19.yy da Osmanlı devletinde ekonomik ve askeri alan ile eğitim alanındaki yenilikler

19.yy da Osmanlı devletinde ekonomik ve askeri alan ile eğitim alanındaki yenilikler



Osmanlı Devleti'nin 19. yy. daki Islahatları


Sultan II. Mahmut Döneminde Yapılan Islahatlar


Sultan Üçüncü Selimin yanında yetişmiş olan Sultan İkinci Mahmud ondan etkilenmişhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif padişahlığı döneminde de ıslahatlar yapmanın gerekliliğine inanmıştı. Askeri ve İdari alanda ıslahatlar yapmaya çalışan Sultan İkinci Mahmudhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Sekban-ı Cedit adı verilen yeni bir askeri teşkilat kurdu (14 Ekim 1808). Ancak yeniçeriler kendilerine tehlike olabilecek alternatif bir askeri kuvvet istemiyorlardı. Ayaklanarak Sekban-ı Cedit'in kaldırılmasını sağladılar.

Eşkinci adı verilen yeni bir askeri teşkilat kuran Sultan İkinci Mahmud'a karşı yeni bir yeniçeri ayaklanması oldu. Sultan İkinci Mahmudhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif artık Osmanlı Devleti için kanayan bir yara haline gelen yeniçeri ocaklarını Vaka-i Hayriye adı verilen olayla ortadan kaldırıldı (15 Haziran 1826). Yeniçeri ocağı kaldırıldıktan sonrahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif onun yerine Asakir-i Mansure-i Muhammediye adı verilen yeni bir askeri teşkilat oluşturuldu.

Yapılan yeniliklerin merkezden uzakta bulunan valiler ve idareciler tarafından da benimsenmesi gerektiğine inan Alemdar Mustafa Paşahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Sultan Mahmud döneminde Ayanlarla Sened-i İttifak'ı imzaladı. Buna göre ayanlar merkeze sadık kalacak ve yenilik hareketlerini destekleyecekhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif padişahlar da ayanların elde etmiş oldukları hakları tanıyacaktı. Sened-i İttifak ile ayanlar padişahın mutlak otoritesine karşı siyasi bir meşruiyet kazanmış oluyorlardı. Padişah otoritesinin başka herhangi bir güçle ortaklık kabul etmesi mümkün değildi ve Osmanlı idari yapısının hem ruhunahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif hem de tabiatına aykırıydı. Bu sebeple zaten ölü doğan Sened-i İttifak çok uzun ömürlü olmadı. Kısa bir süre sonra Sultan İkinci Mahmudhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif idareyi tamamen eline alarak ayanları bir bir ortadan kaldırarak merkezi otoriteyi güçlendirmeye çalışmıştır.

Sadece askeri alandaki yeniliklerle bir yere varılamayacağını düşünen Sultan İkinci Mahmudhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Divan Teşkilatı'nı kaldırarak onun yerine Bakanlıklar (nazırlık) kurdu. 30 Mart 1838'de Sadrazamlık makhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/Unlem.gifhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/Unlem.gifhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/Unlem.gifhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/Unlem.gifhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/Unlem.gif "Başvekalet"http://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Sadrazama "Başvekil" denilmesi kararlaştırıldı. Ölen ya da azledilen devlet memurlarının mallarına el konması anlhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/Unlem.gifhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/Unlem.gifhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/Unlem.gifhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/Unlem.gifhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/Unlem.gif gelen "Müsadere" usulünü kaldırdı. Ayrıca devlete ıslahat hareketlerinde yardımcı olmakhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yeni teklifler getirmekhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif memurların terfi ve yargılanmasıyla uğraşmak üzere Darü'ş Şuray-ı Bab-ı Ali kuruldu.



Sosyal alanda da bazı yenileşme hareketlerine ve ıslahatlara girişen Sultan İkinci Mahmudhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif 3 Mart 1929'da kıyafet değişikliği hakkında bir ferman yayınlandı. İlk Türk gazetesi Takvim-i Vekayi yayın hayatına başladı (1 Kasım 1831). Medreselerin yanında Avrupalı tarz eğitim veren yeni okullar açıldı ve Avrupa'ya öğrenciler gönderildi.


Posta teşkilatının kurulması ve Karantina uygulaması da yine Sultan İkinci Mahmud döneminde gerçekleştirildi. Avrupalı tüccarlarla rekabet edebilmeleri için Türk tüccarlara gümrük kolaylıkları getirildi. İlk nüfus sayımı yapıldı. Bu sayım sonucunda Anadolu'da 2.500.000'dan fazlahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Rumeli'de de 1.500.000 erkek vatandaşın yaşadığı tespit edildi.

