Kolophon Antik Kenti ( Değirmendere )
Değirmendere’nin doğusunda kurulmuş olan Kolophon, deniz kenarında kurulmayan tek İon yerleşimidir. Kolophon 12 İyon şehrinden biridir. Güçlü bir donanmaya ve süvari birliğine sahip olmasına rağmen, bir çok savaştan zarar görmüş ve deniz korsanları zamanında bile Lidya, Pers ve Makedonya kuvvetleri tarafından yönetilmiştir. Kolophon MÖ 302’de Lysimakhos tarafından yıkılınca, onun komşu şehri olan Notion önem kazanmıştır. Homer vatandaşlığını talep eden şehir Klaros Tapınağı’yla ve nasihat merkezi olmasıyla da ünlüdür.
Adını Kolophon Dağı’ndan alan kent büyük İon göçleri sırasında geniş ölçüde Girit-Miken etkisinde kalır.1886 yılında bulunan kent kalıntıları alanında,ilk kazı çalışması 1922 yılında yapılmıştır.
Aşağı şehir,güney tarafta buluna Akropol kenarında uzanmakta ve MÖ.4 yy. da yapılmış olan duvarlarla korunmaktadır.İlk kent Akropol’ün bulunduğu 800 metre yüksekliğindeki tepenin güney batısında yer alır.Akropol’ün kuzey yamacında ovadan 195 metre yükseklikte bazı eski binaların izleri görünür.Bunlardan en iyi şekilde günümüze ulaşanı MÖ.4 yy. a tarihlenen Stoa’dır.Stoa’nın yanında bir kaç ev bloğu ortaya çıkarılmıştır.Daha batıda ise hamamların yer aldığı kalıntılar görülür.
Kolophon İonia'nın en eski ve en önemli kentlerinden biri idi Kent, MÖ7 yüzyılın sonunda ya da 6 yüzyılın başında yaşadığı bilinen İzmirli ya da bu kentin bir yerlisi olan, ozan Mimnermos'un bir şiirinde "Asya'nın büyüleyici kıyısı" üzerinde bulunan "sevimli Kolophon" olarak geçmektedir Mimnermos aynı zamanda kentin Neleus'un öncülüğündeki Pyloslu göçmenler tarafından kurulduğunu belirtmektedir İzmir, özünde bir Aeol kenti idi; sonradan belki de MÖ 8 yüzyılın ilk yarısında Kolophon'dan İonialıların gelişi ile, bir İon yerleşmesi olmuştur
Kolophonlular, topraklarının verimliliği ve denizcilikteki ustalıkları nedeniyle çok varlıklıydılar Kentlilerin zenginliği, rahat yaşam biçimini aşırı lükse dönüştürdü Zaman zaman lüks giysili ve misk kokusu sürünmüş olan binden fazla erkek agorada gezinirdi Antik yazarların düşüncesine göre lüks yaşam, Kolophon'un gücünü yitirmesine neden olmuştur Buna karşın, Kolophonlular, eskiden MÖ 8 ve 7 yüzyıllarda savaşçı olarak ve özellikle binici olarak ünlü idiler
Kolophon, sırası ile Lydia'nın ve Perslerin egemenliği altına girmiştir Önce Gyges 7 yüzyılın ilk yarısında Kolophon'u ele geçirmiştir Daha sonra kent, 6 yüzyılın ikinci yarısında Pers yönetimi altına girdiği zaman önemini kaybetmiştir Onun yerine Notion'daki kıyı yerleşmesi, yani "güneydeki kent" gelişmeye başlamıştır Kolophon'da Persler hüküm sürerken, Notion da bir süre için Atina tarafından yönetilmiştir Thukydides Notion'un Kolophonlulara ait olduğunu belirtmektedir: Büyük İskender Anadolu'yu Pers egemenliğinden kurtardığı zaman iki kent bağımsızlıklarını yeniden kazandılar Buna rağmen Lysimachos, Kolophonluları yeni kurulmuş bir kent olan Efes'te yaşamaya zorlamış, bunun üzerine de o zaman bazı Kolophonlular Notion'a taşınmışlardır Böylece Kolophon çok zayıf bir duruma düşmüştür Kolophon, Lysimachos'un ölümünden sonra 281 yılında yeniden inşa edilmiş ve Seleukoslar ile Attalosların yönetimi altında varlığını sürdürmüştür Bu dönem sırasında Kolophon, "Arkaik Kolophon" yani "Eski Kolophon" olarak biliniyordu Bu ününü de yitirdikten sonra Kolophon, yaklaşık 15 km uzaklıkta, güneydeki Notion'a çekildi Notion bundan sonra "Yeni Kolophon" ya da "Kıyıdaki Kolophon" olarak bilinmeye başladı Her iki yerleşmenin gelişmesi, yeni Efes kenti tarafından büyük ölçüde engelleniyordu Bu arada, 7 ve 6 yüzyıllarda parlak bir geçmişi olduğu bilinen Kolophon, önemini yalnızca Klaros'taki ünlü tapınak ile sürdürüyordu Roma Çağında kent bağımsızdı ve asıl merkezi Notion'un akropolü içinde bulunuyordu.
