bir ara Emir Kilâl Hazretleri ona bakıp;
—"Tamam oldu mu?" dedi. Gelen genç de;
—"Bir açıklık kalmıştı, o da tamamlandı." dedi. Gelen genç biraz oturup, gitmek üzere kalktı, bir şey söylemeden kapıya doğru yürüdü. Orada bulunanlardan bir kısmı, gencin yanına koşup, yakalayıp konuşmak istediler.
—"Sen kimsin? Gelince bir şey söylemedin ve giderken müsaade is-temedin. Emir külal'e; "Bir yer kalmıştı, o da tamamlandı." dedin. Bu halin ne ve bu sözün manası nedir? Bunları bize açıkla ve kendini tanıt." dediler. Bunun üzerine genç,
—"Ben, Rum vilayetindenim ve Emir Kilal'in talebelerindenim. Bizim memleketimizde bir cami yapılıyordu ve bu cami inşası ile Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri ilgileniyordu. Bitince haber vermemizi emretti. Cami tamamlandı, ben de haber vermek üzere geldim." dedi. Bunları dinleyenler, çok şaşırıp;
—"Nasıl olur? Biz onun talebeleriyiz ve hocamız Rûm diyarına git-medi." dediler. Gelen genç; "Ben de onun talebesiyim, her gün arkasında namaz kılardım. Bizim memleketimizde çok talebesi ve tanıyıp seveni vardır." dedi.
—"Peki girince neden selam vermedin ve giderken neden izin iste-medin?" dediklerinde;
—"Bunları kalben söyledim." dedi. Ayrılırken de;
—"Bizim karşımıza mühim bir iş çıktığı zaman, Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri gelir. Bizim memleketimizde, sizin burada olduğundan daha meşhur ve daha çok tanınıp sevilmiştir." dedi. Bunları dinleyen ta-lebeleri, Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretlerinin tasavvuftaki derecesinin yüksekliğini ve tasarrufunun çokluğunu görüp, ona sevgi ve bağlılıkları kat kat arttı.

NASİHATLERİNDEN....

Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri buyurdular ki:
—Ey talebelerim! insanların maksada, saadete kavuşmaktan mahrum kalmalarının sebebi; ahiret yolunu bırakıp, yalancı dünyaya sarılmalarıdır. Ahiret saadetini isteyen kimse, doğru itikada sahip olup, bid'at ve dalalet olan şeylerden uzak durarak ve yaptığı her işten hesaba çekileceğini bilerek, ona göre hareket etmelidir. Ey dostlarım! Gidişatınızdan habersiz olmak kadar kötü bir şey yoktur. Bu hal, gaflet içinde olmanın delilidir. Başkalarının habersiz olduğu şeyler, bu yolun büyüklerine açılmıştır. Onların maksadı, Allâhü Teâlânın rızasını aramaktır. Onlar, buna kavuşmuşlardır. Allâhü Teâlâ, her asırda sevip seçtiği kullarından bir büyük zat yaratır. Böylece herkesi belalardan, felaketlerden korur. Ey talebelerim! Böyle olan zata talebe olunuz. Böylece dünya ve ahiret saadetine kavuşursunuz. Ümmet-i Muhammedin aydınlatıcıları olan alimlere yakın olunuz. Resulullah Efendimiz;
—"Alimler, Peygamberlerin varisleridir." buyurdu. Sakın, ilmi ve alimleri sevmekten uzak kalmayınız. Bu, kurtuluş vesilesidir. Resulullah Efendimiz;
—"Kim alimi ve ilmi severse, hata işlemez." buyurdu.
Cahiller ile görüşmek, insanı Allâhü Teâlâ'dan uzaklaştırır. Sema' yapıyoruz diyerek hoplayıp, zıplayan kimselerin meclislerinden uzak durunuz. Onlarla oturmayınız. Onlarla sohbet, kalbi öldürür. Bunun için bu yolun büyükleri, bu işten uzak durmuşlardır. Gerçekten sema' halinde olan kimsenin hali öyledir ki, o anda bıçak çalsan haberi olmaz. Eğer böyle olursa, o kimse sema' halinde olduğunu gösterir.
—Ruhsatlardan uzak durup, azimet ile amel ediniz. Ruhsatlar ile amel etmek zayıf kimselerin işidir. Eğer bundan daha çok nasihat isterseniz, Abdülhalık Gucdüvani hazretlerinin nasihat ve yazılarına bakınız. Bu kadar kifayet eder. Akıllı olana bir işaret yeter."

VASİYETİ, VEFATI

Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri vasiyetini yaptığı sırada, oğulları; Emir Burhan, Emir Şah, Emir Hamza, Emir Ömer ve talebelerinin çoğu huzurunda bulunuyordu. Bu oğullarından Emir Burhan'ın yetiştirilmesini, en başta gelen talebesi ve halifesi Bahaüddin-i Buhari'ye havale etti. Diğer oğlu Emir Şah'ı, Şeyh Yadigar'a, Emir Hamza'yı, Mevlana Arif Diggerânî'ye, Emir Ömer'i de, Mevlana Cemaleddin Dehkesani'ye yetiştirilmeleri için havale etmişti. Oğullarınadergahın hizmetleriyle alakalı olarak;
—"Hanginiz, Allâhü Teâlânın kullarına hizmet etmek için benim ve-kilim olur?" buyurdu. Oğulları;
—"Ey yakîn yolunun rehberi, biz buna nasıl güç yetirebiliriz? Fakat kim bu işi kabul ederse, biz onun hizmetine girelim." dediler. Oğulları böyle deyince, Emir Kilâl Hazretleri başını eğip, murakabeye daldı. Bir müddet sonra başını kaldırdı.
—"Büyüklerin ruhaniyeti, Emir Hamza'nın bu işi kabul etmesini işaret buyurdular." dedi. Emir Hamza, kabullenemeyeceğini arzetti ise de;
—"Bunu kabul etmekten başka çare göremiyorum. Kabul edeceksin, bu iş bizim elimizde değildir. Sen de biliyorsun." buyurdu.
Bundan sonra Emir Kilal, talebelerinden ayrılıp, hususî odasına geçti. Üç gün, üç gece dışarı çıkmadı. Sonra dışarı çıktı. Meclisinde toplananlar, neden üç gündür dışarı çıkmadığını sordular. Buyurdu ki:
—"Üç geceden beri, benim ve talebelerimin hali nasıl olur? diye dü-şünüyordum. Gayb den kulağıma bir ses geldi. Şöyle deniliyordu: Ey Emir Kilal! Kıyamet gününde seni, senin talebelerini, dostlarını, sizin mutfağınızdan uçan bir sineğin üzerine konduğu kimseleri bile affettim." Allâhü Teâlâ, fadlından ve kereminden ihsan etti" dedi. Bunları söylediği Perşembe günü sabaha doğru vefat etti.

VEFATINDAN SONRA

Nakledilir ki, bir defasında Mekke-i mükerremeden ve Medine-i mü-nevvereden tasavvuf ehli kimseler, bir cemaat halinde Buhâra'ya geldiler. Buhâra'da Sûhârî köyüne gitmek istediklerini söyleyerek, bu köyü sordular. Bunun üzerine kendilerine; "Siz nereden geliyorsunuz ve bu köyü niçin soruyorsunuz?" dediler. Onlar da Mekke ve Medine'den gel-diklerini, Suhari köyünü sormalarından maksadlarının, orada ikamet etmekte olan Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretlerini ziyaret etmek ve onunla görüşmek olduğunu söylediler. Buhâra'da görüştükleri kimseler onlara; "Malesef, Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretleri vefat etti." dediler. Gelenler; "Madem mübarek yüzünü görmek nasib olmadı, bari oğullarıyla görüşelim." Dediler. Bu maksadla Sûhârî köyüne gittiler. Seyyid Emir Kilal (k.s.) Hazretlerinin oğulları, onlarla görüşüp sohbet ettiler. Onlara;
—"Babamız Mekke ve Medine'ye hiç gitmemişti. Siz onu nereden tanıyorsunuz?" dediler. Gelenler;
—"Biz de buralara hiç gelmedik. Fakat biz Emir Kilâl hazretlerini Kâbe'de gördük. İki üç seneden beri hac mevsiminde bizimle beraber Kâbe'yi tavaf ederdi. Mekke ve Medine'de pekçok kimse ona biat edip talebe olmuştu. Fakat bu sene Kâbe'ye gelmedi. Merak edip, ona olan muhabbetimiz ve hasretimiz sebebiyle görmeye gelmiştik, fakat nasib olmadı." dediler. Böylece, Emir Kilâl hazretlerinin, kerâmetle, her sene hac mevsiminde, bulunduğu beldenin halkı farkına varmadan Kâbe'ye gittiği anlaşıldı. Gelen ziyaretçiler, daha sonra Emir Kilâl hazretlerinin kabrini ziyaret edip, dua ettiler. Sonra da oğullarından müsâade alarak Sûhârî köyünden ayrıldılar.

EMANETİN TESLİMİ

Seyyid Emir Kilâl (k.s.) Hazretleri, Şâh Nakşibend Hazretlerinin terbiyesini, üstazlarının da emirleri ile daha çocukken üzerlerine aldılar. Mahmut İncir Fagnevî Hazretlerinden, Seyyid Emir kilâl Hazretlerine gelinceye kadar gizli ve açık zikir birleştirilmiş bulunuyordu. Şâh Nakşibend Hazretleri, Abdü'l-Hâlıkı Gucdüvânî hazretlerinin de ruhâniyetiyle terbiye olmaya başlayınca ve O'nun te'siriyle açık zikri tamamiyle terk edip gizli zikre bağlandılar. O kadar ki, Emir Kilâl Hazretlerinin meclisinde açık zikir başlayınca halkadan ayrılıp dışarı çıkmaya başladılar. Bu hal diğer müridlerin hiç hoşuna gitmiyordu. Emir Kilâl Hazretleri ise şöyle buyurdular:
—"Siz oğlum Bahaüddin hakkında kötü bir zanna düşmüş ve O'nu kusurlu görmüş bulunuyorsunuz. Bu haliniz O'nu anlayamamaktan do-ğuyor. O'nun üzerinde Hazreti Allah'ın hususi bir nazarı vardır. Kulların hali de işte o nazara bağlıdır. Benim O'na nazarım ise kendi irademle değildir." Daha sonra Şâh Nakşibend Hazretlerini çağırıp buyurdular:
—"Oğlum Bahâüddin! Hâce Muhammed Bâbâ Semâsî'nin sana âit mübarek nefeslerini yerine getirdim. O beni nasıl terbiye ettiyse benim de seni öyle terbiye etmemi emir buyurmuşlardı. Ben de öyle ettim. Sonra da göğüslerini işaret ederek ilâve ettiler: "Sana memelerim kuruyuncaya kadar süt verdim. Artık senin ruhaniyet kuşun beşeriyet semalarını aştı. Mârifet kokusu burnuna hangi istikâmetten erişirse oraya yönel ve dilediğini iste."
Emir Kilâl Hazretleri Ölüm döşeğinde yakınlarına, umumi manada, Hâce Bahâüddin Nakşibend'e bağlanmalarını vasiyet etti. Müridler itiraz eder gibi oldular:
—"O, açık zikirde size tâbi olmamıştır.
Emir kilâl Hazretleri de şöyle buyurdular:
—"O'nda gördüğünüz her iş Allah'ın hükmüyledir. Kendi iradesinin o işte bir payı yoktur."
Seyyid Emir Kilâl (k.s.) Hazretleri Hicrî 772 (M.1370) senesi irtihal buyurarak Sûhar isimli beldeye defnedilmiştir. (Kaddesallahü Sirrahül Azîz)

15. Muhammed Bahaüddin Nakşibend (k.s.)

Babasının adı Muhammed, dedesinin adı Muhammed. Kendi adı, Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend El-Buhârî. Lakabı, Belâ Gerdan. (Bütün bela ve musibetleri kendi üzerine alıp müridanını her türlü sıkıntıdan koruyan manasına) Seyyid Emir Kilal Hazretlerinin talebesidir. Daha st makamlarda Üveysî olarak yetişmiştir ki Abdül-halik Gucdüvânî (k.s.) Hazretlerinin ruhaniyeti ile yetişmiştir. Buhâra'nın Kasr-ı Ârifân kasabasında dünyayı şereflendirdiler.
DOĞUMU

Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşibend (k.s.) Hazretleri, Muharrem ayında dünyaya geldi. Doğduğu yıl, hicretin 717. (M.1317.) yılı idi. Doğduğu yer ise ( Buhâra'ya bir fersah uzakta) Kasr-ı Ârifân kasabası idi.
Evliyaullah'ın en büyüklerinden ve Seyyid Emir Kilâl Hazretlerinin en büyük halîfelerinden olan Şâh Nakşibend, tarîkatın imâmı, hakîkatın pîri, şerîat ve ehl-i sünnetin önderidir. Daha çocukluğunda mübarek yüzünde velîlik eserleri açıkça görülmüştür.
"Ravzatü'l-İslâm" isimli eserin müellifi Şeyh Şerafeddin Muhammed Nakşibendî'nin rivayetine göre temiz ve şerefli nesebleri bir kaç vasıta ile İmam Câferü's-Sâdık Hazretlerine dayanır. Şöyle ki; Hazret-i Muhammed Bahaüddin bin Seyyid Muhammed Buhârî bin Seyyid Celâl bin Seyyid Burhâneddin bin Seyyid Abdullah bin Seyyid Zeynelâbidin bin Seyyid Kaasım bin Seyyid Şâban bin Seyyid Burhâneddin bin Seyyid Mahmud bin Seyyid Bulhak bin Seyyid Taki bin İmam-ı Mûsa Kaazım bin İmam Câferü's-Sâdık (Radıyallahü anhüm ecmaîn)
Hâce Muhammed Bâbâ Semâsî Hazretleri, Hazreti Şâh Nakşibend'in doğumundan önce Kasr-i Arifan'dan geçerken, tarîkatta imam olacak emsalsiz bir zatın zuhur edeceğini müridlerine müjdelemişler ve henüz üç günlük yeni doğmuş bir çocuk iken O'nu evlatlığa kabul edip, zâhiren ve bâtınen terbiye etmeleri için Seyyid Emir Kilâl Hazretlerine havale buyurmuşlar idi.

ŞEYHLERİ

Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşibend (k.s.) Hazretleri, tarikata zahirde, önceleri Muhammed Bâbâ Semâsî yolundan girdi; ondan sonra da, seyyid Emir Kilâl ile devam ettirdi. Ancak, esas irşadı, Hâce Abdülhalik Gucduvanî (k.s.) hazretlerinin ruhaniyeti ile (Üveysî) oldu..

İLK HALLERİ VE ÇALIŞMALARI

Hakîki manada hidayete erişini, Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşibend (k.s.) Hazretleri şöyle anlatıyor:
— Heniz 18 yaşındaydım. Dedem beni Semâs'a yolladı ki, büyük Arif, Meşhur Mürşit Şeyh Muhammed Bâbâ Semâsî'ye hizmet edeyim diye.
Onun yanına vardığım zaman, henüz akşam olmamış, güneş bat-mamıştı. Onun bereketi ile içimde bir sükûnet, huşu, yakarış, Allâhü Teâlâ'ya bir dönüş buldum.
Bir seher vakti idi; kalktım, abdest aldım; Muhammed Bâbâ Semâsî'nin müridlerinin bulunduğu mescide gittim. İlk tekbiri aldım, na-maza başladım. Secdeye vardığım zaman Allâhü Teâlâ'ya çokça yalvarıp yakardım; sonunda dilime şöyle bir dua geldi:
— "Allahım, bela yükünü kaldırmak, sevgi mihnetini çekmek için bana güç ihsan eyle."
Sonra sabah namazını Muhammed Bâbâ Semâsî ile kıldım. Namaz bittikten sonra bana döndü, keşif yolu ile içimden geçenleri, okuduğum duayı hatırlattı ve şöyle dedi:
— Oğlum, dualarında : "Allahım, bu zayıf kuluna rızâna muvafık ameller işlemeyi nasib eyle!." diye dua etmen daha uygun olur. Çünkü Allâhü Teâlâ, kulunun bela içinde olmasından hoşnut değildir. Eğer sev-diği bir kula belayı (hikmeti icabı ) verirse, ona taşıma gücünü de verir ve o belâdaki hikmetini de ona anlatır. Bu sebeple, bir kulun belayı seçmesi doğru olmadığı gibi edebe de uygun değildir.

YÜKSEK HALLERİNDEN...

Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşibend (k.s.) Hazretleri, bir başka halini de şöyle anlatıyor:
— Hazret-i Şeyh Muhammed Baba Semâsî vefat ettikten sonra, de-dem beni alıp Semerkand'a götürdü. Onun âdeti idi: Her nerede hak ehli bir zat duysa, beni alıp onun yanına götürürdü; ondan bana duâ etmesini isterdi. Onların duâ bereketleri de bana gelirdi. Daha sonra da beni Buhâra'ya götürdü; beni orada evlendirdi. Esas kaldığım yer, Kasr-ı Ârifân idi. Allah'ın bana bir yardımı oldu ki; HÂCE-i Azizan'ın kavuğu bana geldi. O sıralarda hallerim iyi, ümitlerim kuvvetli idi. Seyyid Emir Kilâl'den sohbet nasibimi alıncaya kadar bu halim devam etti. Bir gün Seyyid Emir Kilâl, bana şöyle dedi:
— Şeyh Muhammed Bâbâ Semâsî bana şöyle dedi: "Bu oğlumun terbiyesinde gayreti elden bırakma. Bu oğlum Muhammed Bahaüddin'e dikkat et, ona şefkatli davran. Onun terbiyesinde kusur edersen, hakkımı sana helal etmem." Ben de ona şöyle dedim: "Eğer bu vasiyeti yerine getirmezsem adam değilim."
Seyyid Emir Kilal bu vaadini yerine getirdi.

ZAMANIN GELMEDİ Mİ

Muhammed Bahâüddin Şah Nakşibend (k.s.) Hazretleri, bir başka halini de şöyle anlatıyor:
— Hakîki manada uyanışım, dönüşüm şöyle olmuştu: Sessiz bir yerde bir arkadaşımla oturmuş, onunla konuşuyordum. Konuşmamı onun yüzüne baka baka yapıyordum. Tam bu sırada şöyle bir ses duydum:
— Senin, henüz bize tam dönme zamanın gelmedi mi?. Bu söz üze-rine büyük bir hale kapıldım. Hemen bulunduğum yerden koşarak çıktım; orada duracak halim kalmamıştı. Oraya yakın bir yerde su vardı; o suda boy abdesti aldım. Elbisemi de yıkadım. İki rekât namaz kıldım. Aradan nice seneler geçti; Onun gibi iki rekât namaz kılmak istedim; ama mümkün olmadı.

NASIL GİRMEK İSTERSİN

Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşibend (k.s.) Hazretleri, bir başka halini de şöyle anlatıyor:
— İlk cezbeye kapıldığım zaman bana : "Bu yola nasıl girmek istiyor-sun?. " dendi. Dedim ki:
— Her dediğimi, her istediğimi yapmak; her arzumun yerine gelmesi şartı ile girerim. Bana şöyle dendi:
— Olmadı, biz ne dersek onun yapılması gerekir. Dedim ki:
— Benim gücüm yetmez. Ancak benim dediğim olursa girerim; İstediğim olursa adımımı atarım. Aksi halde bu yola girmem.
Bu sual cevap iki kere tekrar edildi; ondan sonra beni bırakıp gittiler; tam onbeş gün öyle kaldım. Bende büyük bir üzüntü meydana geldi. Sonunda bana : "Senin istediğin olacaktır." diye söylendi. Ben de şöyle dedim:
— Öyle bir yol istiyorum ki, oraya her giren kimse, vuslat (Allah'a ulaşıp kavuşma) makamı ile müşerref olsun.

ONU BURADAN ÇIKARIN

Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşibend (k.s.) Hazretleri, bir başka halini de şöyle anlatıyor:
— Bir gün cezbe hali, kendimden geçme hali beni bastırdı. Bu hal içinde çıkıp gittim. Hemen her yola girdim. Ayaklarım dikenden yara oldu. Sonunda gece oldu, içimden Seyyid Emir Kilâl'i ziyaret etmek geldi. Mevsim de kıştı; hava dondurucuydu. Üzerimde eski bir kürkten başka bir şey yoktu. Seyyid Emir Kilâl'in konağına gittim. Müridleri arasında oturuyordu. Beni görür görmez "Bu da kim? diye sordu. Beni ona tanıttılar; Bunun üzerine şöyle dedi:
— Onu buradan çıkarın.
Dışarı çıktım. Nefsimin bu yoldan nefret etmesinden, azmasından, teslim boynunu bağdan sıyırmasından korktum. Fakat Allah'ın bana yar-dımı, rahmeti yetişti. Kendi kendime şöyle dedim:
— Allâhü Teâlâ'nın rızasını kazanma için her perişanlığa katlanacağım. Bu kapıdan da ayrılmam mümkün değil..
Sonra başımı tevazu ile, kırık gönülle o yüksek kapının eşiğine koy-dum. İçimden de şöyle geçirdim:
— Başımı bu eşikten kaldırmayacağım. Başıma ne gelirse gelsin, al-dırmayacağım.
Üzerime yavaş yavaş kar yağıyordu; hava da çok soğuktu. Orada öylece kaldım. Sabah yakındı ki; Seyyid Emir Kilâl dışarı çıktı. Ayağını başıma bastı. Benim orada olduğumu anlayınca, başımı eşikten kaldırdı; evine götürdü, beni müjdeledi ve şöyle dedi:
— Bu saadet elbisesi, senin üstün değerini anlatır.
Sonra mübarek eli ile ayağımdaki dikenleri temizledi, yara yerlerini sildi. Ve bana bol bol feyizler verdi, mânevî yardımlar etti. O kadar çok lütuflar eyledi ki; Tarifi zordur.

DİKENLİ ODUNLAR

Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşibend (k.s.) Hazretleri bir başka halini şöyle anlatıyor:
— Buhâra'daydım. Seyyid Emir Kilâl ise Nesef'teydi. Bir gün içim-den şöyle geçti: "Seyyid Emir Kilâl'in ziyaretine gideyim."
Hemen hazırlanıp, yola çıktım. Makamına varıp, kendisine selam verdiğim zaman bana şöyle dedi:
— Oğlum, tam da lazım olacağın zaman geldin. Yemek hazırlaya-cağız, bize odun getirecek biri gerekli..
Onun bu işaretini teşekkürle kabullendim. Hemen odun getirmeye gittim. Odunda dikenler vardı, sırtıma batıyordu; fakat aldırış etmeden getirdim. O odunları getirirken de şöyle diyordum:
Cemal kâbesi gayem, o beni koşturan; Arkamdaki diken ip beni coş-turan..
HIZIR ALEYHİSSELAM
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşibend (k.s.) Hazretleri bir başka halini şöyle anlatıyor:
— Bir gün cezbe hali bana ağır basmıştı. İçimden, Seyyid Emir Kilâl'in ziyaretine gitmek geldi. O Nesef'te bulunuyordu. Rıbat-ı Cağrai'ye geldiğim zaman, bir atlı ile karşılaştım. Elinde de büyük bir sopa vardı. Başına da keçe külah giymişti. Yanıma geldi, elindeki sopa ile bana vurdu. Ve türkçe şöyle dedi:
— Sen atı gördünmü?.
Ona hiç bir cevap vermedim. Yol boyunca, bana sataştı durdu; yo-lumu değiştirmeye çalıştı. Ben de ona şöyle dedim:
— Ben senin kim olduğunu biliyorum.
Rıbat—-ı Keravel'e kadar beni izledi; peşimden ayrılmadı. Sonra da, kendisi ile arkadaş olmamı istedi. Ben hiç aldırış etmedim; hiç konuşma-dım. Yürüdüm, gittim. Seyyid Emir Kilâl'in huzuruna vardığım zaman bana şöyle dedi:
— Yolda sana Hızır aleyhisselam geldi; neden ona yüz vermedin?. Şöyle dedim:
— Benim niyetim size gelmekti. Sizden başkası ile meşgul olamaz-dım.