Ülke içinde ve dışında yapılacak seyahatlar içinhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif bazı esaslar kabul edildi. Buna göre ülke içinde seyahat yapacak yurttaşlar Mürur aaakiresi (geçiş belgesi) taşıyacaklarhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif ülke dışına çıkacak yurttaşlar da Hariciye Nezaretinden (Dış İşleri Bakanlığı) pasaport alacaklardı.

Sultan I. Abdülmecid Döneminde Yapılan Islahatlar

(Tanzimat Fermanı)

Tanzimat hareketleri Osmanlı'ya batılı anlamda bir düşünce biçimi ve yönetim şekli getirmek için Avrupa'dan esinlenerek yapılan programlı bir yenilik ve kültür hareketiydi. Bu hareket Sultan İkinci Mahmud'un padişah olduğu yıllarda başlamıştı.

Sultan Birinci Abdülmecid tarafından Londra Elçiliğinden alınıp Hariciye Nazırlığına (Dış İşleri Bakanlığı) getirilen Mustafa Reşit Paşahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Avrupa siyasetini iyi bilen bir devlet adamıydı. Tanzimat hareketinin bugüne kadar yapılan ıslahatlardan farklı olduğunu Sultan Birinci Abdülmecid'e kabul ettirdi.
Tanzimat Fermanıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/nokvir.gif Topkapı sarayının Gülhane Bahçesinde düzenlenen ve yabancı elçilerlehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif devlet adamlarının hazır bulunduğu bir toplantıdahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Mustafa Reşit Paşa tarafından Kasım 1839 tarihinde ilan edildi. Tanzimat fermanına tarihimizde Tanzimat-ı Hayriye veya Gülhane Hatt-ı Humayun'u da denir.

Tanzimat Fermanı'nın getirdiği önemli yenilikler şunlardıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/nokvir.gif Müslüman veya gayrimüslim olan herkesin canhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif malhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif namus güvenliği devlet garantisi altına alınacakhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif vergiler herkesin gelirine göre düzenli bir şekilde alınacakhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif askerlik belirli bir düzene göre olacakhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif mahkemeler herkese açık olacak ve mahkeme kararı olmadan kimse idam edilmeyecekhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif herkesin mal ve mülk sahibi olması ve bunu miras olarak bırakabilmesi sağlanacakhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif rüşvet ve iltimas kaldırılacakhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif kanun gücünün her gücün üstünde olduğu kabul edilecekti.

Tanzimat Fermanıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Osmanlı Devleti'nde anayasal düzenin başlangıç noktası olarak kabul edilebilir. Bu fermanla Sultan Birinci Abdülmecidhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif kendi gücünün üzerinde bir güç olduğunu kabul ediyordu. Tanzimat Fermanı ile azınlıklara bazı haklar verilmişti. Bu hakları bahane eden Avrupa devletleri Osmanlı Devleti'nin iç işlerine karışmaya devam ettiler. Oysa Tanzimat Fermanıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif bir anlamda bu tip müdahaleleri önlemek için ilan edilmişti.

(Islahat Fermanı)

Islahat Fermanı Osmanlı Devleti'nin bir iç düzenleme olmakla beraber Rusya ve Avrupa'nın iç işlerine karışmasını önlemek amacıyla ilan edilmiştir. Bu ferman Paris Konferansı'nın başlamasından hemen sonra İstanbul'da yabancı devlet temsilcilerinin huzurunda okunarak açıklandı. Fermanın getirdiği önemli hususlar şunlardı:

- Din ve mezhep özgürlüğü sağlanacakhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif okul kilise ve hastane gibi binaların tamiri yapılacak

- Müslümanlarla Gayrimüslimler kanun önünde eşit sayılacak

- Patrikhanede yeni meclisler kurularak bu meclislerin aldığı kararlar Osmanlı Devleti tarafından onaylandıktan sonra yürürlüğe girecek

- Devlet hizmetlerinehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif okullara askerlik görevine bütün uyruklar eşit olarak kabul edilecekti.

- Vergiler eşit alınacak iltizam usulü kaldırılacak

- Yabancılar da Osmanlı Devleti sınırları içinde mülk sahibi olabileceklerdi.

Bu fermanla gayrimüslimlere daha fazla hak verilmişhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Avrupalı devletler Osmanlı Devleti'nin içişlerine karışmayacaklarını Paris Antlaşmasıyla kabul etmelerine rağmen sözlerinde durmamışlar ve bu fermanı bahane ederek Osmanlı Devleti'nin içi işlerine karışmışlardır.

