Gelişim Psikolojisi Ders Notları

Öğrenme:Tekrar ve yaşantı sonucu davranışlarda kalıcı değişim. Öğrenme çevreyle olur çevre şarttır. Yeterli büyüme olmadan olgunlaşma olmaz, yeterli olgunlaşma olmadan da öğrenme gerçekleşemez. Bireyin çevresiyle etkileşimi ve yaşantıları sonucunda davranışlarında meydana gelen kalıcı değişiklikler. Öğrenilmiş davranışın özelliklerine baktığımız zaman yaşantı sonucu oluşurlar, kalıcıdırlar, önceki davranışlardan farklı olur ve
sürekli olurlar.

Hazırbulunuşluk: Bir işlevi (gelişim görevini/yeni bir öğrenme) yerine getirmeye hazır olmak. Kazanacağımız yeni davranışın güdüsü, yaş, motivasyon, önceki öğrenmeler. Hazırbulunuşluk bio-psiko-sosyal bir kavramdır.
Bireyin olgunlaşmasının yanında önceki öğrenmelerinin, ilgilerinin, tutumlarının, güdülenmişlik düzeyinin bir sonucudur. Bireyin belli bir davranışı (örneğin; bisiklet kullanabilme) olgunlaşma ve öğrenme yoluyla yapabilecek düzeye gelmesidir. Örneğin; bir çocuğun bisiklet kullanabilmesi için önce el, ayak ve kasların belirli bir düzeyde gelişimi (olgunlaşma) sonra da bisiklet kullanmayı istemesi ve bu konudaki ön bilgilere sahip olması hazır bulunuşluğunu gösterir. Alfabeyi öğrenebilmesi için bir çocuğun daha önceden hangi yaşantılara ve özelliklere sahip olması gerekir. Sorusu ise hazırbulunuşluk ile ilgilidir.
Bireyin belli bir dönemde belli gelişim görevlerini gerçekleştirebilecek olgunluğa ulaşması ve öğrenme yoluyla bunları gerçekleştirebilecek düzeye erişmesi.Öğrenmenin gerçekleşmesi için zihinsel, bedensel ve duyuşsal açıdan belli yeterliliğe ulaşmasıdır.

Kritik Dönem: Bir gelişim görevini yerine getirebilmek için en avantajlı dönem. Kesin değişmez değildir. Daha sonrada telafi edilebilir. Doğum öncesi dönem çevreden gelebilecek tahribata en fazla yol açabilen dönemdir. İlgili davranışın kazanılması gereken, kazanılmadığında telafisi çok zor olan gelişim dönemidir.

Sonuç:
Ø Gelişimde önce büyüme ve olgunlaşma, sonra öğrenme oluşur.
Ø Olgunlaşma bir anlamda öğrenmenin ön koşuludur.
Ø Olgunlaşma kalıtımsal özellikler taşır.
Ø Olgunlaşma kişinin doğuştan getirmiş olduğu potansiyelin zaman içersinde ortaya çıkmasını ifade eder. Kişinin herhangi bir çaba göstermesine gerek yoktur. Kendiliğinden meydana gelen bir süreçtir.
Ø Hazırbulunuşluk olgunlaşma ve öğrenme etkileşiminin bir sonucudur.
Ø Gelişim bir süreç, gelişme ise bir ürün olarak incelenmelidir.

Gelişim Etkileyen Faktörler

Kalıtım: Bireye anne ve babadan genetik yolla geçen bazı özel yetenek ve özelliklerdir. Bunlar; cinsiyet, göz rengi, zeka kapasitesi, fiziksel özellikler (boy, ten rengi, saç rengi ve biçimi), yaratıcılık ve düşünme kapasitesi, problem çözme kapasitesi.
Anneden gelen yumurta hücresi ile babadan gelen sperm hücresi birleşerek zigotu oluşturur. Yumurta ve spermde 23’er kromozom bulunur. Her kromozom içinde 20000 adet gen vardır. Kişinin tüm genetik özelliklerinin kodlandığı DNA’lar bu genlerde bulunur. Anne-babadan çocuğa kalıtım yolu ile geçen yapıya genotipdenir. Fenotipise bu genetik yapının dışardan gözlenebilen şeklidir. Zeka ve bedensel özellikler büyük oranda genotiple belirlenir. Ayrıca bu özelliklere çevre faktörleri de etki eder. Bebek anne karnında iken oluşabilecek olumsuz koşullar ya da zigot hücresinin oluşumunda ortaya çıkabilecek genetik sorunlar doğum sonrası gelişimi etkileyebilir. Genotip DNA, gen özelliklerini temsil eder. Fenotip ise; kişilik özelliklerimizi ve gözlenebilen özelliklere karşılık gelir. Fenotip aynı zamanda kalıtım ve çevreni etkileşimiyle oluşabilir.
Gelişimin ortaya çıkabilmesi için kalıtım ve çevrenin etkileşimine bağlıdır.

Çevre: Bireye genetik özelliklerin dışında çevre ile etkileşimi ve öğrenmesi sonucunda geçen özellikleridir. Bunlar; bazı fiziksel görünümler, zekanın kullanım oranı, eğitim düzeyi, bazı kişilik ve karakter özellikleridir.
Kritik Dönem: Her davranışın bireylerce kazanılması gereken dönemleri bulunur. Eğer bu davranışlar ilgili oldukları dönemde (yaşta) kazanılmaması sonraki dönemlerde kazanılmasında güçlükler görülür. Örneğin; çocukların başkalarıyla yakın ilişkiler kurabilmeleri için bebeklere yakın, sevecen, sıcak davranmalıdır. İlk 6 ayda bu özellikleri yaşamayan bebek okul yıllarında sosyal ilişkilerde zayıf kalır. Bir çocuğun ana dilinin yanında ikinci bir dili öğrenebilmesi için 6-11 yaşlar arasındaki öğrenmeleri önemlidir. Bu dönemde ikinci bir dili öğrenme yaşantıları kazanan çocuk ileriki yaşlarda bunu geliştirir.
Gelişimde bireysel farklar olduğu için kritik dönemler değişmez değillerdir.

Gelişim İlkeleri
Ø Gelişim, kalıtım ve çevre etkileşiminin bir ürünüdür.
Ø Gelişim süreklidir ve belli aşamalarda gerçekleşir.
Ø Gelişim nöbetleşe devam eder.
Ø Gelişim baştan ayağa, içten dışa doğrudur.
Ø Gelişimde kritik dönemler vardır. Gelişimin ilk yılları önemlidir.
Ø Gelişim bir bütündür. Ahmet okulun basketbol takımında oynamaktadır ve başarılıdır. Basketbol oynamanın ortaya çıkardığı fiziksel ve motor becerileri nedeniyle okulun gözde öğrencileri arasında girer ve kendisine olan özgüveni yüksektir.
Ø Gelişimde bireysel farklar vardır. (Bu özellik olduğu için kritik dönem kesin değişmez değildir)
Ø Gelişim belli aşamalarla gerçekleşir.
Ø Gelişim genelden özele doğrudur. Örneğin; bir çocuk önceleri önüne gelen topu tüm vücuduyla beraber yakalamaya çalışırken daha sonraları sadece ellerini kullanarak topu yakalar