KABİRLERİ ZİYARETİ
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşibend (k.s.) Hazretleri bir başka halini şöyle anlatıyor:
— Sülûk halimin ilk günleri idi. Haller ağır basmıştı; kararsız bir hal almıştım. Bu yüzden geceleri Buhâra'nın çevresini dolaşıp duruyordum. Bu arada kabirleri de ziyaret etmeyi âdet edinmiştim. Bir gece, Muhammed b. Vasi'in kabrini ziyaret ettim. Orada bir kandil yanıyordu, içinde de yeteri kadar yağ vardı; uzunca da bir fitili vardı. Ancak, onun fitilinin biraz oynatılması gerekiyordu. Böyle olursa yağı çeker, aydınlığı yenilenirdi. Orada biraz oturduktan sonra bana bir işaret geldi; şöyle deni-yordu:
— Şeyh Ahmed Acğaryo'nun kabrine teveccüh et.
Oraya gittim. Orada da aynı şekilde bir kandil buldum. Tam bu sırada iki kişi geldi. Belime iki kılıç bağladılar. Bir merkebe bindirdiler. Doğruca Şeyh Ahmed Müzdahin'in kabrine götürdüler. Oraya gittiğimiz zaman yine öncekilere benzer bir kandil gördük. Orada eşekten indim, kıbleye doğru oturdum.
Bu teveccüh sırasında kendimden geçtim; rüya gördüm. Kıble duvarı yarıldı. Büyük bir deve çıktı; onun üzerinde de cüsseli bir adam vardı. Sarığını sarkıtmıştı. Bu sarkan sarık, kendisini örtmüştü. Devenin çevre-sinde de kalabalık bir cemaat vardı. Onların arasında Şeyh Muhammed Bâbâ Semâsî de bulunuyordu.
İçimden şöyle geçirdim:
— Keşke bileydim, bu cüsseli adam kimdir?. Çevresindekiler kimler-dir?. Onlardan biri bana şöyle anlattı:
— O deve üstündeki cüsseli adam, Abdülhalik Gucdüvanî'dir. Çevresindeki cemaat ise, onun halifeleridir.
Daha sonra, onlardan her birine işaret ede ede, şöyle dedi:
— Bu, Şeyh Ahmed Sıddık'tır. Bu, Şeyh Evliya Kebir'dir. Bu, Şeyh Arif Rivgirî'dir. Bu, Şeyh Mahmud İncir Fağnevî'dir. Bu, Şeyh Ali Ramitenî'dir. Sonunda Muhammed Bâbâ Semâsî'ye kadar saydı. Sonra şöyle dedi:
— Bunu, sen hayatta iken gördün, o senin şeyhindir. Sana kavuk verdi. Kendisini tanıdın mı?.
— Evet dedim. Halbuki o kavuk hikayesi üzerinden uzun bir zaman geçmişti, ben de onu unutmuştum.
Şöyle dedi:
— O kavuk, senin evindedir. Onun uğuru, bereketi ile Allâhü Teâlâ, senden büyük bir belâyı kaldıracaktır.
Bundan sonra, o cemaat bana şöyle dedi;
— Şimdi iyi dinle, Hazret-i Şeyh-i Kebir Abdülhâlık Gucdüvani sana bazı şeyler söyleyecek; onların hepsine senin ihtiyacın var. Hak yolda olduğun süre, onlar sana lâzım olacak. Onlara dedim ki:
— Bana yol verin, o zata selâm vereyim.
Perdeyi araladılar, ona selâm verdim; o da konuşmaya başladı. Sülûk halinin başında, ortasında, sonunda neler gerekse hepsini anlattı; sonunda şöyle dedi:
— O gördüğün kandiller senin için hem bir işârettir, hem de müjdedir. İşaret odur ki: O fitilleri biraz oynatsan; nurların arta, sırlar sana açıla... Müjde de şudur; Bu yol için senin tam bir kabiliyetin var. Öyle ise, bu kabiliyetin hakkını ver ki, makamları aşasın, en yükseğine ulaşasın. Doğru ol, meşru emirler caddesinde yürü. Hem de her halinde.. İyiliği söyle, kötülükten çekindir. İşin kolayına kaçmaktan uzak dur; oldukça gayret isteyen işlere gir. Olmaya ki, din dışı hareketlere giresin. Hazret-i Muhammed Mustafa'nın sünnetleri, hadis-i şerifleri senin yönünü tayin etmeli.. Allah ona salat ü selâm eylesin. Ondan gelen haberleri araştır. Onun izlerini izle. Onun değerli ashabının hallerini gözden uzak tutma.
Bu emirler üzerinde çok durdu. Beni teşvik etti.
Sözlerini tamamladıktan sonra Şeyh'in halifesi bana şöyle dedi:
— Bu gördüğün rüya değil gerçektir. Bunun alâmetini anlamak ister-sen, yarın Mevlâna Şemseddin Enbikûtî'ye git. Ona bir dava durumunu bildir. Ona de ki:
— Falan Türk'ün, Saka aleyhine açtığı dava doğrudur; hak Türk'ündür. Sen ise, Saka'ya yardım ediyorsun, onun tarafını tutuyorsun.
Şayet Saka, haksız olduğunu kabul etmez ise ona şöyle söylersin:
— Bende, senin aleyhine iki delil var; şöyleki:
1) Ey Saka, sen susuzsun. (O, bu sözün manasını anlar.)
2) Ey saka, sen yabancı bir kadınla cinsî münasebette bulundun. O kadın da senden hamile kaldı. Onun karnındaki çocuğu düşürttün; sonra da götürüp falan üzüm bağının falan yerine gömdün.
Daha sonra, Şeyh'in halifesi bana şöyle dedi:
— Bu emri, birinci gün Mevlâna Şemseddin'e ulaştırdıktan sonra ikinci gün, üç tane kuru üzüm al, Seyyid Emir Kilâl'in hizmetine git. Yolda giderken, falan yerde yaşlı birini göreceksin. Sana sıcak bir ekmek verecektir. O ekmeği ondan al, fakat onunla konuşma; yoluna devam et. Yolda bir kafileye rastlayacaksın. Bunları da geçtikten sonra bir atlı gö-receksin; ona öğüt ver, onun tevbesi senin elinde olacaktır. Sendeki Hâce-i Azizan'a ait kavuğu da Seyyid Emir Kilâl'e ver.
Daha sonra beni o yere götürenler dürttüler, uyandım; kendime gel-dim.


BÜYÜK KAVUK
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri devamını şöyle anlatıyor:
— Sabah oldu, Zivertun'daki evime gittim. Aileme kavuktan sordum; hemen bana getirdiler. Dediler ki:
— Uzun zamandan beri bu kavuk şurada duruyor.
O kavuğu görür görmez, bana büyük bir hal geldi; ve çok ağladım. Sonra, hemen o kavuğu aldım, aynı saatte Enbikete'ye gittim. (Enbikete, Buhâra köylerinden bir köydür. )
Daha sonra Mevlana Şemseddin'in mescidine gittim. Sabah namazını onunla kıldım. Namazdan sonra, bana verilen haberi tebliğ ettim; hayret etti.
O sırada, Saka da orada idi; yine Türkün iddiasını reddetti. Bana verilen belgeleri, delilleri söyledim. Bilhassa yabancı kadınla yattığını in-kâr etti. Bunun üzerine, mescidde bulunan cemaatten bir gurup bahsi geçen üzüm bağına gitti. O yeri kazdılar, düşük çocuğun cesedini bul-dular. Bundan sonra Saka yalvarmaya, özür dilemeye başladı. Oradakilere büyük bir hal geldi; Mevlâna Şemseddin ve oradaki cemaat ağlamaya başladılar.
İkinci gün, bana tayin edilen yoldan Nesef'e gittim. Üzerime de üç tane üzüm tanesi aldım.
Mevlâna gideceğimi anlayınca, bana birini yolladı, çokça da lütuflar eyledi. Sonra şöyle dedi:
— Görüyorum ki, arama elemleri seni sarmış. Ulaşmayı elde etme ateşi sana tesir etmiş. Senin şifan bizdedir. Burada kal, senin terbiye hakkını verelim. Seni en üstün gayene erdirelim. Üstün himmetin nisbe-tinde seni yükseltelim.
Bunun üzerine ben ona:
— Ben, sizden başkasının çocuğuyum. Terbiye memesini ağzıma da koysanız onu kabul edemem, deyince sustu. Yola çıkmama izin verdi.
Benim bir kuşağım vardı. İki kişi çağırdım. Onlara Çok sıkı bir şekilde iki taraftan belime sarıp bağlamalarını tembih ettim. Sonra yola çıktım. Anlatılan yere geldiğim zaman, yaşlı birini gördüm. Bana sıcak bir ekmek verdi. Ekmeği aldım. Onunla hiç konuşmadan geçip gittim. Gide gide bir kafileye rastladım. O kafilenin adamları bana sordular:
— Nereden geliyorsun?. Dedim ki:
— Enbikete'den geliyorum. Yine sordular:
— Oradan ne zaman çıktın?. Dedim ki:
— Güneş doğarken çıktım.
O kafilenin yanında iken kuşluk vakti olmuştu. Şaşırdılar:
— Ora ile bura arasında dört fersahlık yol var. Halbuki biz gecenin ilkinde çıktık; buraya da yeni geldik, dediler. Onları orada bıraktım, yola devam ettim.
Giderken, bir atlı ile karşılaştım. Yanına geldiğim zaman, kendisine selâm verdim. Bana sordu:
— Sen kimsin, ben senden korkuyorum?. Dedim ki:
— Kormana gerek yok; tevbeye gelmen benim elimde olacak.
Hemen atından indi. Tam bir tevazu gösterdi. Niyet etti, tevbeye geldi. Yanında şarap yükü vardı; hepsini döktü. Onu da geçip gittim. Sonra Nesef sınırına geldim. Seyyid Emir Kilâl'in makamına doğru yol-landım.
Seyyid Emir Kilâl'i görünce, kavuğu huzuruna bıraktım. Uzun süre sustuktan sonra şöyle dedi:
— Bu, Azizan'ın kavuğudur.
— Evet öyledir, dedim.
Bana şöyle dedi:
— Gelen emir odur ki: Bu kavuğu, on katlı bohça içinde saklayasın.
Onu aldım, emrettiği gibi yaptım.
Bundan sonra bana kelime-i tevhid zikrini telkin etti; gizli okumamı söyledi. Devamlı bununla meşgul olmamı emretti.
Bu işte, hep onun emrini tuttum.
Bana biraz gayret isteyen işleri yapmam emredilmişti; bunun için de açık zikri yapamazdım. Sonra, meşru ilimlerin nurlarını almak için, ilim sahiplerini izlemeye başladım. Resulüllah'ın (s.a.v) izini izledim. Onun hadis-i şeriflerini okumaya başladım. Kendisinin ahlâkı üzerine durdum; Eshab-ı kiram'ın hallerini araştırdım. Bana emredildiği üzere, bütün bunlarla amel ettim. Bu yaptıklarımın tam tesirini gördüm, büyük fayda-sını aldım.
Hasılı: O gördüğüm vakada, Hazret-i Şeyh Abdülhalik Gucdüvanî bana ne dediyse, hemen hepsi de zamanında ortaya çıktı.

SİKKE VERDİ
Abdü'l Hâlik Gucdüvânî Hazretleri bana döndü, hakkımda çok büyük inâyet buyurdu, bir sikke verdi ve şöyle dedi:
—"Bu sikkenin kerameti odur ki, bunu üzerinde taşıyan zâta nâzil olacak belalar, bunun bereketiyle o kimseden defolur.
Daha sonra sülûkun başlangıç, orta ve sonlarına ait yüksek sözleri bana beyan buyurdular.

BELALAR
Şeyh Mahmud İncir Fağnevî'nin zamanından, Seyyid Emir Kilal'e kadar cehrî zikir de yapılırdı. Bunun için toplanırlardı. Ancak, ayrı ayrı zikrettikleri zaman gizli zikir yaparlardı. Şah Nakşibend Hazretleri bu yolun başına geçince işin ağır tarafını tercih etmiş, gizli zikirde kalınmıştır.
Emir Kilâl'in müridleri bir araya geldikleri ve açık zikre başladıkları zaman, Şâh Nakşibend Hazretleri onların yanından kalkar giderdi. Kalkıp gitmesi, onlara ağır geldi. Bu yüzden onların bazısı, Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri hakkında iyi düşünmezdi. O, onların hatırının kırılmasına, incinmelerine aldırış etmezdi. Çünkü, har manada Seyyid Emir Kilâl'in hizmetindeydi ve ona karşı edepte kusur etmemek, edep hakkını ödemekti ki; bunu da hakkıyla yapıyordu.
Günler geçip giderken, Seyyid Emir Kilâl, Şah Nakşibend Hazretlerine her gün biraz daha iltifat ediyordu. Onu itina ile koruyor; yanından da hiç ayırmıyordu.
Bir gün, Seyyid Emir Kilâl'in müridleri, mescidinin onarımı için top-landılar; beş yüz kadar vardılar.
Oradan çıktıktan sonra hepsi Seyyid Emir Kilâl'in huzuruna gelip oturdular. Seyyid Emir Kilâl, onlar arasında Şah Nakşibend Hazretleri hakkında iyi düşünmeyenlere, onu eksikli kusurlu bulanlara baktı. Sonra da onlara şöyle dedi:
— Şeyh Bahaüddin hakkında düşündükleriniz yanlıştır; doğru değil-dir. Allâhü Teâlâ onu kabul buyurmuştur ama, siz bilmiyorsunuz. Gözüm, bakışım onadır; bu da Cenabı Hakk 'ın onu kabulünden ötürüdür.
O anda, Şah Nakşibend Hazretleri orada değildi. Mescidin kerpicini taşıyordu. Birini gönderdi, çağırttı; gelince de şöyle dedi:
— Oğlum, Şeyh Muhammed Bâbâ Semâsî'nin vasiyetini tam olarak yerine getirdim ; senin için ne lazımsa yaptım.
Sonra da göğsünü işaret ederek şöyle dedi:
— Sana terbiye sütünü verdim; sonunda bitti. Ne var ki, senin kabi-liyetin, hep güçleniyor. Şimdi sana izin veriyorum. Meşayih ara, onlardan faydalan. Himmetin gayretin büyüklüğü nisbetinde onlardan feyizler almaya çalış.
Şah Nakşibend Hazretleri bu sözleri şöyle yorumluyor:
—" Seyyid Emir Kilâl'in üsteki sözleri benim için büyük bir ibtilaya (bela ve musibetlere girmeme) sebeb oldu. Bir denemeden, diğer bir denemeye geçtim.

DİGER ŞEYHLERLE...
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri devamını şöyle anlatıyor:
— Bundan sonra Mevlâna Arif Dikkeranî ile yedi sene sohbet ettim. Ondan sonra da Şeyh Kusem'in sohbetine girdim. Bir gece uyumuşum, Hakim Ata'yı gördüm. Hakim Ata Türk şeyhlerinin büyükleri arasındaydı. Rüyada, bana bir dervişi tavsiye etti. Uyandığım zaman, o dervişin suretini muhayyilemde buldum.
Benim çok iyi bir ninem vardı. Gördüğüm rüyayı ona anlattım; şöyle dedi:
— Oğlum, yakında sana Türk şeyhlerinden nasih gelecek.
Bundan sonra, hep o dervişle karşılaşmayı arzu edip durdum; onunla buluşmayı bekledim. Sonunda onunla Buhâra'da karşılaştım. Görür görmez de tanıdım. Onun ismi şuydu: Halil Ata..
Onu gördüm görmesine ama, o saatte onunla sohbet etmek içimden gelmedi. Eve gittim. Gönlüm, hep onunla meşguldü.
Akşam vakti olmuştu; bir şahıs bana geldi, şöyle dedi:
— Derviş Halil seni istiyor.
Hemen ziyaret hediyesini aldım, çabucak ona gittim. Onu görür görmez istedim ki, daha önce gördüğüm rüyayı anlatayım. Bana Türkçe şöyle dedi:
— Gördüğün rüyayı biliyorum, anlatmana gerek yoktur.
Bunun üzerine kalbim ona kaydı; onun sözünden çok çok etkilendim. Onun sohbeti ile üstün hallere erdim.
Sonra Maveraünnehir halkı, onu başlarına başkan seçtiler, kendilerini sultan ettiler. Böyle iken yine onun yanından ayrılmadım. Onun saltanat günlerinde, kendisinden çok büyük haller gördüm. Kalbim ona karşı daha çok sevgi ile doldu.
Bu Halil Ata da, beni yetiştirme işinde üstün gayret gösterdi; hallerimi üstün etmeye çalıştı, bana çok şefkatli davrandı. Çok kere bana hizmet edeplerini öğretirdi.
Altı sene Halil Ata'nın sohbetinde kaldım; Saltanat süresinde yanın-dan ayrılmadım. Zahirde onun hizmet edeplerine riayet ediyor, ona karşı bir kusur işlememeye çalışıyordum; kimselerin olmadığı yerde de, onun özel sohbetinde oluyordum. Çok kere, seçkin müridleri arasında şöyle derdi:
— Her kim Allah rızası için bana hizmet ederse, halk arasında büyük olur.
Ben, onun bu sözüyle ne demek istediğini, kimi anlatmak istediğini biliyor, anlıyordum. O beni anlatmak istiyordu.
Şunu unutmamak gerekir ki, sultanlara tazim etmek, onlara saygı göstermek; onların dıştakı saltanatları, azametleri için olmamalıdır. Çünkü onlar sultanlar sultanı Allah'ın, Celâl sıfatının zuhur yerleridir.
Aradan bir süre geçtikten sonra Halil Ata'nın saltanatı çöktü. Onun intikali ile haller değişti. Bir anda o saltanat, o debdebe toz olup gitti. Onun böyle olması, bende dünyaya karşı daha da gani gönüllü zahid olma arzusu doğurdu. Dünya işlerine karşı içime bir kesiklik geldi. Sonra Buhâra'ya döndüm; Zivertun'da kaldım.
...............
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri devamını şöyle anlatıyor:
— Arayış içinde olduğum ilk günlerin birinde Allâhü Teâlâ'nın sevgili kullarından biri ile karşılaştım. O zamanlar, cezbe halim ileri idi. Bana dedi:
— Görülen duruma göre, sen ashaptan birini andırıyorsun, dedi. Şöyle dedim:
— Allah dostlarının himmet nazarına uğrarsam, ümidim odur ki, de-diğin gibi olurum. Bana yine sordu:
— Vaktin nasıl geçiyor, neler yapıyorsun? Şöyle dedim:
— Bulunca şükrediyorum, bulamayıncada sabrediyorum. Gülümsedi ve şöyle dedi:
— Bu dediğin kolay iştir. Asıl önemli olan, Nefsini biraz zora koşup bir hafta yiyecek içecek bulamasan dahi nefsin sana baş kaldırmaya..
Onun böyle demesi üzerine, kendisine tevazu gösterdim, kendisinden yardım istedim. Bana şöyle dedi:
— Gönül almaya bak, güçsüzlere hizmet et. Zayıfları, gönlü kırıkları koru. Bunlar öyle kimselerdir ki: Halktan hiç bir gelirleri yoktur. Bununla beraber tam bir sükûnet, tevazu, kırıklık içinde kalıp giderler. Onları ara bul.
Onun bu emrini tuttum. Söylediği yolda uzun süre çalıştım. Ondan sonra da bana hayvanlara bakmayı emretti; onların hastalıklarını tedavi etmemi istedi. Tek başıma onların yaralarını sarmayı, temizlemeyi iyi ni-yetle, ihlasla bu işleri yapmamı emretti. Bu hizmeti de yerine getirdim; bana nasıl anlattıysa öyle yaptım. Bu sıralarda öyle bir hale geldim ki: Yolda giderken bir köpek görecek olsam; olduğum yerde durur, önce onun geçip gitmesini isterdim. Ondan önce adım atmazdım. Bu halim yedi sene devam etti.
Bundan sonra bana kendi köpeklerine sadakatla, saygı ile bakmamı, onlardan yardım istememi emretti; sonra şöyle dedi:
— O köpeklerden birinin bakımını yaparken, büyük bir mutluluk du-yacaksın.
Onun bu emrini de bir ganimet bildim; hiç bir gayreti elden bırak-madım. Onun işaretindeki manayı anladım; verdiği müjdeyi bekledim. Bu bakımdan sırasında bir köpeğin yanına gittim; bende büyük bir hal meydana geldi. Onun önünde durdum; beni bir ağlamak tuttu. Ben öyle ağlamakta iken o sırt üstü yattı, ayaklarını göğe dikti. Bundan sonra hazin hazin sesler çıkarmaya, ağlamaya, inlemeye başladı. Ben de ellerimi açtım, tevazu ile, kırık gönülle:
— Amin!. dedim, o da sustu, döndü.
Yine o günlerden biri idi. Evden çıktım, bazı yerlere gittim. Yolda harba gördüm. Ki bu, güneşe aşık büyük kelerdir; güneşin rengine göre rengi değişir. Güneşe dalmıştı; onun güzelliğine hayrandı. Onu o halde görmekten bana büyük bir vecd geldi. Kendi kendime şöyle dedim:
— Bundan şefaat isteyeyim.. Şu anda bu, şefaat makamındadır.
Bunun üzerine karşısında tam bir edep ve saygı ile durdum. Ellerimi kaldırdım. Ben öyle ederken, o daldığı alemden ayrıldı; sırt üstü yattı, göğe doğru yüzünü döndürdü. O, bu halde iken ben:
— Amin!. diyordum.
Bundan sonra o zat, bana yollarda halkın geçip gitmesine mani olan şeyleri temizlememi emretti. Bu işe de hayli zaman koşup durdum. O kadar ki: yolların taşından, toprağından eteğimin temiz durduğunu hiç kimse görmedi.
Hâsılı: O büyük zat, bana her ne emrettiyse, tam bir sadakatle, temiz niyetle yaptım. Özümde bunların çok güzel sonuçlarını gördüm; Hallerimde tam bir yükselme oldu.

BUZDA BOY ABDESTİ
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri şöyle anla-tıyor:
— Bir gece, arkadaşlarımla birlikte Zivertun'daki evdeydik; uykuda iken bana boy abdesti almayı gerektiren bir hal oldu. Hemen uyandım, geceleyin boyabdesti almak için dışarı çıktım. Mevsim kıştı, bütün sular da donmuştu. Hangi suya gittiysem, şiddetli soğuktan donmuştu. O buzları kıracak bir şey de bulamadım. Bu durumu arkadaşlardan hiç birine de haber vermedim. Onlara zorluk vermek istemiyordum. Üzerimde de eski bir kürkten başka bir şey yoktu. Zivertun'dan ümidimi kesince, Kasr-ı Ârifân'daki evime gittim. Orada buzu kıracak bir şey aramaya başladım. Ailemden hiç kimseyi de bu durumdan haberdar etmek istemedim.
Evin hemen her yanını aradıktan sonra; mescidin yakınında bulunan havuz kenarında su alınan bir kap buldum. Onunla buzu kırmaya başladım. Bu işte çok zorlandım; Hatta elim bile yaralandı. Sonunda o kapla havuzdan su çıkardım; Boy abdesti aldım. Çok üşüdüm. Boy abdestini aldıktan sonra o kürkü yine giydim. Aynı saatte, o şiddetli soğuğa rağmen, Kasr-ı Ârifân'dan Zivertun'a döndüm.

FENAYI HAKİKİ
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri şöyle anla-tıyor:
— Değişik haller yaşadığım günlerin birinde şu bostandaydım. (Bostan, dediği yer, kendi kabridir.)
Orada ben vardım, benimle ilgilenen bir topluluk vardı.
Orada otururken, ilahî cezbe bende ağır bastı. İlahî lütuf geldi, çır-pınmaya başladım. Öyle bir hal aldım ki, ne durabildim, ne de bir şeyle meşgul olabildim. Dinlenme istiyordum.
Kararsız bir şekilde kalktım. Neden, niçin kalktığımı da pek bilmiyor-dum. Hemen kıbleye döndüm, bir yerde oturdum. Aynı anda kendimden geçtim.
İşte o zaman hakîki fenâ halini buldum. Hakîki mânâda Allâhü Teâlâ'nın varlığında yok olup gittim. O anda kendimi, sonsuz olarak nurdan bir deniz, bir yıldız gibi gördüm. Sonra da o nurdan deniz içinde eridim, bittim. Bende zahirî hayat eseri kalmadı.
Orada hazır olanlar, benim bu halimden ötürü ağlamaya, bağırıp çağırmaya başladılar.
Aradan geçen altı saatten sonra yavaş yavaş beşeriyet halim bana geldi.

KIPÇAKLARIN İSTİLASI
Şöyle anlatıldı:
— Kıpçak askerleri Buhâra şehrini kuşatmışlardı. Bu yüzden, Buhâra halkı, o kadar sıkışmış durumdaydılar ki, damları helâ gibi kullanıyorlardı. Bu sırada, Şâh Nakşibend (k.s.) Efendimiz de, namaz için hazırladığı bir damda oturuyordu. Huzuruna, samimî iki kişi geldi; bunlar ilme çalışıyorlardı. Onlara şu emri verdi:
— Şu oturduğumuz damın çevresindeki damların pisliğini temizleyin. Sonra da şöyle dedi:
— Buhâra medreselerinin helâlarını ben çok temizledim. Bu yolda, Hak yolcusu sâlike varını bolca harcamaktan, bir şeyin sahibi olmamaktan, üstün gayret sahibi olmaktan başka bir şey fayda etmez. Beni ancak bu kapıdan içeri aldılar; erdiğime, ancak bu şekilde erdim.
Başka bir cümlesinde ise şöyle dedi:
— Bu yolda varlığı yok etmek, nefsin varlığını görmemek kabul devletinin, ulaşmanın sermayesidir. Bu makamda ben, varlıkların her bir tabakasına nefsimi bağladım; yan yana durduttum. Sonunda baktım ki: Onların her bir ferdi, nefsimden çok çok daha iyi.. Daha sonra nefsimi artık tabakasına çektim. Gördüm ki, onların da bir yararı var. Kendi nefsi-min hiç bir yararını görmedim.
Sonunda köpek artığına geldim, kendi kendime şöyle dedim: "Bunun ne yararı var?."
Sonra da şu hükmü verdim: İşte nefsim de bunun gibi bir şey.. Ancak, daha sonra öğrendim ki, onun da faydası varmış..
Bundan sonra şunu bir gerçek olarak bildim ki: Nefsimin asla bir faydası yoktur.