Otuz sekiz yaşında ölen Abdülmecidhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Osmanlı padişahları arasındahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif ilk Avrupa kültürü alan padişahtır. Osmanlı İmparatorluğu'nun her bakımdan Avrupalılaşması için yapılan hareketlere daima yardımcı olmuşhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif bu hareketler sonucuhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif padişahın yetki ve otoritesinin azalmasına rağmen bu duruma itiraz etmemişhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif ülkede gazete çıkarılmasınahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif özgürlük fikirlerinin yayılmasınahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yeniliğin yerleşmesinehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif memlekette meşrutiyet havasının esmesine engel olmamıştır.

Sultan I. Abdülaziz Döneminde Yapılan Islahatlar


Abdülaziz dönemindehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Abdülmecid döneminde başlayan yenilik hareketleri sürdürüldü. Yeni bir vilayet teşkilatlanmasına geçildi. Kadılık Kurumu daha sıkı denetim altına alınarak 1 Nisan 1868 Şura-yı Devlet ve 1870 yılı içerisinde de Divan-ı Muhasebat kuruldu (Danıştay ve Sayıştay). Ayrıca eğitimhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif ulaşım ve bankacılık konularında çeşitli düzenlemeler yapıldı.

Sultan Abdülaziz döneminde donanmanın modernleştirilmesine de çalışıldı. 1875 yılına doğru Türk donanmasında 816 top taşıyan 21 zırhlı ve 173 yardımcı gemi vardı. Türk Bahriyesinde 50.000 efradhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif 700 subayhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif 208 yüksek rütbeli subayhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif 11 Tümamiralhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif 6 Koramiral ve üç Oramiral vardı. Bu görüntüsüyle İngiltere ve Fransa'dan sonra dünyanın üçüncü büyük donanması haline gelmişti.

Sultan Abdülaziz 14 sene 11 ay beş gün tahtta kalmıştır. Bu süre içerisinde meşrutiyet fikrine başta sıcak baksa dahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif sonraları değişip bu fikri savunanlara karşı zor kullanacaktır.Dönemin aydınlarından Şinasihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Namık Kemal ve Ziya Paşa ile padişahlığının ilk dönemlerinde sıcak ilişkiler kurduysa da Namık Kemal'i Vatan Yahut Silistre piyesinden sonra Kıbrıs'a sürgün edecek kadar sertleşmiştir. Ülkede meşruti yönetimin gelmesini isteyenlerin yarattığı bu özgürlük havası içerisinde Abdülaziz'in tahttan indirilmesi konusunda kamuoyu oluşturuldu. Mithat Paşa'nın kışkırtmaları sonucu üniversite öğrencileri 10 Mayıs 1876 tarihinde bir protesto yürüyüşü düzenlediler. Bundan bir süre sonrahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif 30 Mayıs 1876 salı günü sabaha doğru saray Hüseyin Avni Paşa komutasındaki askerlerce basılmış ve Sultan Abdülaziz kansız şekilde tahttan indirilmiştir.

Sultan Abdülaziz'in tahtan indirildikten dört gün sonrahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif hapis hayatı yaşadığı Feriye Sarayında sakalını düzeltmek için istediği söylenen makasla bileklerini keserek intihar ettiği söylense de öldürülmüş olabileceğine dair kanıtlar da vardır (4 Haziran 1876).

Sultan II. Abdülhamit Döneminde Yapılan Islahatlar


(I. Meşrutiyet’in İlanı)

İttihat ve Terakki Cemiyeti ileri gelenlerihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Balkanlar'da ard arda çıkan isyanlar ve giderek çoğalan ülke bunalımlarını bahane ederekhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Sultan Abdülaziz'i tahttan indirip yerine Sultan Beşinci Murad'ı padişah yapmışlardı. Kısa bir süre sonra Sultan Murad'ın hasta olduğunun anlaşılmasından sonra yerine Sultan İkinci Abdülhamit getirildi. Avrupa ile olan ilişkiler sonucu Osmanlı Devleti'nde de bir aydın sınıf oluşmuştu. İttihat ve Terakki Cemiyeti bu aydınların sözcüsü gibi çalışıyor ve Meşruti yönetimin gelmesiyle ülkede bir rahatlama olacağına inanıyorlardı. Sultan İkinci Abdülhamid tahta çıkmadan önce Meşrutiyeti ilan edeceğini vadetmişti. Padişah olur olmaz bu sözünü tuttu ve 23 Aralık 1876'da Osmanlıların ilk anayasası olan Kanun-i Esasi'yi ilan etti.

