Hz.Mevlana "Divan-ı Kebir"

1301. Ey altın kırıntısı, zerresi; oyna! Çünkü sen, altın madeninin aslının aslındansın!
Mef'ulü, Fa'ilatün, Mef'ulü, Fa'ilatün
(c. VI,2960)

• Ey altın zerresi; neşe ile oyna! Oyna; çünkü sen, manevî altın madeninin aslının aslındansın! Her neyi arıyorsan; titreyerek, oynayarak her neyin peşinde koşuyorsan, bil ki sen, onun aynısın, tıpkısısın!113
113 Bu beyitlerde Hz. Mevlana, vahdet-i vücüd görüşünü, bazı benzetmelerle anlatmaktadır Şöyle ki: AItın zerresi, ezelden, aslından ayrılıp gelmiş olan insanın sembolüdür. Zerre i-lahî şarabı içtiği için, onun manevî güneşinde, onun aşkı ile oynayıp durmakta, onu aramaktadır.
• Güneş, bütün ihtişamıyla yüzünü gösteriyor ve zerreden oynamasını istiyor. Ey zerre; sana da, eteklerini toplayarak onun ışığında aşkla şevkle oynamak yaraşır!
• Ey zerre; sen, bir gün bir güneşi kucaklarsın! Hem nasıl biliyor musun? Kanadını onun kanadının üzerine koyarak. Bu nükteyi anlarsın ya!114
114 Mevlana, bir Mesnevî beytinde; "Bir küp denize gizli bir yol bulup da onun suyu ile dolunca, artık o deniz sayılır!" diye buyurmuştu. Bir damla denize düşünce ne olur? Şebüsterî Gülşen-i Raz adlı eserinde; "Bir su damlasının kalbini yararsan, orada bir deniz bulursun!' diye yazmıştı.
• Güneş, zerrenin önüne bir şarap getirir de; "Ey zerre; bunu iç!" der! Zerre o şarabı içince, bir can güneşinde mahvolur gider!
• Aslında zerre, şarabı içmekle, "Len-teranî" (=Beni ğöremezsin!) ihtarından doğan tecelli ile bir güneş olur; daha doğrusu, güneşte yok olur!115
115 Bu beyitte, 7. A'raf Suresi'nin şu mealdeki 143. ayetine işaret var: "Musa; 'Rabbim; banakendini göster, Sana bakayım!' dedi. Rabbi buyurdu ki: 'Sen, Ben'i göremezsin; fakat dağa bak! Eğer o yerinde durursa, sen de Beni göreceksin!' Rabbi dağa tecelli edince, onu paramparça etti. Musa da ...."
• Allahım! Bizler, birer ham meyveleriz; Sen'in güneşinin nuru içinde oynar dururuz! Çünkü Sen, bizi sevgi ateşi içinde pişirirsin!
• Ey pişme; sana, eşi olmayan bir can güneşinden merhabalar!
• Muhterem Şems-i Dîn'im! Sen, Tebriz'in padişahlar padişahısın; sen, benim canımsın, gönlümsün! Sen bilirsin; bütün canlar sana teslim olmuşlardır!

1302. Aşık ol; aşık ol da, üzüntüden kurtul!
Mef'ulü, Mefa'îlü, Mefa'îlü, Fe'ulün
(c. VI,2627)

• Aşık ol; aşık ol da, üzüntüden kurtul! Sen, padişah oğlusun; ne zamana kadar dünyanın esiri olarak kalacaksın?
• Bu fani dünyada kimse seni bilmesin, tanımasın!.. Fakat sen, yönü olmayan o alemde eşsizsin, benzerin yoktur!
• Bu alemde herşey, gelip geçicidir; bu dünya, ölümlü dünyadır! Bu fani dünyada bey değilsen ne çıkar? Ölmüyorsun, yaşıyorsun ya; bu sana yetmez mi?
• Sen, insan şeklinde bir Allah aslanısın! Bu hal, faziletinden, çalışıp çabalamandan, yiğitliğinden belli!
• Ömür, geldi geçti! Fakat, mademki sen varsın, Allah'ın nuru içindesin; ha er olmuş, ha geç!
• Sevgilinin değeri, kadri, sevenin izzeti iledir! Ey çaresiz aşık! Bak bakalım; kadrin ne, değerin ne?

