Türkiye'de latin Harflerine geçişin Kökleri

Türk Cümhuriyetleri Latin Alfabesinin Neresinde?

Sovyetler Birliği’nin dağılmasından önce Türkiye’nin Türk cumhuriyetleriyle ilişkileri sağlıklı değildi. Rusya’nın yayılmacı politi ka sına karşı Türkiye dikkatli olmaya çalışıyor, Rusya da egemenliği altındaki Türk yurtlarıyla Türkiye’nin ilgilenmesinden ve el altından yürüttüğü faaliyetlerden rahatsızlık duyuyordu.

1991′de Sovyetlerin dağılmasıyla birlikte Türk cumhuriyetleri de bağımsızlığına kavuştu. Bunun sonucunda beş bağımsız Türk cumhuriyeti daha ortaya çıkmış oldu: Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan. Dünyanın değişik bölgelerinde heyecan ve ilgiyle izlenen bu gelişmeler, Türkiye’yi yakından ilgilendiriyordu. “Hazırlıksız yakalandık” sözlerini o günlerde sıkça duyduk. Ne yapacağımız, ilişkilerimizi hangi çizgide yürüteceğimiz tam olarak belli değildi. Milliyetçi çevrelerde daha baskın olmakla birlikte Türkiye’de büyük çoğunluk yıllarca esir Türklerin bu esaretten kurtulmasını dillendiriyordu. Ancak esir Türkler bağımsız olunca neleri nasıl yapacaktık, bunlar üzerinde fazla durulmuyordu. Çünkü Türk yurtlarının büyük bir kısmının bu kadar kısa sürede bağımsız olmasına ihtimal verilmiyordu. Bağımsızlık; yeni ordu, yeni bayrak, yeni para birimi gibi birçok “yeni”yi beraberinde getiriyordu. Bu hareketlilik içerisinde Türk dünyasının kültür birliği gündeme gelmeye başladı. Kültür birliğinin sağlanmasında, alfabe birliği önemli olduğu için Kiril’den Lâtin’e geçişle ilgili tartışmalar da gündemdeki yerini aldı.

Özal’dan sonra kesintili olarak yürütülen ilişkiler, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün Azerbaycan ve Türkmenistan ziyaretleriyle yeni bir ivme kazanmıştır. Cumhurbaşkanı’nın Kazakistan’a yaptığı seyahatte alfabe konusunun tekrar gündeme gelmiş olması ve ileriye yönelik olumlu gelişmelerin yaşanacak olması sevindiricidir. Bu yeni dönemde Cumhurbaşkanı ve Başbakan’ın Orta Asya ve Kafkaslar ile gerçek anlamda ilgilenmeleri beklenmektedir. İran, Çin, Rusya ve Amerika’nın bölgedeki girişimlerini Türkiye görmezden gelmemelidir. Şu ana kadarki inişli çıkışlı ilişkilere rağmen Türkiye bu bölgelerle iletişim kurmada hâlâ daha avantajlı durumdadır. Şuuraltını harekete geçirecek imkânlara sahip bir ülkeyiz. Yeter ki doğru politikaları belirleyebilelim. Öte yandan şu ana kadar bu bölgelerde okullar açılmış, ticarî ve ekonomik ilişkiler yavaş da olsa derinleşmeye başlamıştır. Yapılacak olan en önemli iş; daha önce buralarda eğitim hizmetinde, ticarî ve ekonomik hizmetlerde bulunmuş olanlarla iletişim kurarak doğru atılan temellerin üstüne bina kurmaya devam etmektir. Orta Asya bizim her zaman gönlümüzde etkili bir yere sahiptir. Atalarımız, bir zamanlar oradan gelerek Anadolu’yu maddî ve manevî anlamda yurt hâline getirmişlerdi. Yeni ilişkilerde zorluklar her zaman karşımıza çıkacaktır. Ancak birbirimizi iyi anlayıp sevgi, dayanışma, kaynaşma, yardımlaşma gibi değerleri iyi temsil edersek; Türkiye, her yönüyle anayurdumuzdaki gönüllerde kalıcı bir şekilde yer edecek ve Orta Asya’nın geleceği daha aydınlık olacaktır.

Prof. Dr. Mehmet Kara

Türk Cümhuriyetleri Latin Alfabesinin Neresinde?
Yazın için teşekkür ederim.Benim yazmak ve anlatmak istediğim latin harflerine neden geçtik?nasıl geçtik ?burada Avrupalıların etkisi nedir? ve ne kazandık ne kaybettik...?
Sizin katkınızın cevapları da ayrı bir mevzuu...
İnşallah ona da gireriz...