İlan edilen I. Meşrutiyet çok uzun sürmedi. Mithat Paşa padişahların yetkilerini kısıtlamak istiyordu. Bu durumdan rahatsız olan Sultan İkinci Abdülhamidhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Sultan Abdülaziz'in öldürülmesinden sorumlu tuttuğu Mithat Paşa'yı sadrazamlıktan azletti ve sürgüne gönderdi. Osmanlı-Rus savaşı ve Meclisteki Mebusların aralarındaki çekişmeleri yüzünden meclis çalışamaz hale gelmişti. Sultan Abdülhamid meclisi tatil ettiğini açıkladı (1878).

(II. Meşrutiyet’in İlanı)

Meşrutiyet yanlıları Jön Türkler adı altında çalışmalara başlamışlar ve padişah Sultan İkinci Abdülhamid'e Meşrutiyeti tekrar ilan etmesi için baskıda bulunuyorlardı. Daha çok Makedonya'da örgütlenen İttihat ve Terakki Partisi ileri gelenleri beraberindekilerle ayaklanmaya başladılar bu isyanların daha da büyümesinden çekinen Sultan İkinci Abdülhamidhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Meşrutiyeti İkinci kez ilan etti (23 Temmuz 1908).

İkinci Meşrutiyetin ilanı ilehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/nokvir.gif ülkede asayiş ve güven ortamı kurulmuşhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif sansür kaldırılarak basına serbestlik tanınmışhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif hürriyet ve güven ortamı kurulmuşhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif siyasi partiler oluşmaya başlamışhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Kanun-i Esasi yürürlüğe girmiş ve anayasa üzerinde önemli değişiklikler yapılmış ve halk ikinci kez yönetime padişah yanında katılma imkanı bulmuştur.

(31 Mart Vak’ası)

Meşrutiyetin yeniden ilanından sonra çeşitli gruplar arasında çekişmeler ve tartışmalar başlamıştı. Meşrutiyete karşı olanlar avcı taburları ile birleşerek İstanbul'da büyük bir İsyan başlattı. Selanik'ten gelen hareket ordusu bu isyanı bastırdı. Tarihimize 31 Mart vakası olarak geçen bu olaydan sonra İttihat ve Terakki Partisi daha da güçlendi ve bu olaydan dolayı sorumlu tutulan Sultan İkinci Abdülhamit tahttan indirildi. Sultan İkinci Abdülhamid'in yerine Sultan Mehmed Reşad padişah oldu.