1303. Aşk, bir çeşit deliliktir!
Müfte'ilün, Mefa'îlün, Müfte'ilün, Mefa'îlün
(c. V, 2470)

• Aşıklara canlar feda olsun! Aşk, hoş bir hevestir! Ey oğul! Aşka bağlan; geri kalan şeyler boştur, hevadır!
• Gökyüzünden ta yeryüzüne kadar ateşten bir aşk zinciri sarkıtmışlardır! Eğer Hakk'ı hakikati seviyorsan, o zincire sarıl, yukarılara çık!
• Sen; "Aşk, nasıl şeydir?" diye sorma! Aşk, bir çeşit deliliktir, divaneliktir; insanı, zincire vurdurur! Fakat bu zincir, ahmak ve akılsızlara vurulan zincıir değildir!
• Aşk yoluna düşüp yokluğa ulaştıktan sonra, sana, nerede ve kim düşman olacak? Senin gücün kuvvetin kimde olabilir? Sen, yakıp kavuran tam ve gerçek bir ateşsin!

1304. Haberin yok mu?
Mütefa'îlün, Fe'ülün, Mütefa'îlün, Fe'ulün
(c. VI, 2727)

• Yeni bir haber geldi; galiba senin haberin yok! Bu haberden, hasetçinin içi yandı, bağrı kanadı! Sen, gamsızsın, işin farkında değilsin!
• Gizli kader yayından gece ve gündüz oklar uçuyor; tatlı canı korumak için siperin yoksa ne yapacaksın?
• Senin içinde, şekerlerle dolu bir şehir var; eğer dışardan şeker yardımı görmüyorsan üzülme!
• Sen, puta tapanlar gibi, maddî güzellere gönül vermişsin; sen, Yusuf gibi çok güzel bir varlıksın! Fakat, kendine bakmıyorsun; dışardaki fani güzellere bakıyorsun!
• Kendi manevî yüzünü aynada görebilsen, Allah hakkı için söylüyorum, kendi sevgilin kendin olursun da, başka sevgili aramazsın!
• Senin bedenin, gönül kabesine giden bir devedir! Sen, eşekliğinden ötürü, gönül kabesine gidemedin; yoksa, binecek eşeğin olmadığından değil!
• Sen, eğer Kabe'ye gidemedinse, mutluluk seni oraya çeksin götürsün! Ey boş şeylerle uğraşan zavallı; kaçma! Çünkü, Hakk'tan başka kaçacak yerin yok!

1305. Tebrizli Şems hazretleri kaybolunca bu şiiri söyledi.
Mefa'îlün, Mefa'îlün, Fe'ulün
(c. VI,2648)

• Ey gönül yari; yazıklar olsun! Birçok dertlerle, hasretlerle bizi bıraktın gittin!
• Biliyorum; bizden ayrılmayı istemedin! Sızlandın, şikayetler ettin; ama, faydası olmadı! İnsaf etmeyen, aman vermeyen hükme, emre uydun, geçtin gittin!
• Her tarafa koştun; yanımızda kalmak için çareler aradın, bahaneler düşündün! Fakat, bir çare bulamadın, çaresiz bir halde gittin!
• Güllerle dolu olan kucağın, ay gibi nurlu yüzün ne oldu? Nasıl oldu da hor ve hakir bir halde bir altına gittin?
• Dostların toplantılarından ayrıldın, seninle düşüp kalkanların arasından çıktın da, toprak altına, karıncalarla yılanlar arasına gittin!
• 0 nükteli sözler, o güzel konuşmalar ne oldu? 0 ilahî sırlara aşina olan akıl ne oldu?
• 0 elimizden tutan mübarek eller ne oldu? Meram bağlarına, o gül bahçelerine giden ayaklar ne oldu?
• Nazik idin, latîf idin; insanların gönüllerini kazanmasını, insanları sevmesini bilirdin! Şimdi tuttun, insanları sevmeyen, insanları yiyen toprak içine gittin!
• Ne oldu? Nasıl bir fikre kapıldın da uzun, sapa, bozuk bir yola düştün gittin?
*Sen, ağlaya ağlaya o yola düşünce, gökyüzü gözyaşı döktü; ay da, yüzünü tırmaladı, yırttı!
• Gönlüm, kanlarla doldu; ne bileyim de, ne sorayım? Bari, sen söyle; acab;uyanık mı gittin?
• Mademki bizi bırakıp gittin, acaba, Hakk aşıklarının, ermişlerin sohbetini mi seçtin; yoksa, aşktan mahrum mu kaldın?
• İnkar ederek mi gittin? Sana sordukları sorulara verdiğin o güzel, o tatlı cevapların ne oldu? Artık sustun, söylemekten vazgeçtin?
• Bu, ne biçim ateştir; bu, ne biçim hasrettir? Ansızın yola düşen misafir gibi hiç haber vermeden çıktın gittin!
• Nereye gittin ki, izin tozu bile belirmiyor? Bu sefer gittiğin yol, ne de kanlarla dolu yol ki, kin güderek çektin gittin.