NE İSTİYORSAN İSTE...
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri şöyle anla-tıyor:
— Bir gece, Zivertun çevresini dolaşmaya çıktım. Sonunda çiçeklik olan bir yere gelip kaldım. Orada anlatılması zor bir hale kapıldım; bana şöyle dendi:
— Zatımızdan ne istiyorsan iste. Tevazu ile, huzurla şöyle dedim:
— Allahım, rahmet deryalarından bana bir damla ver, inayet hazine-lerinden bana bir katre gönder. Şöyle dendi:
— Zatımızdan bir damla mı istiyorsun?.
Bundan da bana büyük bir hal geldi. Titremeye başladım. Yüzüme kuvvetli bir tokat attım. Bu tokatın acısını günlerce duydum. Sonra da şöyle dedim:
— Ey Kerim Allah, taşıma gücü ile birlikte bana rahmet, inayet deni-zini bağışla.
Bundan sonra bağış eseri derhal görüldü; inayet eserini sezdim. Ereceğime o anda erdim.


HİMMETİ YÜKSEK TUTUN
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri müridlerine bir gün şöyle dedi:
— Eğer himmetinizi yüksek tutmaz, oyununuzu büyük oynamazsanız, size hakkımı helâl etmem. Üstün himmette öyle olmalısınız ki, ayakları-nızla başıma basmalı, istediğiniz makama çıkmaya çalışmalısınız.

VEYSEL KARÂNİ VE TİRMİZÎ...
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri bir gün sülûk hallerini açıklıyordu. Bu arada, büyüklerin ruhaniyet durumlarından yardım istemenin büyük tesirleri olacağını anlattı; sonra şöyle dedi:
— Veysel Karânî Efendimizin ruhaniyetine yönelip teveccüh etmenin; içten, dıştan bağlardan kopmakta, tam manası ile mânâ âlemi ile bağlantı kurmakta büyük tesiri vardır.
İmam Muhammed b. Ali Tirmizî'nin ruhaniyetine yönelmekte ise, in-sanın kendisine ait sandığı geçici sıfatların bir an önce silinip gitmesinde çok faydası vardır.

YÜKSEK HALLERİNDEN...
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin menkıbe-lerini derleyen Mevlâna Salâh şöyle anlattı:
— Hicretin 709. (M.1387) yılı idi. Şâh Nakşibend Efendimizin ya-nındaydım. Şöyle anlattığını dinledim:
— Yirmi sene var ki, ben Hakim Tirmizî'nin izini takib ediyorum. Onun kendine mal edeceği bir sıfatı yoktu; şu anda ben de öyleyim.
Onun bu anlattığından bir şey anlayan anladı; anlamayan da anlamadı.
Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri bir başka cümlesinde şöyle anlattı:
— Biz, bu yola ayak basarken, iki yüz kişi idik. Gayret ettim, çalıştım; esas gayeye erdim.


İLK GÜNLERİNDE
"Tasavvufda ilerlemek için çalıştığım ilk günlerde, bir yerde iki kişinin konuşup sohbet ettiğini görsem, gider onlara katılırdım. Onları dinlerdim. Eğer Allahü Teâlâdan, Resûlüllahtan, Kur'an-ı kerimden konuşup, hayır olan işlerden bahsederlerse, memnun olur ferahlık duyardım. Boş şeyler konuşanlardan ise, keder ve üzüntü duyarak uzaklaşırdım."

İLK GÜNLERİNDE
Yine şöyle anlatmıştır:
— "Hak yolda ilerlemeye, günahlardan arınmağa ve olgunlaşmağa çalıştığım günlerde, birgün yolum bir kumarhaneye uğradı. İnsanların toplanıp kumar oynamakta olduklarını gördüm.. Bunlardan iki kişi kumara öylesine dalmışlardı ki, hiçbr şeyin farkında değildiler. Böylece bir müddet devam ettiler. Nihayet birisi kaybettikçe kaybetti. Neyi varsa ortaya koydu, onları da kaybetti. Dünyalık neyi varsa hepsi bitti. Buna rağmen, kumar oynadığı kimseye şöyle diyordu: "Bu kadar kaybıma rağmen bu oyunda başımı dahi versem oyundan vazgeçmem." Kumarbazın, kumar oynayıp bu kadar zarar ve ziyan görmesine rağmen, o oyuna olan hırsı bana ibret oldu. Hak yolunda yürüyüp daha da olgunlaşabilmek için, bende öyle bir gayret hasıl oldu ki, o günden i'tibaren Hak yolunda talebim hergün biraz daha arttı."

İLK GÜNLERİM
Yine şöyle anlatmıştır:
—"Tövbe edip, tasavvufa yönelişim şöyle olmuştur: Âilem ve çocuklarıma karşı kalbimde sevgi ve muhabbet çok fazla idi. Birgün evimde otururken, aileme ve çocuklarıma pek fazla iltifat ve muhabbet gösterdim. Bu sırada aniden kulağıma gizli bir ses geldi. "Herşeyi bırakıp Allaha dönme zamanı daha gelmedi mi?" denildi. Bu sesi duyunca halim değişiverdi. Oturduğum yerde duramaz oldum. Hemen yakındaki nehre gidip, elbisemi yıkadım ve gusl ettim. Sonra iki rek'at namaz kıldım. Bir daha günah işlememek üzere tam bir tövbe yaptım. Herşeyden el çekip, Allahü teâlaya döndüm. Nice seneler kıldığım o iki rek'at namazın arzusundayım. Bu yola girdikten sonra Zivertûn köyünde oturdum. Beş vakit namazımı bu köyün camisinde kılıyordum. Birgün nasıl olduysa, bir vakit namazı cemâatle kılmayı kaçırmışım. Camiinin, âlim ve takvâ sahibi bir imamı vardı. Bana dedi ki: "Ben seni, ibadet meydanının safını dolduran erlerinden zannederdim. Meğer sen, saf dolduran er değil, saf kıran imişsin." İmâma dedim ki: "Zât-ı âliniz benim hakkımda böyle düşünüyorsunuz, fakat ben yaldızlı ve parlak bir tuncum." Ben böyle deyince, imam efendi bana şu beyti okuyarak cevap verdi:
"Kalbinin yönünü aşk pazarına çevir,
Demirin hâlis olması ateş iledir."
Bu söz kalbime öyle te'sirli oldu ve içime öyle bir dert salıp, beni öyle bir aşka düşürdü ki, ben bu aşk ile kararsız kaldım. Bundan sonra Allahü Teâlâ bana lütuf ve kereminden kapılar açtı. Önceki dostlarımdan birkaçı, bir gece yoluma çıktılar. Bana her biri bir şeyler söyledi. Böylece benim kendilerine uymam için çok uğraştılar. Onlara tabi olmak isterken, Allahü Teâlânın inayeti ile bir ayet-i kerimede bildirildiği gibi, "Allahü Teâlânın açmış olduğu kapıyı kapatmaya ve kapamış olduğu kapıyı açmaya kimsenin gücü yetmez" dedim. Bu söz, eski dostlarıma çok te'sir etti. Onlar da benim bulunduğum yola girdiler. Benim bütün gayretim, Allahü Teâlâdan başka herşeyi bırakıp, Allahü Teâlâya (rızasına) kavuşmaktı. Allahü Teâlâya sonsuz hamdü senalar olsun ki, bana inayet-i Rabbani erişerek maksadıma kavuşturdu."

İLK GÜNLER
— "Talebeliğimin ilk günlerinde, büyük hocam Hace Muhammed Bâbâ Semâsî hazretlerinin emrettiği şeylerin hepsini yerine getirdiğim. Bunların faidelerini ve te'sirlerini kendimde gördüm. Hocam bana, Resûlüllah (s.a.v.) ve Eshâb-ı kirâmın yolunda bulunmamı söylemişti. Ben bu vasiyeti tuttum. Bu hususta son derece dikkat ve gayret gösterdim. Âlimlerin meclisine devam edip, nasihatlerini dinledim. Âlimlerin eserlerini okuyup, bildirilenlere göre amel ettim. Allahü Teâlânın ihsânıyla bunların fâidesini gördüm. Tasavvufda en faydalı ve maksada çabuk kavuşturan şey, Allahü Teâlâya cân-ı gönülden, kendinden geçerek dua ve niyaz etmek, yalvarmak ve Allahü Teâlânın rızasını istemek, nefsi ezmek, onu mağlup etmektir. İşte bizi bunun için bu kapıdan içeri aldılar. Her ne bulduksa, bu sebeble bulduk. Bu mekanda sarı yüz ve eski elbise ararlar. Atlas ve ipeğin pazarı buradan başka yerdedir. Bir sâlih, hakikat yolunda kendi nefsini Fir'avn'ın nefsiyle mukâyese etmeli ve kendi nefsini onun nefsinden yüzbin defa daha aşağı görmeli. Eğer böyle olmazsa, o salih hakikat yolunun ehli olamaz. O yolda yokluk, nefsi tezkiye kolay değildir. Fakat bu, yolda maksada ulaşmak için bir ipucudur. İşte ben de bunun için nefsimi varlıkların her tabakasına nisbet edip, bu yolda yürüdüm. Nefsimi kâinattaki her şey ile karşılaştırdım. Hakikatte herşeyi her varlığı, her mahluku daha üstün ve daha hoş gördüm. O hale geldi ki, nefsim ile varlıklardan herhangi biri arasında kıyas yaparak düşündüm. kendimi aşağı ve aciz gördüm. Bu, benim içimdeki her türlü kir ve pası temizledi. Kâinatta ne varsa hepsinden faide gördüm. Fakat nefsimden hiçbir faide görmedim. Nefsimin önüne geçmemiş olsaydım, onu terbiye etmeseydim ve kendi isteği ile başbaşa bıraksaydım, beni bu kapıdan içeri almadıkları, bu makama koymadıkları gibi, nefsimin daha bana nice zararları olacaktı."

IRMAK TERSİNE AKTI
Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretleri, bir defasında Şeyh Seyfeddin adlı bir zatın ırmak kenarında bulunan kabri karşısında kalabalık bir cemâatle sohbet ediyordu. O cemâatte bulunanlardan bir kısmı Bahâüddîn Buhârî hazretlerinin tasavvufdaki yüksek derecesini bilmiyorlardı. Söz evliyâ zâtların hallerinden açılmıştı. Bir hayli süren bu konuşmada, evliyanın meşhurlarından olan Şeyh Seyfeddin ile Şeyh Hasen Bulgârî arasında geçen kerametler anlatıldı. İçlerinden biri dedi ki:
—"Eskiden velilerin tasarrufu, kerâmeti çok olurdu. Acaba bu zamanda da onlar gibi tasarruf ehli var mıdır? "Bunun üzerine Behâeddin hazretleri buyurdu ki:
—"Bu zamanda öyle zatlar vardır ki, şu ırmağa yukarı ak dese ırmak tersine akmaya başlar." Bu sözler Bahâüddîn hazretlerinin mübarek ağzından çıkar çıkmaz, önlerinde akmakta olan ırmak ters akmaya başladı. Bunun üzerine Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretleri;
—"Ey su! Ben sana yukarı ak demedim" buyurdu. Irmak tekrar eski yöne akmaya başladı. Bu kerametini o kadar çok kimse gördü ki, bu sebeple çokları Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin büyüklüğünü anlayıp, tam bir teslimiyetle ona bağlandılar ve saâdete kavuştular.

YAĞMUR YAĞDI

Bir defasında Nesef'de büyük bir kuraklık oldu. Sıcaktan toprak çatlayıp, mahsûller kurumaya başladı. Halk, günlerce yağmur beklediler. Fakat bir damla yağmur düşmedi. Nesef halkı, Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin duasını almak için aralarından birini huzuruna gönderdiler. O da gelip durumu arz etti. Nesef ahâlisi kuraklıktan dolayı mahzun ve kederlidir, dedi. Bunun üzerine, Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretleri buyurdu ki:
—"Üzülmesinler, Allahü Teâlâ onlara yağmur gönderecek." Aradan kısa bir zaman geçmişti ki, Nesef'e yağmur yağmaya başladı. Bir gün ve bir gece devam etti. Kuraklık kalkıp bolluk oldu.

BİR SOHBET YETERDİ...
Bir talebesi şöyle anlatmıştır:
—"Ben küçük yaşta Cenânyan denilen yerden Buhârâ'ya geldim. Alimlerin derslerine devam ettim. Sonra kalbime Kâ'be'yi ziyaret etme arzusu doğdu. Mekke'ye gidip, Kâ'be'yi ziyaret etmek şerefine kavuştum. Buhârâ'ya döndüm. Fakat nefsim çok azgındı. Hatta eşkıyâlık yapacak kadar kötü idi. Ben bu halde iken, bende bir çekilme hali hasıl oldu. Bu hal, beni ister istemez Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin huzuruna sürükledi. Huzuruna varınca, beni yanına yaklaştırdı. Sonra enseme öyle bir vurdu ki, yediğim sillenin te'sirinden neye uğradığımı bilemedim. İstemeyerek bağırdım. Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretleri bu halime öfkelenip;
— "Sus" dedi. Sonra da; "Eğer sabredip o nârayı atmasaydın, bir sohbetle işin tamam olurdu. buyurdu."

ŞEYH ÖMER'İN HİKÂYESİ
Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin talebelerinden Şeyh Ömer Taşkendi şöyle anlatmıştır:
—"Benim Bahâüddin Buhârî'ye muhabbetim ve talebe olmam şöyledir: Önce Taşkend'de talebelerinden bir kısmını tanımıştım. Onlar ile sohbet eder, hizmetlerinde bulunurdum. Sohbet sırasında bana, Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin faziletini, hallerini anlatırlardı. Böylece görmediğim halde ona karşı içimde bir muhabbet hasıl oldu. Birgün Taşkend'deki talebelerinden birinin evine gittim. Hocasına rabıta ediyordu. Bir müddet oturduktan sonra yemek getirdi. O anda Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretleri gözüme göründü ve kulağıma;
—"Senin Horasan'a gitmen gerekir" diye söyledi. Yemekten sonra Horasan'a, oradan da Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretleri'nin yakın talebelerinden Mevlana Celâleddîn'in bulunduğu yere gittim. Evine varıp kapıda durdum, kendisi tarafından çağrılmamı bekledim. Bir saat sonra evinden bir cemâat çıktı. Beni çağırıp huzura kabûl ettiler ve;
—"Sen geldiğin sırada, gelişinden haberim var idi. Fakat seninle baş başa görüşmek istedim. Onun için beklettim" dedi. Bundan sonra ben halimi ona anlattım ve çok ağladım, bana yardımcı olmasını istedim. Yemîn ederek dedi ki:
—"Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretleri sana kâfidir, teveccühüne kavuşursun" Sonra onun faziletinden, menkıbelerinden bahsedip, huzuruna kavuşmak için hemen yola çıkmamı söyledi.
Yolculukta başıma ba'zı hadiselerin geleceğini de işaret etti. Derhal Nesef tarafına doğru yola çıktım. Oradan da Horasan'a hareket etmek üzere bir gemiye bindim. Gemi bir müddet yol aldıktan sonra, sabah namazının vakti girdi. Gemide bir ezân okudum. Fakat yolcular namaza kalkmadılar. Bu duruma üzülüp, onlara nasihat ettim. Fakat bana kızdılar. Bu durum karşısında bende öyle bir hal oldu ki, kendimi suya atmak istedim. Ayaklarımı suya uzatıp gemiden ayrıldım, fakat suya batmadım. Öyle bir hal oldu ki, suyun üzerinde yürümeye başladım. Gemidekiler bu halimi görünce ağlamaya başladılar.
—"Biz yanlış bir iş yaptık, yaptığımıza tövbe ettik. Gemiye gel, sen ne dersen onu yapacağız" dediler. Bunun üzerine tekrar bindim. Sabah namazını, gemideki yolcular ile cemâat olup kıldık. Bir müddet yolculuktan sonra Amûre kal'asına vardık. Orada da acâib hadiseler oldu. Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretlerine iltica ettim. Şirmüşter denilen bir dergaha vardım. Yola devam ederken bir kervana rastladım. Bana dediler ki:
—"Bu çöle dalma, çok büyük bir çöldür yolunu şaşırırsın. Burada dur, şayet yola devam edecek olursan sağ tarafa yönel, sol tarafdan gidersen sonunu bulamazsın ve helak olursun." Kervan geçip gittikten sonra, kendi kendime; "Ben, Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin huzuruna gitmek üzere yola çıkmış bulunuyorum. Ona tâbi olup, hak yola gireceğim için bana tehlike gelmez" dedim. Çöle dalıp yürümeye başladım. Bir müddet yürüdükten sonra aç olduğumu hatırladım. Kendi kendime ba'zı nefis yemekleri düşünerek; "Âh o yiyecekler olsa da yesem" dedim. Ben böyle düşünürken, o anda önüme birdenbire bir sofra geldi, üzerinde tam arzu ettiğim yemekler vardı. Bu durum karşısında halim değişti. ağlamaya başladım.
—"Ey Allahım, senin rızanı arayan kimseye her ne lâzım olursa ihsân ediyorsun. Ben de senin rızandan başka birşey aslâ taleb etmeyeceğim" dedim. O yemekleri yiyip, çölde yola devam ettim. Yolda karşıma bir ceylan sürüsü çıktı, beni görünce sağa sola kaçışmaya başladılar. "Eğer ben bu yoldaki arzum ve isteğimde samîmî isem, ceylanlar benden kaçmazlar" dedim. Ben böyle der demez, ceylanlar yanıma toplanıp bana yüzlerini sürmeye başladılar. Bu durum karşısında da halim değişti ve çok ağladım. Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretlerine karşı muhabbetim o kadar arttı ki, huzuruna bir an evvel kavuşmak için can atıyordum. Ehan denilen yere vardığımda, yine Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin bereketi ile acâib hâllere kavuştum. Oradan Serahs'a vardım. Kendi kendime; "Heryerde Allahü teâlanın dostları, sevgili kulları bulunur. Bu civarda da vardır. Onlardan müsâade almadıkça bu şehre girmeyeyim" dedim. Ben böyle düşünürken, karşıma divâne hâlde bir kimse çıktı. Halk onu görünce; "Divâne Dâvûd geliyor" dediler. Benim yanıma yaklaşınca, onu karşılayıp, selâmün aleyküm diyerek selam verdim. "Ve aleykesselâm" deyip selamımı aldı.
—"Hoş geldin Türkistanlı derviş" dedi. Beni yanına yaklaştırıp, koynundan bir ekmek çıkardı. Ekmeği parçalayıp yarısını bana verdi.
—"Ey derviş, bu ekmeğin yarısını sana verdiğim gibi, bu mülkün yarısını da sana verdim" dedi. Bu hadiseden sonra Serahs şehrine girdim. Çarşıya girince, bir başka divane gördüm. Çocuklar taşa tutuyorlardı.
—"Bu divânenin adı nedir?" diye sordum. "Câvâdâr'dır. Bu beldenin divânelerindendir" dediler. Kendi kendime;
—"Bundan da izin alayım" dedim. Bir tarafdan da çocuklar onu taşa tutuyorlardı. Bana bakıp;
—"Ey Türkistanlı derviş, söz divâne Dâvûd'un söylediği gibidir" diyerek ilk karşılaştığım kimse ile görüşüp kavuştuğumuz şeylere işaret etti. Bundan sonra bende güzel bir hal, cem'ıyyet hasıl oldu. Yemek arzu ettim ve;
—"Her halde bu şehirde Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin sevenlerinden bir kimse bulunur ve ben ilk lokmayı onun elinden yerim" dedim. Bu sırada yanıma birisi gelip;
—"Ben Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin hizmetçilerindenim. Evime buyur" dedi. Beni evine götürdü. Üç çeşit yemek getirdi. Sonra bana;
—"Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretleri Behrâb denilen yere gitmişler, oradan da buraya teşrif edecekler. Buraya teşrif edinceye kadar sen bizde kalacaksın, Senin yerin burasıdır" dedi. Birkaç gün sonra Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin oraya teşrif etmek üzere oldukları haberini aldık. Karşılamak üzere derhal dışarı çıktık. Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretleri bir merkeb üzerinde ve etrafında talebeleri olduğu halde teşrif ettiler. Bir mezarlığa yöneldiler. Ziyaretinde o kadar insan toplanmıştı ki, kalabalıkdan yanlarına yaklaşmak mümkün olmadı. Kendi kendime;
—"Çok uzaklardan geldim. Çok zahmetlere katlandım. Acabâ bana neden hiç iltifat etmediler? Artık ben kendi başıma kaldım" diye düşündüm. Bu düşünceler hatırımdan geçtiği sırada, Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretleri merkebden inip, yanına yaklaşmamı istediler. Bana;
—"Hoş geldin ey Taşkendli derviş Ömer, yanlış anlama, daha sen buraya geldiğin saatte haberdar oldum. Şimdi şu gördüğün kalabalık ile bir müddet meşgulüm" buyurdu. Sonra eve gittiler ve kalabalık da dağıldı. Beni huzuruna kabul edip;
—"Başından geçen hadiselerin hepsini bilmekteyiz. Gemide iken denize inince sana biz yardım ettik. Çölde önüne sofra bizim tasarrufumuzla geldi. Ceylanların sana yaklaşması ve iki divâne ile karşılaşman ve vukû bulan diğer hadiseler hep bizim teveccühümüz ile oldu" buyurdu. Bu sohbeti sırasında bana öyle teveccüh ve tasarrufda bulundular ki, bambaşka bir hale gelip, çok ağladım.
—"Niçin ağlıyorsun?" diye sordu. Ben de;
—"Şimdiye kadar geçen ömrümü zayi etmişim" dedim.
—"Öyle söyleme; yalnız bundan evvel bunu bilmiş olsaydım diyebilirsin. Şu andaki müşâheden ve teslimiyetin ondan daha büyüktür" buyurdu. Sonra;
—"Şimdi sen, bulunduğun hali mi, yoksa geçen halini mi istersin?" diye sordu. Ben de;
—"Bu halimi istedim" dedim.
—"Bu iş tâbi olmadan olmaz" buyurdu.
—"Ne işaret buyurursanız, ne emrederseniz yerine getiririm" dedim. Ben böyle deyince;
—"Huyunuz mübârek olsun!" buyurdu."

NAMAZ VE KURAN

Talebelerinden Emir Hüseyin de şöyle anlatmıştır:
—"Benim evim Kasr-ı ârifan'da idi. Yirmi yaşına kadar çiftçilik ile uğraştım. Namazdan ve niyazdan uzak idim. Yiyip içip yatmaktan başka işim yok idi. Tam gençlik cehâleti içinde idim. Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretleri camiye giderken, gelip geçtikçe beni görüp tebessüm ederdi. Nihayet bir gece rü'yamda Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretlerini gördüm. Mübarek elinde bir ayna vardı. Aynayı bana verdi. Aynaya baktım, kendimi gördüm. Uyanınca, beni bambaşka haller kaplamıştı. Âniden Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretleri evime geldi. Bana dedi ki;
—"Aynayı sana kim verdi?"
—"Siz verdiniz efendim" dedim.
—"Niçin namaz kılıp, Kur'an-ı kerim okumazsın?" dedi.
—"Kur'an-ı kerim okumayı bilmiyorum" dedim.
—"Ben sana namaz ve Kur'an-ı kerim öğretirim" buyurdu. Bundan sonra beni yetiştirip, terbiye etti. Pekçok ihsana ve ni'mete gark etti."

DUVARDA KIRK ALTIN

Nakledilir ki, Şeyh Şâdî adında bir zat,, Kasr-ı ârifân'a gelip, Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin huzuruna girerek, ziyaretlerine gelmekte kusur ettiğini söyleyip affetmelerini istedi. Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretleri ona şaka yaparak;
—"Bedâva özür kabul edilmez" buyurdu. Gelen zat;
—"Bir öküzüm vardır, onu size vereyim"dedi.
—"Onu kabul etmeyiz, köyünde uzun zamandan beri biriktirip, duvar arasında bir kap içinde gizlediğin kırk altının var, onları getirirsen kabul edilir" buyurdu. Şeyh Şâdî; "Sakladığım altınları başka kimse bilmiyordu. Nasıl bildiler?" diye hayretler içinde kaldı, sonra köyüne gidip altınlarını getirdi. Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin önüne koydu. Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretleri altınları sayıp, içinden bir tanesini ayırdı. Diğerlerini geri verdi.
—"Bunlarla öküz satın alıp çiftçilik yap, kaldırdığın mahsûlü Allahü teâlanın kullarına dağıt" buyurdu. Sonra ayırdığı bir altını göstererek;
—"Bu altın haramdır" buyurdu. Daha sonra o zâta;
—"Hâce hazretlerinin ayırdığı o bir altını nereden almıştın?" dediler. Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretlerini tanıyıp, ona talebe olmadan önce bir kumarda kazanmıştım, dedi.

KURTLAR GELDİ
Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretleri, talebelerinden birini, bir işi için bir yere göndermişti. Talebesi işi görüp dönerken, yolda havanın çok sıcak olması sebebiyle, dinlenmek için bir ağacın gölgesine oturdu. Dinlenirken uykusu gelip, ağacın gölgesinde uyudu. Uyur uyumaz rü'yasında hocası Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretleri'ni gördü. Elinde bir asâ ile yanına yaklaşıp;
—"Uyan, kalk, burası uyuyacak yer değildir" dedi. Bunun üzerine hemen uyanıp gözlerini açtı ve ayağa kalktı. Bir de gördü ki, iki kurt, kendisine doğru yaklaşmış, hücum etmek üzeredirler. Hemen oradan uzaklaşıp yoluna devam etti. Kasr-ı ârifân'a varınca, Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin yola çıkmış, kendisini karşılamakta olduğunu gördü. Yanına yaklaşınca; "Hiç öyle korkulu ve tehlikeli yerlerde istirahat edilir mi?" buyurdu.