19. y.y. Osmanlı Devleti'nde Islahat Çabaları a- Nizam-ı Cedit
İyi bir eğitim görmüş olan III. Selim bu barış döneminden faydalanarakhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif devlet içindehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif özellikle askerî alandahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif ıslahatlar yapmak istiyordu. Bu maksatlahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Nizâm-ı Cedit adı verilen ilk ıslahat hareketiylehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yeni bir ordu kurdu(1793). Yeniçeri Ocağı'nı kaldıramayacağını bildiğindenhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif öncelikle Nizâm-ı Cedid denilen bu orduyu batılı tarzda düzenleyiphttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif başarısını kanıtlamak gerekliydi. Ancak bundan sonra Yeniçeri Ocağı lağvedilebilirdi. Fakat kendileri aleyhine ortaya çıkan gelişmelerden endişe duyan Yeniçerilerhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif bazı devlet adamlarını da yanlarına çekerek yeniliklere karşı çıktılar ve isyan ettiler. Üstelik bu arada Napolyon Bonaparthttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif bir orduyla Mısır'ı işgale başlamıştı (1798). Osmanlılarhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Rusyahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif İngiltere ve Sicilya'nın da menfaatlerine dokunan Fransız işgaline karşı harekete geçti. Ehramlar savaşıylahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Mısır'ı ele geçiriphttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif kuzeye yönelen Bonaparthttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Akka'da Osmanlı savunmasını geçemedi (1799). Kuşatmayı kaldıran Napolyon geri dönerkenhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yerine bıraktığı ordu komutanları da mağlûp edildiler. Neticede Fransızlar Mısır'ı terk etmek zorunda kaldı(1801). Fransa'yı barışa zorlayan önemli bir sebeplerden birisi dehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Akdeniz'de Rus ve Türk donanmalarının iş birliği yapmalarıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif İngiltere'nin Fransız savaş ve ticaret gemilerini taciz etmesiydi. Fransa'nın Akdeniz ve Orta Doğu'daki ticarî menfaatlerinin zedelenmesi onları barışa zorlamaktaydı.
1802'de imzalanan anlaşmayla Fransa bölgede yine ticaret yapma güvencesi almış ve kapitülâsyon hakkını elde etmiştir. Bu olayı bahane ederek Akdeniz'e inen Rus donanmasıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Osmanlı donanmasıyla birlikte Fransa'nın elindeki bazı adaları ele geçirmiş idi. Fakat halkhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif ebedî düşman olarak gördüğü Rusya ile iş birliği yapılmasına büyük tepki göstermiş ve bunun sonunda III. Selim'e ve ıslahatlarına karşı cephe genişlemişti. Üstelik Napolyon'unhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Orta Doğu'da Araplara yönelik propagandasının da etkisiyle bölgede bazı isyanlar çıkmıştı. Böylece Bulgaristan ve Sırbistan'da çıkan isyanlara bir de Suriye'de ve Hicaz'da çıkan isyanlar eklenmiş oluyordu. Vehhabiler ayaklanarakhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif 1803-1804'te Mekke ve Medine'yi ele geçirmişlerdi. Osmanlıların tekrar Fransa ile yakınlaşmalarıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif İngiliz ve Rusları harekete geçirmiş ve sonunda Rusya Eflak ve Boğdan'ı işgal etmişti. Bu savaş sürerken Nizâm-ı Cedit'in Rumeli''ye de kaydırılmasından memnun olmayan isyancılar Şehzade Mustafa'nın tahrik ve teşvikiyle birleşerek İkinci Edirne Vak'ası denilen büyük bir ayaklanma başlatmışlardı (1806). Neticede İstanbul'da patlak veren Kabakçı Mustafa İsyanı III. Selim'in sonunu hazırladı. Saraya giren isyancılar III. Selim'i tahttan indirerek yerine IV. Mustafa'yı tahta geçirdiler (29 Mayıs 1807). Nizâm-ı Cedid lağvedildi. Fakat III.Selim'e bağlı olan Ruscuk bayraktarı Mustafahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yenilik taraftarlarıyla birleşerekhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif karşı darbede bulundu. Amacı III. Selim'i yeniden tahta çıkarmaktı. IV. Mustafa'nınhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif sabık padişahı öldürttüğünün öğrenilmesi üzerinehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif kardeşi II.Mahmut başa geçirildi (28 Temmuz 1808).
Alemdar Mustafa Paşa sadareti üslenerekhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif III. Selim'in başlattığı ıslahatları devam ettirmeye çalıştı. Nizâm-ı Cedit'ihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gifekbân-ı Cedit adı ile yeniden canlandırdı. Ancak ulemayı ve yeniçerileri memnun edemeyen Alemdar Mustafa Paşahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif 1809'da çıkan bir isyanda öldü



Osmanlı Devleti'nin 19. yy. daki Islahatları


Sultan II. Mahmut Döneminde Yapılan Islahatlar


Sultan Üçüncü Selimin yanında yetişmiş olan Sultan İkinci Mahmud ondan etkilenmişhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif padişahlığı döneminde de ıslahatlar yapmanın gerekliliğine inanmıştı. Askeri ve İdari alanda ıslahatlar yapmaya çalışan Sultan İkinci Mahmudhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Sekban-ı Cedit adı verilen yeni bir askeri teşkilat kurdu (14 Ekim 1808). Ancak yeniçeriler kendilerine tehlike olabilecek alternatif bir askeri kuvvet istemiyorlardı. Ayaklanarak Sekban-ı Cedit'in kaldırılmasını sağladılar.

Eşkinci adı verilen yeni bir askeri teşkilat kuran Sultan İkinci Mahmud'a karşı yeni bir yeniçeri ayaklanması oldu. Sultan İkinci Mahmudhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif artık Osmanlı Devleti için kanayan bir yara haline gelen yeniçeri ocaklarını Vaka-i Hayriye adı verilen olayla ortadan kaldırıldı (15 Haziran 1826). Yeniçeri ocağı kaldırıldıktan sonrahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif onun yerine Asakir-i Mansure-i Muhammediye adı verilen yeni bir askeri teşkilat oluşturuldu.

Yapılan yeniliklerin merkezden uzakta bulunan valiler ve idareciler tarafından da benimsenmesi gerektiğine inan Alemdar Mustafa Paşahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Sultan Mahmud döneminde Ayanlarla Sened-i İttifak'ı imzaladı. Buna göre ayanlar merkeze sadık kalacak ve yenilik hareketlerini destekleyecekhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif padişahlar da ayanların elde etmiş oldukları hakları tanıyacaktı. Sened-i İttifak ile ayanlar padişahın mutlak otoritesine karşı siyasi bir meşruiyet kazanmış oluyorlardı. Padişah otoritesinin başka herhangi bir güçle ortaklık kabul etmesi mümkün değildi ve Osmanlı idari yapısının hem ruhunahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif hem de tabiatına aykırıydı. Bu sebeple zaten ölü doğan Sened-i İttifak çok uzun ömürlü olmadı. Kısa bir süre sonra Sultan İkinci Mahmudhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif idareyi tamamen eline alarak ayanları bir bir ortadan kaldırarak merkezi otoriteyi güçlendirmeye çalışmıştır.