1306. Aşk burağı aklımı da, gönlümü de aldı götürdü!
Mefa'îlün, Fe'ilatün, Mefa'îlün, Fa'lün
(c. VI, 3039)

• Manaların aşk burağı, aklımı da, gönlümü de aldı götürdü! "Nereye götürdü?" diye, sen, bana sor! Aklımı da, gönlümü de senin bilmediğin o tarafa, ötelere götürdü!
• Ben, öyle bir revağa, öyle bir kemer altına ulaştım ki, orada, ne ay gördüm, ne de gök! Öyle bir dünyaya eriştim ki, orada, dünya da dünyalıktan çıkar, dünyalığını kaybeder!
• Bir an için olsun, müsaade et, eman ver de, aklım başıma gelsin! Gelsin de, canın ne olduğunu anlatayım! Onun güzelliklerinden bahsedeyim. Sözlerimi yabana atma; kulak ver bana! Senin de canın var; canı anlamaya çalış!
• Sevgilinin bize lütufları var, keremleri var, ihsanları var, armağanları var! Bunlar, acaip, görülmemiş lütuflar, ihsanlardır! Bunlar, eşi benzeri olmayan keremlerdir; duygu yolundan apaçık ışıklar gelmede, gönüller aydınlanmaktadır !
• Süheyl yıldızına benzeyen can, Rükn-i Yemanî tarafından görününce, ay da görünmez olur, güneş de, yedi göğün kutbu da! Canın nuru, onların hepsini alt eder!
• Bir an için, altın kırıntısına benzeyen "din"i al, dilinin altına koy da, senin kendi gönlünde, kendi içinde nasıl çok kıymetli bir maden bulunduğunu gör, anla!
• Sende bulunan beş duygu ışığını gönül nuru ile aydınlat! Duygulan, beş vakit namaz gibi bil! Senin gönlün ise, yedi ayetten ibaret olan Fatiha Suresi'ne benzer!
• Her sabah, göklerden bir ses gelir; gönlünden dünya sevgisini atabilirsen, o sesi duyar, hakikat yolunun izini bulur, yol alır gidersin!

1307. Ey ruh aleminden gelen garip! Bu diyarda ne haldesin?

Mütefa'îlün, Fe'ulün, Mütefa'îlün, Fe'ülün
(Tercî'ler, 40)

• Ey ruh aleminden gelen nadir garip! Bu diyarda nasılsın, ne haldesin? Ey değerli varlık, ey Hakk devletinin nedimi! Ezelî mahmurlukla nicesin?
• Padişahlar padişahından ayrı düştüğün için çok kederlisin; bu ayrılık acılarına nasıl katlanıyorsun, zamanını nasıl geçiriyorsun? Ey mutluluk, ey manevî saadet gülü! Seni hırpalayan, yaralayan dünya dikenleri arasında ne yapıyorsun?
• Sen, öyle üstün bir varlıksın ki, dünyaya hayat veren güneş bile sana; "Sensiz içime ateş düşmüştür, yanıyorum!" diye seslenmede! Bağlar, bahçeler, çiçeklerle dolu çayırlar da herşeyi sende bulmakta ve sana; "Ey bahar; nasılsın?" demedeler!
• Bütün canların hayatı sensin. Böyle olduğu halde, neden şekle, maddeye bağlanıp kalmışsın? Gönüllerin kararı, huzuru seninle olduğu halde, sen, neden böyle kararsızsın?
• Her düğünün, derneğin canı sensin; iki dünyanın da düğünü, derneği sensin! Böyle olduğu halde, kendin neden yaslısın, matemler içindesin; aklın şaşıp kalıyor!
• Sen, dünyanın Yusufu değil misin? Sana bir sorum var: "Sen, kendi isteğinle neye kendini kuyuya atıyorsun, neden kendini zindana sokuyorsun?"
• Ey yücelik göğü; neden maviler giyinmişsin? Ey mana güneşi; nurlar saçan bu dönüşünle nicesin?
• Baban, iki buğday tanesinin belasından ötürü cennetten çıktı geldi; sen cennet hevesini taşıdığın halde neden herise (=helile) yersin?