NEHİRE ATTI
Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretleri bir gün bir yere gitmekte iken, yolları bir akarsuya rastladı. Yanında bulunan talebelerinden Emîr Hüseyn'e;
—"Kendini bu suya at" buyurdu. Daha böyle derdemez, Emîr Hüseyin hiç tereddüt etmeden kendini akan suya attı ve suyun içinde kayboldu. Aradan bir müddet geçti. "
— Ey Emir Hüseyn, çık gel!" buyurdu. Emir Hüseyin derhal sudan dışarı çıktı. Elbisesinden en ufak bir yer bile ıslanmamıştı. Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretleri ona;
—"Ey Emîr Hüseyin, kendini suya atınca ne gördün?" diye sordu. Emîr Hüseyn dedi ki:
—"Emriniz üzerine kendimi size feda ederek suya atınca, bende öyle bir hal hasıl oldu ki, kendimi birden bire gayet güzel döşenmiş bir odada buldum. Bu odanın hiç kapısı yoktu. Kapı aradım, orada zât-ı âlinizi gördüm. Bana bir kapı gösterdiniz.
—İşte bu kapıdan çık, buyurdunuz. Eliniz ile kapıyı açtınız, ben de kapıdan çıktım. İşte huzurunuza geldim" dedi.

HAMUR PİŞMEDİ
Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretleri, Peygamber efendimizin (s.a.v.) sünnetine tam uyar, Peygamberimiz (s.a.v.) yaptığı şeyleri yapmağa çok gayret ederdi. Resulüllahın (s.a.v.) işlediği her sünneti işlerdi. Bir defasında Peygamberimiz (s.a.v.) Eshab-ı kirâm ile ekmek pişirmişlerdi. Şöyle ki, Eshâb-ı kirâmdan bir grup, her biri bir parça hamuru alıp tandıra koymuştu. Peygamber efendimiz de mübarek eline bir parça hamur alıp tandıra koydular. Bir müddet sonra baktılar ki, Eshâb-ı kiramın koyduğu hamurlar pişmiş, fakat Peygamberimizin (s.a.v.) koyduğu hamur pişmemiş, olduğu gibi duruyordu. Ateş Peygamber efendimizin (s.a.v.) mübarek elini dokunduğu hamura te'sir etmedi. Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretleri, Resûlüllaha uymak için talebeleriyle aynı şekilde ekmek pişirdiler. Talebelerinin koyduğu hamurlar pişti. Fakat Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin koyduğu hamur aynen kaldı. Onun da mübarek elinin dokunduğu hamura ateş te'sir etmedi. Resûlüllaha (s.a.v.) uymaktaki derecesi bu kadar çok idi. İmâm-ı Rabbânî hazretleri bu hususta şöyle buyurmuştur: "Her hususta tâbi olana, tâbi olunanın kemâlâtından büyük pay vardır.

BÜTÜN DÜNYA
En büyük halifesi ve yerine irşâd makâmına geçen Hâce Alâüddîn-i Attâr (k.s.) buyurdu:
—"Hâce Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin bereketi ile kendisinden ettiğim istifadeyi beyan edip, ifşa etsem, bütün dünyayı evliyalık makamına ulaştırırım. Ama Allahü Teâlânın âdet ve iradesi böyle değildir."

ÖNÜNDEKİ SOFRA GİBİ
Hazret-i Azîzân, ya'ni Ali Râmîtinî (r.a.) buyurdu ki:
—"Bu büyükler, bütün dünyayı, önlerindeki sofra gibi görürler. Biz deriz ki, belki tırnağın yüzü gibidir. Onların nazarından bir şey örtülü değildir."
Hâce hazretleri, talebeleri ile bir kimsenin evinin terasında otururlarken, gönülleri yakan, kalblere te'sir eden bir sohbet ettiler. Sohbet esnâsında talebelerine; "Siz mi beni buldunuz, ben mi sizi buldum?" dediler. Talebeleri; "Biz sizi bulduk" dediler.
"Mâdem ki, siz beni buldunuz, bu terasta beni bulun" buyurup, talebelerinin gözünden kayboldu. Talebeleri her tarafı arayıp, bulamadılar. Söyledikleri söze pişman olup; "Sizin cazibeniz olmasa, siz lutf etmeseniz, kim sizin sohbetinize kavuşabilir?" deyip özür dilediler. Bunun üzerine Hâce hazretleri kendisini gösterdi. Biraz önce oturdukları yerde, aynı şekilde oturuyordu.

KULAĞA PAMUK

Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretleri Buhârâ'da, yaz mevsiminde bir akşam, talebeleriyle birlikte Atâullah adında bir zâtın evinin damında oturmuş sohbet ediyordu. Mübârek ağzından inci gibi güzel sözler dökülüyor, dinleyenlere feyz çağıyordu. Evin yakınına, Buhârâ vâlisinin sarayı vardı. O akşam vâli de, sarayının damında adamlarıyla birlekte def ve çalgı çalıp, eğleniyordu. Ses her tarafa yayılıyordu. Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretleri;
—"Bizim bu sesleri işitmemiz caiz değildir, kulağımıza pamuk tıkamak lazımdır" dedi. Böyle söyledikten sonra, sohbet meclisinde bulunan talebeleri ve kendisi, çalgı sesini işitmez oldular. Halbuki vâli ve adamları sabaha kadar çalgı çalmışlardı. Sabahleyin komşular, Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin talebelerine; "Biz çalgı sesinden sabaha kadar uyuyamadık, siz nasıl durabildiniz?" dediler. Talebeler;
—"Hocamız bu sesi dinlememiz uygun olmaz, kulağımıza pamuk tıkamamız lazımdır" buyurdu. O andan i'tibaren sabaha kadar hiç çalgı sesi işitmedik" dediler. Bu durum, o vâliye anlatıldı. Vâli durumu öğrenince, yaptığı işe pişman olup, tövbe etti. Bu Hadise Buhârâ'da günlerce anlatıldı. Herkes Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretleri'nin büyüklüğünü gördü. Ona muhabbetleri daha çok arttı.

ARADIĞIN BURADA...

Hâce Behâüddîn Nakşıbend hazretleri, Buhârâ'nın Gülabâd semtinde bir talebesinin evinde bulunuyordu. Bu sırada kapının önüne bir atlı gelip durdu. İçerden Hâce hazretleri atlıya seslenip;
—"İçeri gel! Aradığın buradadır" buyurdu. Atlı bu da'veti işitip, atından indi. kapıyı açtı ve içeri girdi. Gelen zâta;
—"Gördün mü, seni buraya çektik. Tirmiz'e hakîkatı aramak için geliyordun" buyurdu. İçeri giren o yolcu, Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin elini öptü ve şöyle dedi:
—"Buyurduğunuz gibi, Tirmiz'e bana doğru yolu gösterecek birini aramaya gidiyordum. Fakat yolda bir yere vardım, artık atım yürümez oldu. Ne kadar zorladıysam da bir türlü yürütemedim. Bir adım bile atmadı. Anladım ki, bunda bir sır vardır. Atın dizginlerini serbest bıraktım. At dönüp Buhârâ yoluna düştü. Hiç dokunmayıp, kendi haline bıraktım. Nereye gidecek diye merak ediyordum. Nihayet geldi, bu evin kapısının önünde durdu. Bunun üzerine Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretleri o kimseye iltifat edip, yetiştirmek üzere talebeliğe kabul etti.

YÜKSEK HALLERİNDEN
Bir başka talebesi şöyle anlatmıştır: Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretlerini tanımadan önce yüz altınım vardı. Bir sandıkta saklı idi. Birgün bu altınlarla ticaret yapma hevesine kapıldım. Altınları alıp, Buharâ'ya gittim. Hazır elbise alıp, köylerde satmaya başladım. Buhârâ köylerinden birinde bulunduğum sırada, Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin oraya teşrif ettiğini duydum. Eşyamı bir yere emanet bırakıp, ziyaretine gittim. Huzuruna girince, elini öpüp bir kenara oturdum. Bana;
—"Bu köye niçin geldin?" diye sordu. Bir miktar elbise aldım, onları satmak için geldim.
—"Elbiselerini getir göreyim" buyurdu. Gidip getirdim. Baktıkdan sonra karşıdaki dağı göstererek;
—"Eğer benden dünyalık istersen, şu dağı sana altın yaparım" buyurdu. Böylece dünyaya düşkün olmamayı, asıl maksadın ebedi saâdete kavuşmak olduğunu bildirdi. Ben de bunun üzerine dünya sevgisini kalbimden çıkarıp, varımı yoğumu Allah yolunda harcadım. Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretlerine talebe oldum. Ondan sonra hiç geçim kaygusu ve sıkıntısı çekmedim.

AĞLAYAN VE TİCARET YAPAN
Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretleri hacda iken, Ka'be'yi tavaf sırasında, aksakallı bir ihtiyarın ka'be'nin örtüsüne sarılarak ağladığını ve göz yaşları ile orayı ıslattığını gördü. İmrenilecek bir halde olan ihtiyarın, bir de kalbine teveccüh etti. Keşfiyle gördü ki, ihtiyarın kalbi tamamen dünyalık şeylerle meşgul. Minâ pazarında ise genç bir tüccar gördü. Bu genç tüccar, aşağı yukarı ellibin altın değerinde alış veriş yapıyordu. Görünüşte tamamen dünyaya dalmış gözüken gencin kalbini hep Allahü teâlayı zikretmekle meşgûl bir hâlde gördü.

FAKİRDİ
En başta gelen talebelerinden Alâeddîn Attâr şöyle anlatmıştır:
—"Hace Behâeddin Nakşıbend hazretleri o derece fakir idi ki, evlerinde kış günleri namaz kılmak için yere serecek birşey bulunmadığından, eski bir kilim serip, onun üzerinde namaz kılarlardı. Mâişetlerine bir çekirdek bile haram karıştırmazlardı. Kendilerinin ve aile efradının helal yemesine çok dikkat ederdi. Şüphelendiği herhangi birşeyden uzak dururlardı. "İbâdet on kısımdır. Dokuzu helal rızık aramaktır. Diğer kısmı sâlih ameller ve ibâdetlerdir" buyurulan hadîs-i şerîfi bildirirlerdi.

ORUÇ
Buyurdu ki: "Oruç bana mahsustur. Onun karşılığını ben veririm" buyurulan kudsi hadis-i şerifte, hakiki oruca işaret vardır. Bu ise, Allahü Teala'dan başka herşeyi (Mâ-sivâyı) terketmektir."

ESMA-İ İLAHİ

Yine buyurdu ki: "Allahü Teâlanın doksandokuz ismi vardır. Kim onları sayarsa, cennete girer" buyurulan bu hadis-i şerifteki "Ahsa" kelimesinin bir ma'nası saymaktır. Diğer bir ma'nası ise, bu ism-i şerifleri öğrenip, bilmektir. Bir ma'nası da, bu esma-i şerifin mûcibince amel etmektir. Meselâ "Rezzak" ismini söylediği zaman, rızkı için aslâ endişe etmemeli. "Mütekebbîr" ismini söyleyince, Allahü Teâlânın azametini ve kibriyâsını düşünmelidir."

YARDIM EDERİZ
Yine bir gün, Behâeddin Buhari hazretlerine
— Bu dereceye nasıl ulaştınız? diyesordular.
—"Resûlullah sallallahü aleyhi ve selleme tâbi olmakla ulaştım" buyurdu.

SOHBET YOLU
Yine buyurdu ki:
— "Bizim yolumuz sohbettir. Halvette (yalnızlıkta) şöhret vardır. Şöhret ise afettir. Hayır ve bereket cemiyyette, bir araya gelmektedir. Bu da sohbet ile olur. Sohbet bir kimsenin arkadaşında fani olmasıyla, arkadaşını kendine tercih etmesiyle hâsıl olur. Bizim sohbetimizde bulunan kimseler arasında, ba'zılarının kalblerindeki muhabbet tohumu başka şeylere bağlılığı sebebiyle gelişmez, büyümez. Biz böyle kimselerin kalblerine başka şeylere olan bağlılıktan temizleriz. Bizim sohbetimizde bulunanlardan ba'zılarının da kalblerinde muhabbet tohumu yoktur. Biz böyle olanların kalblerinde muhabbet hasıl etmek için çok himmet ederiz, yardımcı oluruz."

KABİLİYETE GÖRE
Yine buyurdu ki:
—"İnsanlara rehber olan zâtlar, herkesin kâbiliyetine ve istidâdına göre muâmele ederler. Eğer tâlib yeni ise, onun yükünü çekip, ona hizmet ederler. Dâvûd aleyhisselama;
—"Ey Dâvûd! Beni taleb eden birini gördüğün zaman, ona hizmetçi ol! buyurulduğu gibi, çok hizmet ve himmet göstermek gerekir ki, talib de bu yola girme kâbiliyeti peydâ olsun. Bizim yolumuzda olan kimse, bu yola tam uyup, bunun aksine bir iş yapmamalıdır ki, işin neticesimeydana çıksın. Sünnet-i seniyyeye uymaktan ibâret olan yolumuza uyarak, işlerde ve amellerde dikkatli davranmalıdır ki, kendinde ehlullahın tam bir ma'rifetine kavuşma saadeti nail olsun."

NEFSE MUHALEFET
Buyurdu ki:
—"Bir kimse nefsine muhâlefet etmeye muvaffak olursa, ameli az da olsa, nefsini muhalefet etmeye (nefsinin isteklerine boyun eğmemeye) muvaffak olduğu için şükretmesi lazımdır. Ebdâllerin makâmını isteyen kimsenin, halini değiştirmesi, ya'ni nefsine muhâlefet etmesi lazımdır, buyurulmuştur."

SÜNNETE UYMAK
Buyurdu ki:
—"Bizim yolumuz, Allahü Teâlanın gösterdiği kurtuluş yoludur. Çünkü bu yol, sünnete uymak yoludur. Çünkü bu yol, sünnete uymak ve Eshab-ı kirama tabi olmaktır. İşte bu sebeple, bizim yolumuzda az zamanda çok kazanç elde edilir. Fakat sünnete uymak ve riâyet etmek, sabır ve hahammül ister. Biz, bizim yolumuza girenler, istersek cezbe ile, dilersek bir başka usulle terbiye ederiz. Çünkü rehber olan alim bir tabibe benzer. Hastanın hastalığını, derdini tesmbit eder ve ona göre ilaç verir. Bizim yolumuzda yalnız kalmak değil, sohbet esastır. Sohbetin de şartları vardır. İki kişi sohbet etmek isterse, birbirinden emin olmaları gerekir. Böyle olmazsa, sohbetten faide hasıl olmaz. Bizim sohbetimize girenlerin kalblerinde, muhabbet tohumu yer almıştır. Kısaca bu yola, Ehl-i sünnet ve cemâat yolu, denir. Bizim sohbetimize dahil olanların kalbine muhabbet tohumu atılmıştır. Fakat Allahü teâladan başka herşeyden alakasını kesmemiş olabilir. Bu durumda sohbetimize katılan kimsenin kalbinde, Allahü Teâlânın sevgisinden başka neye bağlılık varsa, onu kalbinden temizleriz. Kalbinde bize karşı meyli ve muhabbeti olanlara muhabbet tohumu ekip, gece gündüz onu terbiye etmemiz bizim vazifemizdir. Muhabbet için uzakta olmak farketmez."

VASITAYIZ
Buyurdular ki:
— Bizler, maksada ulaşmakta vâsıtayız. Allahü Teâlânın minâyeti olmadan ve rehber olmadan maksada erişmek mümkün olmaz. Şu halde bu yolda ilerleyen kimse, kıyamete kadar yaşasa, kendisine rehber olan zatın terbiye nimetinin, lütuf ve himmetinin şükrünü yerine getiremez."

MURADLARDAN..
Bir defasında da buyurdu ki:
—"Biz Allahü Teâlânın fadlına, ihsânına kavuştuk. Bizi murâdlardan, çekip götürülenlerden eyledi."
Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin yolunun esaslarından olan;
—"Biz sonda ele geçecek şeyleri başa yerleştirdik" buyurması, Resûlüllah (s.a.v.) efendimizin daha ilk sohbetinde bulunan bir kimsenin kalbine hikmet ve feyz akmasına ve bir sohbetle nihâyete kavuşmasına benzetilmiştir.

KALBE TEVECCÜH
Buyurdu ki:
—"Yolun esâsı, kalbe teveccühdür. Kalb ile de Allahü Teâlaya teveccühtür. Kalb ile çok zikretmektir. Farz ve sünnetleri edâ etmektir. Yeme içme giyme ve oturmada, işlerde ve adetlerde orta derecede olmaktır. Kalbi kötü düşüncelerden, vesveseden korumaktır. Kendisine rehber olan alimin sohbetini ganimet bilmektir. Hocasının huzurunda iken ve yanında yok iken edebe uymaktır. Bu yoldan maksad ve ele geçen şey; Allahü Teâlânın devamlı huzurunda olmaktır. Eshâb-ı kiram zamanında buna "İhsan" ismi verilmiştir. Ya'nî her an Allahü teâlanın gördüğünü bilmek ve Allahü Teâlâyı görüyormuş gibi ibâdet etmek haline İhsân denilmiştir. Bu yolda ilerleme esnasında; nefsin arzularını yok etmek, nurlara ve hallere gömülmek, fena ve beka makamlarına ulaşmak, üstün ahlak ile ahlaklanmak gibi on makam ele geçer."

ŞERİATA UYMAK

Yine buyurdu ki:
—"İslam dininin hükümlerini yapmak, ya'ni emirleri yapıp yasaklardan sakınmak, haramları, şüpheli şeyleri, hatta mübahların fazlasını terketmek, ruhsatlardan uzak durmak, mübahları zarûret miktarınca kullanmak, tamamen nûr ve safâdır. Aynı zamanda evliyalık derecelerine kavuşturan bir vâsıtadır. Velâyet derecelerine bunlarla ulaşılır. Uzak kalanların hepsi, bunlara dikkat etmediklerinden uzak kalırlar ve kendi arzularına uyarlar. Yoksa Cenab-ı Hakk'ın feyzi her an gelmektedir."

İŞİ İYİ YAPMAK LAZIM
Hace Alâüddin Gucdüvani de şöyle anlatmıştır: "Ben Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin son hastalıklarında, vefatından önce huzurunda idim. Ölüm halinde iken huzuruna girmiştim. Beni görünce;
—"Ala! Sofrayı getir yemek ye!" buyurdu. Bana hep "Ala" diye hitab ederlerdi. Ben emrine uymak için sofrayı getirip, birkaç lokma yedim. Hocam o halde hasta iken benim yemek yiyecek takatim yoktu. Sofrayı kaldırdım. Mübarek gözlerini açıp, sofrayı kaldırmış olduğumu gördü. Tekrar;
—"Alâ! Sofrayı getir yemek ye!" buyurdu. Sofrayı getirip, birkaç lokma daha yiyip kaldırdım. Yine sofranın kalkmış olduğunu görünce;
—"Sofrayı getir yemek ye! Yemeği iyi yiyip, işi de iyi yapmak lazımdır" buyurdu. Dört defa böyle oldu."



HAYATININ DİĞER SAFHALARI
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri üç kere hacca gitti.
Sonunda Merv'e geldi ve oraya yerleşti. Burada bir süre kaldıktan sonra Buhâra'ya gitti. Buhâra'da Kasr-ı Ârifân'da kaldı. Daha önce bu yerin adı Kasr-ı Hinduvan'dı.
Hemen her yana, Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri'nin ünü yayıldı. Ülkenin hemen her yerinden, ona, "Merhaba" demek için kafile kafile insanlar gelip gitmeye başladılar. Onun himmeti ile kâinat nurlanıp ay-dınlandı. Kalblerin karanlığı, ondan gelen ilim bereketi ile gizli ilimlerle aydınlandı, açıldı. Şerli nefisler, onun himmeti ile sürur doldu, sevinç doldu.
Hemen her hali ile gizli ilimler dağıtmaya, Allah vergisi sırları açık-lamaya, Cenâb-ı Hakk'ın tekliğine dair maarif duyguları vermeye, Muhammedî feyizleri aktarmaya devam etti.

YÜKSEK İZAHLARI...
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin üstünlü-ğünü anlatan çok belgeler, deliller vardır.
Bir kudsî hadis-i şerifte şöyle geldi:
— "Nefsin, senin bineğindir; ona şefkatli davran."
Bu kudsî hadis-i şerifi, Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri şöyle açıkladı:
— Burada anlatılan "Nefis.." ile mutmainne nefis murad edilmekte-dir. O nefis, Yusüf suresinin 53. âyetinde buyrulan:
"Ancak Rabbımın merhamet ettiği nefis müstesna.." emri ile şeref-lenmiştir.
Velî kullardan bazısına öyle bir hal gelir ki; ilâhî emirlere karşı baş eğme durumuna kavuşurlar. Bu hallerinde onlar, verilen emre karşı ke-sinlikle aykırı hareket etmezler.


EZÂ'NIN MANASI
Resulüllah (s.a.v) efendimiz bir hadîs-i şerifinde şöyle buyurdu:
— "Eziyet veren şeyi yoldan at."
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri bu hadis-i şerifi şöyle yorumladı:
— "Eza.." kelimesinden murad olunan mânâ nefistir. "Yol.." kelime-sinden murad ise, Hak yoludur. Nitekim, Bayezid-i Bestamî'ye de şöyle buyurulmuştur:
— "Nefsini at da gel."

DÖRT AYRI İFADE
Hazret-i Ebu Bekir Sıddık (r.a) şöyle buyurmuştur:
— Gördüğüm her şeyden önce Allah'ı gördüm.
Hazret-i Ömer (r.a) de şöyle buyurmuştur:
— Gördüğüm her şeyin sonunda Allah'ı gördüm.
Hazret-i Osman (r.a) da şöyle buyurmuştur:
— Gördüğüm her şeyle beraber Allah'ı gördüm.
Hazret-i Ali (r.a) de şöyle buyurmuştur:
— Gördüğüm her şeyde Allah'ı gördüm.
Dört Hulefa-i Raşidin'in bu sözleri görüldüğü gibi değişiktir. Bu deği-şiklik durumu Şâh Nakşibend Efendimize sorulduğu zaman şöyle dedi:
— Bu değişik görüşler, esasta aynıdır. Ayrılık sadece sözdedir. Değişik anlatmaları, içinde bulundukları hallerden gelir.

SEVENLERİ BEKLEYEN HAL
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri şöyle bu-yurdu:
— Cenabı Hakk'ı isteyen, belâ istemiş olur.
Bu mana, bir kudsî hadis-i şerifte şöyle anlatıldı:
— "Beni seveni belaya çarptırırım."
Aynı mana, bir başka hadis-i şerifte de anlatılmıştır; şöyle ki:
Adamın biri, Resulüllah (s.a.v) Efendimiz Hazreti Muhammed Mustafa'ya geldi, şöyle dedi;
— Ey Allahın Resülü, seni seviyorum. Şu cevabı aldı:
— "Öyle ise, yoksulluğa hazırlan."
Bir başkası geldi; o da şöyle dedi:
— Ya Resûlellah, ben Allah'ı seviyorum. Buna da şöyle buyurdu:
— "Öyle ise belaya hazırlan."

MÜMİNİN FİRASETİ
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerine şöyle so-ruldu:
— Allah'ın velî kulları gönüllerden geçenlere, gizli amellere, gizli hallere nasıl vakıf olurlar?. Şöyle dedi:
— Allâhü Teâlâ'nın, onlara ikram eylediği firâset nuru ile.. Nitekim, Resûlüllah (s.a.v.) Efendimiz bir hadis-i şerifinde şöyle buyurdu:
— "Mümin kulun firâsetinden sakının; zîrâ o, Allah'ın nuru ile bakar."

KERÂMET
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri'nden bir gün, keramet göstermesini istediler; şöyle buyurdu:
— Bunca günahla yeryüzünde gezebiliyoruz; bundan daha iyi ke-ramet mi olur?.

SOFİLERİN BAZI SÖZLERİ
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri bir gün, bazı tasavvuf ehli zatların:
— Sofî yaratılmış değildir, cümlesinin manası soruldu, şöyle dedi:
— Hakikatte sofînin bazı halleri vardır ki, o hali taşıdığı vakit kendisi yoktur. Bu söz de, o hale, o vakte göredir; her zaman için geçerli olmaz; Halbuki sofî de, diğer mahlukat gibi yaratılmıştır.

İSMİN SAHİBİ
Cüneyd-i Bağdadî, bir cümlesinde şöyle demiştir; Allah ondan razı olsun:
— Okuyucuları bırak, sofîlere git.
Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerine soruldu:
— Okuyucu kimdir; sofî kimdir?.
— Şöyle açıkladı:
— Okuyucu, bir isme tutunur kalır; onunla meşgul olur. Sofî ise, ismin sahibi Allah ile olur.

FAKİR VE FAKR HÂLİ
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri'ne sordular:
— Fakir odur ki, Allah'a muhtaç olmaz, cümlesindeki mânâ soruldu şöyle dedi:
— Bundan murad olan mânâ şudur: Cenâb-ı Hakk'tan bir dilekte bu-lunmasına gerek kalmaz. Nitekim, aynı mana, İbrahim Aleyhisselamın şu cümlesinde dahi geçer:
— Rabbımın halimi bilmesi, istememe yer bırakmaz.
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerine soruldu:
— Fakir hali tamam olunca, Allah zuhura gelir, cümlesinin ifade ettiği asıl mânâ nedir?. Şöyle anlattı:
— Burada ifade edilen mânâ maddi varlığın yokluğa gömülmesidir, kuldaki geçici sıfatların silinmesidir.
Daha sonra şu beyitleri okudu:
Kim olur ki, sen olmasan Allah'tan başka;
Kim kalır ki, sen kalmazsan Allahtan başka..