Sadece askeri alandaki yeniliklerle bir yere varılamayacağını düşünen Sultan İkinci Mahmudhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Divan Teşkilatı'nı kaldırarak onun yerine Bakanlıklar (nazırlık) kurdu. 30 Mart 1838'de Sadrazamlık makhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/Unlem.gifhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/Unlem.gifhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/Unlem.gifhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/Unlem.gifhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/Unlem.gif "Başvekalet"http://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Sadrazama "Başvekil" denilmesi kararlaştırıldı. Ölen ya da azledilen devlet memurlarının mallarına el konması anlhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/Unlem.gifhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/Unlem.gifhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/Unlem.gifhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/Unlem.gifhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/Unlem.gif gelen "Müsadere" usulünü kaldırdı. Ayrıca devlete ıslahat hareketlerinde yardımcı olmakhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yeni teklifler getirmekhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif memurların terfi ve yargılanmasıyla uğraşmak üzere Darü'ş Şuray-ı Bab-ı Ali kuruldu.

Sosyal alanda da bazı yenileşme hareketlerine ve ıslahatlara girişen Sultan İkinci Mahmudhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif 3 Mart 1929'da kıyafet değişikliği hakkında bir ferman yayınlandı. İlk Türk gazetesi Takvim-i Vekayi yayın hayatına başladı (1 Kasım 1831). Medreselerin yanında Avrupalı tarz eğitim veren yeni okullar açıldı ve Avrupa'ya öğrenciler gönderildi.

Posta teşkilatının kurulması ve Karantina uygulaması da yine Sultan İkinci Mahmud döneminde gerçekleştirildi. Avrupalı tüccarlarla rekabet edebilmeleri için Türk tüccarlara gümrük kolaylıkları getirildi. İlk nüfus sayımı yapıldı. Bu sayım sonucunda Anadolu'da 2.500.000'dan fazlahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Rumeli'de de 1.500.000 erkek vatandaşın yaşadığı tespit edildi.

Ülke içinde ve dışında yapılacak seyahatlar içinhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif bazı esaslar kabul edildi. Buna göre ülke içinde seyahat yapacak yurttaşlar Mürur aaakiresi (geçiş belgesi) taşıyacaklarhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif ülke dışına çıkacak yurttaşlar da Hariciye Nezaretinden (Dış İşleri Bakanlığı) pasaport alacaklardı.

Sultan I. Abdülmecid Döneminde Yapılan Islahatlar

(Tanzimat Fermanı)

Tanzimat hareketleri Osmanlı'ya batılı anlamda bir düşünce biçimi ve yönetim şekli getirmek için Avrupa'dan esinlenerek yapılan programlı bir yenilik ve kültür hareketiydi. Bu hareket Sultan İkinci Mahmud'un padişah olduğu yıllarda başlamıştı.

Sultan Birinci Abdülmecid tarafından Londra Elçiliğinden alınıp Hariciye Nazırlığına (Dış İşleri Bakanlığı) getirilen Mustafa Reşit Paşahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Avrupa siyasetini iyi bilen bir devlet adamıydı. Tanzimat hareketinin bugüne kadar yapılan ıslahatlardan farklı olduğunu Sultan Birinci Abdülmecid'e kabul ettirdi.
Tanzimat Fermanıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/nokvir.gif Topkapı sarayının Gülhane Bahçesinde düzenlenen ve yabancı elçilerlehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif devlet adamlarının hazır bulunduğu bir toplantıdahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Mustafa Reşit Paşa tarafından Kasım 1839 tarihinde ilan edildi. Tanzimat fermanına tarihimizde Tanzimat-ı Hayriye veya Gülhane Hatt-ı Humayun'u da denir.

Tanzimat Fermanı'nın getirdiği önemli yenilikler şunlardıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/nokvir.gif Müslüman veya gayrimüslim olan herkesin canhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif malhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif namus güvenliği devlet garantisi altına alınacakhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif vergiler herkesin gelirine göre düzenli bir şekilde alınacakhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif askerlik belirli bir düzene göre olacakhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif mahkemeler herkese açık olacak ve mahkeme kararı olmadan kimse idam edilmeyecekhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif herkesin mal ve mülk sahibi olması ve bunu miras olarak bırakabilmesi sağlanacakhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif rüşvet ve iltimas kaldırılacakhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif kanun gücünün her gücün üstünde olduğu kabul edilecekti.