1308. Kulunu geceleyin yürüten Allah, noksan sıfatlardan münezzehtir!
Mefa'îlün, Mefa'îlün, Mefa'îlün, Mefa'îlün
(c. V, 2538)

• Gözünün perdesini açarsan, pek sevdiği kulunu geceleyin yürüten Allah, noksan sıfatlardan münezzehtir! Hz. Peygamber'e Miraç'ta kendi cemalini gösterirsin; geceleyin kulunu yürüten Allah, noksan sıfatlardan münezzehtir! 116
116 Burada, 17. İsra Suresi'nin şu mealdeki 1. ayetinden iktibas var: "Eksiklikten uzaktır' 0Allah ki, geceleyin kulunu Mescid-i Haram'dan çevresini bereketli kıldığı Mescid-iAksa'ya yürüttü!"
• Aşk şarabı olur, coşar köpürürsün! Bu yüzden, daha fazla kendinden geçer, aklını kaybedersin! Binlerce aklı da alır götürürsün! Geceleyin kulunu yürüten Allah, noksan sıfatlardan münezzehtir!
• Canın başına bir taç geçirirsin, gönlünü alır, Mirac'a çıkarırsın; onu, iki dünyadan da ötelere yükseltirsin! Kulunu, geceleyin yürüten Allah, bütün noksan sıfatlardan münezzehtir!

• Gönül, Sen'in lutfunla yükselir, uçar; çölleri, ovaları aşar ve bütün canlardan ileriye geçer! Derken, ansızın karşısına Sen çıkarsın! Kulunu, geceleyin yürüten Allah, bütün noksan sıfatlardan münezzehtir!
• Lutfu ile, sevgisi ile yücelttiğini, ötelere götürdüğünü, mekansızlık bahçesine kondurur, ona ikramlarda bulunursun! Kulunu, geceleyin yürüten Allah, bütün noksan sıfatlardan münezzehtir!
• Nerede olursak olalım, bizimle beraber olduğun için öyle seviniyorum ki, gönlüm, her an uçmada, her an sabır elbisesini yırtmadadır! Geceleyin kulunu yürüten Allah, noksan sıfatlardan münezzehtir!
• Altı cihetten (yönden) de kaçar, o lütuf kapısına sarrılırım! Çünkü Sen, pek gönüller bağlayansın, pek güzelsin! Kulunu, geceleyin yürüten Allah, bütün noksan sıfatlardan münezzehtir!
• 0 büyük ve eşsiz varlık, canlara can verdi, gönülleri neşe ile oynatmaya başladı! Yokluğa bile sevda verdi, onu sevdalı kıldı! Geceleyin kulunu yürüten Allah, noksan sıfatlardan münezzehtir!
• Ey gönül! Yücelere, ötelere doğru kaç; yani, Salahaddin'e git! Çünkü sen, elsizsin ayaksızsın! Geceleyin kulunu yürüten Allah, noksan sıfatlardan münezzehtir!

1309. Ev, dumanlarla dolmuştu; bir pencere açtılar da duman çıktı gitti!
Mefa'îlün, Fe'ilatün, Mefa'îlün, Fe'ilün
(Tercî'ler, 43)