ŞÂH NAKŞİBEND (k.s.)
HAZRETLERİNİN BAZI SÖZLERİ:
Buyurdular ki:
—Şeyhten gelen güzel haller, mürid için keramet sayılmalıdır.

Buyurdular ki:
—Benim cenazemde şu beyti okuyunuz:
Varlıkla değil, yoklukla geldik zâtına;
Her zaman güzellikler yaraşır şânına:

MECAZ
Denilmiştir ki:
— Mecaz, hakikatın köprüsüdür. Burada anlatılan mecaz tabirini, madde olarak almak lazımdır.
Bu cümlenin yorumunu, Şâh Nakşibend Hazretleri şöyle yaptı:
— Zahirde, batında, iş olarak, söz olarak yapılan ibadetlerin tamamını madde alanında görmek, mecaz bilmek gerekir. Bir hak yolcusu sâlik, bunları aşıp ötelere geçmedikçe, gerçeğe ulaşamaz.

ZİYARET
—Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri Ebu Said Ebu Hayr'ın şöyle dediğini anlattı:
— Kalb huzuru ile yapılan aralıklı ziyaret, huzursuz olarak devamlı yapılan ziyaretten hayırlıdır.

ANLAŞILAMAYANLAR
— Müride düşen, şeyhinden anlayamadığı bir şey görürse, ne kadar dayanabilirse o kadar dayanmak; onun hakkında kötü düşünceye ka-pılmamaktır.
Bu yola ilk giren biri, anlayamadığı durumu şeyhinden sorabilir; orta halli ise soramaz.

MAHVİYYET
— Çocuğun biri mektepten çıkmıştı. Mushaf- ı Şerif'i de yanındaydı. Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri İle karşılaştı, se-lâm verdi. Şah Efendimiz de onun selâmına karşılık verdi. Daha sonra, o çocuğun Mushaf- ı Şerif'ini açtı. 18. sure olan Kehf suresinin 18. aye-tindeki şu kısım çıktı:
— "Köpekleri de, ön ayaklarını giriş kısmına uzatmıştır."
Bu kısmı okuduktan sonra şöyle dedi:
— Ben de onun gibi olmak isterdim.

DERVİŞLER

Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri buyurdular:
"Derviş fakirler, peşin çalışırlar; işlerini yarına bırakmazlar. Bunun içindir ki:
— Sofî zat, günün adamıdır, demişler.

NİYET

Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri buyurdular:
— Niyeti düzeltmek, sonuca ulaşmak için önemlidir. Şunu bilmek lazımdır ki, niyet gayb âleminden gelir; bu çalışıp kazanma yurdundan değil..
Bu sebeple İslâm büyüklerinden İbn-i Sîrîn, Hasan-ı Basrî'nin cenaze namazını kılmadı. Sebebini sordukları zaman da şöyle dedi:
— Niyetim yoktu.
Şeyh Sehl-i Tüsterî'ye de sordular:
— Niyetin nedir? deyince şöyle anlattı:
— Niyet nurdur. Daha sonra da şöyle açıkladı:
— Niyet harflerinden NUN harfi, Allah'ın nurudur; YA harfi Allah'ın elidir, HA harfi Allah'ın hidayetidir.
Ve..niyet, ruhtan gelen bir esintidir.

DERVİŞ
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri müridlerine bir gün şöyle sordu:
— Fakir derviş nedir, kimdir, nasıldır?. Müridleri arasında cevap ve-ren olmayınca şöyle dedi:
— Onun içinde savaş vardır; dışında ise sulh..

NÂFİLE İBÂDETLER
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri buyurdular:
— Hak yolcusu sâlik, zaman zaman nafile ibadetleri bırakabilir. Bunun sebebi de, tabiî durumunun ona alışmasıdır. Unutturulur ki, Nafile ibadetleri alışkanlık haline getirip onlarla yetinmesin. zîrâ Hak yolcusu sâlik, can yoldaşını Hak bilecek; amelleri değil.. Bunun içindir ki, Resûlüllah (s.a.v.) Efendimiz Hazret-i Muhammed Mustafa şöyle buyur-muştur:
— "Gözümün nuru namazdır."
Şöyle buyurmadı:
— Gözümün nuru namazladır.

YAŞANMAYAN ANLATILIRSA
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri buyurdular:
— Bir mürid, kendisinde bulunmayan bir hali anlatırsa; Allâhü Teâlâ, o hâle ermeyi o müride haram eder.

DELİNİN ŞİİRİ
Delinin biri, Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin huzurunda şu beyti okudu:
Hoşlanır hemen herkes hoş şeylerden ancak;
Büyük oynayan başka şeylerden hoşlanacak..
Bunun üzerine Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri buyurdular:
— Biz bu yolda, bu türde sözlerin sahiplerinden yararlandık.
Daha sonra müridlerine bu beyti ezberlemelerini emretti.
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri buyurdular:
— Bir kimse sadece kendisini düşünürse, kendisini düşünmemiş olur. Ama başkasını düşünen kendisini düşünmüş olur.
Yine buyurdular ki:
Allâhü Teâlâ, beni dünyayı batırmak için yarattı; halbuki insanlar benden dünyanın yapılmasını istiyorlar.

VELİLERİN HALLERİ

Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri buyurdular:
— Allah'ın sevgili kulları velîler, halkın yükünü alırlar; ta ki, insanlar onlardan edeb öğreneler. Bu arada, velî kulların delâleti ile Allâhü Teâlâ'ya yakınlık bulalar.
Velî kullarından her birinin kalbine Allâhü Teâlâ'nın rahmet nazarı vardır; ister o velî kul bilsin, ister bilmesin. Her kim bir velî kul ile karşıla-şırsa, o ilâhî nazarın uğurunu bereketini bulur.

AYNA
— Her şeyin aynası iki yüzlüdür; bizim aynamız ise altı yüzlüdür.
Kırk yıldan beri, aynama bakmaktayım; düşünmekteyim. Onun üze-rinde de çalışmaktayım. Varlık aynam, hiç bozulmadı.
— Bir kimse Allah'ı bilirse, hiç bir şey ona korku vermez.

EDEBİN HAKİKATİ
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri buyurdular:
— Edebin hakikatı, edebi bırakmaktır; yani, samimi olmak, ihlâs sa-hibi olmaktır. Edebe gösteriş karışabilir.
— Ebdal makamına ulaşmak istiyorsan, hallerini değiştirmelisin.

VARLIK
— İbadette varlık aranır, ubudiyette varlık harcanır. Varlık baki kal-dıkça amelden iyi netice alınmaz.

ÂRİFLER
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri buyurdular:
— Ârif zatları maruflarına ulaştıran, başkalarından ayrılıp onu bul-dukları yol, üç şey üzerine kurulmuştur; şöyleki:
1) Murakabe..
Bununla devamlı Cenâb-ı Hakkı'ın varlığı gözetilir; yaratılmışlar ise unutulur gider.
2) Müşahede..
Müşahede ile de, gayb âleminden gelen, kalbe giren ilâhi ihsanlar görülür.
Zamanının bir kalıcı durumu olmayınca, o gelen ihsanları bizim gör-memiz mümkün değildir. Her şey değiştiğine göre, o ihsanlar da bizce kalıcı sıfatlar olamazlar. Bizim bildiğimiz ancak açılış, kapanış halleridir. Kapanış durumunda celâl sıfatını, açılış durumundaysa cemal sıfatını kavrarız.
3) Muhasebe..
Muhasebe ise, üzerimizden geçen hemen her saatte ve her anda nefsimizi hesaba çekmemizdir. Bakmalıyız: Acaba ânımız, saatimiz nasıl geçti: Huzurla mı, yoksa dağınık ve perişan mı?. Eksik yanlarımızı anlar anlamaz, hemen işe koyulmamız gerekir.


KÖTÜ DÜŞÜNCELER
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri buyurdular:
— Gönülden geçen yaramaz şeyleri atmakta sâlikler değişiktir.Bazıları kötü hatıraları daha gelmeden görür, onları kendisine ulaşmadan savuşturur.Bazıları da, o hatıralar gönlüne girdikten sonra kovar. Ama, gönlünde yer tutup oraya yerleşmeden önce..Bazıları da, o hatıralar geldikten, gönlünde yer ettikten sonra onu atmaya gayret eder. Böyle bir gayretin tam bir faydası olmaz. Meğer ki, sâlik o hatıraların geliş kaynağını bilmiş, bulmuş olsun, nereden ve ne sebeple geldiğini kavrasın.. Böyle bir bilgi de faydadan hali değildir.
Hallerin değişme şeklini, bir halden bir hale geçme durumunu bilmek, gayet zordur.

VUKUF-I ZAMÂNÎ
Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri, bu yolda önemli bir mânâ ifade eden, "Vukuf-u zamanî" Cümlesi üzerinde şöyle bir açıklama yaptı:
— Vukuf-u zamanî, cümlesi ile anlatılan manaya dikkat etmek, her sâlikin görevidir. Buna göre, her haline dikkat etmesi gerekir. Gelip geçen her zaman için ne yapması gerekiyorsa onu yapmalıdır. Şükür gerekse şükür etmeli, özür dilemek gerekli ise özür dilemelidir.
Hâsılı: İçinde bulunduğu zamanda ve durumda ne yapmak lazım ise onu yapmalıdır.

ZİKİR TELKİNİ

Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri buyurdular:
— Zikir telkini, kâmil ve mükemmil bir zattan gelmeli ki, tesiri olsun ve iyi sonuçlar elde edilsin.. zîrâ ok, sultanın ok kabından atılırsa, koru-ması daha da güçlü olur.


ZİKİR
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri buyurdular:
— Hâce-i Azizan Şeyh Ali Ramitenî'nin zikir işinde tuttuğu iki yolu vardı: Biri açık zikir, biri gizli zikirdi. Ben gizli zikir tarafını tercih ettim. zîrâ gizli zikir daha güçlü, daha uygundur.

VUKÛF-U ADEDÎ
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri "Vukuf-u adedî"cümlesi üzerine de bir açıklama yaptı:
— Ledünnî ilim mertebelerinin ilki buradan başlar. Hak ehli zatları tam sevmeye kimsenin gücü yetmez; meğerki onları sevecek kimse, nef-sanî sıfatlarından sıyrılıp çıkmış olsun.

VELİLER

Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri buyurdular:
—Velîler, işini bilen avcılara benzerler. Vahşî hayvanlar onların tu-zaklarına düşer. Sonra onlar, dikkatle, dirayetle işlerler; ehlîleşmiş olarak salarlar.

EDEPLER
Bu yolumuz için üç edep vardır:
1) Allah'a karşı edep..
Bu edebinde Allah yolcusu mürid içten, dıştan kulluğunu tam yap-maya çalışacaktır. Emirleri tutacak, yasaklardan kaçacaktır. Cenâb-ı Hakk'ın zatından başka hiç bir şeyi gönlüne almayacaktır.
2) Resulüllah'a karşı edep:
Onun şanında olacak edep, Al-i İmran suresinin 31. ayetinde buyu-rulan:
— "Deki: Eğer Allah'ı seviyorsanız, bana uyun; ki, Allah da sizi sev-sin."
Emir icabı, ona tabi olma makamına girip kaybolmak, her hal ve za-manda ona uymayı vazife bilmek..
Bu arada, şunu kesin olarak bilmek gerekir ki: Resûlüllah (s.a.v.) Efendimiz Hazret-i Muhammed Mustafa, Cenâb-ı Hakk ile kulları ara-sında bir vasıtadır; Bu sebeple, onsuz hiç bir yere varılamaz. Hemen her şey, onun emri altındadır.
3) Şeyhlere karşı edep..
Bu edep de, Hakk'ı arayan müridlere düşer. Şeyhlere karşı edepli olmak gerekir. zîrâ onlar Resulüllah'a uyma için bir sebeptir. Bunlar, kendi hallerine göre, Cenâb-ı Hakk'a davetçidirler.
Durum böyle olunca, her müride düşen, onların yanında olmasa da hallerine biat etmek, onlara uymak, himmet eteklerine yapışmaktır.

MÜRŞİD
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri buyurdular:
— Mürşid makamında oturan bir zata düşen; şu üç zamanda, kendi-sine teslim olan bir müridin halini bilmektir.
1) Geçmişte durumu nedir?.
2) Gelecekte ne olacaktır?.
3) Şimdi içinde bulunduğu hali nedir?.
Mürşid olan bir zat, bunları bilecek ki: sâliki ona göre terbiye etsin.
Mürid olmak isteyene de düşer ki: Allah'ın sevgili kullarından biri ile buluştuğu zaman, önce ne halde olduğunu bir güzel anlaya.. Sohbet edip çıktıktan sonra da, önceki hali ile, şimdiki halini bir güzel tarta.. Eğer önceki haline göre, eksiği tamamlanmış, eski durumundan artıya geçmiş ise:
— Tam buldun; bırakma..
Emri icabı, o değerli zata uymayı, Allâhü Teâlâ'nın emri bir farz-ı ayn gibi bile..

MÜJDE
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri buyurdular:
— Uzaktan, yakından her kim bizi sever, bize bağlanır, bize meyil ederse, kesinlikle onu, her gününde, her gecesinde gözetiriz. Daimî bir yardımla ona şefkat, terbiye gözü kaynağından yardım ederiz. Ancak bir şartımız var: Kendisini kötülüğe karşı koruyacak, yardım yollarını kapamayacak; bu yolları maddî şeylere karşı aşırı alaka kir ve paslarından temizleyecek..

ZİKRİN FAZİLETİ
Bir hadis-i kudside şöyle buyuruldu:
— "Ben, beni zikredenin can yoldaşıyım."
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri bunun üze-rine şöyle dedi:
— Burada, mânâ ehli zatların haline işaret edilmektedir; onların Cenâb-ı Hakk ile oldukları hiç unutulmamalıdır.

ÜMMET
Resûlüllah (s.a.v.) Efendimiz Hazret-i Muhammed Mustafa, iki hadis-i şerifinde şöyle buyurmuştur;
— "Ümmetim, dalâlet üzerine birleşmez."
— "Ümmetimin Cehennem ateşinden alacağı nasip, İbrahim aley-hisselâmın Nemrud'un ateşinden aldığı nasip kadardır."
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri bu hadis-i şeriflerde geçen "Ümmet.." tabirini şöyle yorumladı:
— Bu, Kur'an'a, sünnete uyan ümmettir; zîrâ, ümmet esasta üç gu-ruba ayrılır; şöyleki:
1) Davet ümmeti. Bu guruba kafirler girer.
2) İcabet ümmeti. Bu guruba amelsiz, ibadetsiz kimseler girer.
3) Mütabaat ümmeti.
Bu guruba, Kur'an emirlerini tutanlar, sünnete göre hareket edenler, helâli helâl, haramı haram bilenler girer ki; asıl ümmet bunlardır.

NAMAZ
Resûlüllah (s.a.v.) Efendimiz Hazret-i Muhammed Mustafa, bir hadis-i şerifinde şöyle buyurmuştur:
— "Namaz, müminin miracıdır."
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri bu hadis-i şerif üzerine şöyle buyurdular:
— Burada, hakikî namaz derecelerine işaret edilmektedir. Hakîki namaz ise şudur: İlk tekbiri aldığı zaman, namaz kılan kimse, hal olarak Cenâb-ı Hakk'ın en büyük olduğunu anlayacak, onun en büyük olduğu kulda, hal olacak.. Bu arada kalbine huzur, saygı dolacak. Sonunda, Cenâb-ı Hakk'ın zatında müstağrak mertebesine gelecek..İşte, mümine mi-rac olan namaz, bu namazdır.
Bu şekilde namaz kılmak, Resulüllah Efendimiz Hazret-i Muhammed Mustafa'nın bir sıfatıdır. (Sallallahü aleyhi ve sellem)
Şöyle anlatıldı:
—Namaz esnasında, Resûlüllah (s.a.v.) Efendimizin kalbinden öyle sesler çıkarmış ki: Bazı kimseler tarafından Medine-i Münevvere dışından dahi duyulurmuş. Bu ses, kaynayan bir tencerenin fokurdamasını andırırmış..

NAMAZDA HUZUR
Buhâra âlimlerinden biri, Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerine sordu:
— Bir kul, namazda nasıl huzur bulabilir?. Şu cevabı aldı:
— Dört hususa dikkat ederse, namazda tam huzuru bulması müm-kündür:
1)Daima helâl yemek..
2) Namazın dışında dahi Cenâb-ı Hakk'ı hiç unutmamak..
3) Abdest alırken, Cenâb-ı Hakk'ı unutmamak..
4) İlk tekbiri alırken kendisini Cenâb-ı Hakk'ın huzurunda bilmek..
Resûlüllah (s.a.v.) Efendimiz Hazret-i Muhammed Mustafa bir hadis-i şerifinde şöyle buyurdu:
— "İnsanların, senden görmek istemedikleri bir işi; insanların olma-dığı yerde de yapma."
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri bu hadisi şerifin açıklamasında şöyle buyurdu:
— Bundaki işaret odur ki, Hak yolcusu sâlik, boş sandığı yerleri de dolu bilecek. Açıkta, herkesin gözü önünde ne yapıyorsa kimsenin ol-madığını sandığı gizli yerde de onu yapacak.

GÜNAHIN ZARARI
Bazı rivayetlerde, büyüklerin sözlerinde şöyle anlatılmıştır:
— Allah bir kulu severse, ona günahın zararı dokunmaz.
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri bu cümleyi şöyle yorumladı:
— Sevilen bir kul, af dilemesini de bilir. Buna göre, günah işlediği zaman peşinden af dileyip tevbe eder ve ona günahın zararı dokunmaz. zîrâ, tevbe edip pişman olanı Allah bağışlar.

NAMAZ— ORUÇ
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri buyurdular:
—Namaz, oruç, nefisle mücahede etmek, Allâhü Teâlâ'ya ulaştıran yollardan sayılır. Ancak, bize göre, bu fânî varlıktan geçmek, sahibine ölmeden önce teslim etmek, yolların en yakını olsa gerek.. Eğer o varlıktan bir bakiye kalması icap ediyor ise ibadet için, nefisle, mücahede için harcanmalıdır. Esasına bakılırsa yakınlık, ancak tercihi bırakmak, yapılan işleri görmek sureti ile olur.

MASİVA İLE ALAKA
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin menkıbe-lerini derleyen Şeyh Salâh şöyle anlattı:
— Şah Nakşibend Hazretleri bir gün, şöyle buyurdular:
— Cenâb-ı Hakk'ın zatından başka şeylere karşı (mâsivâya karşı) ilgi duymak, sâlik için büyük bir perdedir.
Daha sonra şu beyti okudu:
En büyük perde masivayla alakadır;
Ondan kurtulmak vuslatın anahtarıdır..
Hakikat ehli zatlar da, Hakîki imanı şöyle tarif ettiler:
— Allâhü Teâlâ'nın zatından başka her ne varsa -ister zarar, ister yarar- hepsini attıktan sonra Cenâb-ı Hakk'a can ü gönülden bağlanmak..
Bir kimse, nefse aykırı hareket ederse; -isterse bu aykırı hareket, az bir şey olsun- onun, büyük bir iş olarak görülmesi gerekir. Böyle bir başarıyı ihsan eylediği için de, Allâhü Teâlâ'ya şükürler etmelidir.
Bir kimse diyecek olursa ki:
— Ben ebdal makamını istiyorum..
Ona şöyle demek gerekir:
— Öyle ise, uygunsuz hallerini değiştir.
Bu değişiklikten murad olan mânâ da nefse aykırı davranmaktır.

GERÇEK MÜRŞİD
— Biz, ilk zamanlar kendimizi aranan, başkalarını da arayan sanırdık. Yanılmışız; şimdi o görüşümüzden dönüyoruz. Gerçek mürşid, Allâhü Teâlâ'dır. O, kimin içinde, bu yola karşı bir istek bulursa bize yolluyor. Bize gelince de, nasibi neyse, bizim yolumuzdan ona kavuşuyor.

HAKK'LA MEŞGULİYET
Şöyle anlatıldı:
— Müridlerinden biri, Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerine selâm verdi; ancak selâmına karşılık alamadı; bu sebeple de içi burkuldu.
Durumu kendisine anlattıkları zaman şöyle dedi:
— Benim namıma ondan özür dileyiniz. O anda bütün varlığımla kendimi Cenâb-ı Hakk'ın kelâmını dinlemeye vermiştim. Cenâb-ı Hakk'ın kelâmı, beni halkın selâmından aldı.

"ÇALIŞAN ALLAH'IN SEVGİLİSİDİR"
Resûlüllah (s.a.v.) Efendimiz Hazret-i Muhammed Mustafa bir hadis-i şerifinde şöyle buyurdu;
— "Çalışıp kazanan, Allah'ın sevgilisidir."
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri bu hadis-i şerifin yorumunu şöyle yaptı:
— Dünya malını biriktirme için çalışan değil, Allah'ın rızasını ka-zanmak için çalışıp kazanan, Allah'ın sevgilisidir;

TESLİMİYET
Buyurdular ki:
—Bir kimse, özünü Cenâb-ı Hakk'a teslim ettikten, işlerini ona bırak-tıktan sonra kalkar da bir başkasına dayanırsa, şirke düşmüş olur. Böyle bir davranış, belki avam halk için hoş görülür; ancak, havas (şeçme) zatlardan gelen böyle bir davranış bağışlanmaz.

TEVHİD— MA'RİFET
Buyurdular ki:
—Zaman zaman, tevhid sırrına ermek mümkündür; amma ma'rifet sırrına ermek çok zor iştir.

ŞİKÂYET
Buyurdular ki:
— Bir derviş, bir yerine batan dikenden şikâyet ederse, önce şunu öğrenmesi lazımdır: Bu işe, nereden, nasıl uğradı?.

BU YOLA GİRMEK İSTEYEN
Buyurdular ki:
—Bizim yolumuza girmek isteyen, önce arkadaşlarımızla sohbet et-meye başlayacak. Bu sohbetini bir müddet devam ettirmeli ki, bizim sohbetimiz için bir kabiliyet elde edebilsin.

NAKŞİBENDİYYE YOLU
Buyurdular ki:
—Yolumuz, ender bulunan yollardandır. Sağlam halkadır. Resûlüllah (s.a.v.) Efendimiz Hazret-i Muhammed Mustafa'nın sünnetlerine tutun-maktan başka bir şey değildir. Ashab-ı Kiramın takib ettiği yolu izlemek-ten başka bir gaye yoktur.

FAZİLET
Buyurdular ki:
— Beni bu yola fazilet kapısından aldılar. Önce de, sonra da bu yolda ben, faziletten başka bir şey görmedim.

SÜNNETE UYMAK
Buyurdular ki:
—Bu yola girip güzel amel işlemek, gönül açıklığı verir. Sünnet-i Seniyye yolunda gitmek ise, amellerin en büyüğüdür.
Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri'nin üsteki cümlesi, bir bakıma şu cümlesinin açıklamasıdır:
— Bizim yolumuzdan ayrılan, dinî yönden büyük tehlike içindedir.

BU YOLA NASIL GİRİLİR
Buyurdular ki:
— Kul, sizin yolunuza nasıl girebilir; nereden girebilir?.
Şöyle buyurdular:
— Rusulüllah (s.a.v) Hazret-i Muhammed Mustafa'nın sünnetlerini iz-lemek yolundan .

TEVEKKÜL
Buyurdular ki:
—Tevekkül eden kimseye düşer ki, kendisini, tevekkül eden biri gibi göstermeğe; çalışıp kazanması ile bu halini gizleye..

KUSURSUZ DOST
Buyurdular ki:
—Ayıplı kimselere bakacak olursak, arkadaşsız kalırız. Hiç kimse yoktur ki; beşeriyet sıfatından tam arınmış olsun. Beşer elbette şaşar.
—Biz, bu yolda düşük hallere dayandık kaldık. Allâhü Teâlâ bize, sırf kerem olarak ihsanlar eyledi, üstün kıldı. Aslında izzet, üstünlük, Allah'ındır, Allah'ın Resûlü'nündür.

İFTİRA
Şah Nakşibend Hazretleri duydu ki; arkadaşlarından biri kendisi için "Kibirli" diyor. Bunu duyunca şöyle buyurdu:
— Bizdeki büyüklük, Cenâb-ı Hakk'ın büyüklüğündendir.
Bu sözdeki derinliği anlayan anladı...

BAZI HALLERİ
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri'nin zühd hali katıksızdı; gani gönüllüydü.
Bütün işlerinde, şüpheli şeylerden kaçınırdı; bilhassa yemesinde, iç-mesinde çok hassas davranırdı. Arpa ve fiğ ekmeğinden başka bir şey yemezdi. Bunların ekimini de kendisi yapardı. Ektiği arpanın, fiğin to-humunu, ekimini, sulamasını araştırır; helâl yoldan gelmelerine dikkat ederdi.
Nice ilim sahipleri, sırf onun helâl ekmeğinden yemeyi uğur saydık-ları için ziyaretine gelir yerlerdi.
Dünyalıktan yana çok az şeye sahipti.
Evine kış günleri eski bir örtü, yaz günleri de hasır sererdi.
Fakirleri ve fakirlik halini severdi. Müridilerini de bu işlere teşvik ederdi.
Bilhassa kendine bağlıları helâl yoldan kazanıp yemeye teşvik ederdi. Buna delil olarak da, Resûlüllah (s.a.v.) Efendimiz Hazret-i Muhammed Mustafa'nın şu hadis-i şerifini okurdu:
— "İbadet on bölümdür; bunların dokuzu helâl kazançtır. Kalan biri de diğer ibadetlerdir."
Çarşamba günleri müridlerinin dükkanlarına gider kasalarının başına oturur, paraları eline alıp havaya atar, paralardan bir kısmı siyah kuş şekline girer uçar gider diğerleri de kasaya geri dönerdi. Böylece müridlerini haram paradan korumuş olurdu.
Bu arada şöyle derdi:
— Her ne elde ettiysem, helal lokma yemekten elde ettim.