Tanzimat Fermanıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Osmanlı Devleti'nde anayasal düzenin başlangıç noktası olarak kabul edilebilir. Bu fermanla Sultan Birinci Abdülmecidhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif kendi gücünün üzerinde bir güç olduğunu kabul ediyordu. Tanzimat Fermanı ile azınlıklara bazı haklar verilmişti. Bu hakları bahane eden Avrupa devletleri Osmanlı Devleti'nin iç işlerine karışmaya devam ettiler. Oysa Tanzimat Fermanıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif bir anlamda bu tip müdahaleleri önlemek için ilan edilmişti.

(Islahat Fermanı)

Islahat Fermanı Osmanlı Devleti'nin bir iç düzenleme olmakla beraber Rusya ve Avrupa'nın iç işlerine karışmasını önlemek amacıyla ilan edilmiştir. Bu ferman Paris Konferansı'nın başlamasından hemen sonra İstanbul'da yabancı devlet temsilcilerinin huzurunda okunarak açıklandı. Fermanın getirdiği önemli hususlar şunlardı:

- Din ve mezhep özgürlüğü sağlanacakhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif okul kilise ve hastane gibi binaların tamiri yapılacak

- Müslümanlarla Gayrimüslimler kanun önünde eşit sayılacak

- Patrikhanede yeni meclisler kurularak bu meclislerin aldığı kararlar Osmanlı Devleti tarafından onaylandıktan sonra yürürlüğe girecek

- Devlet hizmetlerinehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif okullara askerlik görevine bütün uyruklar eşit olarak kabul edilecekti.

- Vergiler eşit alınacak iltizam usulü kaldırılacak

- Yabancılar da Osmanlı Devleti sınırları içinde mülk sahibi olabileceklerdi.

Bu fermanla gayrimüslimlere daha fazla hak verilmişhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Avrupalı devletler Osmanlı Devleti'nin içişlerine karışmayacaklarını Paris Antlaşmasıyla kabul etmelerine rağmen sözlerinde durmamışlar ve bu fermanı bahane ederek Osmanlı Devleti'nin içi işlerine karışmışlardır.

Otuz sekiz yaşında ölen Abdülmecidhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Osmanlı padişahları arasındahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif ilk Avrupa kültürü alan padişahtır. Osmanlı İmparatorluğu'nun her bakımdan Avrupalılaşması için yapılan hareketlere daima yardımcı olmuşhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif bu hareketler sonucuhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif padişahın yetki ve otoritesinin azalmasına rağmen bu duruma itiraz etmemişhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif ülkede gazete çıkarılmasınahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif özgürlük fikirlerinin yayılmasınahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yeniliğin yerleşmesinehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif memlekette meşrutiyet havasının esmesine engel olmamıştır.

Sultan I. Abdülaziz Döneminde Yapılan Islahatlar


Abdülaziz dönemindehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Abdülmecid döneminde başlayan yenilik hareketleri sürdürüldü. Yeni bir vilayet teşkilatlanmasına geçildi. Kadılık Kurumu daha sıkı denetim altına alınarak 1 Nisan 1868 Şura-yı Devlet ve 1870 yılı içerisinde de Divan-ı Muhasebat kuruldu (Danıştay ve Sayıştay). Ayrıca eğitimhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif ulaşım ve bankacılık konularında çeşitli düzenlemeler yapıldı.

Sultan Abdülaziz döneminde donanmanın modernleştirilmesine de çalışıldı. 1875 yılına doğru Türk donanmasında 816 top taşıyan 21 zırhlı ve 173 yardımcı gemi vardı. Türk Bahriyesinde 50.000 efradhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif 700 subayhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif 208 yüksek rütbeli subayhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif 11 Tümamiralhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif 6 Koramiral ve üç Oramiral vardı. Bu görüntüsüyle İngiltere ve Fransa'dan sonra dünyanın üçüncü büyük donanması haline gelmişti.

