Güzel ahlâk nedir

Ahlâk, "huy, seciye, mizaç" anlamında kullanılan bir kavramdır.
Ahlâk, insanın kendi arzusu ile iyi davranışlarda bulunup kötülüklerden uzak kalmasıdır.
Güzel ahlâk, Allah'ın hakkını ve kulların haklarını yerine getirmenin adıdır.
Güzel ahlâk iman ile birlikte, Allah'ın hakkına ve kulların hakkına sadık kalmanın temelidir.
Güzel ahlâk, insanlara hürmet, hizmet ve merhamet etmektir.
Güzel ahlâk, insanlara karşı edep, haya ve tevazu ile davranmaktır.
Güzel ahlâk, nefse hâkim olup küfür, yalan, lanet okuma, alay etme, kibirlenme, koğuculuk yapma, gıybet
etme, riya, cimrilik, kıskançlık suizan gibi kötü duygu ve davranışlardan sakınmaktır.
Büyük arif İmam Gazâlî (k.s), güzel ve kötü ahlâkın kalbe yaptığı etkiyi şöyle dile getirir: "Kalp, parlak bir
ayna gibidir. Fena ahlâk ise aynanın parlaklığını gideren leke ve is gibidir. Kötü ahlâk kalbi karartır. Kalp bu
zulmet sebebiyle Allah Teâlâ'nın gösterdiği yolu göremez. Önüne perdeler, engeller çıkar. Güzel ahlâk ise
kalbe ulaşan nur (ışık) gibidir; bu nur kalbi masiyet (günah) lekelerinden ve karartılarından temizler."
Ebû Hafs Haddâd en-Nîşâbûrî'ye (k.s), "Güzel ahlâk sahibi olmak nasıl olur?" diye sorulduğunda şöyle
demiştir:
"Evliyanın haklarına riayet etmek, dostlar ile iyi geçinmek, küçüklere nasihat etmek, dünya için kimseye
düşmanlık etmemek, başkalarını kendi nefsine tercih etmek, dünya malı yığmaktan kaçınmak, kendi yolunda
olmayanla sohbeti (beraberliği) terketmek, din ve dünya işinde yardımlaşmaktır."
Ebû Osman Mağribî'ye (k.s) göre güzel ahlâk, Allah Teâlâ'nın takdirine razı olmaktır.
Velîlerden Hallâc-ı Mansûr da (k.s), yüksek ve güzel ahlâk hakkında şöyle demiştir: "Yüksek ahlâk, bir
kere Cenâb-ı Hakk'ı müşahede ettikten sonra, artık halkın eza ve cefasının sana tesir etmemesidir."8
Ebû Muhammed Râzî de (k.s) güzel ahlâkı şöyle tanımlar: "Güzel ahlâk, Allah Teâlâ'nın sana ihsan
ettiklerini büyük görmen, senin O'nun rızâsı için yaptıklarını ise çok az bulmandır."
Ebû Saîd el-Harrâz'a göre yüksek ahlâk, Cenâb-ı Hak'tan başka bir şeyin dert ve düşüncesine sahip
olmamaktır.10
Hasan-ı Basrî (k.s) müminin ahlâkından bahsederken şöyle demiştir: "Müminin ahlâkı, zenginlikte
iktisat, genişlikte şükür, belâ ve musibet zamanında sabırdır."

Ahnef b. Kays (r.a) güzel ahlâkı şöyle tanıtır: "Güzel ahlâk, çirkin ve beğenilmeyen şeyleri
terketmektir."
Hz. Ali (r.a), güzel ahlâk üçtür, diyor:
1. Mesuliyeti gerektirecek işlerden uzak durmak.
2. Helâlinden kazanıp yemek.
3. Çoluk çocuğunun geçimini temin etmek.
Yusuf b. Esbât (r.a) ise şöyle demiştir:
Güzel ahlâkın on alâmeti vardır. Bunlar şunlardır:
1 . İyi ve sâlih insanlara muhalefet etmemek ve itirazda bulunmamak.
2. Adalet sahibi olmak.
3. Nefsini daima aşağı görüp, kendini beğenmemek.
4. İnsanlarda gördüğü ayıpları örtmek.
5. Bir kimsede uygun olmayan bir hali gördüğü zaman ona, bir özür bulup iyiye yormak, hemen kötü zanda
bulunmamak.
6. İnsanlardan gelen eziyet ve sıkıntılara sabır ve tahammül etmek.
7. Nefsine zulmetmemek.
8. Kendi ayıplarını görmek, kendi ayıplarını araştırıp onları düzeltmekle meşgul olmak, başkalarının
ayıplarıyla uğraşmamak.
9. Herkese karşı güleryüzlü olmak.
10. Herkese karşı yumuşak ve tatlı sözlü olmak.12
Velîler taifesinin efendisi Cüneyd-i Bağdadî (k.s) şöyle demiştir:
"Kimde şu dört haslet bulunursa bu hasletler o kimseyi yüksek derecelere kavuşturur, onun hem Allah
katında hem de insanlar yanında kıymeti çok olur.
1. Hilm sahibi olmak.
2. İlim sahibi olmak.
3. Cömert olmak.
4. Güzel ahlâk sahibi olmak.
Yine dört haslet vardır ki bu hasletler de sahibini en aşağı derecelere düşürür. O kimse, bunlar
sebebiyle Allah katında ve insanların yanında sevilmeyen biri olur. Bunlar şunlardır:
1. Kibirlenmek.
2. Ucb (kendini ve ibadetini beğenmek).
3. Cimrilik.
4. Kötü ahlâk.

Reslân ed-Dımaşkî (k.s) şöyle demiştir: "Güzel ahlâk şunlardır:
1. Gücü yettiği halde affetmek.
2. Her halükârda tevazu üzere olmak.
3. Karşılık beklemeden ve başa kakmadan vermek, ihsanda bulunmak."
Ebü'l-Hüseyin el-Fârisî de (k.s) güzel ahlâkı şöyle tarif ediyor: "Güzel ahlâk üç kısımdır:
1. Allah Teâlâ'ya şikâyeti terketmek.
2. Gönül hoşluğu ve tam bir teslimiyetle O'nun emirlerini yerine getirmek.
3. Mahlûklara karşı iyilik ve yumuşaklıkla muamele etmek."

Alıntı