Kuranda edebi sanatlar

*fatiha süresi*

1) بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيم Beraat-ı istihlal, güzel başlangıç sanatı vardır.
2) الْحَمْدُ لِلَّهِ Bu cümle, lafzen haber manen inşa cümlesidir. Burada hitap şeklini zenginleştirme vardır. Çünkü hitap lafzen haber, manen emir cümlesidir. Yani “elhamdulillah deyiniz.” demektir. Bu, Arapların: “Cömertlik Araplara mahsustur.” sözüne benzer.
3) الْحَمْدُKelimesinin başındaki ‘el’ takısı istiğrak ifade ittiği için, övgüde mübalağa sanatı vardır.
4) لِلَّهِ Lafzının lamı tahsis ifade eder.
5) إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ“Yalnız sana ibadet eder ve yalnız senden yardım dileriz!” Bu cümlede üçüncü şahıstan ikinci şahısa dönüş sanatı vardır. Eğer kelam aslı üzere devam etseydi “Yalnız ona ibadet ederiz.” derdi.
6) إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُBu cümlede takdim ve tehir sanatı vardır. Yani tümlecin yüklemden önce söylenmesi tahsis ifade eder. “Senden başkasına ibadet etmeyiz.” demek olur. Nitekim: “Yalnız benden korkun!” (Bakara: 2/40) buyurulmuştur.
6) إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ“Yalnız sana ibadet eder ve yalnız senden yardım dileriz!” ayetinde iltifat sanatı vardır.
7) اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ“Bizi doğru yola ilet!” Kapalı olan bu ifade, daha sonra gelen صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ“Kendilerine nimet verdiklerinin yoluna;” ifadesiyle açıklanmıştır.

8) اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ“Bizi doğru yola ilet!” Bu cümlede devamını murad ederek, var olan bir şeyi, yokmuş gibi isteme sanatı vardır. Yani ayetin manası: Bizi doğru yolda sabit kıl!” demektir.
9) غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلَا الضَّالِّينَ“Gazaba uğrayanların ve sapanlarınkine değil…” Bu cümlede hazif sanatı vardır. “Sırat: Yol” kelimesi cümleden hazfedilmiştir. Bunun takdiri: “Gazaba uğrayanların yoluna ve sapanların yoluna değil...” dir.