Kültür değiştirmenin en önemli unsurlarından biri de yazı değiştirmektir.28 Ocak 1979 tarihli Hürriyet gazetesinde<<Türkiye den bakınca İran>>başlıklı yazısında Metin Toker:<Atatürk Türkiye'sine yaptığı ziyaretten dönüşünde aklındakileri gerçekleştirseydi durum farklı olabilirdi.Bugünkü Şah'tan dinlemişimdir'ki babası Atatürk Türkiye'sinden çok etkilenmiştir.Kendisinin İran da yaptığı reformlarla Atatürk'ün Türkiye de yaptığı reformlar arasındaki temel farkı kavramıştır:Laik Devlet ve Latin Alfabesi.Bunlar olmadan bütün ötekilerin bir gün havada kalacağını farketmiştir.
a.g.e

9 Nisan 1979 tarihinde Milliyet gazetesinde Mehmet Barlas,<>başlığını taşıyan ve Fuar Adalı ile Şah arasında geçen konuşmayı naklediyor.
Adalı,
Şah'a dedim'ki;
---- Majesteleri fanatik taassubu kaldırmadan ülkeye bu gibi inkilapları kabul ettiremezsiniz.Bakın bizde Atatürk latin alfabesini ve şapkayı bize kabul ettirdi çünkü önce fanatik taassubu kaldırmayı başardı.
Şah bunun üzerine şu cevabı vermişti:
----- Ekselans Adalı,Haklısınız belki ama ben onu yapamam.çok geç kaldım.Babam belki yapabilirdi.Şimdi benim ümidim genclerde...Sokakta örtülü kadının yanında mini etekli genç kızlar görüyorsunuz.Ben işte o genç kızın iş başına gelmesini bekliyorum..Taassubu o yenecektir.>>
a.g.e

Emeğine sağlık ...Teşekkürler

Her iki yazı,harf değişikliğnin, latin alfabesine geçişin kültür değiştirmekteki,cemiyeti değiştirmekteki önemini apaçık göstermektedir.Harf değişikliği ile,Laiklik,kıyafette ve hukukta yapılan değişiklikler de birlikte olunca,cemiyet tamamen değişiyor.Konumuz olan kültür buhranında, Harf inkilabına bu açıdan bakmak gerekiyor.
a.ge.

Alıntı:

---

kuzat Nickli Üyeden Alıntı

Türk Cümhuriyetleri Latin Alfabesinin Neresinde?
Yazın için teşekkür ederim.Benim yazmak ve anlatmak istediğim latin harflerine neden geçtik?nasıl geçtik ?burada Avrupalıların etkisi nedir? ve ne kazandık ne kaybettik...?
Sizin katkınızın cevapları da ayrı bir mevzuu...
İnşallah ona da gireriz...

---

İnşallah Beklerim Allah razı olsun tekraren Bu konular çok dikkatimi cezbeder...
Derlemeler için
teşekkür ederim...

Arap harflerinin mahzurlarını ilk dile getirenlerin başında 1862 yılında Munif Efendi gelmektedir.Yebişehirli avni,medeniyette geri kalmamızı Arap harflerine bağlarken,Ahondzade Mirza Fethali,yazının dinle ilgisinin bulunmadığını belirterek Slav yazısını telkin etmekteydi.Bu münakaşalarka Namık Kemal, Ali Suavi,Ebu Ziya Tevfik,yazıda kendisine göre bir takım değişiklikler yapmıştı.Bu akımlar 1. Meşrutiyette Meclis-i Meb'usana kadar gelmişti....
a.g.e

Kanuni Esasi'nin 18. maddesinde devletin resmi dilininin Türkçe olduğu tesbit edilmişti.Bunun üzerine Türk dilinin grameri yazılmış,Türkçe'yi kolay okunur,kolay öğrenilir, kolay yazılır hale getirmek için alfabe çalışmaları yapılmıştı.Bu iş daha ileri götürülmüş,latin harflerinin kabul meselesi ortaya atılmış,İran ülemasından mevcud harflerin ıslahına dair fetva da alınmıştı.(neden oradan fetva alınmış?kuzat) Buna rağmen latin harflerinin kabul edilmesi hususunda cesaret gösterilememişti. 1878 yılında yazıda bazı değişiklikler yapılmak üzere bir komisyon kurulmuştu. Arap harflerinin üzerinde yaplan bu münakaşaları üç grupta toplamak mümkündür:

Kuzat emeğine sağlık paylaşımlarını takip ediyorum