• Şu dumanlarla dolmuş evde bir pencere açtılar da, duman çıktı gitti; eve, güneşin nuru doldu!
• 0 ev nedir; neyin sembolüdür? 0 ev, gönül evidir; içeri dolan duman da, üzüntülerimizi, kederlerimizi göstermektedir! Aslında, boş düşüncelerimiz, endişelerimiz, bizim manevî zevkimizin, ruhanî neşemizin boynunu kırmaktadır!
• Ey Hakk yoluna düşen kişi! Aklını başına al, gaflet uykusundan uyan da, düşünceden de kurtul, hayalden de!.. Ya Rabbi! Şu bizim uykuya dalanlarımıza bir davulcu gönder!
• Uykuya dalan kimse, bir hiç için binlerce gam yer, kederlere kapılır! Rüyasında ya kurt görür, ya da yolunu kesen eşkiya!.. İnsan, rüyasında yüzbinlerce kılıç, yüzbinlerce mızrak görür; fakat uyanınca, kılıçlar, mızraklar şöyle dursun, bakar ki, bir iğne bile yok!..
• Ölüp gidenler (bu dünyaya gözlerini kapayıp da manen öteki alemi görmeye başlayınca) derler ki: "Boş yere ne olmayacak gamlar yemişiz, üzülüp durmuşuz! Ömrümüz, çeşitli vesveselerle geçti gitti!
• Bir hayal için düğünler yapmışız, evler kurmuşuz; yine hayal için zırhlar giyinmişiz, savaşa girmişiz!
• 0 düğün de, o savaş da, o yas da hep boş şeylermiş; bütün bunlar, bu nefsin işleri imiş!.. Bugün ne ondan bir oyun kaldı, ne bundan bir ağıt, bir feryad!.."
• Dünya aleminde başlarına gelenlerden ötürü yüzlerine vururlar, yüzlerini yırtarlar, dövünürler dururlar. Fakat, gaflet uykusu sona erince, görürler ki yüzlerinde bir tırmık beresi bile yok!
• Nerede o bizimle sütle bal gibi kaynaşan, nerede o bizimle su ile yağ gibi bir türlü uzlaşamayan?.. Şimdi, gerçekler belirdi; uyku da geçti, hayal de!. Şimdi, huzur var, rahat var; emniyet, istirahat var; ne bizlik kaldı, ne benlik!..
• Şimdi, ne ihtiyar var, ne genç; ne esir var, ne de eşkiya (haydutlar); ne yumuşak var, ne sert kaldı!.. Artık ne mum var, ne demir!..
• Bir renklilik, bir sıfata bürünmüş birlik (vahdet) var; bedenden uçup gitmiş bedenden kurtulmuş bir can var!..

1310. Bu tecellilere, bu rabbanî cilvelere karşı ne yapılır?
Fe'ilatün, Fe'ilatün, Fe'ilatün, Fa'lün
(c. VI,2883)

• Ne de hırsın var! Beni yemeksiz, uykusuz bırakırsın; istediklerimi vermezsin! Benden yüz çevirirsin ki, mihraba yöneleyim de, el açıp Sana yalvarayım!
• Bazan, suyu, ağzımda zehirden de acı bir hale getirirsin! Korkunç hadiseleri karşıma çıkarır, ödümü koparırsın! Bazan da, derdinle beni eritir, su edersin!..
• Benim hacca gitmemi istersin; o takdirle beni, çöllere sürersin! Sonra, önüme eşkiyaları düşürür, yolumu keser, devemi de, varımı yoğumu da Araplara pay edersin!..
• Bazan kuraklık verir, meyvelerimi, ekinlerimi kurutursun; bazan da, yağmur yağdırır, hepsini de sellere verir, siler süpürürsün!..
• Edepli, terbiyeli bir hal takınsam, "Yürü; sen, rind değilsin, mest değilsin! Edepli olmak, sana benlik vermiş!" dersin! Nefse uyup edepsizlik etsem, bu defa da bana, tutarsın, edep ve terbiyeye ait hikayeler anlatmaya koyulursun!..
• Uzlet düşünsem, inzivaya çekilsem; "Rahibe benzedin; Müslümanlık'ta rahiplik yoktur!" dersin! İnsanlarla ülfet etsem, sohbet etmeye koyulsam, dilimin sürçmesi ile beni, dostlara düşman edersin!..
• Tevekkül yoluna düşsem, yalnız Sana güvensem, sebeplere sırt çevirsem;
"Sebeplere tutunmak yolumuzdur!" dersin! Sebeplere yapışsam, sebepleri elimden kaçırmaya başlar; "Onlarda iş yok!" demeye kalkarsın!
• Hikmetinden sual olunmaz: Herşeyi yok edersin; sonra tutar, yok ettiklerinin yüzlerce fazlasını verirsin! Kış mevsimlerini yollar, ardından ilkbaharları getirirsin, yeryüzünü yeşertir, kurumuş topraklara can verirsin!