HELAL YEMEK
Fakir dervişlerin yemeklerini kendi eli ile yapardı; onların sofralarını bizzat kendisi hazırlardı.
Onlar gelip de sofraya oturdukları zaman, huzurlarını korumalarını tavsiye ederdi; bu huzur işinin üzerinde çok dururdu.
Sofraya oturanlardan biri, gaflet halinde bir lokma alacak olsa, keşif yolu ile onu uyarır, gafletle bir şey yememesini tenbih ederdi. Bunun için şöyle derdi:
— Yararlı işlerin meydana gelmesi, ancak helâl yemekten gelir. Helâl yemekten gelmesi de, onu huzurla yemeğe bağlıdır. Kula huzur gelmesi, cümle zamanında ayık olması, bilhassa namazda huzurlu bulunması, yediği helâl yemeği, huzurla yemesine bağlıdır.

ÖFKE İLE PİŞİRİLEN YEMEK
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri bir gün Gazyut'a gitmişti. Müridlerinden biri, orada kendisine yemek getirdi. O yemeğe baktı, şöyle dedi:
— Bunu yapan kimse, hamurunu yuğurmasından, pişirip bu hale ge-tirinceye kadar hep öfkeli idi; böyle bir yemeği yemek bize yakışmaz. Bu gibi hallerle yapılan yemekte hayır yoktur; bereket yoktur. O yemeğe şeytan yol bulup girmiş, ondan nasıl iyi netice alınabilir!.

MELİK HÜSEYİNİN ZİYAFETİ
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri Herat'a gelmişti.
Melik Hüseyin orada bir ziyafet vermişti. Bu ziyafete ülkesinin ileri gelenlerini, büyük meşayihini, âlimlerini de davet etmişti. Kendisi de bizzat sofranın başında durdu ve şöyle dedi:
— Buyurun, yiyin. Bu yemek helâldir. Babamdan kalan mirasla hazır-ladım. Kıyamet günü bunun cevabını vermeğe kefilim.
Bunun üzerine hepsi yemeğe başladılar. Ancak Şah Nakşibend Hazretleri yemedi. Şeyh'ul-islam Kutbüddin de oradaydı. Kendisi za-manın ileri gelen âlimi sayılıyordu. Şah Nakşibend Hazretlerinin yemek yemediğini görünce sordu:
— Neden yemiyorsunuz?.
Şah Efendimiz şu cevabı verdi:
— Benim bir hâkimim var. Bu davayı ona arz ettim. Bana şöyle dedi:
— Bu işte, senin için iki yön var. Şöyle ki: Bu yemekten yemezsen, sana soracakları zaman, vereceğin cevap şu olur:
— Sultanın sofrasında bulundum ama, ondan bir şey yemedim. Bu kadarla, kurtulursun. Eğer ondan yiyecek olursan, sana :
— Niçin yedin?.diye sordukları zaman nasıl cevap vereceksin?.
Şeyh'ul-islam bu sözden çok etkilendi; şaşırdı kaldı. Hemen yemekten elini çekti. Sultan'dan kendisini hoş görmesini istedi. Bu defa Sultan ne yapacağını şaşırdı ve şöyle dedi:
— Peki bu kadar yemeği ne yapacağız?.
Şeyhü'l-İslam şöyle dedi:
— Hazret-i Bahaeddin Nakşibend'e soralım; ne derse öyle edelim.
Sordular. Şöyle dedi:
— Eğer bu yemek şüpheli ise, dervişlere verilmesi olmaz. Şayet helâl ise, şüphesiz Herat'ta çok fakir var. Onların bir lokmaya dahi ihtiyaçları var. Onlara verilmesi en uygundur.
Orada bulunanlar, bu cevaba hayran kaldılar.

SULTANIN ZİYARETİ
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri Serahs'te bulunuyordu. Melik Hüseyin ona bir elçi yolladı. Bir de mektup yazmıştı. O mektupta şöyle diyordu:
— Dervişleri görmeye müştakız; emriniz nedir?.
Bu cümlesi ile şöyle demek istiyordu:
— Biz mi oraya gelelim, siz mi buraya gelirsiniz?.
Şah Nakşibend Hazretlerinin âdetinde, sultanların yanına gitmek yoktu. Ancak baktı ki: Sultan'ın Serahs'e kadar gelmesinde büyük bir zahmet olacak. Kendisi için iyi olsa da, insanlar çok zahmet çekecekler. Bunun üzerine kendisi Herat'a doğru yola çıktı.
Herat'a gidince, Şeyh Abdüllah Ensarî'nin zaviyesinde konaklamaya karar verdi. Orada gördü ki, Sultan, saray erkânı, hizmetçiler, ileri gelenler, âlimler toplanmışlar, kendisini karşılamaya çıkmışlar.
Şah Nakşibend Hazretlerini çok güzel karşıladılar. Sultan onu aldı, kendi sarayına götürdü.
Az dinlenmeden sonra, büyük bir sofra hazırlandı. O sofrada en güzel, en kıymetli yiyecekler vardı.
Orada bulunanlar yemeğe başladılar; fakat Şah Hazretleri elini sür-medi. O sofrada bulunan âlimler şöyle dediler:
— Bu yemekte av eti vardır; av eti ise helâldir. Onda şüphe yoktur; yiyebilirsiniz.
Şöyle dedi:
— Ben, sultanların yemeklerini yemem. Bana inanan bir cemaat var. Bu yemeğin sahibi de o sultanlardan biri.. Şayet bu yemekten yersem, nasıl bir yemekten yediğimi kimse kestirmez. Oradakiler şöyle dediler:
—Sizde, atadan kalma fakr hali var.
Şah Nakşibend Hazretleri şu cevabı verdi:
— Hayır, öyle değil!. Bana ilâhî bir cezbe erişti ki, insanların ve cin-lerin tüm işlerine bedeldir. Onunla bu saadete erdim. Bu sırada Sultan ona bir başka soru sordu:
— Sizin yolunuzda, açık zikir, halvet hali, sema varmı?.
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri bu soruya da şöyle cevap verdi:
— Öyle değil. Sultan tekrar sordu:
— Öyle ise sorunuz nasıldır?. Şu cevabı aldı:
— Bizim yolumuz, HÂCE Abdülhalik Gucdüvanî'nin dediği gibidir ki o, "Celvette halvettir"
— Bunun manası nedir?, diye sordukları zaman da şöyle dedi:
— Kulun dışta halk ile, içte ise Cenâb-ı Hakk ile alış verişte olması gerekir.
Daha sonra da şöyle bir beyt okudu:

Uyanık ol, olma sakın gaafil,
Halka karış, yabancı gibi eğil..

Sultan tekrar sordu:
— Böyle bir şey mümkün müdür?. Şu cevabı aldı:
— Elbette mümkündür. Allâhü Teâlâ Kur'an'da Nur suresindeki (4/37) âyetinde şöyle buyuruyor:
— "Onlar, öyle erlerdir ki, kendilerini ne ticaret, ne de alış veriş Allah'ı anmaktan alıkoyar." Sultan tekrar sordu:
— Bazı büyükler şöyle derler:
— Velâyet, nübüvvetten daha faziletlidir. Bu faziletli velâyet, hangi velâyettir?.
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri bu soruya da şu cevabı verdi:
— Peygamberin velâyeti, nübüvvetinden daha faziletlidir.
Bundan sonra, Sultan'a veda edip Şeyh Abdüllah Ensarî'nin zaviye-sine döndü.
Orada az durduktan sonra Sultan ona, has adamları ile kaplar içinde çeşitli hediyeler yolladı. Getirenler dediler ki:
— Sultan, bunların kabul edilmesini sizden diliyor.
Onları kabul etmedi. Getirenlere şöyle dedi:
— Allâhü Teâlâ, bana inâyet ettiğinden beri, bu halimle elimin tersini yere baktırmaya hiç kimsenin gücü yetmedi. Durumu sultan'a anlatın. Bu gibi hediyeler göndermeyi içinden geçirmesin.
Gece olunca, Sultan'ın hanımı kölesi ile Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerine hediyeler gönderdi. Bu hediyeler arasında gömlek vardı ve mendil vardı.
Getirenler şöyle dediler:
— Hanımefendimiz bunu kendi eli ile dikti. Sizin niyetinize yaptı. Kabul etmenizi istedi.
Onları da kabul etmedi.
Kabul etmesini istirham ettiler, ısrar ettiler. Fakat hiç bir şeyi kabul etmedi. Bu halinde giydiği suftu, amame idi, guştu. Hiç biri de yeni sa-yılmazdı.
İşte bu haliyle o hem Sultan'ın, hem de Herat halkının sevgisini ka-zandı; onların gönlünde taht kurdu.

MÜSAFİRE İKRAM
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri çoğunlukla oruç tutardı. Ancak, kendisine bir müsafir geldiği zaman; yanında ona ikram edecek bir şey varsa, onunla oturur yerdi. Gizlice müridine de şöyle derdi:
— Ashab-ı kiram, bir yerde buluştukları zaman, bir şey tatmadan oradan ayrılmazlardı. (Radıyallahü anhüm)
Ebul Hasen Harkanî, Usul-ü tarikat Vusul- ü Hakikat kitabında buyurdular:
— Masıyet sayılmayan işlerde din kardeşlerine uyar davranmak fazi-letlidir. Sevab itibarı ile de, nafile oruçtan az sevab işlenmiş olmaz. Kaldı ki: Nafile oruçta esas olan gizli kalmasıdır.

ORUÇLU GENÇ
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerine pişmiş bir balık hediyesi geldi. Dervişler de yanında bulunuyorlardı. Aralarında bir âbid, zâhid genç vardı. O gün oruçluydu. Şah Nakşibend Hazretleri o gence şöyle dedi:
— Arkadaşlarına uy, orucunu aç.
O genç, böyle bir emri kabul etmedi; orucunu açmadı. Şah efendimiz ona şöyle dedi:
— Sen bugün orucunu aç, arkadaşlarınla ye. Ben sana, ramazan ayında tutulan bir günlük oruç sevabı bağışlayacağım.
O genç, yine bu emri kabul etmedi; orucunu açmadı. Bu sefer de, Şah Hazretleri şöyle dedi:
— Sen şimdi bu orucu aç, gelen şu balığı kardeşlerinle birlikte ye. Ben sana ramazan günlerinde tutulan oruçlar kadar oruç sevabı bağışlıyayım.
O genç bunu da kabul etmedi, orucunu bozmayacağını söyledi. Bunun üzerine, Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri şöyle dedi:
— Senin gibi biri ile Sultan'ül-Arifin Bayezid-i Bestamî de karşılaştı; Allah ondan razı olsun.
Sonra şu emri verdi:
— Bunu bırakınız; zîrâ bu, Hak'tan da, hakikattan da uzaktır.
Zira o gibi kimseler, Allah'ın veli kullarının emirlerini küçümsemişler-dir. Bundan sonra Allâhü Teâlâ onu, belâdan belâya çarptırdı. Dünyada uğramadığı felâket kalmadı. İçinde bulunduğu ibâdet saadetinden de oldu. Zühdü de eridi; iyi hali de..

BAYEZİD-İ BESTAMÎ VAKASI
Ebu Türab Nahşibî Hazretleri, Bayezid-i Bestamî efendimizin ziyare-tine gelmişti. (Allah ikisinden de razı olsun.)
Hizmetçi ona yemek getirdi. Ebu Türab Nahşebî de o hizmetçiye şöyle dedi:
— Otur da beraber yiyelim. Hizmetçi şöyle dedi:
— Ben oruçluyum, yemem.
Ebu Türab Nahşebî de ona şöyle dedi:
— Sen gel, şimdi benimle yemek ye, orucunu aç; sana bir senelik oruç sevabı var.
O hizmetçi genç yine:
— Oruçluyum, yiyemem, deyince, Ebu Türab Nahşebî şöyle dedi:
— Etme, eyleme, gel benimle yemek ye; orucunu aç; sana iki senelik oruç sevabı var.
Yine de yemek istemeyince, Bayezid-i Bestamî ona şöyle dedi:
— Allah'ın gözünden düşen kimseyi kendi haline bırak.
Kısa bir süre sonra o hizmetçi yoldan çıktı. Halleri değişti, kötüleşti. Sonunda hırsızlık bile etti; sağ eli kesildi.

KENDİSİ HİZMET EDERDİ
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerini bir dostu ziyarete geldiği zaman, onun hizmetini bizzat kendisi yapardı. Nekadar hizmet edilmesi gerekli ise, o kadar hizmet ederdi. Bilhassa onun bineğine çok iyi bakardı. Mübarek eli ile o hayvana su verir, yem verirdi. Ta ki: Ziyarete gelen dostunun aklı binek hayvanında kalmasın. zîrâ, Resûlüllah (s.a.v.) Efendimiz Hazret-i Muhammed Mustafa şöyle buyurmuştur:
— "Müminin derdi bineğidir; münafıkın derdi ise midesidir."
Bu arada şöyle derdi:
— Anlatıldığına göre, Hâce-i Azizan, kendisine bir konuk geldiği zaman, ilk işi o konuğun binek hayvanına bakmak, onun ihtiyacını gi-dermek olurdu. Bunun sebebi sorulduğu zaman da, şöyle derdi:
— Bu konuğun bana ulaşmasına, onunla şerefyab olmama bu binek sebeb oldu.

CANA MİNNET
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin evine dervişler geldiği zaman, önce dışarıdan taş toplar getirirdi. Bu taşları, önce mübarek yüzüne sürerdi; sonra temizlik için kullanılmak üzere bir yere koyardı.
Gelen dervişler için de şöyle derdi:
— Bunların gelişi, benim canıma minnettir.

ÇOK YAKIN ALAKA ...
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri, müridlerin-den birini ziyarete gittiği zaman; önce onun âilesini, çocuklarını sorardı. Onlardan herbirinin haline uygun bir şekilde latife eder şakalaşırdı.
Bu arada onun yakınlarından, binek hayvanından, hatta tavuklarından bile sorardı. Hemen her birine karşı, durumlarına uygun şekilde şefkat gösterirdi.
Bu yaptıklarının sebebini de şöyle anlatırdı:
— Bayezid-i Bestamî de, istiğrak halinden kurtulduktan sonra böyle yapardı. (Allah ondan razı olsun)

HEDİYE KABUL EDERDİ
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri şartına uygun olarak bir hediye verildiği zaman kabul ederdi. Kabul ettiği hediyenin karşılığını da bolca ve kat kat verirdi.
Onun bu hali, Resûlüllah (s.a.v.) Efendimizin güzel sünnetlerinden aldığı bir numûne idi.

KERAMETLERİNDEN
Kendisi anlatıyor:
— Muhammed Zahid'le birlikte çöle çıktık. Yanımızda taş kırmaya yarayan âlet vardı; onunla meşgul oluyorduk. Bize bir hal geldi, o âleti de atmamız gerekti, attık.
Bundan sonra manadan, marifetten söz etmeye başladık. Sonunda söz bizi ubudiyet manasına çekip getirdi. Bana sordu:
— Bu kulluğun sonu nereye varır?.
Dedim ki:
— İbadet eden biri, bir kimseye "Öl!" diyecek olursa, o kimse derhal ölür. İşte, İbadet insanı bu hale getirir.
Bundan sonra bana bir hal geldi; Muhammed Zahid'e:
— Öl, dedim; o da derhal düşüp öldü. Kuşluk vaktinden, günün or-taya gelmesine kadar ölü olarak kaldı. Vakit de sıcaktı. Sıcaktan bunal-dım, ne yapacağımı da şaşırdım.
Bundan sonra onu bir gölgeye çektim; yanında oturdum. Tam bir şaşkınlık içindeydim. Bir ara yanına iyice yaklaştım, baktım ki, sıcaktan kokmaya başlamış.. Kendi kendime:
— İşte şimdi olan oldu, dedim..
Ben, anlatılan hal içinde iken, bana şöyle bir ses geldi;:
— Ya Muhammed, şaşırma; ona,"diril" dersen dirilir.
Hemen onun yanına gittim; üç kere, ona:
— Diril, dedim. Yavaş yavaş canlanmaya başladı. Ben de öyle bakıp duruyordum. Sonunda ilk halini aldı.
Sonra Seyyid Emir Kilâl'e gittim; durumu anlattım. Bana şöyle dedi:
— Oğlum, niçin ona, "diril"demedin?.
Dedimki:
— Ancak, bana bu yolda bir ilham geldikten sonra dedim; o zaman dirildi.

BEYT
Gitti Şâh Nakşibend ol hâce-i dünya ve din,
Ol ki, şâh-ı rah dîn-ü devlet milleti.
Oldu çün me'va ve menzil O'na Kasr-ı Arifân,
Bu sebepten Kasr-ı Arifân oldu sal-i rıhleti.

Hâce Hazretlerinin müridlerinden biri hikâye etmiştir ki, Hazret-i pîr irtihal buyurduklarında ben Kîş şehrinde idim. İrtihal haberlerini işittiğim zaman çok üzüldüm. Ve kendi kendime yine medreseye devam etmeye karar verdim. O gece Hâce Hazretlerini rü'yada gördüm.
Buyurdular ki:
—"Zeyd bin Hâris dinin tek ve dâim olduğunu söyledi." Bu işaret üzerine anladım ki, onlar hayatlarında da ve mematlarında da sâlikleri, Kur'an'a, sünnete ve eshab-ı kiramın yoluna sevkedip Hakk'ı irşad ederler. (Radıyallahü anh)

BEYAZ BUZAĞI...
Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin kıymetli valideleri anlatıyorlar:
Oğlum Bahâüddin dört yaşında iken, evimizde hamile bulunan bir ineğe işaretle şöyle dedi:
—"Bu inek beyaz bir buzağı doğuracaktır. Hakikaten öyle vaki oldu.

YAKIN GEL...
Mevlâna Muhammed Hirevî Bağdad'dan, Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin ziyareti için Buhâra'ya gelip sohbetlerine dahil olarak O'nun müridlerinden oldu. Bir müddet sonra Hâce Hazretlerinden himmet taleb etti. Hâce Hazretleri:
—"Himmetin vakti var." buyurdular. Bir müddet sonra Mevlâna diğer müridlerle beraber hâce Hazretlerinin yüksek meclisinde iken, Hazret-i Hâce Mevlâna'ya hitaben:
— Bana yakın gel himmetin vakti geldi, buyurdu. Mevlâna hemen kalkıp Hâce Hazretlerinin yanına gitti. Cenâb-ı Hâce onu önüne oturttu ve buyurdu:
—Vakıf ol ki, nasibine nail olasın.
Sonra şehadet parmağı ile Mevlâna'nın dizine dokundu. O vakit mevlâna'ya bir hayret gelip kendinden geçti. Sonra Hâce Hazretleri onu eski haline döndürdü ve:
—Haberdar ol ki, vakit geçiyor, diyerek parmağını Mevlâna'nın dizine tekrar dokundurdu. Yine Mevlâna'ya gaybet gelip bî-hûş olarak yere yuvarlandı. Hâce Hazretleri onu tekrar eski haline döndürdü ve:
— Vakıf ol fırsat az kaldı, dedi. O zaman Mevlâna feryada başlaya-rak üstündeki elbiselerini yırttı. Ve Hazret-i Hâce Mevlâna'ya buyurdular ki:
—Bu vakit Bağ-ı zâgân vakti değildir. O sözden Mevlâna gayet üzüldü. Yine Hazreti Mevlâna'yı eski haline döndürerek hakîkata ulaş-tırdılar.
Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin huzurunda bulunan diğer dervişler; Mevlâna'dan sordular ki: Hâce Hazretlerinin "Bu vakit bâğ-ı zâgân vakti değildir" sözünden maksat ve bunun manası nedir? Mevlâna:
—Bâğ-ı zâgân herat'ta bir yerin ismidir. Bir dost ile bir gün orada sohbet ederken o dost bana dedi ki; Bir gün ola sen bir sahib-i himmetin sohbetine dahil olasın o gün halin gayet hoş olur, beni unutma. İşte o zaman Hâce Hazretleri beni o hale eriştirdi. O dostumun bâğ-ı zâgân'daki sözü hatırıma geldi. İşte Hâce Hazretlerinin bâğ-ı zâgân vakti değildir sözü ona işarettir. Benim o haldeki üzüntüm ise, Hâce Hazretlerinin hatırımdan geçen şeylere vakıf olmasındandı. Ben bu kadar gezip dolaştım, bir çok keşif ve keramet sahibi ile müşerref oldum, lâkin Hâce Hazretleri gibi esrar-ı kulûba muttali olan kimseye tesadüf etmedim. Öyle sanıyorum ki, bu zamanda onun gibi tasarruf sahibi ve keşif ehli kimse yoktur.

"UNUTMAK DOSTLUĞUN ŞANINDAN DEĞİLDİR."
Büyük âlimlerden bir zat şöyle demişti: Gençliğimde Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerini çok severdim. Onların himmetiyle bende acaip haller zuhur etti. Bana:
— Beni hiç hatırından çıkarma, diye vasiyet etmişti. Ben de O'nu daima hatırımda tasavvur edip râbıta ederdim. Babam o zaman Mekke'ye gitti ve beni de götürdü. Yolda Herat'a uğradık. Şehri temaşa ederken, Hâce Hazretlerinin Râbıtalarından bana gaflet gelip bendeki o eski haller gitti. Sonra İsfahan'a gittim. Orada kâmil bir şeyh vardı. Bütün İsfahan ehli ondan himmet ve dua talep ederdi. O zat-ı şeriften çok kerâmetler zuhur etmişti. Babam beni alıp o zâtın huzuruna götürdü. Benim için onlardan himmet talep eyledi. Lakin ben Hâce Hazretlerinden çok korkduğumdan o zatın huzurundan dışarıya çıktım. Ondan sonra gidip Beytullâh'ı ziyaret ettik. Dönüşümüzde Hâce Hazretlerinin ziyaretleriyle müşerref olduğumuz zaman, O'nu unuttuğumdan dolayı çok korkuyordum. Benim korktuğumu keşif buyurarak:
— Korkma biz kusuru affederiz. Sen benim oğlumsun. Benim oğulla-rıma sahip çıkıp tasarruf etmek kimin haddine? dedi.
Daha sonra, bana latife yaparak:
—Herat'a gittiğin zaman beni niçin unuttun? buyurdular. Ve şu mısraı okudular:
"Unutmak dostluğun şanından değildir."

"O GÜNAHI BEN ETTİM"
Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin dervişanından birisi anlatıyor:
—Bir gün Nesef isimli yerde birisi ile kavga ettim. O da benden çok incindi. Bir müddet sonra Buhâra'ya gidip Hâce Hazretlerini ziyaret ettim, bana hiç iltifat etmediler. Çok kimseler vasıtası ile onlara şefaat ettirdim, bir faide vermedi. Lâkin çok yalvardım, buyurdular ki:
— Ben Nesef'e gidip incittiğin kimseden özür dilemedikçe, bizim sohbetimize seni koymayız. Ondan sonra üzülürek Nesef'e döndüm ve Hâce Hazretlerinin teşrif buyurmasını bekledim. Bir gün Hâce Hazretleri Nesef'i teşrif edip evime geldiler ve hiç oturmadılar. O kavga ettiğim kimsenin evine gittiler. Mübarek yüzünü onun eşiğine koyarak özür dilediler ve buyurdular ki:
— O günahı ben ettim, derviş etmedi. Affeyle.
O kimse Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerini böyle görünce kendinden geçti. Sonra kendine gelip çok ağladı. Benim kusurumu affettikten başka, kendisi özür dilemeye başladı ve Hâce Hazretlerinin ayaklarına kapandı. Daha sonra tevbe ederek inabe aldı ihvanımızdan oldu ve Hâce Hazretlerinin dervişleri arasına katıldı. Hâce Hazretlerinin bu güzel ahlâkını duyanlar O'na muhabbet edip saadete erdiler.

KABİRLE KONUŞMA
Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri Tûs şehrini teşrifle orada bir kaç gün kaldılar. Bir gün dervişler ve sâir ahbabiyle Mâşuk Tûsî'nin kabrini ziyarete gittiler. Kabre yaklaştıkları zaman:
— Esselâmü Aleyke ya Mâşuk-ı Tûsî! nasılsın, iyimisin? diye nida ettiler. Kabirden:
— Ve aleykesselâm, iyiyim, rahatım, cevabı geldi. Hâce Hazretleriyle gidenlerin hepsi bunu işittiler. O cemaat içinden birisi Hâce Hazretlerini inkâr ederdi. Fakat bu kerameti müşahede edince, inkârına tevbe etti. O'na inananlardan ve sevenlerden oldu.

ELMALAR
Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerine müridlerinden birisi bir miktar elma hediye getirdi. Hazreti Hâce de o elmaları hazır bulunanlara taksim ettiler. Ve buyurdular ki:
— Bir saate kadar kimse hissesine düşeni yemesin. zîrâ bu elmalar şimdi tesbih ediyorlar.
Hâce Hazretleri bu haberi verdiklerinde, hazır bulunanlar o elmaların tesbihlerini işittiler.