Sultan Abdülaziz 14 sene 11 ay beş gün tahtta kalmıştır. Bu süre içerisinde meşrutiyet fikrine başta sıcak baksa dahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif sonraları değişip bu fikri savunanlara karşı zor kullanacaktır.Dönemin aydınlarından Şinasihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Namık Kemal ve Ziya Paşa ile padişahlığının ilk dönemlerinde sıcak ilişkiler kurduysa da Namık Kemal'i Vatan Yahut Silistre piyesinden sonra Kıbrıs'a sürgün edecek kadar sertleşmiştir. Ülkede meşruti yönetimin gelmesini isteyenlerin yarattığı bu özgürlük havası içerisinde Abdülaziz'in tahttan indirilmesi konusunda kamuoyu oluşturuldu. Mithat Paşa'nın kışkırtmaları sonucu üniversite öğrencileri 10 Mayıs 1876 tarihinde bir protesto yürüyüşü düzenlediler. Bundan bir süre sonrahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif 30 Mayıs 1876 salı günü sabaha doğru saray Hüseyin Avni Paşa komutasındaki askerlerce basılmış ve Sultan Abdülaziz kansız şekilde tahttan indirilmiştir.

Sultan Abdülaziz'in tahtan indirildikten dört gün sonrahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif hapis hayatı yaşadığı Feriye Sarayında sakalını düzeltmek için istediği söylenen makasla bileklerini keserek intihar ettiği söylense de öldürülmüş olabileceğine dair kanıtlar da vardır (4 Haziran 1876).

Sultan II. Abdülhamit Döneminde Yapılan Islahatlar


(I. Meşrutiyet’in İlanı)

İttihat ve Terakki Cemiyeti ileri gelenlerihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Balkanlar'da ard arda çıkan isyanlar ve giderek çoğalan ülke bunalımlarını bahane ederekhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Sultan Abdülaziz'i tahttan indirip yerine Sultan Beşinci Murad'ı padişah yapmışlardı. Kısa bir süre sonra Sultan Murad'ın hasta olduğunun anlaşılmasından sonra yerine Sultan İkinci Abdülhamit getirildi. Avrupa ile olan ilişkiler sonucu Osmanlı Devleti'nde de bir aydın sınıf oluşmuştu. İttihat ve Terakki Cemiyeti bu aydınların sözcüsü gibi çalışıyor ve Meşruti yönetimin gelmesiyle ülkede bir rahatlama olacağına inanıyorlardı. Sultan İkinci Abdülhamid tahta çıkmadan önce Meşrutiyeti ilan edeceğini vadetmişti. Padişah olur olmaz bu sözünü tuttu ve 23 Aralık 1876'da Osmanlıların ilk anayasası olan Kanun-i Esasi'yi ilan etti.

İlan edilen I. Meşrutiyet çok uzun sürmedi. Mithat Paşa padişahların yetkilerini kısıtlamak istiyordu. Bu durumdan rahatsız olan Sultan İkinci Abdülhamidhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Sultan Abdülaziz'in öldürülmesinden sorumlu tuttuğu Mithat Paşa'yı sadrazamlıktan azletti ve sürgüne gönderdi. Osmanlı-Rus savaşı ve Meclisteki Mebusların aralarındaki çekişmeleri yüzünden meclis çalışamaz hale gelmişti. Sultan Abdülhamid meclisi tatil ettiğini açıkladı (1878)

(II. Meşrutiyet’in İlanı)

Meşrutiyet yanlıları Jön Türkler adı altında çalışmalara başlamışlar ve padişah Sultan İkinci Abdülhamid'e Meşrutiyeti tekrar ilan etmesi için baskıda bulunuyorlardı. Daha çok Makedonya'da örgütlenen İttihat ve Terakki Partisi ileri gelenleri beraberindekilerle ayaklanmaya başladılar bu isyanların daha da büyümesinden çekinen Sultan İkinci Abdülhamidhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Meşrutiyeti İkinci kez ilan etti (23 Temmuz 1908).

İkinci Meşrutiyetin ilanı ilehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/nokvir.gif ülkede asayiş ve güven ortamı kurulmuşhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif sansür kaldırılarak basına serbestlik tanınmışhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif hürriyet ve güven ortamı kurulmuşhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif siyasi partiler oluşmaya başlamışhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Kanun-i Esasi yürürlüğe girmiş ve anayasa üzerinde önemli değişiklikler yapılmış ve halk ikinci kez yönetime padişah yanında katılma imkanı bulmuştur.

(31 Mart Vak’ası)

Meşrutiyetin yeniden ilanından sonra çeşitli gruplar arasında çekişmeler ve tartışmalar başlamıştı. Meşrutiyete karşı olanlar avcı taburları ile birleşerek İstanbul'da büyük bir İsyan başlattı. Selanik'ten gelen hareket ordusu bu isyanı bastırdı. Tarihimize 31 Mart vakası olarak geçen bu olaydan sonra İttihat ve Terakki Partisi daha da güçlendi ve bu olaydan dolayı sorumlu tutulan Sultan İkinci Abdülhamit tahttan indirildi. Sultan İkinci Abdülhamid'in yerine Sultan Mehmed Reşad padişah oldu.