DAĞDAN BİR SET
Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin müridlerinden Emir Hüseyin hi-kaye etmiştir:
— Hâce Nakşıbend Hazretleri bir gece, yarın filan dostumun ziya-retine gitmem gerek. İnşaallah onbeş güne kadar gelirim, demiş. Sabah olunca dervişleriyle beraberce yola revan olup gitmişlerdi. O gün Hâce Hazretlerinin ayrılığına sabredip dayanamadım. Derhal O'na kavuşmak arzum galebe geldi. Tekkede benimle bir dervişten başka kimse kalma-mıştı. Akşam olduğu zaman o dervişe dedim ki,
— Belki de Hâce Hazretleri benim bu tahammülsüzlüğümü keşf ve şefkat edip geri döner gelir. Nitekim ertesi sabah bir de baktım ki, Hâce Hazretleri dönüp geldiler. Ve bana heybetle bakarak:
— Ben sana demedim mi ki, onbeş gün sonra gelirim. Sen ise önüme dağdan bir sed çektin, o dağı ben nasıl geçip gideyim?. Sonra mübarek yüzlerini o dervişe çevirip,
— Emir Hüseyin sana demedim mi ki, korkarım Hâce Hazretleri yoldan geri döner gelir. O da evet efendim diye cevap verdi. Hâce Hazretleri dahi buyurdular ki:
— İşte o teveccüh ve iştiyakladır ki, önümüze sed çekti. Bunun üze-rine Hâce Hazretlerinin celâlini müşahede edip kalbime büyük bir korku girdi. Ayaklarına kapandım ve "af buyurunuz" efendim dedim. Onlar da bana acıyarak affetti ve dedi ki:
— Söyle bakalım bu sevgi senden mi yoksa bizden mi? diye sordu. Ben de:
— Aman Efendim sizin bizim gibi acizleri sevmeye ihtiyacınız yoktur. Bu muhabbet biz aciz kulun tarafından olsa gerektir.
Bunun üzerine buyurdular ki:
—Bir an bekle ve gör bakalım, dedi. Bir de baktım ki kalbimde Hazreti Üstaza karşı kalbimde muhabbetten eser kalmamış. Hemen ayaklarına kapanarak af diledim. Bunun üzerine buyurdular ki:
— Eğer maksûdun benden ayrılmamak ise beni kendinle beraber zannet. Zîrâ ben senden ayrı değilim, şimdiden sonra sakın beni ken-dinden ayrı bilme.

BİR HAMUR Kİ
Yine Emir Hüseyin hikâye etmiştir: Bir gün Hâce Hazretleri beni bir hizmet ile Kasr-ı Arifân'dan Buhâra'ya göndererek buyurdular ki:
— Bu gece Buhâra'da yat, sabahleyin dön. Ben de derhal yola revan oldum. Yolda giderken nefsimle münakaşa edip, hoş olmayan kelimeler söyledim ve dedim ki, "ey nefs! bir gün gelip de ıslah olur musun? işte o zaman senin şerrinden kurtulurum." Ben nefsimi bu şekilde azarlarken, karşıma nuranî bir zat çıktı ve bana şöyle hitab etti:
— Sen bu yolda ne mihnet ve meşakkat çektin ki, nefsini böyle paylı-yorsun. Bu yoldan geçen meşayıh, öyle mihnet ve meşakkat çekmişlerdir ki, sen onun bir zerresine bile dayanamazsın.
Ondan sonra o zat bana dünyadan giden meşayıhı ve çektikleri zahmetleri birer birer ve isimleriyle beraber anlattı. Ben de özür dileyerek kusurumu itiraf ettim. Daha sonra o zat heybesinden bir miktar hamur çıkarıp bana verdi. Bu hamuru Buhâra'da pişirip ye dedi. Ben de hamuru alıp yoluma devam ettim. Buhâra'ya vardığım zaman hamuru pişirmek üzere fırıncıya verdim. Fırıncı hamuru görünce hayret ederek;
— Ben şimdiye kadar böyle bir hamur görmedim, bunu sana kim verdi, sen kimsin? dedi. Ben de dedim ki;
— Hâce Muhammed Bahâü'd-dîn-i Nakşibend Hazretlerinin mürid-lerindenim. Bunun üzerine o fırıncı ta'zim ve hürmetle hamuru pişirdi, bana verdi. Ben de o ekmekten bir parça ona verdim. Sonra Hâce Hazretlerinin emir buyurmuş oldukları işi görüp Buhâra'da Gül'âbâd mahallesi mescidinde akşam ve yatsı namazlarını kıldım. Namazdan sonra kıbleye müteveccihen oturdum. O zaman nefsim elma arzu etti. Gördüm ki, mescidin penceresinden bir kaç elma attılar. Elmaları alıp o ekmek ile yedim. Gece yarısına kadar o mescidde kaldıktan sonra yola çıktım ve sabahleyin Kasr-ı Arifân'a eriştim. Sabah namazında Hâce Hazretlerinin huzur-u saadetlerine gittim. Buyurdular ki;
— Sana yolda rastlayan ve hamuru veren kimdi; bildin mi? Ben de bilemediğimi söyleyince buyurdular:
—O, Hazret-i Hızır Aleyhisselâm idi. Daha sonra elma kıssasını haber verdiler ve buyurdular ki,
— Ne saadet o fırıncıya ki, o hamuru pişirdi ve ondan yemek dahi nasib oldu. Daha sonra o fırıncı dahi Hâce Hazretlerinin bağlılarından oldu.

YÜKSEK HALLERİNDEN...
Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin huzur-u âlîlerine yine bir kimse gelip selâm verdi. Cenâb-ı Hâce selâmı aldılar ve ne için geldiklerini sorduklarında, ruhaniyet-i âlîlerini istemeye geldiğini söyledi. HÂCE Hâzretleri hazır bulunan dervişlere hitaben:
— Ne dersiniz, vereyim mi? buyurdular. Dervişler de:
— Efendimizin lütuf ve keremlerine nihayet yoktur; siz bilirsiniz, de-diler. Hazret-i Hâce o kimseye bir nazar etti. O nazarla o kimsede öyle bir acîb hal zâhir oldu ki, her kim onu görse ona âşık olup gönül verirdi.

ÂHÛLAR
Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin müridlerinden Mevlâna Necmeddin anlatıyor:
— Bir gün Hâce Hazretleriyle Buhâra yakınlarında bir sahrada gi-derken iki âhunun gezdiğini gördük. Hâce Hazretleri bana hitaben buyurdular:
— Hak Teâlâ'nın kulları yanına bu ahular gibi vahşî hayvanlar gelir. Sen de dile ki, bunlar senin yanına gelsinler. Ben ise şu karşılığı verdim.
— Benim ne haddime ki, sizin huzurunuzda böyle bir keramet dile-ğinde bulunayım. Tekrar buyurdular ki,
—Sen, onlara doğru git onlar sana gelirler. Ben de ileriye doğru bir iki adım attım. Ahular da koşarak yanıma geldiler. Hâce Hazretleri:
— Hangisini istersen tut, dedi. Ben birisini tutayım derken, diğeri beni tut gibilerinden yanıma geldi. Tutmak isterken kaçtı, ötekisi geldi. Ben hayretler içinde kalarak, bir türlü hiç birini tutamadım. Bunun üzerine Hâce Hazretleri bir âhunun sırtına mübarek elini koyarak:
— Sana Hâcet kalmadı ben tuttum, dedi. Daha sonra her iki ahuyu da yerlerine bırakarak yolumuza devam ettik. Onlar da arkamızdan baka kaldılar.

BOSTANINI SULA
Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin müridlerinden biri şöyle anlatır: Kasr-ı Arifan'da bir bostan ektim. Fakat sular kesildiğinden bostanı sula-yamadım. Hâce Hazretleri o günlerde bostanıma geldi ve buyurdu ki;
— Bostanı sulama vakti geldi.
Ben de:
— Evet efendim sulama vakti geldi, fakat sular kesildi, dedim. Hâce Hazretleri buyurdular:
— Cenab-ı Hak sana su vermeye kaadirdir, hemen su yollarını aç. Ben de acele ile su yollarını açtım ve o gece sabah oluncaya kadar bekledim. Sabah vakti su geldi, Bostanımı suladım. Hatta bir miktar soğan ve sarımsak vardı, onları dahi suladım. Daha sonra su kesildi. Acaba dağlara yağmur mu yağdı diye düşündüm. Gidip ırmağa baktım, fakat sudan eser görmedim. Acaba bu su nereden geldi de ben bostanımı suladım diye hayretler içinde kaldım. Sonra Hâce Hazretlerinin ziyaretine gittim. Bana buyurdular ki;
— Bostanını suladın mı?
— Evet suladım dedim.
—Peki su kesilince ne yaptın? dedi.
—Irmağa gittim. Baktım ki, sudan eser yoktu. Bu suyun nereden gel-diğine taaccüb ettim. Bunun üzerine Hâce Hazretleri:
—Bu bir sırdır, sen bu sırrı gördün, ağzını tut, buyurdular.

UNUN SIRRI
Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin dervişlerinden bir derviş hikâye etti: Bir gün Hâce Hazretleri ben fakirin evine teşrif ettiler. Çok sevindim. Gidip pazardan bir yük un aldım. O unu Hâce Hazretleri gördüğü zaman:
—Bu unu ailen ve çocuklarınla pişirip yeyin ve onun sırrını kimseye bildirme, buyurdu. Hâce Hazretleri o zaman evimde iki ay kadar müsafir kaldılar. Yanında bir çok da müridleri vardı. Evde çoluk çocuğumdan başka ahbaplarım da vardı. Hem o undan yedik. Hatta bütün müsafirler gittikten sonra uzun bir müddet daha o undan yedik. Un yine eskisi gibi duruyordu, hiç eksilmedi. Sonra Hâce Hazretlerinin mübarek sözlerini unutarak o sırrı aile efradıma söyledim. Bunun üzerine o undan bereket kesildi ve un tükendi.

"MEVLANA ARİFİ ÖZLEDİM"
Seyyid Emir Kilâl Hazretlerinin oğlu Emir Burhaneddin (k.s.), hikâye buyurur:
— Bir gün Buhâra'da, Hâce Hazretleri hanemizi teşrif buyurdular. Sohbet esnasında kendilerinin çok neşeli olmasından istifade ederek:
— Efendim Mevlâna Arif'i çok özledim, O'na teveccüh buyurunuz da Nesef'ten gelsin görüşelim, ricasında bulundum. Hâce Hazretleri de evimin damına çıkarak üç defa:
— Mevlâna Arif! diye nida ettiler. Ve buyurdular ki,
— Mevlâna Arif çağırdığımı duydu; kalkıp geliyor.
Bir gün sonra Mevlâna Arif, Nesef'ten Buhâra'ya teşrif ettiler ve doğruca benim evime geldiler. Ben olanları O'na anlattım, O'da:
— Dün falan saatte eshabımla meclisde sohbet ederken, Hâce Hazretlerinin davet sesi kulağıma geldi. Acele olarak kalkıp geldim, bu-yurdu.

TANDIRIN ATEŞİ
Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin müridlerinden İshak ismindeki zatın evine buyurdular. Orada hazır bulunan dervişler yemek pişirmek üzere tandıra fazla miktarda odun koymuşlardı. Her biri başka bir işle meşgul oldukları bir sırada tandırın ateşi çok fazlalaştı ve dışarıya çıkmaya başladı. Bunun üzerine Hâce Hazretleri mübarek ellerini tandırın içine soktu ve Bi-inayet-i Teâlâ tandırın ateşi sakinleşti. Mübarek ellerini tandırdan çıkardıkları zaman Hakk'ın inayeti ile ne elbiselerine ve ne de bir tüylerine bir şey olmuştu.


KES DE YİYELİM
Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin müridlerinden Derviş Muhammed Zâhid hikâye eder:
—İlk talebelik zamanımda Hâce Hazretleriyle bir gün sahrada gi-derken canım karpuz istedi. Bahar mevsimi idi. Hâce Hazretlerinden bir karpuz niyaz ettim. O sahrada bir çay akıyordu. Hâce Hazretleri bana:
— Muhammed, çay kenarına git, buyurdular. Ben de hemen gittim ve bir de gördüm ki, "Baba Şeyh" denilen bir cins büyük ve sulu bir karpuz su üzerinden gelip bir kenara durdu. Onu aldım ve Hâce Hazretlerine götürdüm. Henüz bostandan yeni koparılmıştı. Hâce Hazretleri buyurdular:
— Kes de onu yiyelim.
O kerametini de gördükten sonra Hâce Hazretlerinin büyük bir ta-sarruf ehli olduğunu yakînen anladım ve çok feyze nail oldum.

ÇOCUK KOKUSU
Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin dervişlerinden birisi hikâye eder: Bir gün HÂCE Hazretlerinin tatlı ve feyizli sohbetlerinin cezbesi içimde peydah oldu. Bunun üzerine Taşkent 'ten Buhâra'ya gittim. Giderken ailem bana bir mikdar akçe vererek, "Bunları Hâce Hazretlerine ver" dedi. Ben niçin gönderdiğini sordumsa da bir şey söylemedi. Hâce Hazretlerinin huzurlarına vardığım zaman o akçeleri önlerine koydum. Hâce Hazretleri o akçeleri görünce tebessüm buyurdular ve:
—Bu akçelerden bir çocuk kokusu geliyor, dediler. Ümit ederim ki, Hak Sübhanehu ve Teâlâ sana bir çocuk ihsan buyuracak. Hakikaten Cenâb-ı Hak Hâce Hazretlerinin bereket ve himmetleriyle bana bir çocuk ihsan etti.

KERAMETLERİNDEN...
Şeyh Alâeddin Attar Hazretleri anlattı:
— Maveraünnehir meliki Sultan Abdullah Kazgan Buhâra'ya geldiği zaman; Buhâra çevresinde ava çıkmaya niyetlendi. Bazı kimseleri de kendisi ile ava çıkmaya zorladı.
Şah Nakşibend Hazretleri de, o sırada Buhâra köylerinden bir köy-deydi. O köyün halkı da Sultan ile ava çıktı. Avlanmaya başladılar. Onlar av işi ile meşgulken, Şah Efendimiz yüksekçe bir yere çıkmış, elbisesinin söküklerini yamıyordu. Bulunduğu yer ava çıkanlara da pek uzak değildi.
Bu sırada aklına şöyle geldi:
— Velî kulların Allah katında üstünlükleri vardır; bu sebeple de nice sultanlar gelip onların eşiklerine başlarını koyarlar.
Bu işi, akıldan geçirir geçirmez, hemen kendisine doğru bir atlının geldiğini gördü. Sultanlar gibi de süslenmişti.
Yanına yalaştığı zaman atından indi, tam bir saygı ile, edeple geldi, Şah Nakşibend Hazretlerine selâm verdi. Güneşin altında, bir saat kadar hiç ses etmeden öyle durdu.
Sonra Şah Nakşibend Hazretleri başını kaldırdı, o gelene sordu:
— Neyle meşguldün?.
O da şöyle anlattı:
— Ben, av işi ile meşguldüm; şimdi beni burada buldunuz. Elimde olmadan, bu tarafa doğru çekildim. Bu tarafa gelince de sizi gördüm. Gönlüm, sizin tarafınıza meyletti.
Bundan sonra önünde eğilmeye, tevazu göstermeye, kendisinden yardım istemeye başladı. Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri de ona şöyle dedi:
— Beni bırak git. Ben fakir bir dervişim. Bu köyde oturuyorum. Abdullah Kazgan insanları ava çıkardı. Ben de onlarla birlikte ava geldim. Av işini yapamayınca, geldim buraya oturdum.
Bu sefer de o gelen şöyle dedi:
— Ama efendimiz, siz beni avladınız.
Bundan sonra Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri kalktı, elbisesini giydi, çöle doğru yollandı. O kimse de, peşine takıldı. Öyleki: Gittikce gidiyor; durdukca da duruyordu. Hem de tam bir gönüllü olarak..
Sonunda Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri ona bir heybetli bakış baktı; o kimse olduğu yere çakılıp kaldı; bir daha da onun peşine düşme gücünü kendinde bulamadı.

O SAĞDIR...
Müridlerinden biri anlattı:
— Merv beldesinde, Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri'nin hizmetinde bulunuyordum. İçimden gidip âilemi görmek geldi. Ailem de Buhâra'daydı. Kardeşim Şemseddin de ölmüştü. Şah Efendimizden de bir türlü izin alma cesaretini kendimde bulamıyordum.
O zaman, Emir Hüseyin de onun yanındaydı. Benim namıma izin is-temesini ondan rica ettim.
Cuma namazına çıkmıştı. Mescidden döndüğü zaman, Emir, karde-şimin ölümünü ona anlattı. Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri onun verdiği bu habere :
— Bu nasıl haber; o sağdır, yaşıyor!. Şimdi onun kokusunu alıyorum. Hatta onun kokusunu yakından almaktayım, dedi.
Daha bu sözü tamam olmamıştı ki: Kardeşim Buhara'dan geldi. Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerine selâm verdi.
Bunun üzerine, Şah Efendimiz şöyle dedi:
— Ey Emir Hüseyin, işte Şemseddin!.
Bunu görenlere ve orada bulunanlara çok büyük bir manevî hal geldi.

MEVLANA ARİF
Şeyh Alâeddin Attar Hazretleri anlatıyor:
— Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri Buhâra'daydı. Mevlâna Arif ise, onun yakın sevdilerinden biri idi ve Harzem'de bulunuyordu.
Bir gün, müridleri arasında iken, onu görür gibi konuşmaya başladı; söz sırasında şöyle dedi:
— Şimdi Mevlâna Arif Harzem'den çıktı; Saray'a doğru gidiyor. Saray yolundan falan yere kadar geldi.
Bir an durduktan sonra şöyle dedi:
— Mevlâna Arif'in gönlüne Saray'a gitmemek geldi; işte şimdi yine Harzem'e döndü.
Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri'nin müridleri, bugünün tarihini, saatini kaydettiler. Mevlâna Arif, Harzem'den Buhâra'ya geldiği zaman, Şah Nakşibend Hazretlerinin haberini ona anlattılar ve durumu sordular. Mevlâna Arif onlara şöyle dedi:
— Bunlar aynen oldu.

TİRMİZİ VE HIZIR ALEYHİSSELAM
Mevlâna Şeyh Abdullah Hoçendî anlattı:
— Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin soh-betine gitmemin sebebi şöyle olmuştu:
Senelerce önce, içime bir ateş düşmüş gibiydi. O sıralarda ben Hoçend'de bulunuyordum. Kararsız bir halde ve yerimde duramaz oldum. Bu yola girme susuzluğu ile yandım tutuştum.
Bunun üzerine Hoçend'den çıkıp, Tirmiz'e geldim. Gelir gelmez de, Büyük Arif Tirmizî'nin kabrini ziyarete gittim. Çok perişan bir durum-daydım.
Daha sonra, Ceyhun ırmağının kenarındaki mescide gidip orada yattım. Orada şöyle bir rüya gördüm: İki tane heybetli Şeyh. Onların biri bana şöyle dedi:
— Bizi tanıdın mı?. Ben, Muhammed b. Ali Tirmizi'yim. Bu da Hızır aleyhisselâmdır. Kendini yorma, sıkılma. Arzu ettiğin şeyin zamanı geldi. Ancak aradığını, on iki sene sonra Buhâra'da Şeyh Bahâeddin'in elinde bulacaksın. O, zamanın kutbudur.
Bundan sonra ayıldım. İçimdeki ıstırap dindi. Ben de Hoçend'e dön-düm.
Aradan geçen bir hayli zamandan sonra, çarşıya çıkmıştım. İki tane Türk gördüm. Mescide girdiler. Bir yere oturdular, konuşmaya başladılar.
Onların konuşmalarına kulak verip, dinledim. Tarikat halleri üzerine konuşuyorlardı. İster istemez, kalbim onlara meyletti. Derhal oradan çıkıp, onlara yemek getirdim. Onlardan biri şöyle dedi:
— Bu, şu kimseye benziyor ki: Sultanımızın oğlu Şeyh İshak'ın mü-ridi olmaya lâyıktır.
Onun böyle demesini duyunca, onlardan, sözünü ettikleri Şeyh'in halini, ahvalini bana anlatmalarını istedim. Şöyle dediler:
— O, Hoçend'in falan nahiyesindedir.
Hemen oraya gittim. Bana karşı, tam bir lütufla muamele etti. Onun bir de oğlu vardı ki, yüzünden temizliği, ihlası okunuyordu.
Bir gün, o oğluna babası şöyle dedi:
— Yavrucuğum, o, Şeyh Bahaeddin'in evlâdı arasındadır; benim onun üzerinde hükmüm geçerli değil.
Bunun üzerine, yine Hoçend'e döndüm. Verilen işarete göre, zamanın gelmesini beklemeye başladım.
Aradan az bir süre geçmişti ki, kalbimde, beni Buhâra tarafına çeken bir hal buldum. Artık, bir an bile durma gücünü kendimde bulamıyordum. Hemen yola koyuldum.
Buhâra'ya gider gitmez de, Şeyh Bahaüddin Nakşibend Efendimizin huzuruna gittim. Mübarek yüzünü görür görmez bana şöyle dedi:
— Artık rahat edebilirsin ey Abdüllah Hoçendî.. On iki senenin dolmasına üç gün kaldı.
Bunun üzerine, beni bir başka hal tuttu. Ona karşı sevgi şafağım arttı. Kalbimin ufkunu aydınlık sardı. Bu sözden, orada bulunanlar anlamadılar. Bunun için bana sordular:
— Ne demek istedi?.
Onlara durumu anlattığım zaman, bir kat daha sevindiler, yüzleri parladı.
Bundan sonra Hazreti Üstaz tam bir inayetle bana yöneldi, himmet kucağını açtı. Kendisinin bir çocuğu olmamı kabul etti; Allah ondan razı olsun.

ÖĞLE VAKTİ
Alâeddin Attar Hazretleri anlattı:
— Bulutlu bir günde, Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinin yanındaydım. Bana sordu:
— Öğlen vakti geldi.
Dedimki:
— Henüz gelmedi.
Bunun üzerine bana :
— Başını kaldırıp bak, dedi.
Başımı kaldırıp göğe baktığım zaman, arada hiç bir perde görmedim. Melekler öğlen namazını kılıyorlardı.
Bundan sonra tekrar sordu:
— Ne diyorsun, öğlen vati gelmiş mi?.
Utandım, önceki sözümden ötürü bağışlanmamı diledim. Özümde de büyük bir ağırlık duydum.

YÜKSEK HALLERİNDEN...
Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri'nin müridle-rinden biri anlattı:
— Şah Nakşibend Hazretleri beni bir iş için bir yere yolladı. Dönüp geldiğim zaman, müridleri, şimdi Şah Hazretlerinin mübarek kabri olan bahçede buldum. Hepsi de ayaktaydı. Ellerinde kazma ve zenbil vardı. Onları öyle görünce, beni bir ateş bastı..
Aradan bir saat kadar zaman geçtikten sonra Şah Efendimiz evinden çıkıp geldi ve bana sordu:
— Seni bozulmuş gördüm, neden?.
Dedim ki:
— Buraya geldikten sonra beni şiddetli bir korku sardı; hangi se-bepten olduğunu bilemedim.
Bana şöyle dedi:
— Sebebini öğrenmek istiyorsan, Emir Hüseyin'e sor.
Ona sordum. Emir Hüseyin şöyle anlattı:
— Müridler, buraya bir sabah toprak taşımaya geldiler. Sen aralarında yoktun. Şah Efendimiz de konağa müridlere yemek hazırlamak için girdi. Az durduk, bir genç, Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri'nin evinden çıktı, bize doğru gelmeye başladı. O, gelirken havada uçuyor, kuş gibi bir yerden bir yere zıplıyordu. Bize yaklaşınca da, başımızın üstünden geçip gitti. Hepimiz durduk, ona bakmaya başladık. Neredeyse işimizi bırakacak, onun tesirinde kalacak, dağılacaktık. Biz bu hal içinde iken, Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri evinden çıktı:
— Ben gelinceye kadar yerinizde durun, der gibi işaret etti. Onun bu sözünden de, bizi büyük bir korku sardı.
Sonra geldi, halimizi gördü. Bana döndü ve şöyle dedi:
— Sendeki korku diğerlerine de aksetti. Sonra devam etti ve şöyle dedi:
— O gence gelince... Kendisini Nesef'ten Buhâra'ya giderken gördüm; uçuyordu. Kendisine yaklaşıp sordum:
— Gayb erleri ile sohbeti niçin bıraktın; eleme hasret düştün?.
Şöyle anlattı:
— Ben falan beldedenim, onlar beni aralarına aldılar. Bir gün onlarla birlikte bir dağda oturmuştuk. Hatırıma kadın geldi, çocuk geldi. Aklımdan geçenleri anladılar, hemen beni bırakıp gittiler. Onlar giderken birinin eteğine yapıştım. Onlara dedim ki:
— Hiç olmazsa beni meskûn bir yere bırakın. Beni getirip buraya bıraktılar.
Daha sonra Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri şöyle anlattı:
— Ben onu, Nesef'ten Buhâra'ya altı günde getirdim; evime yerleş-tirdim.
Size yemek hazırlamaya gittiğim zaman, gitme için benden izin istedi; ben de ona izin verdim. Size yemek getirmek istedim. Sizdeki dağınık hali, aklınızın dağıldığını görünce hemen dışarı çıktım ve size gereken işareti verdim.
Sonra da şöyle devam etti:
— Onda celâl tecellîsi vardı. Bir müride düşer ki, ayağını sağlam basa. Öyle her bir şeyden sarsılmaya ve hiç bir şekilde şeyhine bağlılıktan kopmaya.. Hızır aleyhisselâmı görse dahi, dönüp bakmaya..O gördüğünüz gençte, heybet, satvet hali ağır basmıştı. Uçması önemli değil; o kolay iş.. Sinekler de havada uçuşuyorlar.
Bundan sonra Şah Nakşibend Hazretleri Emir Hüseyin'e, diğer mü-ridlere şu emri verdi:
— Seleleri toprakla doldurun, olduğu gibi bırakın.
Öyle yaptılar.
Bundan sonra Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri o selelere işaret etti. Onlar kendiliklerinden yürüyüp gereken yere topraklarını boşalttılar. Sonra bize dönüp geldiler.
Bu işi defalarca yaptı. Sonra da şöyle dedi:
— Bu ve bunun gibi işlerin, Allâhü Teâlâ'nın has kulları yanında bir değeri yoktur.

YÜKSEK HALLERİNDEN...
Şeyh Alâeddin Attar Hazretleri anlattı:
— Şeyh Taceddin, Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri'nin müridlerinden biri idi. Onu Kasr-ı Ârifân'dan Buhâra'ya bir iş için gönderdiği zaman, çok kısa zamanda gider gelirdi. zîrâ o, müridlerin gözünden kaybolduğu zaman, uçardı.
Bizzat kendisi şöyle anlattı:
— Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri, beni yine bir iş için Buhâra'ya yolladı. Ben de aynı şekilde uçtum. Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri beni o vaziyette gittiğim yolda buldu ve o hali benden aldı. Bundan sonra bir daha uçamadım.

HIZIR ALEYHİSSELAM
Şeyh Husrev anlatıyor:
— Bir gün, Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerini ziyaret etmeye niyet-lendim.
Ziyaretine gittiğim zaman, bahçedeki havuzun kenarında ayakta duruyor, tanımadığım bir şeyh ile konuşuyordu. Yanına gidip selâm verdiğim zaman, o şeyh, oradan ayrıldı, bahçenin bir başka tarafına gitti. Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri bana iki kere:
— Bu Hızır aleyhisselâmdır,dedi. Ben hiç konuşmadım, sustum. Allah'ın yardımı ile, ona karşı içimde de, dışımda da bir meyil görmedim.
Sonra onu, Hanigâhın bahçesinde yine gördüm. Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri ile konuşuyordu.
Aradan iki ay geçtikten sonra o şeyhi Buhâra pazarında gördüm. Bana gülümsedi. Kendisine selâm verdim. Boynuma sarıldı. Bana açıldı, halimi sordu.
Sonra Kasr-ı Ârifân'a geldim. Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri'nin eşiğinde saygı ile durduğum zaman bana bakar bakmaz Hazreti Üstaz şöyle dedi:
— Sen, Buhâra pazarında Hızır aleyhisselâmla buluşmuşsun.


BAHAÜDDİNE TABİ OL
Şöyle anlatıldı:
—İlim sahiplerinden bazılar †£J @ä §πj †o
— Semman'a geldiğimiz zaman, orada şöyle duyduk:
— Burada mübarek bir zat var. Onun adı şudur: Seyyid Mahmud.. Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerine samimi duyguları var.
Birlikte onun ziyaretine gittik. Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri ile nasıl buluştuğunu, buluşma sebebini sorduk. Şöyle anlattı:
— Rüyada Resûlüllah (s.a.v.) Efendimiz Hazret-i Muhammed Mustafa'yı gördüm. O değilse bile, büyük zatlardan biri idi.
Kendisi güzel bir yerdeydi. Yanında da, heybetli biri duruyordu. Resûlüllah (s.a.v.) Efendimiz Hazret-i Muhammed Mustafa'ya sordum:
— Sizinle sohbet şerefine eremedim. Zamanınızın uğurundan bere-ketinden faydalanamadım. Sizinle buluşup görüşemedim. Bu saadeti kaybettim; şimdi ben ne yapayım?.
Bu sorumu; tevazu, saygı ve edeple sormuştum; bana şöyle buyurdu:
— Bana kavuşma bereketine, beni görme faziletine ermek istiyorsan, Bahaüddin'e tabi ol.
Böyle dedikten sonra, yanında duranı işaret etti. Daha önce de, o yanında duran zatı hiç görmemiştim.
Uyandıktan sonra bana verilen ismi, o zatın şeklini, bir kitabın arka-sına yazdım.
Aradan bir müddet geçmişti. Bezci dükkânında oturuyordum. Bir şahsı gördüm. Gayet nurlu ve heybetli idi. Geldi, o da dükkâna oturdu. Onun yüzünü görünce, gördüğüm rüyayı, rüyadaki şahsın şeklini hatır-ladım. Aynısıydı.
Bunun üzerine bana büyük bir hal geldi. O hal benden gittikten sonra ona:
— Bizim fakirhaneye teşrif etseniz? dedim. O da kabul etti.
Birlikte kalktık, o önde, ben arkada yürüyorduk. Evime gelinceye ka-dar hiç bir yere bakmadı. Onun bu hali, kendisinde gördüğüm ilk kerameti idi. Çünkü, daha önce evimi hiç görmüş olamaz.
Eve geldikten sonra, benim hususi odama girdi. Orada gizli bir dolap vardı. Kitaplarımı koymuştum. Mübarek elini uzattı, onların arasından bir kitap çıkardı, bana uzattı; sonra da şöyle dedi:
— Bu kitabın arkasına ne yazmışsın?.
Bir de baktım ki; o kitap, rüyamı yazdığm kitap.. Gününü, tarihini oraya işlemiştim. Aradan yedi sene geçmiş..
Onun, bu durumu bilmesi, beni öncekinden daha da şaşırttı; büyük bir hale kapıldım.
Bu halim de geçtikten sonra, beni lütufla karşıladı. Müridleri arasına girmemi kabul buyurdu. Kapısında hizmet şerefini bana bahşetti.

HIRSIZLIK
Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri'ni, müridlerinden biri Buhâra'ya davet etmişti. Bu sebebten orada bulunuyordu.
Akşam ezanı vaktiydi. Mevlâ Necmeddin Daderk'e şöyle dedi:
— Sana her ne emir verirsem yerine getirirmisin?.
— Evet..
— Sana hırsızlık etmeni emretsem, bunu da yapar mısın?.
— Hayır, olmaz.
— Niçin olmaz?.
— Allah hakkını tevbe karşılar ama, bunu karşılamaz. Çünkü bunda kul hakkı vardır.
Bunun üzerine Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri :
— Mademki, bizim emrimizi yerine getirmiyorsun; bizimle sohbet etme, dedi.
Mevlâ Necmeddin Daderk, öyle bir bağırış bağırdı ki, bunca genişli-ğine rağmen o yer ona dar geldi. Tevbe etti, bir daha emrine karşı gel-meyeceğine dair söz verdi. Oradakiler de onun haline acıdılar; aracı oldular:
— Bunu bağışla, diye yalvardılar.
Ve Muhammed Bahâüddin Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri onu af-fetti.
Sonra Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri bulunduğu yerden çıktı; hiz-metinde Mevlâna Necmeddin ve müridlerinden bir gurup vardı. Semerkand Kapısı tarafında bir yere gittiler. Orada Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri bir evi gösterip şöyle dedi:
— Bunun bir duvarını delin, içeri girin. Falan yerde bir kâse dolusu para bulacaksınız, onu getirin.
Dediğini yaptılar. Sonra da orada bulunan bir zaviyeye gittiler, oturdular. Aradan bir saat geçtikten sonra, köpek havlaması duyuldu.
Bunun üzerine Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri Mevlâna Daderk'i, müridlerinden bir kaç kişi ile o eve yolladı.
Bunlar o eve girdikleri zaman gördüler ki, hırsızlar, bir başka duvarı delmişler, içeri girmişler. Fakat alacak bir şey bulamamışlar. Aralarında da şöyle konuşuyorlar:
— Bizden önce buraya başka hırsızlar girmişler; içindekini almışlar.
Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri'nin müridleri bu işe hayret ettiler.
O evin sahibi, yazlık bahçesinde kalıyordu. Sabah olunca, Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri o evin sahibine evden alınanları bir müridi ile yolladı. Ve şöyle demesini istedi:
— Dervişler, senin evine uğradılar; durumu anladılar. Bu eşyanı kur-tardılar; hırsızların alıp gitmesini önlediler.
Bundan sonra Mevlâna Necmeddin Daderk'in yüzüne baktı, şöyle dedi:
— Eğer emri derhal yerine getireceğini söyleseydin, büyük bir hik-mete sahip olacaktın.

EDEP
Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri'nin müridlerinden biri anlattı:
— Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri'nin sohbet şerefine erdikten sonra; biri bana çokça öğüt vermeğe başladı. Bu, Şeyh Şâdî idi. Şah Hazretleri'nin ileri gelen müridlerinden biri idi. Beni terbiye etmek için, durmadan öğüt veriyor, nasihat ediyordu. Bana verdiği öğütlerin birinde şöyle dedi:
— Bizden hiç kimse, Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri'nin bulunduğu tarafa ayaklarını uzatmaz.
Sıcak bir gündü. Gazyut'tan Kasr-ı Ârifân'a gidiyordum. Niyetim, Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerini ziyaret etmekti.
Yorgunluğumu dinlendirmek, biraz dinlenmek için bir ağacın gölge-sine gittim; yattım. Ayaklarımı da uzattım. Bir böcek geldi, ayağımı iki kere ısırdı. Bundan çok acı duydum, hemen kalktım.
Sonra aynı şekilde bir daha yattım. Bir hayvan geldi, yine ayağımı ısırdı.
Oturdum, bir müdet bu işin hikmetini, sebebini düşündüm. Sonunda Şeyh Sadî'nin nasihati aklıma geldi. Anladım ki: Kasr-ı Ârifân'a doğru ayağımı uzatmışım.
O zaman, Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri Kasr-ı Ârifân'da bulunu-yordu.
Şunu da anladım ki, bu ısırma işi, benim için bir ikazdır ve edep dışı davranışımı önlemek içindir.

ÇOK ODUN TOPLATTI
Şeyh Alâeddin Attar Hazretleri anlattı:
— Bir gün Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri Emir Hüseyin'e çok odun toplamasını emretti.
O zaman, kış mevsimi idi.
Odun toplamam tamam oldu. Ertesi günü üst üste tam kırk kere kar yağdı.
Bundan sonra Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri Harzem tarafına doğru yola çıktı. Hizmetinde de Şeyh Şadî vardı.
Hıram ırmağına geldikleri zaman, Şeyh Şâdî'ye şöyle emretti:
— Su üstünde yürümeye başla.
Şeyh Şadî bundan çekindi. Aynı emri bir kaç kere daha verdi, ama Şeyh Şadî yapmadı.
Bunun üzerine Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri ona bir bakış baktı ki; Şeyh Şadî kendinden geçti. Kendinden geçmesi kısa sürdü. kendine gelince, ayağını suya bastı, yürüdü. Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri de onun peşinden yürüdü.
Irmağı geçtikten sonra Şeyh Şadî'ye sordu:
— Hele ayağına bir bak; ayakkabın ıslanmış mı, yoksa ıslanmamış mı?.
Şeyh Şadî ayağına baktığı zaman, Allah'ın kudreti ile ayağının ıs-lanmadığını gördü.

YENİMİ SALLASAM..
Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri'nin müridlerinden biri şöyle anlattı:
— Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerine sevgimin, onunla sohbetimin sebebini anlatayım da dinleyin:
— Buhâra çarşısında bir dükkanım vardı; ben de orada bulunuyor-dum. Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri benim dükkânıma geldi, oturdu. Bayezid-i Bestamî'nin menkıbelerini anlatmaya başladı. Sonunda şöyle dedi:
— Bayezid-i Bestamî'den anlatılan menkıbeler arasında, onun şöyle deyişi vardır:
— Elbisemin bir yanı birine değecek olsa, beni sever; benim sevgimle dolar. Artık peşimden ayrılmaz. Ben de şöyle diyorum:
— Yenimi sallasam; Buhâra halkının büyüğü küçüğü benim sevgime dalar, şaşkına dönerler. Evlerini ve dükkanlarını bırakırlar; bana tabi olurlar.
Bundan sonra mübarek elini yeninin üzerine koydu. O sırada gözüm onun yenine ilişti. O anda bana bir hal oldu, kendimden geçtim.
Uzun bir süre öyle kalmışım. Ayıldığım zaman, onun sevgi ve salta-natı beni sardı. Evi de bıraktım, dükkanı da.. Onun hizmetine girdim.

BİR OĞLUM OLDU
Müridlerinden biri şöyle anlattı:
— Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerinden istedim ki; bana duâ ede de bir oğlum ola..
Bana duâ etti, bir oğlum oldu ve sonra öldü. Durumu kendisine hatır-lattım, şöyle dedi:
— Sen bizden istedin ki; bir oğlun ola. Allah sana bunu verdi, sonra aldı. Ancak ümidimiz odur ki, dervişlerin duaları bereketi ile Allâhü Teâlâ sana iki oğlan çocuğu verir, bunlar uzun ömürlü olurlar.
Aradan günler geçti, benim iki oğlum oldu. Birara teki hasta oldu. Durumu kendisine anlattım; şöyle dedi:
— O benim çocuğumdur, sana ne ki, onunla meşgul oluyorsun.
Dediği gibi oldu; Allah ondan razı olsun.

YÜKSEK HALLERİNDEN...
Seyyid Emir Kilâl'in ileri gelen halifelerinden biri olan Arif Dikkeranî şöyle anlattı:
— Birgün Şeyh Bahaüddin'in ziyaretine gittik. O zaman, Kasr-ı Ârifân'daydı.
Buhâra'ya döndüğümüz zaman, onun dervişlerinden bir gurup da bizimle beraberdi.
İçlerinden biri, Şeyh Bahaüddin aleyhine konuştu; kendisini ikaz et-tik. Dedik ki:
— Sen onu tanımıyorsun. Onun hakkında kötü düşünmek, sana ya-kışmaz. Allah'ın velî kullarına karşı edep dışı hareket iyi değildir.
Bu sözümüz, onu çekindirmedi. O böyle konuşurken, bir arı geldi; ağzına girdi, soktu. Onun sokması, kendisine öyle bir sancı verdi ki, da-yanma gücü bırakmadı.
Ona dedik ki:
— İşte bu, Şeyh'e karşı edepsizliğinin cezasıdır.
Bunun üzerine çok ağladı. Tevbe etti. Yaptığına pişman oldu, aynı anda acısı dindi.

KIPÇAKLARIN İSTİLASI
Şöyle anlatıldı:
— Bir keresinde, Buhâra şehrini Kıpçak askerleri sarmıştı. Bu yüz-den, Buhâra halkı, Çok sıkıntıya düştü, çokları da öldü.
Buhâra valisi, Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretlerine bir elçi yolladı ve durumunu şöyle bildirdi:
— Biz, düşman karşısında tamamen âciz kaldık. Bütün tedbirlerimiz bozuldu. Sebepler tükendi. Sığınacağımız bir yer de kalmadı. Ancak siz varsınız. Allâhü Teâlâ'ya duâ edin ki, Müslümanlar, onların elinden kur-tulsunlar. Şimdi yardım vaktidir; elden tutma zamanıdır.
Gelen elçiye şu haberi verip bekletti:
— Bu gece, Allâhü Teâlâ'ya yalvarıp yakaracağız; görelim neler edecek..
Tanyeri ağardığı zaman, elçiye şu haberi verdi:
— Altı gün sonra, bu belânın kalkacağına dâir müjde aldım. Git, va-linize bu durumu bildir.

Buhâra halkı bu haberi duyar duymaz çok sevindi. Altı gün sonra durum dediği gibi oldu. Düşman ordusu Buhâra'nın kuşatmasını bıraktı; çekip gitti.

EDEBE RİAYET
Müridlerinden biri şöyle anlattı:
— Bir keresinde Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri'nin huzurundaydım. Bir an geldi, daha önce bende bulunan güzel hali kaybettim.
— Kendi kendime bunu düşünmeyi tamam etmemiştim ki, Şeyh mü-ridlerine baktı, şöyle dedi:
— Bizde ne varsa, hepsi size helâl olsun. Ancak, terbiyesiz av kö-peğinin avı haramdır; onu yemek câiz değildir.
Onun bu sözü, benim oturmamdaki terbiyeyi beğenmediğini anlatı-yordu.

NİÇİN BUHARA'YA GİTTİN
Şeyh Şadî anlattı:
— Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri'nin sevgisi ile mutlu olduktan sonra, eldeki mevcudu dağıtmak, kendimden çok başkasını düşünmek bana kolay gelmeye başladı.
Bir gün yanımda yüz dinar birikti. Yakin halinin zaafından dolayı âilem onları saklamam için bana verdi. Ben de onlara uydum. Sonra Buhâra'ya gittim, Kimhıt işi ayakkabı ve başka şeyler aldım.
Bundan sonra da, Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri'nin ziyareti için Kasr-ı Ârifân'a gittim. Huzurunda durduğum zaman bana sordu:
— Niçin Buhâra'ya gittin?.
Dedim ki:
— Kendime göre bazı işleri görmek için gittim. Şöyle dedi:
— Kimhıt işi ayakkabıyı, diğer aldığın şeyleri bana getir.
Hemen onları getirdim. Sonra da şöyle dedi:
— Sakladığın yüz dinarı da getir.
Onu da getirdim. Bana baktı ve şöyle dedi:
— Eğer istersem, Allah'ın gücü ile sana dağları veririm; hem de altın olarak.. Ancak bu fani âlemde bu gibi şeylere bakmak bize yakışmaz. Bu evliya zümresinin gözü bunların ötesindedir. Sen nasıl bir şey saklamaya kalkarsın?. Halbu ki sen de biliyorsun ki; bir şey seninse, ne artar, ne de eksilir. Sana öğüt veriyorum: Bir daha böyle şey yapma.

VEFATI
Mevlâ Muhammed Miskin anlattı:
— Buhâra'da salih zatlardan biri vardı; ölmüştü. Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri de onun âilesine taziye için gitti.
Bu taziyede o zatın âilesi ve müridleri bağırıp çağırmaya başladılar, sızlandılar. Daha başka şeyler de yaptılar ki, orada olanlar bunu iyi bulmadılar ve onları ayıpladılar, yapmamalarını istediler.
Bu sırada Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri şöyle dedi:
— Bana ölüm geldiği zaman, dervişlere nasıl olacaklarını öğreteceğim.
Bu söz, hep aklımda kaldı.
Sonunda Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri son hastalığa tutuldu. Tekkeye gitti, halvet yerine girdi.
Müridleri de, kafile kafile yanına gidiyordu; onu yalnız bırakmıyor-lardı. O da onların her birinin haline uygun tavsiyelerde bulunuyordu.
Bu işler tamam olduktan sonra elini kaldırıp duâ etti, sonra ellerini yüzüne sürdü ve Rabb'ına kavuştu.


SON DUASI
Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri vefât anlarında iken ellerini kaldırıp, kendi tarîkatına sâlik olanların ve ileride olacakların cümlesi hakkında hayır duada bulundu ve mübarek ellerini vech-i saadetlerine sürüp teslim-i ruh eylediler.
Hâce Alâü'd-dîn Attar hazretleri anlatıyor:
— "Hâce Hazretlerinin irtihalleri zamanında, "Yâsin" sûre-i şerifesini okuyorduk. Yarısına geldiğimizde nurlar görülmeye başladı. Kelime-i tevhid ile meşgul olduktan sonra mübarek nefesleri kesildi. (Rahmetullahi Teâlâ Aleyhi Rahmeten Vâsiaten)
O gece pazartesi gecesiydi. Rebiulevvel ayının da üçüydü. Hicretin 791. (M.1388.) yılı idi. Doksan dört yaşındaydı.
Kendisinin de emrettiği gibi Bostan'a gömüldü. Sevenleri, onun üze-rine büyük bir kubbe yaptılar.
Sonradan Bostan'ı da bozdular, oraya genişçe bir mescid yaptılar. Gelen padişahlar o mescid için vakıf kurdular. Bakımını, şanını, şerefini duyurmak için çok itina gösterdiler.

VEFATINDAN SONRA
Uzlet ehlinin kutbu zaman halkının uğuru bereketi sayılan Şeyh Abdülvehhab anlattı:
— Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri gömüldükten sonra mübarek yüzü tarafından kendisine bir pencere açıldı. Bir hadis-i şerifte de anlatıldığı gibi, kabri, cennet bahçelerinden bir bahçe oldu.
Açılan pencereden iki tane hûrî geldi, kendisine selâm verdi. Şöyle dediler:
— Keremliler keremlisi Allâhü Teâlâ, bizi yarattığı günden beri senin hizmetini bekliyoruz.
Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri onlara şöyle dedi:
— Benim Allâhü Teâlâ'ya sözüm var. Eşyadan hiç bir şeye bakmaya-cağım. Taa, onun şekli, benzeri bulunmayan zatını görme şerefine nâil olup bana bağlı olanların tümüne şefaat edinceye, sözümü gerçekleştirip icabını yerine getirinceye kadar..
Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri'nin değerli müridlerinden biri şöyle anlattı:
— Ben, Keş beldelerinde idim. Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri'nin vefat haberini aldım. Çok çok hüzünlendim. Kendi kendime şöyle dedim:
— Artık medreseye döneyim.
O gece kendisini rüyada gördüm. Al-i İmran suresinin 144. âyetini okuyordu:
"Ölür veya öldürülürse, gerisin geri mi döneceksiniz?." Sonra da şöyle dedi. Zeyd b. Haris dedi ki:
— Uyandığım zaman, o âyet-i kerime ile işaret ettiği manayı anladım. Şunu anlatmak istiyordu:
— Müridlerin yardımına koşmakta, hayatta olmamla, olmamamın bir farkı yoktur.
Ancak,"Zeyd b. Haris dedi ki... " Cümlesinden bir şey çıkaramadım
Sonunda ikinci kere rüyada gördüm. Zeyd b. Haris'in şöyle dediğini anlattı:
— Din birdir.
Bundan da çıkardığım mânâ şu oldu: Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri'nin tuttuğu yol gerçek yoldur. Bir de şöyle demek istediğini anladım:
— Allah'ın sevgili kulları; hayatlarında iken, vefatlarından sonra an-cak kendilerini sevenlere doğru yolu gösterirler. Ortaya her ne atarlarsa; Kur'an'dan, hadisten, sahabenin eserlerindendir ve daha önce gelip göçen salih zatların gidişatındandır. Allah onlardan razı olsun.

ZAMANINDA YAŞAYANLARIN
ONUN HAKKINDAKİ ORTAK KANAATLERİ

Şâh Nakşıbend (k.s.) Hazretleri ucu bucağı olmayan bir irfan denizi idi.
Öyle bir güneş idi ki, İrşad tacı onunla süslendi, bulunmaz inci gibi başa kondu.
Yüksek nefesi ile temize çıkarmadığı nefes bırakmadı.
Her nerede bir himmet, gayret ateşi varsa onu Muhammedî sırları ile tutuşturdu.
Her nerede bir cehalet zulmeti varsa, onu üstün nurları ile örttü, ka-pattı.
Kimin gönlüne bir şüphe düştüyse, içindeki çürütülmez belgelerle onu giderdi.
Üstün ikramlara erdi, kerametlerin sahibi oldu; üstün şanını anlatan nice işaretler gösterdi.
Ölü kalbleri diriltti; ruhlara kuvvet verdi, canlandırdı.
Ne güzel, ne üstün bir müceddid idi.
Doğunun ve batının kalbi onunla sevince boğuldu.
Öyle büyük idi ki, Kisralar dahi, onun karşısında durdu; ona merha-baya geldi.
Onun irşat haberi fezayı doldurdu.
Ondan yardım istemeye gelmeyen kalmadı; hatta çöldeki vahşî hay-vanlar bile..
Onun uğuru bereketi ile şerler, hayırlara dönüştü.
Kaddesallahü sirrahül aziz...
HÂCE Muhammed Bahaüddiyn Şah Nakşibend (k.s.) Hazetlerinin Halifeleri:
Hâce Alaüddin Attar , Hâce Muhammed Pârisâ, Mevlâna Derviş Muhammed Zâhid ve daha niceleri


EŞKÂLİ- SİRETİ

Şah Nakşıbend (k.s.) Hazretleri orta boylu idi. Mübarek yüzü değirmi olup, yanakları kırmızıya yakın idi. İki kaşı arası açık, gözleri sarı ile ela renk karışımı olan kestane renginde idi. Sakalının beyazı siyahından çok idi. Ne hızlı, ne de yavaş yürürdü. Konuşmaları Peygamberimizin (s.a.v.) konuşması gibi tane tane idi. Konuştuğu kimseye yönünü dönmüş olarak konuşurdu. Kahkaha ile gülmez, tebessüm ederdi. Hergün kendini yirmi kere ölmüş ve mezara konmuş olarak düşünürdü. Kimseyi küçük ve hakir görmez, daima güleryüzle, karşılardı. Ancak celâllendiği zaman kaşlarını çatardı. Bu zamanda heybetinden karşısında durulmaz olurdu.


ŞİİR
(Hadikatül Evliya'dan)

İki âlemde tasarruf ehlidir rûh-u velî,
Deme kim bu mürdedir; bunda nice derman ola.
Rûh, şimşîr-i hüdâdır; ten gılâf olmuş ona.
Dahî a'lâ kâr eder bir tîğ kim uryân ola

Manası:
Velinin ruhu dünyada da ahırette de iş görür. "Bu ölüdür; bundan kime fayda gelir" deme. Çünkü ruh, Allah'ın kılıcıdır; vücüt ona bir kılıftır. Kılıç kınından çıktığı zaman daha iyi iş görür.